Türkiye’de Yeşil Büyüme

1. Türkiye’de Yeşil Büyüme Martin Raiser Türkiye Ülke Direktörü Dünya Bankası

2. Dünya ısınıyor Neden dikkat etmemiz gerekiyor! 1880-89 30 yıllık Baz Dönemi (1951-1980) = Normal Sıc. • Geçtiğimiz on yıllık dönemde (2000-2009), okyanus sıcaklık değişikliklerine göre toprak sıcaklığı değişiklikleri; • Amerika Birleşik Devletleri’nde2x; • Avrasya’da 2-3x; ve • Arktik ve Antarktika Yarımadasında 3-4x daha fazla. 2000-09 NASA, 2013

3. Isıyı Düşürün • 4C artış olasılığı 2010 yılına kadar %80, 2060 yılına kadar %20. • 4C artışın etkileri eşit dağılımlı değil – daha aşağıdaki enlemler en fazla etkilenecek : • Tropik bölgelerde gerçekleşecek nispi ısınma daha büyük • Deniz seviyesindeki yükselme küresel ortalamaya göre %15-20 daha fazla olacak. • Tropik siklon yoğunluğunda orantısız artışlar olacak • Çoraklık ve kuraklık artacak • 4C’lik artışın sonuçları 2C’lik artışın doğrusal bir genişlemesi olmayacak, öngörülmesi güç “taşma noktalarının” ortaya çıkacağı çok daha şiddetli sonuçları olacaktır • Mühendislik ve altyapıdan çok daha fazla … uyum üzerinde odaklanmaya devam etmek gerekiyor ! “Sosyal dayanıklılık” • Kısa ve orta vadede uyum hayati öneme sahip; ANCAK ACİL ve agresif etki azaltma çabaları ile BİRLİKTE … FIRSATLAR mevcuttur • İşte YEŞİL BÜYÜME bu noktada devreye giriyor …

4. Yeşil Büyüme Nedir? • Yeşil büyüme bir yandan doğal varlıkların refahımızın bağlı olduğu kaynakları ve çevresel hizmetleri sağlamaya devam etmesini sağlarken aynı zamanda ekonomik büyüme ve kalkınmayı arttırmak anlamına geliyor. • Sade bir ifade ile, GSYH’nın artan emisyonlardan ve kaynak kullanımından ayrıştırılması olarak görülebilir. • Bu Avrupa’da gerçekleşiyor –bazı ülkelerde diğerlerine göre daha fazla- ancak yeterli düzeyde gerçekleşmiyor. • Yeşil büyüme Türkiye için bir fırsat olabilir

5. Türkiye’deki Mevcut Eğilim Türkiye’nin emisyonları düşük düzeydedir ancak hızla artmaktadır Büyüme hızlı ancak henüz kaynak kullanımından ayrıştırılamamış

6. Türkiye’de düzeltilmiş net tasarruf, 2010 Kaynakların tükenmesi ve kirlilik hasarları Türkiye’nin net tasarruflarını düşürüyor GSMH’nın %’si Net Tasarruf Brüt Tasarruf Artı Eğitim Eksi Kirlilik Hasarı = DNT Eksi Tükenme

7. OECD Ortalaması ile Karşılaştırma Nispeten daha düşük gelir ve yüksek enerji ve karbon yoğunluğu

8. Diğer Yükselen Piyasalar ile Karşılaştırma Yüksek enerji verimliliği ve düşük emisyonlar Türkiye diğer yükselen piyasa ekonomilerinden daha erken ayrıştırabilir mi?

9. Türkiye’nin büyüme sürecini yeşilleştirmeye dönük politikalar Türkiye’nin Fırsatı : Uygun politikalar Türkiye’nin daha yüksek verimlilik seviyelerine sıçramasına ve çok daha kaynak kullanım düzeyleri ile büyümeyi artan çevresel baskıdan ayrıştırmasına olanak tanıyabilir. Dünya Bankası tarafından kısa süre önce yayınlanan “Türkiye’de Yeşil Büyüme” başlıklı Politika Belgesi

10. Kalkınma Senaryoları ve Politika Önlemleri Bir CGE Modelinin Sonuçları Kapsamlı Yeşil Senaryoda CO2 Yoğunluğu (kg CO2/$GSYH) Baz senaryo Bileşik senaryo, Kırsal ve Kentsel Yeşilleşme

11. Politika Simülasyonlarının Makroekonomik Sonuçları 2030 yılında wrt GSYH - BAU % Değişimi Belirleyici Senaryo Açıklaması Simülasyon 1: Daha Yeşil Şehirler PM10’un vergilendirilmesi, sabit reel kentsel ücretler PM10 vergisi, sabit ücretler, PM10 azaltımı sonucunda sağlanan TFV artışlarının ilavesi Sadece katı atık vergisi, sabit ücret, yeşil iş yok Sadece atık su vergisi, sabit ücret, yeşil iş yok Sadece CO2 vergisi, sabit ücret, yeşil iş yok Tüm vergiler birlikte, sabit ücretler, PM10 azaltımı sonucunda sağlanan TFV artışlarının ilavesi, yeşil iş yok Tüm vergiler birlikte, sabit ücretler, PM10 azaltımı sonucunda sağlanan TFV artışlarının ilavesi, artı yeşil vergi gelirlerinin yeşil işler için ayrılması Tüm vergiler birlikte, sabit ücretler, PM10 azaltımı sonucunda sağlanan TFV artışlarının ilavesi, artı yeşil vergi gelirlerinin yeşil işler için ayrılması, artı Stratejik sektörlerde TFV kazanımları (eski EXP2) PM10 vergisi, esnek ücretler, sağlık verimlilik artışı yok Simülasyon 1: Daha Yeşil Tarım • Sürdürülebilir tarım yoluyla yeşilleşme: • *Koruma amaçlı tarımın yaygınlaştırılması/toprak işlemesiz • Mera yönetiminin iyileştirilmesi • Su kullanımında verimliliğin arttırılması Simülasyon 1: Daha Yeşil Türkiye Entegre senaryo (kentsel, endüstriyel ve CO2 kirlilik azaltımı + yeşil işler + yenilikçilik + sürdürülebilir tarım

12. Etkilerin Özeti Birincil Etki: • Çevre vergileri kaynak yoğunluğunu azaltır • Katı işgücü piyasası ile, kaynak yoğun sektörlerdeki artan maliyetler üretim kayıplarına ve işsizliğe yol açar • Yeni teknolojiler kabul edilirse, su ücretlerinin tarımsal üretim üzerinde büyük etkisi olur İkinci Etki: • Esnek ücretler ile birlikte, maliyet baskıları hafifletilir ve üretim kayıpları büyük ölçüde azaltılır • Kaynak ve kirlilik ücretlerinden elde edilen gelirlerin yeniden tahsisi, işgücü piyasaları esnek ise olumsuz üretim etkisinin dengelenmesinin de ötesinde etki yaratabilir

13. Çevresel Politikalar ve Yeşil İşler Türkiye’nin işgücü piyasasındaki katılıklar göz önüne alındığında, tek başına çevresel vergilerin getirilmesi maliyetli olabilir. Ancak ekonominin esnekliğini arttırmaya yönelik yatay politikalar ile birlikte uygulandıklarında, kaynak ücretleri ve kirlilik vergileri yeşil ve ekonomik kar paylarını ödeyebilir : • Kirlilik vergileri veya “tavan ve ticaret” emisyon tahsisleri gibi piyasa esaslı araçlar yenilikçiliği tetikleyebilir. • Yeşil endüstrilere yönelik hedefli destekler yeşil işlerin yaratılmasına ve kaynak yoğun sektörlerde yüksek maliyetlerin olumsuz etkilerinin azaltılmasına yardımcı olabilir. • Buradaki kilit husus doğru yatay politikalara sahip olmaktır – büyüme olmadan yeşil büyüme olamaz

14. Enerji Verimliliğini Arttırmaya Yönelik Sektörel Politika Önlemleri Politik ve Düzenlemeler Kurumlar • Kapsamlı EV yasal çerçevesi (EV Kanunu) • Maliyetleri yansıtan enerji fiyatlandırması • Yönetmelikler/standartlar ve uygulama mekanizmaları • EV teşvik programları ve finansman kaynakları • Sektörlere göre EV hedefleri • Kamu bütçelemesinde/alımlarında EV’nin teşvik edilmesi • EV alanında yetki sahibi özel kurum • Açık kurumsal roller / hesap verebilirlik • Bakanlıklar arası koordinasyon organı • İzleme ve uyumun sağlanması rollerinin dağıtılması • Programları oluşturma, uygulama, değerlendirme ve raporlama yetkisi • EV hedefleri doğrultusunda ilerlemenin takibi Başarılı Enerji Verimliliği Programları Finansman Bilgi • Enerji tüketimi veri tabanı • Sanayi ve bina stoku • Bilgi merkezi/örnek incelemesi veri tabanı • Hizmet sağlayıcıların, EV teknolojilerinin ve ekipman tedarikçilerinin veri tabanı • Yaygın, sürekli kamuoyu bilinçlendirme • Cihaz etiketleme • Ticari banka kredileri (kredi hatları, garantiler) • Nakit akışına dayalı EV finansmanı • Ticari ESCO finansmanı • Kamu sektörü EV finansmanı • Konut/cihaz kredileri • Ekipman kiralama Teknik Kapasite • Enerji denetçisi/yöneticisi eğitim ve sertifikalandırma programları • Özel sektör eğitim programları (bankalar, ESCO’lar/EV hizmet sağlayıcıları, son kullanıcılar) • EV proje şablonları(denetimler, Ölçüm ve Doğrulama Planları, EPC ihale dokümanları, sözleşmeler) • Enerji yönetim sistemlerinin geliştirilmesi Enerji sektörü %75 ile toplam sera gazı emisyonlarında en büyük paya sahiptir.

15. Dünya Bankası’nın Türkiye’de Enerji Verimliliği için Sağladığı Finansal Desteklerin Örnekleri • Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi (1.100 milyon ABD$; 100 milyon ABD$’lık kısmı Temiz Teknoloji Fonundan) • Özel sektör mülkiyetindeki veya işletmesindeki yerli yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji üretiminin ve büyük ölçekli sanayi işletmelerinde enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik kredi hattı. • CTF kaynakları ileri YE (rüzgar, jeotermal, vs.) ve EV yatırımlarını teşvik etmek için kullanılıyor (1.200 MW’ın üzerinde YE projesi finanse edildi; EV projelerinden 2.048 Tcal/yıl enerji tasarrufu sağlandı; 4,2 milyon ton/yıl CO2 emisyon azaltımı sağlandı) • Ortaklar: TKB, TSKB • KOBİ Enerji Verimliliği Projesi (301 milyon ABD$) • Enerji Verimliliği artışları için KOBİ’lere sağlanan kredi hatları; ESCO’ların gelişmesini destekliyor, EV “ürün hatlarının”/ekipman kiralamasının geliştirilmesini destekliyor. • Ortaklar: HalkBank, VakıfBank ve Ziraat Bankası • AB/IPA (15 milyon ABD$) • EV politikalarının ve programlarının geliştirilmesi konusunda ETKB/YEGM’ için kapasite oluşturma; ESCO’ların eğitimi; KOBİ sektörüne teknik yardım; endüstriyel karşılaştırma; ticari banka eğitimi; piyasa etütleri; enerji denetimleri; ve diğer ilgili destekler. • Ortaklar: ETKB (ABGM, YEGM), Hazine

16. Enerji Verimliliği için Teknik Kapasite Oluşturma ve Bilgi Paylaşımı Desteği • Teknik Kapasite • Banka EV tarama araçlarının geliştirilmesi (tamamlandı) • Banka EV tarama araçlarının yaygınlaştırılması (KOBİ EV Projesi kapsamında) • Kamu enerji kurumlarına eğitim; örn. ETKB, TEDAŞ, TEİAŞ, vs. • Bilgi Paylaşımı • YEGM’ne bilinçlendirme ve bilgilendirme faaliyetlerinde destek; yuvarlak masa toplantıları yoluyla paydaş diyalogu; ESCO ve EV proje örnek incelemeleri, piyasa etütleri, değerlendirme ve seçenek belgeleri, vs. • Personel eğitimi ve hedefli pazarlanma konusunda Finansal Aracılara eğitim • Enerji kullanıcı ve tüketim veri tabanlarının geliştirilmesi

17. Tarımda Yeşil Yaklaşımlar Tarımda yeşil yaklaşımlar benimsemenin potansiyel faydaları da önemlidir

18. Yeşil Büyümeyi Desteklemeye Yönelik Diğer Dünya Bankası Grubu Girişimleri Dünya Bankası ve diğer uluslararası ortaklar /GGGI, OECD ve UNEP) arasındaki işbirliği yoluyla oluşturulan Yeşil Büyüme Bilgi Platformu, Yeşil Büyüme ile ilgili dünya genelinde yapılan araştırmaları bir araya getirmektedir : http://www.greengrowthknowledge.org/Pages/GGKPHome.aspx

19. Thank you! Teşekkür ederim Martin Raiser TürkiyeÜlkeDirektörü DünyaBankası mraiser@worldbank.org