Download
1 / 50
500 likes | 760 Views
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK PSİKOLOJİK ŞİDDET. Av. Osman Fırat TURAN. “yaşamak şiddet mühendisliğidir”.
E N D
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK PSİKOLOJİK ŞİDDET Av. Osman Fırat TURAN
“yaşamak şiddet mühendisliğidir” Rekabet ve başarıya yönelik vurgu ne kadar yüksekse, o toplumda şiddet eğiliminin de o kadar yüksek olduğu görülüyor. Bunların yerine uyum ve uğraşma varsa, şiddet azalıyor.Yani uygarlığın gelişimi bizi ayakta tutan agresyonu, hayatımızı mahveden şiddete dönüştürdü. Prof.Dr.Cengiz Güleç
PSİKOLOJİK ŞİDDET Bireyin psikolojik sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyen, onu üzen, rahatsız eden, bireyin kendisini baskı ve tehdit altında hissetmesine neden olan her türlü tutum ve davranış psikolojik anlamda şiddettir.
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK PSİKOLOJİK ŞİDDETİN YAPISAL AÇIDAN ORTAYA ÇIKIŞ BİÇİMLERİ 1- Yönetici kaynaklı psikolojik şiddet (Dikey/Basamaksal Mobbing) 2- Meslektaş kaynaklı psikolojik şiddet (Yatay/İşlevsel Mobbing) 3- Hasta ve hasta yakını kaynaklı psikolojik şiddet
MOBBİNG 1- Yönetici kaynaklı psikolojik şiddet (Dikey/Basamaksal Mobbing) 2- Meslektaş kaynaklı psikolojik şiddet (Yatay/İşlevsel Mobbing) 3- Hasta ve hasta yakını kaynaklı psikolojik şiddet
MOBBİNG / YILDIRMA KAVRAMI Bir işyerinde, bir yada birkaç çalışanın, sistematik bir biçimde ve etik dışıbir iletişim ile düşmanca davranışlarda bulunarak, diğer bir yada birkaç çalışanı, çaresiz ve savunmaz bırakıp, onlara duygusal yönden zarar verme durumudur. Mobbing, işyerinde gerçekleştirilen psikolojik şiddet veya psikolojik terördür. Mobbing örgütsel bir patalojidir.
Dikey/Basamaksal Mobbing Yatay/İşlevsel Mobbing Farklı nedenlerden ötürü bir üst tarafından doğrudan doğruya kurbana yönelik, son derece saldırgan ve cezalandırıcı davranışların uygulanmasıdır. Dedikodu çarkının çevrilmesi, yapılan olumlu işlerin üst düzeye iletilmemesi, sürekli olumsuz geri bildirim verme, işleri geciktirme, bazı işleri sabote etme… Eşit statüde bulunanlar arasında söz konusu olan psikolojik şiddet. Kişilerin arasında işlevsel ilişki bulunmaktadır. Kıskançlık, yarışma,çekememezlik gibi nedenlerden kaynaklanır. Rekabet ve sosyo-kültürel farklılıklar yatay mobbingi tetikleyebilir….
BİREYSEL NEDENLER Saldırganın Kişiliği Mağdurun Kişiliği • Narsist kişilik • Antipatik kişilik • Tehdit altında ben merkezci kişilik • Önyargılı ve duygusal kişilik • Kendi normlarını örgüt politikaları haline getirmeye çalışan kişilik • Aşırı kontrolcü, korkak, nevrotik • İktidar açlığı • İşini çok iyi yapan • İlişkileri olumlu, sevilen • Çalışma ilkeleri ve değerleri sağlam • Dürüst, güvenilir, sadık • Saldırganın yeteneklerinden üstün yeteneklere sahip • Bağımsız ve yaratıcı • Bazen: sessiz, iletişim kuramayan
SALDIRGAN VE KURBAN TİPLERİ Mobbingci Tipler Mağdur/Kurban Tipleri • Fesat • Raslantısal • Pusuda bekleyen • Hiddetli • Megaloman • Hayal kırıklığına uğramış • Sadist • Eleştirici • Dalkavuk • Saman altından su yürüten • Zorba • Korkak • Kıskanç • Hırslı • Dalgın • Neşeli • Gerçek dost • Günah keçisi • Bağımlı ve edilgen • Korkak • Alıngan • Kendini beğenmiş • Paranoyak • Tutsak • Uşak • Katı • Kendine güvenen • Acı çeken • Dürüst iş arkadaşı • İçe dönük • Hırslı • Hipokondriyak
SALDIRGANIN PSİKOLOJİSİ(mobbingin altında yatan gerçekler) Kişiyi bir grup kuralını kabul etmeye zorlama Düşmanlıktan hoşlanma Can sıkıntısı içinde zevk arayışı Ön yargıları pekiştirmek Ayrıcalıklı olduğuna inanmak Bencillik
SALDIRGAN VE KURBAN Saldırgan Kurban
ÖRGÜTSEL VE SOSYAL NEDENLER Örgütsel Nedenler Sosyal Nedenler İki Temel Koşul: • İyi örgütlenememe ve kötü çalışma ortamı • İlgisiz ve kayıtsız yönetsel basamaklar Güç Kaynakları: • Etik Egoizm Bireyin kendi çıkarlarına dönük olarak avantaj elde etmeye çalışması, yükselme isteği, itibar kazanma, göze girme, yetki ve güç sahibi olma isteği. • Etik Görecelik Örgütsel değer ve kuralların keyfi ve tutarsız bir biçimde uygulanması. • İş tasarımındaki belirsizlik • Lider yetersizliği (yönetsel etik) • Örgütteki ahlaki yetersizlik • Yaşam tarzındaki değişiklikler • Teknolojik değişmeler • Değerlere bağlılığın azalması • Aşırı rekabet ve sınırlı kaynakların paylaşımı sorunu • Aşırı verimlilik baskısı • Bencillik ve bireysellik • Ahlaki ilkelerde değer kaybı • Değişim ve belirsizlik • İletişimden kaynaklanan nedenler • Statü farklılıkları
MOBBİNG PARAMETRELERİ İş Ortamı Süreklilik Sıklık Taraflar arasında düzeysel eşitsizlik (Denge) Davranış tarzları (Çeşitlilik) Süreçsel Gelişme Saldırganlık/ Zalimce Amaç
HEİNZ LEYMANN’A GÖRE MOBBİNG DAVRANIŞLARI-LIPT “Leyman Psikolojik Terör Envanterine” göre Belirlenen- Birinci Kategori: Kendini ifade etme olanağına saldırı İkinci Kategori: Sosyal ilişkilere saldırı • Yönetici, kendimi ifade etmemi engelliyor. • Sürekli sözümü kesiyor. • Çalışma arkadaşlarım kendimi ifade etmeme olanak tanımıyor. • Bağırıyor, yüksek sesle küfür ediyorlar. • Özel hayatım sürekli eleştiriliyor. • Sessiz ve tehdit edici telefonlar alıyorum. • Sözlü ve yazılı tehdit ediliyorum. • Aşağılayıcı bakış ve jestlerle iletişim kurmam engelleniyor. • Doğrudan konuşulmuyor, imalarla iletişim reddediliyor. • Benimle artık konuşmuyorlar. • Kendileriyle konuşmama olanak tanımıyorlar. • Çalışma arkadaşlarımın uzağında bir odaya oturtuyorlar. • Çalışma arkadaşlarımın benimle konuşması yasaklanıyor. • Yokmuşum gibi davranılıyor.
Üçüncü Kategori: Sosyal itibara saldırı Dördüncü Kategori: Meslek ve özel yaşam kalitesine saldırı • Arkamdan kötü konuşuyorlar. • Dedikodular yayılıyor. • Gülünç duruma düşürülüyorum. • Ruh hastasıymışım şüphesi yayılıyor. • Psikiyatrik muayeneye zorluyorlar. • Sakatlığımla alay ediyorlar. • Yürüyüşümü, sesimi, jestlerimi taklit ediyorlar. • Politik görüşüme, inancıma karışıyorlar. • Özel hayatımla alay ediyorlar. • Milliyetimle alay ediyorlar. • Kendime güvenimi sarsacak işler yapmaya zorluyorlar. • Çalışma tarzımı kırıcı şekilde eleştiriyorlar. • Kararlarımı sorguluyorlar. • Hakaret niteliğinde ifadeler kullanıyorlar. • Cinsel yakınlaşmalarda bulunuyorlar yada sözlü cinsel tekliflerde bulunuyorlar. • Bana görev vermiyorlar. • İş yerinde bana öyle görevler veriyorlar ki işimi düşünemez oluyorum. • Bana anlamsız işler veriyorlar. • Yeteneklerimin altında işler veriyorlar. • Bana durmadan yeni işler veriyorlar. • Beni aşağılamak için kalifikasyonumu aşan işler veriyorlar. • Beni rencide edici işler veriyorlar.
Beşinci Kategori: Sağlığa Saldırı Sağlığı zarara uğratan işlere zorlama. Bedensel şiddet ile tehdit. Hafif şiddet uygulama. Bedensel istismar. Zarar verecek masraflar çıkarma. Ruhsal zarar verme. Cinsel el şakaları.
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ MESLEKİ GÜÇLÜKLERİ(mobbinge zemin hazırlayan çalışma zorlukları)
SAĞLIK KURULUŞLARINDA EN SIK GÖRÜNEN PSİKOLOJİK ŞİDDET DAVRANIŞLARI-LIPT “Leyman Psikolojik Terör Envanterine” göre Belirlenen-
Dünyada Sağlık İşyerlerinde Yapılan Psikolojik Şiddet Araştırmaları
Bolu İli Merkezi bir devlet, bir üniversite, iki özel hastane Doç.Dr.Bayram Şahin Uzm.Tuğba Dündar (SBF Dergi - 66/1)
2008 yılında Muğla ilinde yapılan bir araştırma- iki devlet, dört özel hastane-(Yrd.Doç.Dr.Serap ÖZEN ÇÖL-SBF Dergi-2008/4)
İş Hukuku Ekseninde Psikolojik Şiddet Başta İsveç olmak üzere, İskandinav ülkeleri ile Fransa da mobbing suç olarak yasalarda tanımlanmış, bir çok Avrupa ülkesinde ise Sosyal Güvelik ve İş Mevzuatlarına dahil edilmiştir. Ülkemizde özel olarak düzenlemese de, genel düzenlemeler ve Yeni BK. Bu anlamda umut vericidir. YBK. m.417 İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. İş K.m.77/1 (İşverenin gözetme yükümlülüğü) İşverenler işyerinde işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdürler.
Özel Sektörde Çalışan Bir Sağlık Çalışanın Yatay Psikolojik Şiddete Uğraması
Özel Sektörde Çalışan Bir Sağlık Çalışanının Dikey Psikolojik Şiddete Uğraması
Kamu Sektöründe Çalışan Bir Sağlık Çalışanın Yatay ve Dikey Psikolojik Şiddete Uğraması
Hukuksal Açıdan Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar • Mobbingin somut olarak tespitini sağlamak amacıyla gerekli kanıtları toplamalı, olaylarla ilgili tanıklık yapacak kişileri belirlemelidir. • Sözlü olarak verilen emir ve talimatların yazılı olarak verilmesini talep etmelidir. • Şiddetin devamı halinde, bu durumun sonuçlarının işletmeye önemli zarar vereceğini belirtmelidir. • Uzman hukukçulardan yardım ve destek almalı, hukuksal koruma yollarına başvurmalıdır. • Konuyla ilgilenen STK ile temasa geçmelidir. • Psikolojik şiddetin başkaları tarafından da fark edilmesini sağlamalıdır.
HASTA VE HASTA YAKINI KAYNAKLI PSİKOLOJİ ŞİDDET 1- Yönetici kaynaklı psikolojik şiddet (Dikey/Basamaksal Mobbing) 2- Meslektaş kaynaklı psikolojik şiddet (Yatay/İşlevsel Mobbing) 3- Hasta ve hasta yakını kaynaklı psikolojik şiddet
Suç Teşkil Eden Eylemler • TCK.m.122 “Ayrımcılık” “Bir hizmetin icrasını veya hizmetten yararlanılmasını engelleyen…” “Kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını engelleyen….” kimse altı aydan bir yıla kadar… • TCK.m.123 “Kişilerin huzur ve sükununu bozmak” “Sırf huzur ve sükunu bozmak maksadıyla bir kimseye ısrarla; telefon edilmesi, gürültü yapılması ya da aynı maksatla hukuka aykırı başka bir davranışta bulunulması halinde, mağdurun şikayeti üzerine faile üç aydan bir yıla…” • TCK.m.125 “Hakaret” • TCK.m.134 “Özel hayatın gizliliğini ihlal” • TCK.m.135-140 “Kişisel verilerin kaydedilmesi” • TCK.m. “İftira” • Kabahatler Kanunu m.36 “Gürültü” • Kabahatler Kanunu m.37 “Rahatsız Etme”
Sağlık Kurumu Yöneticilerine Düşen • Bireyler arası çatışmaları ve anlaşmazlıkları minimalize ederek, olumsuz ve egoist örgüt ikliminden uzak, yardımsevere bir örgüt yapısı oluşturmak, • İş yerinde güven ortamını yaratarak, çalışanların işlerine, işyerlerine ve mesleklerine olan genel saygı duygularını artırmaya çalışmaktır.
