1 / 31

Cb.35 Na hOrgáin Céadfacha

Cb.35 Na hOrgáin Céadfacha. 5 Príomh bhaill chéadfacha. Boladh , Blaiseadh , Tadhall , Radharc , & Éisteacht . Faigheann an inchinn teachtaireachtaí óna néarón chéadfacha de bharr spreagtha ón timpeallacht . Spreagtha Near ríog Inchinn Freagairt. O rgáin C éadfacha.

benjy
Download Presentation

Cb.35 Na hOrgáin Céadfacha

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Cb.35 Na hOrgáinCéadfacha

  2. 5 Príomhbhaillchéadfacha • Boladh, Blaiseadh, Tadhall, Radharc, &Éisteacht. • Faigheann an inchinn teachtaireachtaíónanéarón chéadfachade bharrspreagtha óntimpeallacht. Spreagtha Near ríogInchinnFreagairt

  3. OrgáinCéadfacha • Snaainmhithe- cabhrúleoeolas a bhailiúfaointimpeallachtinmheánach& seachtarach. • Grúpa de ghabhdóirí(receptors) céadfachasuite idteannta a chéile a bhíonn san orgáncéadfach. • In orgáncéadfachbíonnbailiúchán de ghabhdóiríann a bhíonnoiriúnaithe do chineálspreagadhamháin.

  4. GabhdóiríCeadfach • Rangaítearnahorgáincéadfacha de réir an cineálspreagadh a bhraitheannsiad. • Eisghabhdóirí: Braitheannsiadspreagadhseachtarach m.sh. solas, fuaim, boladh, teas. • Ionghabhdóirí: Braitheannsiadspreagadhinmheánach m.sh. an hipeatalamus a bhraitheannathraitheibpóitéinsealosmóiseachnafola, an medulla oblongata a bhraitheannleibhéal CO2nafola. • Féinghabhdóirí: Braitheannsiadeolasfaoishuíomh an choirp m.sh. sachluas, matáin, teannáin, ballnaisc.

  5. 1.Boladh agus 2.Blas: • Feidhmíonncéadfa an bholadh& an bhlaiscosúil le chéile& igcomhpháirt le chéile go minic. • I gceachtarcástuaslagtar ceimiceáina bhíonn san aernó imbiasascannánboltanachtais a chlúdaíonn an teanganó an srón • Táréigiúinarleith den teanga a bhraitheannblaisarleith i.e. milis, géar, searbhsrl..

  6. 3.Tadhall- An Craiceann • Céadfáginearálta é seo. Suite sachraiceann. • Feidhmeanna: cosaint, eisfhearadh, osmarialú /teochtagusbaillcéadfach) • Aithníonn an inchinn roinnt spreagtha ón gcraiceanna • bhaineannle brú, teas, tadhall, fuacht & pian.

  7. Matánardaitheach ribí Faireog gheireach Pór Allais Tadhallgabhadóir Ducht allais Dermis Faireog Allais Fíochánsaille

  8. Cúplafiricí! • Fasanngruiagníostapúla I fírná I mná • Tá an méidceannafalacilgruaigeagdaoine & ag chimpanzees • Déantarcraiceann ‘nua’ gach 27-28 lá le méan 1000 craiceannnua I rith do saol • Tá an craiceann is tanaí le fáilcénáitsacorp????

  9. 4. Éisteacht Orgán: Cluas Feidhm: • éisteacht& • cothromaíocht. (2 gabhdóirídifrúilesachluas) Struchtúr: 3 chuid • An chluasseachtrach - líonta le aer • An chluaslár - líonta le aer • An chluasinmheánach - líonta le limfe

  10. CanálachaLeathciorcalacha Cluasín Néarógaireachtála 1.Casúirín 2.Inneoin Cochla Feadánóstach Canáilnacluaise 3.Stíoróip Tiompán nacluaise Fuinneogciorcalach

  11. (i) An chluasseachtrach • Cluaisín–Déanta as loingeáin don chuid is mó. Feidhm: piocadhsuasfuaimthonnta & iad a sheoladhisteach 2.Canáilseachtrachéisteachta- canáillíneáiltele ribí & chéir. Feidhm: Iomparnacreathannago dtítiompánnacluaise.

  12. (3) Tiompánnacluaise: Scannántarraingthetrasna an chanáil a roinneann an cluasseachtrachónchluasláir. • Critheannan tiompáin de bharrcreathannaaer. • Bíonnan bhrúaercothromar 2 thaobhtiompáinnacluaise. Tarlaíonnseo de bharr an feadáneostach. ‘This narrow tube is called the Eustachian tube, when you swallow the tube opens and a small bubble of air is able to move causing a ‘pop’.Rapid altitude changes in planes make the ‘pop’ much more noticeable due to bigger differences in pressure.’

  13. (ii) An chluas lár 2 chuid: Feadáneostach & cnámhóganacluaise (casúirín, inneoin, stíoróip) Casúirín Inneoin Stíorip ‘Wonders of life’ epi.2 30mins in Tiompán Fuinneogubhach Fuinneogciorclach (i)FeadánEostach:Oscailtidircluas& scórnach. Dúntade gnáth ach osclaíonnsénuairatátúagslogadh& méanfach(yawn) Feidhm: Cothromaítearbrú an aeridir 2 thaobh de tiompánnacluaise.

  14. (ii) Cnámhanacluaise: • 3 cnámhbeagasachluasláir a sheolannnacreathannatrasna an cluasláir & ardaítearméad an nacreathanna. • Casúirín – ceangailte le tiompánnacluaise. Piocannsénacreathannasuasóntiompán • Inneoin–nascidir an casúirín & an stíoróip. Seoladhnacreathannaaraghaidh. • Stíoróip– ceangailte den fhuinneogubhach. Ardaítearméidnacreathannatoisc go bhfuil an scannánseo (an fhuinneogubhach) níoslúnátiompánnacluaise. Téann an fhuinneogubhach go dtí an cochla. Tá________ idirnacnámha & _________ a coimeádannnacnámhaina n-áit. Wonders of life epi2 (33sh in)

  15. (iii)An chluasinmheánach Cochla & nacanálachaleathchiorcalacha • An Cochla:Feadáncornaithelán de leacht. Athraítearcreathafuaime go néar-ríogacuirtear an leachtagcrith, tarraingíonn an leachtarghruaig-cheallachun go gcloistearfuaim. • Na CanálachaLeathchiorclacha: Tríchanáillánde leachtatáingearach le chéile. Gluaiseann an leachtsnacanálacha, tarraingíonnséarghruaig-chealla,cuireannséseonéar-ríoga go dtí an inchinn le eolasfaoichothromaíocht an choirp http://www.youtube.com/watch?v=DWue7byOsjc ‘How we hear’

  16. Éisteacht: http://www.youtube.com/watch?v=7O-adw-HyrQ • Taganncreathanna go dtí an chochlaónstíoróip. • Téannnacreathannatríd an fhuinneogubhach & fabhraíonntonntabhrúilimfe an cochla. • Spreagannnatonntagabhdóirísacochla. (24,000 ribeceallaleagthaamachina 2 sraith) • Seolannnagabhdóirí near ríogainchinn– (néarógaireachtála (auditory/cochlear) • Ligeann an fhuinneogciorclach do natonntabhrúdulamachóncochlaisteachiaer an chluasláir

  17. Cothromaíocht: Néarógaireachtála Suíomh- Tugannnacanálachaleathchiorclachaeolasfaoishuíomh& chothromaíocht an choirp.  Tríchanáilingearach le chéilelánde leacht. • De réir mar a ghluaiseann an corp, gluaiseann an leachtsnacanálacha. • Tarraingíonn an leachtarghruaig-chealla. • Bunaíonnséseo near-ríogasanéarógaireachtálaa sheoltar go dtí an ceirbrín.

  18. FadhbannaÉisteachta Bodhaire • Mádhéantardochar do nagruaigcheallasachochla,cnámhanó do thiompánnacluaiseéiríonn an duinebodhar. Conas? • Déanannfuaimleanúnachníosmóná 90 dB an docharseothar am. • Déanannfuaimníosmóná 140 dB an docharseoláithreach.

  19. 5. Radharc Faireogdeora 1.Scléara 2.Coróideach Loinnuisciúil 3.Reitine Choirne Mac Imreasc Foibhé LoinnGloinní Lionsa Caochspota ‘blindspot’ Inteachán/seall/imreasc! Ballnaisccrochta NéarógOptach MatánFabhránach Matán

  20. Codanna den súil: http://www.youtube.com/watch?v=gvozcv8pS3c 3 príomhstraith: • An Scléara:Clúdachrighin, seachtarach, bán. • An Coróideach:Sraithdorcha, láir de chlúdachnasúile. Meilininchungathanna UV a scagadh. Solátharmórfuileadáinannchun an súil a chothú. • An Reitine: An pháirtinmheánach de chlúdachnasúile. Bíonnslaitaguscóin (gabhadoirí)ann a bhraitheannsolas-dubh&bán (slait), daite(cóin).

  21. Chun tosaighsasúil: • An Coirne: An chuidtosaightrédhearcach den scléarachunsolas a scaoileadhisteachsatsúil. • Inteachán (iris): Cuiddaiteoscomhair an lionsa, bíonn an límeilininiontuuaireanta (seachassúilegoirme) Cuidleanúnach den chóiróideach. • Mac Imreasc (pupil):Poll ilár an inteachán le matánchiorclacha & matánghathacha. Rialaíonnsé an méidsolaisa théannisteachsatsúil (dubh) Athraíonn an cruth de bharr an déinesolas

  22. An Lionsa:Fócasúsolasar an reitine. • An MatánFabhránach: Páirtthiubh den choróideach a rialaíonncruth an lionsa. • BallnascCrochta: Coimeádannsé an lionsa in áit. • LionnUisciúil: Leachtidir an lionsaagus an coirne.

  23. Ag cúl an tsúil: • An LionnGloiní: Substaintglóthúilidir an lionsaagus an reitine a chabhraíonnstruchtúrsféarachnasúile a choimeád. • An NéarógOptach: Tugannsíteachtaireachtaí ó naslaitagusnacóin go dtí an inchinn. • An Caoch-Spota:Spotaar an reitine mar a bhfágann an néarógoptach an súil. Níféidirsolas a thiteannar a bhrathtoiscganaonslaitnócóin a bheith ann. • An SpotaBuí/An Fóibhé: An Spotaar an reitine a thugann an radharc is géiremáthiteannsolas air. Bíonn an bailiúcháncóin is mósareitineanseo.

  24. Faigh do Caoch-Spota! • Cover your left eye and move yourself away from your screen or printout so that you are looking directly at the dot from some distance away. Keep looking directly at the dot and move towards it. As you do so, the cross will move away from you in the corner of your eye. • At some point the cross will disappear! As you keep moving in, it will re-appear and continue moving out. If you move back and forth, you will see the cross appear and disappear

  25. GabhadóiríSolaissa _______ ‘colourized scanning electron micrograph (SEM) of rods and cones, showing the structure of the eye retina. Rods (green) are long nerve cells which respond to dim light, enabling images to be detected. Cones (blue) are shorter cone-like cells which detect colour’ SlataCóin • 120 milliúnsasúil6 milliúnsasúil • Arfud an reitineTimpeallanfhoibhé • Dubh& bánDathanna GabhdóirísolasnahoícheGabhdóirísolasgeal • Nílan íomhásoiléirTáan íomhásoiléir

  26. H.D súilDuine • Mais 28g agsúilamháin

  27. Fadhbanna/MáchaillíCoitiantaSúl (1) Fad radharc (hipirmeatróipe): Meallnasúileníosgiorraná mar a bhíonnsé de ghnáth. • Bíonndeacrachtagdaoine le fad radharcrudaí gar don tsúil a fheiceáil ach is féidirleorudaíibhfaduathu a fheiceáil. Cóiráil: Is féidir é seo a cheartútrílionsaídronnacha(convex) a úsáid.

  28. (2) Gearrradharc(mhíóipe): Meallnasúileró-fhadaná mar a bhíonnsé de ghnáth. Fócasaítearnagathannasolaissulasroicheannsiad an reitine. • Bíonndeacrachtagdaoine le gearrradharcrudaíibhfadónsúil a fheiceáil ach is féidirleorudaíi gar dóibh a fheiceáil. Cóiráil: Is féidir é seo a cheartútrílionsaídéchusacha(concave) a úsáid.

  29. Ceist (2006 g) B • Taispeántargearradhingearachtríchraiceann an duinesaléaráidseo. • (i) Ainmnighnacodanna A, B, C agus D saléaráid. • (ii) Is inteirm an duinedaonna. Céard a chiallaíonnsé sin? • (iii) Céard é príomhfhoinse an teasa i gcorp na hinteirme? • (iv) Déancursíosarról D maidir le teocht an choirp. • (v) Céard a tharlaíonn do nahartairíbeaga (artairíní) sachraiceannnuair a thiteannan teochtsheachtrach? C D A

  30. Ceist2009 15 (b) (á) Z Taispeántarsúil an duinesaléaráid. • Ainmnigh na codanna lipéadaithe V, W, & X • Tabhairnafeidhmeannaatáagnacodanna Y agus Z. (iii) 1. Ballnaiscchrochta 2. Cóin 3. Néarógoptach 4. Inchinn. Tabhairbreac-chuntasarróilaontrícinndíobh sin thuassaradharc. (iv) Mínigh an chaoi a n-oibríonn an seall/inteachán. (v) Molcúisgurfearrpéiresúl a bheithagduineseachasbheitharleathshúil. V W Z Y V

More Related