Δημιουργικότητα στην εκπαίδευση

1. Δημιουργικότητα στην εκπαίδευση Ξένια Ξενοφώντος Σύμβουλος Ελληνικών

2. Αριστερό ημισφαίριο Κάνει επεξεργασία με βάση τη σχολαστικότητα, την ακρίβεια στη λεπτομέρεια και την πιστή τήρηση μιας σειράς ενεργειών ή μιας διαδικασίας. Δεξί ημισφαίριο Επεξεργάζεται την αισθηματική και μεταφορική πλευρά του λόγου. Ερευνά, έχει περιέργεια, αισθάνεται, φαντάζεται. Εγκέφαλος και Δημιουργικότητα (Fink & Marshall) Αποκλίνουσα σκέψη Συγκλίνουσα σκέψη Αυτό που μετρά είναι ο τρόπος με τον οποίο οι δύο πλευρές του εγκεφάλου αλληλοσυμπληρώνονται και συνδυάζονται. «Το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το πρόσωπο» Ελληνική παροιμία

3. Η δημιουργική σκέψη έχει μεγάλη σημασία για την παραγωγή νέων ιδεών Βασίζεται στη φαντασία. Φαντασία είναι η λειτουργία δημιουργίας νέων εικόνων, παραστάσεων, μορφών, από στοιχεία που υπάρχουν στη συνείδησή μας. Μπορώ να εκφύγω μέσα από αυτόν

4. Δημιουργικές τεχνικές • 90 καταγραμμένες δημιουργικές τεχνικές. • “Brainstorming” (Alex Osborn) • “Θεωρία της Δημιουργικής Επίλυσης Προβλημάτων” (Genrikh Altshuller)

5. Τύποι δημιουργικότητας (E.Eisner) • Δημιουργικότητα σαν διεύρυνση υφιστάμενων ορίων. • Δημιουργικότητα σαν εφεύρεση. • Δημιουργικότητα σαν υπέρβαση των παραδεδειγμένων ορίων. • Δημιουργικότητα σαν αισθητική οργάνωση.

6. Στάδια ανάπτυξης της δημιουργικότητας (Graham Wallas) • Στάδιο της προπαρασκευής (Συλλογή στοιχείων, επεξεργασία δεδομένων, ανάλυση και διατύπωση υποθέσεων). • Στάδιο της επώασης (Ο δημιουργός αφήνει το θέμα κατά μέρος και τις ιδέες να «τρέξουν» στο υποσυνείδητο-συνδυασμοί και συσχετίσεις). • Στάδιο της έμπνευσης (Η ιδέα έρχεται από το «πουθενά» και καταγράφεται). • Στάδιο λύσης (Η λύση τυγχάνει επεξεργασίας και αξιολόγησης).

8. Στάδια ανάπτυξης της δημιουργικής διαδικασίας (Μαγνησάλης, 2003) • Προετοιμασίας • Προσπάθειας • Εκκόλαψης • Έμπνευσης • Αξιολόγησης Συγκλίνουσα σκέψη Δημιουργική σκέψη Σχέση συνεργασίας μεταξύ των δύο μορφών σκέψης. Π.χ.“Brainstorming” (Alex Osborn)

9. Τα στάδια της δημιουργικής σκέψης Στάδιο προετοιμασίας Στάδιο αξιολόγησης ΑΝΑΔΡΑΣΗ Προσπάθειας Αναζήτησης Ιδεών 1 Εκκόλαψης Αναζήτησης Ιδεών 2 Έμπνευσης Αναζήτησης Ιδεών 3 Αν δεν λυθεί το πρόβλημα έχουμε ανάδραση, δηλ. νέο ξεκίνημα με τα νέα στοιχεία που προέκυψαν ή από μηδενική βάση (νέα θεώρηση).

11. Πορεία εργασίας Μελετούμε αντίστοιχες έρευνες ή κείμενα σχετικά με τα παιδικά ατυχήματα. Αποφασίζουμε τι ερωτήσεις θα συμπεριλαμβάνει το ερωτηματολόγιο, ποιος θα το ετοιμάσει, πότε θα το ετοιμάσει, πότε θα το δουν ξανά σαν ομάδα, ποιος θα αναλάβει να το φωτοτυπήσει, σε ποιους θα το δώσουμε για να μας το συμπληρώσουν, πότε θα μας το συμπληρώσουν, ποιοι θα αναλάβουν την κάθε τάξη, ποιοι θα αναλάβουν την επεξεργασία των στοιχείων, ποια διαδικασία θα ακολουθήσουμε για να βγάλουμε συμπεράσματα κλπ. Δίνουμε τα ερωτηματολόγια, επεξεργαζόμαστε τα αποτελέσματα, εξάγουμε συμπεράσματα. Αξιολογούμε τη διαδικασία.

12. Τι θέλω να δω; Θα συλλέξουμε τα στοιχεία μας με ερωτηματολόγιο Προετοιμασίας Προσπάθειας Εκκόλαψης Έμπνευσης Αξιολόγησης Γιατί διεξάγουμε αυτή την έρευνα;

13. Αποφασίζουμε τι θα συμπεριλαμβάνει το ερωτηματολόγιο

17. Χαρακτηριστικά του ατόμου με υψηλό βαθμό δημιουργικότητας • Είναι άτομο με μεγάλο βαθμό ενεργητικότητας. • Έχει υψηλή παραγωγικότητα. • Είναι περίεργος. • Είναι επίμονος. • Είναι ανοικτός στις ιδέες των άλλων. • Δείχνει προθυμία και ετοιμότητα για αμφισβήτηση των ιδεών των άλλων ατόμων. • Σέβεται τις απόψεις των άλλων. • Μπορεί να αξιολογεί. • Είναι αντικειμενικός. • Μπορεί να κάνει συσχετισμούς ανάμεσα σε ιδέες.

18. Χαρακτηριστικά του ατόμου με υψηλό βαθμό δημιουργικότητας • Τα ενδιαφέροντά του είναι πολλά σε βάθος και όχι επιφανειακά. • Μπορεί να προγραμματίζει μακροχρόνια. • Έχει ηγετικές ικανότητες χωρίς να είναι άτομο αυταρχικό. • Έχει την ικανότητα να πείθει τους άλλους. • Έχει αυτοπεποίθηση. • Αναζητά την αλήθεια και την ομορφιά. • Γνωρίζει πώς να διατυπώνει ερωτήσεις, πότε να τις διατυπώνει και τι είδους ερωτήσεις να διατυπώνει.

19. Απαραίτητες δεξιότητες • Επίλυση προβλημάτων. • Λήψη αποφάσεων. • Εξαγωγή συμπερασμάτων. • Δεξιότητες. • Δεξιότητες αξιολόγησης.

20. Κατορθώματα του δημιουργικού ατόμου (Κουτσάκος, 1986) • Υπερβαίνει τα διάφορα τυποποιημένα σχήματα (έννοιες, κατηγορίες, αξιώματα, θεωρίες) στα οποία έχουν οργανωθεί οι εμπειρίες, οι πληροφορίες και οι γνώσεις του. • Διευρύνει • Αντιστρέφει • Ανασυνθέτει • Πλάθει τελείως καινούρια σχήματα

21. Αποτέλεσμα της δημιουργικότητας • Παράγεται κάτι καινούριο, πρωτότυπο, μια καινούρια ιδέα, μια νέα λύση, μια επινόηση. Η επίλυση προβλημάτων με τη δημιουργική σκέψη επιτυγχάνεται με ποικίλους τρόπους που επιτρέπουν πολλαπλές λύσεις και όχι μια και μοναδική. ταλέντο Πηγές δημιουργικότητας ενέργεια μέθοδος

22. Εμπόδια για ανάπτυξη της δημιουργικότητας (μαθητής) • Έλλειψη περιέργειας • Προκατάληψη • Τάση για αποδοχή οποιασδήποτε σκέψης • Έλλειψη επιμονής • Αναποφασιστικότητα • Εγωκεντρισμός • Υπερβολικός «σεβασμός» προς το κατεστημένο.

23. Εμπόδια για ανάπτυξη της δημιουργικότητας (διδασκαλία- εκπαιδευτικός) • Ταύτιση της μάθησης με το αποτέλεσμα. • Τα αναλυτικά προγράμματα με έμφαση στο περιεχόμενο. • Οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας. • Ο τρόπος αξιολόγησης. • Η αρνητική στάση ή η άγνοια του εκπαιδευτικού για ανάπτυξη κριτικής σκέψης.

24. Εμπόδια για ανάπτυξη της δημιουργικότητας (διδασκαλία- εκπαιδευτικός) • Ο εκπαιδευτικός προσπαθεί να καλύψει την ύλη και περιθωριοποιεί τη συζήτηση και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών. • Η αδυναμία των αναλυτικών προγραμμάτων να συμπεριλάβουν θέματα και προβληματισμούς που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. • Η έλλειψη επαρκών εργαλείων προς αξιολόγηση της κριτικής σκέψης.

25. Παράγοντες που βοηθούν τη δημιουργικότητα • Το περιβάλλον - Πνευματικό και υλικό Κατάλληλος και ευχάριστος χώρος μέσα στην τάξη ή χώρος εκτός τάξης που δημιουργεί ποικίλες επιρροές. • Η δημιουργική εκπαίδευση Παροχή ευκαιριών και μέσων. • Η παρώθηση Θετικά κίνητρα, βραβεία, διακρίσεις, έπαινος. • Η οργάνωση και ο προγραμματισμός Καθορισμός του σκοπού, καταμερισμός της εργασίας, η σωστή συγκρότηση της ομάδας, η μέθοδος (όχι πολύπλοκη μέθοδος, γνωστή στα μέλη της ομάδας), προσδιορισμός χώρου, κόστους, χρόνου, αξιολόγηση.

26. Στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης • Ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει την έκφραση όλων των απόψεων μέσα από τον ελεύθερο διάλογο. • Προωθεί την ενεργό μάθηση. • Εστιάζεται σε λίγες και πυρηνικές έννοιες: ανάλυση, εφαρμογή και γενίκευσή τους. • Παρουσίαση εννοιών μέσα στα πλαίσια λειτουργικής χρήσης τους. • Βοηθά την εκπαιδευτική διαδικασία χρησιμοποιώντας τα λάθη των παιδιών (αξία στα λάθη των μαθητών). • Ενσωματώνει στη διδασκαλία του προβληματικές καταστάσεις που οδηγούν σε συζήτηση και διερεύνηση.

27. Στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης • Συνδέει τις καινούριες γνώσεις με τα βασικά γνωστικά σχήματα των πυρηνικών εννοιών. • Καθοδηγεί τους μαθητές να δημιουργήσουν υποθέσεις, αντιφάσεις, γενικεύσεις, συσχετισμούς ανάμεσα σε ιδέες, γεγονότα και καταστάσεις. • Επεξηγεί πάντα τα κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών (όχι τελικά τεστ).

28. Στρατηγικές που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης • Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να αναπτύξουν δεξιότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης. • Ομαδοποιεί τα παιδιά σε συγκεκριμένες εργασίες, σε καθορισμένο χρόνο. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα, δίνεται έμφαση στα προβλήματα που παρουσιάστηκαν και στον τρόπο επίλυσής τους. • Προγραμματίζει τις δραστηριότητες με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει στα παιδιά να αποφασίσουν τον τρόπο επεξεργασίας τους.

29. Η ομάδα ως φορέας παραγωγής ιδεών • Η ομάδα είναι φορέας παραγωγής ιδεών γιατί περισσότερα άτομα έχουν περισσότερες ιδέες. • Παρουσιάζει ποικιλία έκφρασης ιδεών λόγω του διαφορετικού υπόβαθρου γνώσεων που διαθέτουν τα μέλη της. • Έχει μεγάλο βαθμό διασταύρωσης ιδεών μεταξύ των μελών της. • Παρουσιάζει άμιλλα παραγωγής ιδεών μεταξύ των μελών της. • Υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα παρώθησης των μελών της για παραγωγή ιδεών.

30. ΟΡΓΑΝΩΣΗ

31. Η ομάδα σαν φορέας παραγωγής ιδεών γιατί περισσότερα άτομα έχουν περισσότερες ιδέες. Κάθε πράξη ενός ατόμου ή μιας ομάδας αρχίζει σαν μια ιδέα. Και ύστερα οι πράξεις πολλαπλασιάζονται και γίνονται καταστάσεις. «Μια χιονοστιβάδα αρχίζει από μια χιονονιφάδα και ύστερα γίνεται τεράστια και παρασύρει τα πάντα».

33. Παραδείγματα δημιουργικών εργασιών (ερωτήσεις) • Βρείτε μια παράξενη ιδέα που θα κάνει τους ανθρώπους να γελάσουν. • Ο παλιάτσος δίνει κατάθεση στον αστυνομικό για την εξαφάνιση του χαμόγελού του. Τι να του λέει άραγε; • Βρισκόσαστε στη «χώρα των θαυμάτων». Σε αυτή τη χώρα ο καθένας μπορεί να φτιάξει ένα πράγμα, ότι του αρέσει, ότι θέλει. Εσείς τι θα φτιάχνατε; • Βρείτε δύο περιπτώσεις από την προσωπική σας εμπειρία στις οποίες η δημιουργική σκέψη έδωσε λύση σε ένα πρόβλημα. • Φανταστείτε το σπίτι του μέλλοντος που καλύπτει όλες τις ανάγκες του ανθρώπου. • Αν ήσουν γάτος, τι σκέψεις θα έκανες για τους ανθρώπους;

34. Παραδείγματα δημιουργικών εργασιών (δράσεις) • Οργάνωση μιας έκθεσης παιχνιδιών στην τάξη. • Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού για συγκεκριμένο θέμα. • Δημιουργία σχολικής εφημερίδας. • Οργάνωση συνεντεύξεων με διάφορα άτομα. • Έρευνα για τοπικά προβλήματα,οικολογικά ή άλλα. • Δημιουργία θεατρικής γωνιάς στην τάξη.

36. Στο σχολείο μας θα διοργανωθεί ένα συνέδριο με θέμα την οδική ασφάλεια και την κυκλοφοριακή αγωγή. Η τάξη μας αναλαμβάνει να δημιουργήσει και να παρουσιάσει αφίσες με κώδικα σωστής οδικής συμπεριφοράς- κανόνες. • Η κάθε ομάδα θα δημιουργήσει τη δική της αφίσα για ξεχωριστό θέμα. Η αφίσα σας θα περιλαμβάνει συνθήματα, εικόνες, σκίτσα και κείμενο με κανόνες. • Έχετε στη διάθεσή σας ενημερωτικά φυλλάδια της αστυνομίας. Αξιοποιήστε επίσης το εποπτικό υλικό της πινακίδας τη σελ. 71 του βιβλίου σας καθώς και την ιστοσελίδα της αστυνομίας στο διαδίκτυο. • Θυμηθείτε ότι στη διατύπωση κανόνων είναι καλύτερη η χρήση προστακτικής ή υποτακτικής έγκλισης. Ελληνικά Στ’ Ενότητα 10 Ατυχήματα «Δρόμο παίρνω…δρόμο αφήνω»

37. Κυκλοφοριακό πρόβλημα και ατυχήματα. Ο Υπουργός Συγκοινωνιών και έργων σας αναθέτει να καταγράψετε κάποιες σκέψεις και εισηγήσεις σας με σκοπό να λυθεί το μεγάλο κυκλοφοριακό πρόβλημα και να μειωθούν τα ατυχήματα στους δρόμους. Στρωθείτε στη δουλειά και κατεβάστε ιδέες!!! Ελληνικά Στ’ Ενότητα 10 Ατυχήματα «Δρόμο παίρνω…δρόμο αφήνω» ___________________________________________________________________________________________________________

38. Ελληνικά Στ’ Ενότητα 10 Ατυχήματα «Δρόμο παίρνω…δρόμο αφήνω»

39. Ελληνικά Στ’ Ενότητα 1 Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα

40. Περιβαλλοντική αγωγή ή Ελληνικά ΣΤ’ Ενότητα 4, Διατροφή «Η πολύ λαίμαργη φάλαινα που έφαγε τη θάλασσα»

41. Παραμύθι

43. Ενώστε τα παρακάτω εννέα σημεία χωρίς να σηκώσετε το μολύβι από το χαρτί (μονοκονδυλιά).

44. Τα 5 κέρματα • Στο παρακάτω σχήμα έχουμε 5 κέρματα. Καλείστε με τρεις κινήσεις ανά δύο κέρματα να τοποθετηθούν στη διάταξη 1-1-2-2-2 2€ 2€ 2€ 1€ 1€

45. Η άλλη οπτική γωνία Σε ένα μοναστήρι ένας σοφός καλόγερος λέει στο μαθητευόμενο: -Θα σου κάνω μια ερώτηση. Αν δεν μου απαντήσεις σωστά θα σε κτυπήσω με τη μαγκούρα μου. -Θα προσπαθήσω να σου απαντήσω σωστά. -Κι αν απαντήσεις σωστά, πάλι θα σε κτυπήσω. -Τότε δεν θα μιλήσω. -Κι όταν δεν μιλήσεις θα σε κτυπήσω πάλι. Σκέπτεται για λίγο ο μαθητής και βρίσκει ένα τρόπο που τελικά δεν τον κτύπησε ο δάσκαλος. Ποιος είναι αυτός ο τρόπος;

46. Το να σκέφτεσαι σκληρά δεν «δουλεύει πάντα» Τι θα έκανες εάν έχανες τα λεφτά σου στο δρόμο για τον κινηματογράφο; Ή εάν έτρωγες στο σπίτι ενός φίλου σου και υπήρχε στο πιάτο σου κάτι απαίσιο ή που βρωμούσε πολύ. Υπέθεσε ότι βρήκες τον καλύτερό σου φίλο να κλέβει από την αποθήκη της θείας σου. Τι θα έκανες; Τι θα έκανες εάν κατέβαινες σε λάθος στάση του λεωφορείου και βρισκόσουν σε μια περιοχή που δεν γνωρίζεις καθόλου; Είναι τόσο συνηθισμένο να αντιμετωπίζεις προβλήματα στη ζωή σου, όσο συνηθισμένο είναι και το ότι πλένεις τα δόντια σου. Έχεις όμως ότι χρειάζεσαι για να λύσεις τα προβλήματά σου- το μυαλό σου, μαζί με την εμπειρία χρήσης του από προηγουμένως. Το σημαντικό δεν είναι απλά να χρησιμοποιείς το μυαλό σου, αλλά το πώς το χρησιμοποιείς. Κάποιες φορές νομίζουμε ότι μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα με την πολλή σκέψη. Αλλά αυτό δεν λειτουργεί πάντα. Πολλές φορές οι άνθρωποι λένε: «Δεν μπορεί να λυθεί», «Δεν γνωρίζω πώς», «Παραιτούμαι». Υπάρχει όμως πάντα ένας άλλος τρόπος να δούμε το πρόβλημα: Βλέπουμε το πρόβλημα και μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε με νέους τρόπους. ΥΠΑΡΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΕΝΑΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ.

47. Εφαρμογή σταδίων δημιουργικής διαδικασίας στη λύση προβλήματος Ελληνικά Στ’ Ενότητα 1 Ταξίδια, τόποι, μεταφορικά μέσα «Δύο μέρες στο βουνό»

49. Στάδιο προετοιμασίας • Προσδιορισμός του προβλήματος «Διοργάνωση εκδρομής στους Δελφούς, ποιες είναι οι προβληματικές πλευρές της κατάστασης» • Συγκέντρωση των απαιτούμενων στοιχείων «Πού είναι οι Δελφοί, πόσο μακριά είναι από την Κύπρο, πώς μπορώ να πάω εκεί, πόσα πρέπει να πληρώσω, πού μπορώ να μείνω, τι άλλο μπορώ να δω, με ποιο μεταφορικό μέσο μπορώ να πάω; Θα υπάρχουν ενδιάμεσοι σταθμοί ;κα» • Ανάλυση των στοιχείων (Καθορίζονται και διερευνώνται όλες οι εναλλακτικές λύσεις). • Τα προβλήματα αυτά πρέπει να: • Ταξινομούνται αναλυτικά • Να γράφονται • Να προσδιορίζεται χρονικά η λύση τους

50. Στάδιο προετοιμασίας- Συγκέντρωση των απαιτούμενων στοιχείων • Τα παιδιά ερευνούν σε εγκυκλοπαίδειες, σε τουριστικούς οδηγούν, στο διαδίκτυο, βρίσκουν πληροφορίες, μαζεύουν φωτογραφίες, ρωτούν τουριστικούς πράκτορες για τις τιμές, βρίσκουν τις ώρες αναχώρησης από τα αεροδρόμια Πάφου και Λάρνακας, φροντίζουν για τη μεταφορά από και προς τα αεροδρόμια με πούλμαν, μελετούν το θέμα του ξεναγού, κάνουν ένα κατάλογο με τις περιοχές που μπορούν να επισκεφτούν κλπ.