Download
1 / 20
200 likes | 359 Views
DÓMSTÓLAR. Stjórnarskráin I. Í 2.gr. stjórnarskrárinnar segir að dómendur fari með dómsvaldið. Þessi grein er í anda þrískiptingar ríkisvaldsins, dómstóllinn er sjálfstæður. Í 59.gr. s egir orðrétt: “Skipun dómsvaldsins verður eigi ákveðin nema með lögum.”
E N D
Stjórnarskráin I • Í 2.gr. stjórnarskrárinnar segir að dómendur fari með dómsvaldið. • Þessi grein er í anda þrískiptingar ríkisvaldsins, dómstóllinn er sjálfstæður. • Í 59.gr. segir orðrétt: “Skipun dómsvaldsins verður eigi ákveðin nema með lögum.” • Framkvæmdarvaldið getur m.ö.o. ekki skipað málum að vild, lögin eru undirstaða réttaríkisins.
Stjórnarskráin II • Í 60. gr. segir: “Dómendur skera úr öllum ágreiningi um embættistakmörk yfirvalda. Þó getur enginn, sem um þau leitar úrskurðar, komið sér hjá að hlýða yfirvaldsboði í bráð með því að skjóta málinu til dóms.” • Ríkinu ber að fara eftir úrskurði dómstóla. Greinin kveður einnig á um það að ákvarðanir taka strax gildi jafnvel þó að
Stjórnarskráin III • 61.gr. “Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum. Þeim dómendum, sem ekki hafa að auk umboðsstörf á hendi, verður ekki vikið úr embætti nema með dómi, og ekki verða þeir heldur fluttir í annað embætti á móti vilja þeirra nema þegar svo stendur á, að verið er að koma nýrri skipun á dómstólana. Þó má veita þeim dómara, sem orðinn er fullra 65 ára gamall, lausn frá embætti, en hæstaréttardómarar skulu eigi missa neins í af launum sínum.”
Stjórnarskráin IV • Í 61.gr. er lögð áhersla á að dómarar séu ekki undir áhrifum frá neinu eða neinum nema lögunum. • Til þess að efla sjálfstæði þeirra enn frekar eru þeir æviráðnir og njóta tiltekinni kjara. • Þeim má ekki vísa úr embætti nema með dómi. Með öðrum orðum verða þeir að hafa gerst brotlegir við lög.
Óháðir dómsstólar • Trúverðugleiki dómskerfsins veltur á því að þeir séu óháðir í ákvörðunum sínum, dæmi einungis eftir lögum. • Dómarar eru að vísu skipaðir af framkvæmdar-valdinu, af dómsmálaráðherra, en ákvæði stjórnarskrárinnar taka af allan vafa um sjálfstæði dómara. • Dómsmálaráðherra eða stjórnvöld geta þannig ekki rekið dómara sem þeim mislíkar við.
Lög og réttarheimildir • Stjórnarskráin segir að dómarar eigi “einungis að fara eftir lögunum.” • Lögin í þessari merkingu vísa ekki bara til settra laga, þ.e.a.s. laga sem Alþingi setur heldur til viðurkenndra réttarheimilda. • Við förum betur í réttarheimildir eftir áramót en gott er samt að vita hverjar þær eru.
Hvað eru réttarheimildir? • Réttarheimildir eru þau viðmið – gögn, sú háttsemi, þær hugmyndir og hvaðeina annað – sem almennt er viðurkennt að nota skuli eða nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglu er slegið fastri eða hún mótuð almennt eða í ákveðnu tilfelli. Sigurður Líndal
Hvað telst til réttarheimilda? • Settur réttur, þ.e.a.s. lög • Réttarvenja • Fordæmi • Lögjöfnun • Kjarasamningar • Meginreglur laga • Eðli máls
Hvað telst til réttarheimilda? • Kenningar fræðimanna • Almenn réttarvitund • Þjóðréttarreglur • Nauðsyn er lögum ríkari (nauðsyn brýtur lög)
Lög um dómstóla • Eins og segir 59.gr. Stjórnarskrárinnar verður skipan dómsvaldsins eigi skipað nema með lögum. • Lög um dómstóla 15/1998 tekur á skipan dómstóla.
Hæstiréttur I • Hæstiréttur er æðstur dómstóla. • Hann er áfrýjunardómstóll. • Með öðrum orðum þá eru mál ekki lögð fyrir dómstólinn nema þau hafi fyrst fengið meðferð á lægra dómstigi (fyrir héraðsdómi). • Í hæstarétti sitja 9 dómarar sem dómsmálaráðherra skipar (forseti formlega skv. tillögu dómsmálar.)
Hæstiréttur II • Dómarar eru skipaðir ótímabundið. • Til þess að öðlast hæfi sem hæstaréttardómari þarft þú meðal annars: • að hafa lokið embættisprófi í lögfræði • vera 35 ára eða eldri • að vera íslenskur ríkisborgari • vera lögráða og ekki misst stjórn á búi sínu • Hafa reynslu sem dómari, hæstaréttarlögmaður, prófessor í lögum, sýslumaður o.fl. • má ekki hafa gerst sekur um refsivert athæfi
Hæstiréttur III • Forseti hæstaréttar fer með yfirstjórn dómstólsins. • Hann er kjörinn af samdómendum til 2 ára í senn. • Forseti hæstaréttar ákveður kvað margir dómarar taka þátt í meðferð máls fyrir dómi. • Það eru ýmist 3, 5 eða 7 teljist mál vera mjög mikilvægt. • Einnig er hægt að skipa einn dómara sé um að ræða kærumál sem er skriflega stutt og varðar ekki mikilvæga hagsmuni, eins og segir í lögunum.
Héraðsdómstólar I • Héraðsdómstól er lægra dómsstigið af tveimur á Íslandi. • Skv. lögum eru 38 héraðsdómar starfandi skipaðir ótímabundnir af dómsmálaráðherra. • Kröfur til héraðsdómara eru svipaðar og til hæstaréttardómara. • Aldurskröfurnar miðast þó við 30 og héraðsdómarar þurfa ekki að vera hæstaréttarlögmenn.
Héraðsdómstólar II • Dómsmálaráðherra ákveður með reglugerð hvar héraðsdómstólar skulu hafa aðsetur. • Þeir eru starfræktir fyrir Reykjavík, Reykjanes, Suðurland, Vesturland, Vestfirði, Norðurland-vestra, Norðurland og Austurland.
Réttindi og skyldur dómara I • Um þau er kveðið á um í IV. Kafla laga um dómstóla. • 24. gr. Dómarar eru sjálfstæðir í dómstörfum og leysa þau af hendi á eigin ábyrgð. • Við úrlausn máls fara þeir eingöngu eftir lögum og lúta þar aldrei boðvaldi annarra. • Dómsathöfn verður ekki endurskoðuð af öðrum nema með málskoti til æðra dóms.
Réttindi og skyldur dómara II • Dómara er skylt að ljúka á eðlilegum tíma þeim málum sem hann fær úthlutað til meðferðar og rækja störf sín af alúð og samviskusemi. • Dómara ber að hlíta boði forstöðumanns dómstóls um önnur atriði varðandi störf sín en meðferð og úrlausn máls. • Héraðsdómurum ber og að hlíta lögmætum ákvörðunum dómstólaráðs.
