PREGATITJA, MIRATIMI, ZBATIMI I KONCEPTIT T ZHVILLIMIT T QYTETIT N RASTIN E BUDAPESTIT

1. PREGATITJA, MIRATIMI, ZBATIMI I KONCEPTIT T� ZHVILLIMIT T� QYTETIT(N� RASTIN E BUDAPESTIT) Tosics Iv�n V�roskutat�s Kft Budapest Budapest, 29 Mars 2004 www.mri.hu

2. Struktura e ekspozes� Rrethanat e zhvillimit t� qytetit n� epok�n e kapitalizmit dhe t� socializmit E reja e viteve 1990: Konkurenc� n� rritje midis qyteteve dhe dalja n� plan t� par� e planifikimit t� strategjis� Procesi i planifikimit t� strategjis� dhe m�dyshjet kryesore t� dit�ve t� sotme n� Budapest Konkluzion: �far� �sht� e nevojshme p�r nj� planifikim t� mir� t� strategjis�

3. Premisat: drejtimi i zhvillimit t� qytetit n� periudh�n kapitaliste N� periudh�n nd�rmjet dy luft�rave bot�rore Budapesti ka qeverisje lokale t� pavarur, por n�n kontroll t� fort� qeveritar K�shilli i Pun�ve Komunale t� Kryeqytetit: n� gjysm�n e saj me delegat� nga pushteti, n� gjysm�n tjet�r me delegat� t� kryeqytetit. Kompetenca e tij me Ligjin e Zhvillimit t� Qytetit t� vitit 1932, shtrihej edhe p�r rrethinat e qytetit N� vitin 1940 u pregatit si tekst Programi i Zhvillimit t� Qytetit

4. Periudha socialiste e zhvillimit t� qytetit: lindja e pavar�sis� s� qytetit Periudha e par�: humbi pavar�sia e qytetit, prej fundit t� viteve 40 planifikim mund t� b�jn� vet�m deg�t. Q� nga viti 1960, pranohet nj� Plan i P�rgjithsh�m Rregullimi (harmonizimi rajonal i zhvillimit t� deg�ve). Periudha e dyt�: prej viteve 60 k�shilli i qytetit dal�ngadal� fiton terren p�rkundrejt deg�ve. Modeli socialist i zhvillimit t� qytetit: drejtim qendror dhe komunal shtet�ror, �ndarje� e parave shtet�rore mes negociatave, pavar�sia lokale q� kishte t� b�nte vet�m n� at� q� ku t� b�hen zhvillimet brenda lokalitetit Periudha e tret�: n� vitin 1986 u b� reforma e ekonomis� s� k�shillave, vendin e kontrollit t� shpenzimeve e zuri kontrolli i t� ardhurave, gj� q� krijon mund�sin� e marrjes s� vendimeve m� t� pavarura lidhur me shpenzimet. Nj� ndryshim i ngjash�m n� raportet nd�rmjet qytetit dhe dhe lagjeve t� tij.

5. Tranzicioni nga ekonomia e planifikuar n� ekonomin� e tregut Ndryshimi i rendit: decentralizim (brenda Budapestit formimi i nj� sistemi real n� dy nivele, me prone t� pavarur t� lagjes), privatizim (si pasoj� e s� ciles tregu i pron�sis� s� patund�shme shndrohet n� treg me shum� protagonist�, shfaqet prona e v�rtet� e sip�rmarr�sve, dhe n� pronat e banesave b�hen tipike sht�pit� kolektive) N� vitin 1990 Plani i Vetqeverisjes: qeverit� lokale fituan pavar�sin� politike dhe financiare q� nevojetet p�r t� arritur pvar�sin� e v�rtet�. Roli i Mbledhjeve t� p�rbashk�ta dhe e Komisioneve merr r�nd�si, kufizojne rrethin e t� drejtave t� Kryetarit t� Bashkis� dhe merr fund Komiteti Zbatues i plot�fuqish�m dhe fam�keq. Rregullore e ve�ant� lidhur me kryeqytetin: lagjet fitojn� pavar�si shum� t� madhe (marrin pron� dhe burime taksash t� vet�n), funksionimi i qytetit �sht� i mundur t� sigurohet vet�m me nj� marr�veshje t� ve�ant� mbi ndarjen e burimeve. Izolimi i plot� i kryeqytetit dhe i rrethinave Krijimi i rajonit t� Hungaris� s� Mesme (1999): p�rjashtimi i protagonist�ve ekonomik�, krijimi dominimit t� protagonist�ve ministerial� t� caktuar mbi baz� politike

6. Fundi i shekullit XX. : gjendja e Budapestit dhe sfidat e reja n� zhvillimin e qytetit Faza e par� e transformimit n� Budapest merr fund, privatizimi n� thelb u krye dhe u formua struktura e pronar�ve t� rinj, nd�rtimi i infrastruktur�s baz� (telefon, rrjeti interurban dhe i brendsh�m etj.) i afrohet p�rfundimit. Budapesti sa vjen e m� tep�r ballafaqohet me problemet �normale� t� zhvillimit t� qyteteve europiane: Pran� uljes natyrore t� popullsis�, n� vitet e fundit nisi suburbanizimi i nj� pjese t� banor�ve dhe biznesit N� shum� lagje p�rq�ndrohet d�mtimi i kontigjentit t� apartamenteve dhe shkat�rrimi i zonave industriale Shtohen diferencat nd�rmjet pjes�ve t� qytetit, bie niveli i siguris� publike, kushtet ambientale nuk jan� t� k�naq�shme

7. Planifikimi strategjik, si nj� lloj i ri i planifikimi i viteve 1990 Vitet 1960-70: n� Europe jan� t� p�rgjith�shme planet afatgjate t� zhvillimit t� bazuara mbi rolin dominues t� sektorit t� sh�rbimeve komunale Vitet 1980: p�r shkak t� v�shtir�sive financiare sektori komunal luan nj� rol m� tep�r t� t�rthort�, nj� rol menaxhimi, n� t� cilen nga planifikimi afatgjat� theksi kalon n� �mekanizmin e rakordimit� Vitet 1990: si pasoj� e sfidave t� reja (globalizimi dhe tregu unik i EB-s�, konkurenca e qyteteve me rajonet) planifikimi strategjik, si nj� tip i ri planifikimi, �sht� p�rs�ri nj� sistem planifikimi q� v� n� vend t� par� interesat e sektorit komunal nj� ndryshim rr�nj�sor n� raportet nd�rmejt qytetit dhe rrethinave sa vjen e m� tep�r b�het m� i r�nd�sish�m roli i faktor�ve t� but� Qytetet inovative pregatisin plane strategjike afatgjat� p�r zhvillimin e p�rgjithsh�m t� qytetit dhe rajonit, duke mbajtur parasysh jo vet�m pik�pamjet ekonomike por edhe ato sociale dhe t� ambientit.

8. Ndryshimi i filozofis� s� planifikimit ��sht� planifikimi? Njohje graduale: planifikimi �sht� nj� proces i motivuar politikisht dhe nuk do t� thot� se p�r rrethanat e dh�na t� jet� caktimi i zgjidhjes m� optimale Ka shum� p�rgjigje p�r k�t� sfid�: planifikimi avokator, sociologjia e planifikimit, planifikimi strategjik T� rejat e planifikimit strategjik: Planifikim afatgjat� e i gjithansh�m Metoda e formimit te projektit: angazhimi i politikan�ve dhe i protagonist�ve t� r�nd�sish�m t� zhvillimit t� qytetit n� k�t� proces

9. Historiku planifikimit strategjik Shembujt e par� t� planifikimit strategjik kan� q�n� hierarqike dhe t� kufizuar n� koh�. E para �sht� analizimi i gjendjes, m� pas p�rcaktimi i masave, e s� fundi zbatimi i tyre Koha e art� e planifikimit t� thjesht� strategjik: n� vitet 1950-1970-es n� sfer�n e biznesit M�simet e nxjera pas rr�nimit t� planifikimit strategjik n� nd�rmarrje: ndon�se planifikimi strategjik nuk e z�v�nd�son t� menduarin, ai �sht� nj� metod� e p�rdor�shme planifikimi strategjik u rigjall�rua n� vitet 1990 n�p�r qytete

10. ��sht� planifikimi strategjik ? Planifikimi strategjik �� �sht� nj� proces shoq�ror, n�p�rmjet t� cilit komunitetet lokale reagojn� ndaj sfidave t� brend�shme e t� jasht�me duke patur n� konsiderat� influencimin e zhvillimit t� tyre lokal. � komunitetet lokale p�rpunojn� koncepte t� reja strategjike, zhvillojn� raportet institucionale dhe mobilizojn� mb�shtetjet politike. N� k�to procese protagonist�t aktiv� t� rajoneve t� qyteteve, b�jn� p�rpjekje t� p�rbashk�ta p�r influencimin e forcave vendimtare�� Healey et al, 1997:293 Pra planifikimi strategjik �sht� nj� proces interaktiv, i cili p�rpiqet p�r aktivizimin e bashk�punimin e shum� protagonist�ve, n�p�rmjet s� cil�s synohet influencimi aktiv i mund�sive t� tregut.

11. Ve�orit� e planifikimit strategjik Interesi i komunitetit bazohet n� nj� koncept t� ri: komuniteti ka t� drejt� t� nd�rhyje n� interesat personale dhe n� funksionimin e pron�s private Theksi nuk q�ndron vet�m n� tekstin p�rfundimtar t� dokumentit por edhe n� procedurat e planifikimit dometh�n� q� edhe pal�t e interesuara t� marrin pjes� n� t�, ta ndjejn� dhe ta pranojn� si t� tyren planifikimin �sht� e r�nd�sishme p�rfshirja e politik�s n� procedur�n e planifikimit, drjtuesit politik� q� n� stadin e fillimit duhet t� jene n� favor t� planit. N� p�rmbajtje t� jet� m� tep�r s� sa nj� planifikim fizik: politika e qytetit dhe fusha t� tjera t� jen� pjes� t� tij, si psh. zhvillimi ekonomik, politika e ambjentit, ��shtjet sociale, politika e strehimit.

12. Historiku i pregatitjes s� Konceptit t� Zhvillimit t� qytetit Budapestit 1997: me nj� procedur� tenderi zgjidhet grupi i ekspert�ve. 1998: botimi i variantit t� par�, mbahen dy seminare, forum diskutimi n�p�rmjet internetit, b�hen v�rejtje t� shumta. 1999: periudha e �futjes n� thell�si�, thellimi n� tematik�n kryesore t� zhvillimit t� qytetit. N�ntor 1999: diskutimi i variantit t� dyt� n� Konferenc�n treditore t� Zhvillimit t� Qytetit t� Budapestit Mars 2000: gjasht� bisedime gjysm�ditore me grupe t� lagjeve t� Budapestit Gusht 2000: botimi i variantit t� tret�, e cila nuk diskutohet n� detaje, Kabineti quan t� nevojshme rakordime t� m�tejeshme midis ekspert�ve dhe personat kompetent� t� (bashkis�) kryeqytetit Dhjetor 2001: p�rfundohet varianti i kat�rt, pas arritjes s� kompromisit n� ��shtjet e diskutueshme nga ana politike lidhur me metodat dhe hap�sir�n kohore t� Konceptit Pranvera e vitit 2002: d�rgimi lagjeve dhe organeve t� tjera, mbajtja e nj� serie Forumesh t� qytetit Budapest, vler�simi dhe p�rfshirja e mendimeve Gusht 2002: Qeveria jep mendim pozitiv p�r variantin e pest� t� Konceptit dhe ia rekomandon parlamentit p�r miratim 27 Mars 2003 : a Kuvendi i Deputet�ve t� Kryeqytetit pranon Konceptin

13. Nevojshm�ria e krijimit t� Konceptit N� fund t� viteve 90 shteruan idet� e m�dha, t� p�rgjith�shme t� perspektiv�s lidhur me zhvillimin e Budapestit Ndryshuan t� gjitha kushtet e r�nd�sishme p�r zhvillimin e qytetit, si kushtet e brend�shme (me Qeverin�, me qendrat e banuara p�rqark, raportet me protagonist�t e tregut), ashtu edhe rrethanat nd�rkomb�tare P�r shkak t� forcimit t� zhvillimit t� ekonomis�, shpejtimi i ndryshimeve shoq�rore, ishte e paevitueshme pregatitja e nj� materiali i cili nuk merret vet�m me zhvillimin hap�sinor por edhe me ��shtjet e strukur�s s� zhvillimit t� qytetit

14. Konsideratat themelore t� Konceptit Duke respektuar pavar�sin� e lagjeve, Kryeqyteti duke r�n� dakord me to, duhet t� p�rcaktoj� prioritetet e zhvillimit t� qytetit, programet e m�dha dhe m�nyrat e realizimit, duke fituar p�rkrahjen e protagonist�ve t� tjer�, bashk�punimin e banor�ve dhe t� protagonist�ve t� tregut. Koncepti i zhvillimit t� Qytetit t� Budapestit �sht� nj� material q� parashikon deri n� vitin 2015, pra kap nj� parashikim 15 vje�ar Ajo synon p�rcaktimin e q�llimeve kryesore t� zhvillimit, strategjin� e nd�rhyrjes s� sfer�s publike - n� m�nyr� t� ve�ant� t� Bashkis� s� Kryeqytetit-, duke u nd�rgjegj�suar n� at� q� sfera publike luan vet�m nj� rol t� pjessh�m n� zhvillimin e qytetit, kurse pjesa e madhe e zhvillimit q� do t� realizohet, bazohet n� vendimet dhe burimet materiale private

15. Miratimi i Konceptit Koncepti p�rb�n nj� orientim strategjik p�r pregatitjen dhe rishikimin a konceptit t� deg�ve Pas pranimit t� Konceptit, ai duhet t� b�het baza e planit koordinues t� kryeqytetit: planet e deg�ve duhet t� sakt�sojne realizimin e synimeve t� p�rcaktuara nga Koncepti, sipas pik�pamjes s� deg�ve (ose t� rekomandojn� rishikimin e konceptit) N� k�t� m�nyr� Koncepti do t� ket� efekt indirekt mbi planifikimin e zhvillimit e t� funksionimit, n�p�rmjet koncepteve dhe programeve t� deg�ve, t� cilat do t� riorganizohen sipas prioriteteve t� Konceptit Koncepti d�sh�ron t� filloj� nj� proces zhvillimi m� t� koordinuar s� ai aktual, duke p�rkufizuar qart� q�llimet e s� ardhmes dhe strategjin� e nd�rhyrjes, gj� e cila ndihmon bashk�punimin me protagonist�t e tjer� (lagjet, aglomeratet, rajoni,Qeveria) dhe me investitor�t private.

16. Kuadri i kushteve ekonomike dhe demografike t� zhvillimit t� qytetit Pozita e Budapestit n� hap�sir�n europiane: Budapesti p�rb�n nj� qend�r t� r�nd�sie t� theksuar t� qarkullimit n� sistemin e planifikuar t� autostradave (TEN) 50-60 % e investimit t� kapitalit veprues t� ardhur n� k�t� shtet, u p�rq�ndrua n� Budapest, ritmi i investimeve do t� jet� ende i lart�, rreth 2-3 miliard dollar� n� vit Nga pik�pamja financiare Budapesti mund t� luaj� rolin e �ur�s lidh�se� nd�rmjet qyteteve t� Europ�s Per�ndimore dhe atyre t� Europ�s Juglindore dhe k�tu mund t� formohet qendra logjistike m� e r�nd�sishme e rajonit Aderimi n� EB e rrit akoma m� tej rolin e rajoneve t� qyteteve t� m�dha, pritet q� Budapesti t� marre gradualisht rolin e Vien�s si qytet i kufirit t� EB-s�. Pritet q� rajoni i Budapestit, me nj� GDP p�r frym� n�n 75 % t� nivelit mesatar t� EB-s� t� g�zoj� t� drejt�n e mb�shtetjes s� Fondeve Strukturore, Objektivit 1., t� Eb-s�

17. Kuadri i kushteve demografike Ndryshimi i pritsh�m i popullat�s s� Budapesti: Budapesti �sht� kryeqyteti i nj� shteti n� t� cil�n popullsia �sht� n� ulje p�r nga numri, por q� edhe atij n� vetvete gjithashtu po i pak�sohet; R�nien demografike e forcon edhe emigrimi i vazhduesh�m, k�shtu q� n� vitin 2015 numri i banor�ve do t� bjer� n� rreth 1.5-1.7 milion� frym� Bilancin negativ t� emigrimit pritet ta kund�rpeshoj� shpejtimi i imigrimit t� t� huajve, s� pari nga bota e III., e k�tu n� radh� t� par� imigrimi ilegal Brenda Budapestit pritet pak�sim i shpejt� i numrit t� banor�ve n� pjes�t m� t� dyndura t� qendr�s qytetit, kurse n� periferi t� qytetit mund t� stabilizohet numri i banor�ve (suburbanizim i brendsh�m)

18. Perspektiva afatgjate e Konceptit Tre parimet baz� t� zhvillimit t� qytetit p�r periudh�n 20-30 vje�are: Krijimi i kushteve t� nevojshme p�r zhvillimin e ekonomis� n�p�rmjet zhvillimit t� infrastruktur�s P�rmir�simi i banueshm�ris� dhe jeteses n� qytet n�p�rmjet ngritjes s� kualitetit t� jet�s dhe kushteve ambjentale Nevoja e p�rmir�simit t� drejt�sis� e t� gjendjes sociale Q�llimi �sht� q� Budapesti t� formohet si pjes� integrale e Europ�s s� bashkuar, metropol nd�rkomb�tar dhe duke shfryt�zuar n� m�nyr� optimale pozit�n gjeo-politike, t� luaj� rol nd�rmjet�sues par�sor n� drejtim t� Europ�s lindore-juglindore, duke u shnd�rruar n� nj� qend�r rajonale n� forcim e sip�r

19. Vlerat themelore t� perspektiv�s afatgjate t� qytetit dhe q�llimet strategjike t� zhvillimit afatgjate P�r arritjen e vlerave baz� n� ekuilib�r reciprok, t� synuara n� imazhin e s� ardhmes t� Budapestit, Koncepti p�rcakton k�to tre q�llime strategjike baz�: Rritjes s� efikasitetit t� ekonomis� i sh�rbejn�: (I) rritja e efikasitetit t� sektor�ve ekonomik� (II) p�rmir�simi i kushteve t� qarkullimit brenda qytetit (VII) zhvillimi i marr�dh�nieve rajonale t� qytetit P�rmir�simi i kualitetit t� jetes�s k�rkon: (III) p�rmir�simin e ambjentit t� qytetit (IV) zhvillimin e ambjentit natyror dhe t� infrastruktur�s (V) p�rmir�simin e mund�sive t� qytetit p�r aktivitete kulturore, sportive e t� koh�s s� lir�. P�r sigurimin ruajtjes s� gjendjes shoq�rore �sht� i nevojsh�m aspekti i solidaritetit (VI) p�rmir�simi i gjendjes s� shtresave t� varf�ra dhe pjes�ve t� varf�ra t� qytetit, zhvillimi sh�rbimit sh�ndet�sor

20. Koncepti n� struktur�n hap�sinore Zbulimi i rezervave rajonale � �Qyteti Park� Unaz� hekurudhore Pika nyje intermodale Nisja e projekteve t� ristrukturimit t� pjes�ve t� rajonit Rritja e vlerave t� zonave t� brendshme � �Pjeset e brendshme t� qytetit� Disiplinim i qarkullimit/ Programe p�r parkimet Program i rehabilitimit t� qytetit Program i rinovimit t� ambjenteve publike Rritja e vlerave t� zonave t� periferis� �Pjes�t e jasht�me t� qytetit� Program p�r �Qendrat e qytetit� Zhvillimi i sistemit t� marr�dh�nieve Zhvillimi i veprave komunale Zhvillimi cil�sor i zon�s anash Danubit

21. Sistemi i mjeteve dhe i atyre institucionale Nga analiza e funksionimit t� sot�m t� qytetit, dalin konkluzionet t� r�nd�sishme lidhur me transformimin e sistemit t� mjeteve dhe institucionale: �sht� e nevojshme nd�rtimi i nj� sistemi marr�dh�niesh horizontale m� t� forta se i sotmi, nd�rmjet seksioneve, komisioneve dhe vendimmarr�sve; �sht� i nevojsh�m forcimi i aft�sis� s� drejtimit t� projekteve t� Kryeqytetit, n� m�nyr� q� projektet e m�dha e t� r�nd�sishme t� jen� t� realizueshme n� kompleksitetin e tyre p�rkat�s; P�r luajtjen e nj� roli publik me aktiv e iniciator �sht� e nevojshme formimi dhe futja i nj� kuadri m� aktiv t� trajtimit ekonomis� s� pron�s ; Jan� t� nevojshme zgjidhje t� reja institucionale, n� interes zgjidhjes s� caktimit t� drejtimeve themelore t� zhvillimit t� qytetit, v�zhgimit t� proceseve dhe t� vler�simit dhe t� bashk�punimit efikas nd�rmjet periferis� dhe rajonit.

22. Divergjencat dhe kompromisi nd�rmjet porosit�sit dhe grupit t� ekspert�ve Pik�pamja q� tentonte kufizimin e Konceptit t� Zhvillimit t� Qytetit: Koncepti duhet t� merret vet�m me ndryshimin e struktur�s fizike t� qytetit Politika ekonomike aktive t� mos jet� q�llimi strategjik, lidhur me k�t� Kryeqyteti nuk ka pun� Duhen l�n� m�njan� propozimet p�r zgidhjet institucionale Pik�synimet sociale jan� t� p�lqyeshme, por nuk mund t� vler�sohen, nuk mund t� merren p�rsip�r Kompromisi q� u pranua: Tre periudha ndahen nga njera tjetra: n� nivelin afatgjat� formulohet nj� tabllo e s� ardhmes, p�r periudh�n 15 vje�are �sht� e nevojshme p�rcaktimi i kompetencave (�detyra ka secili nga pjes�marr�sit), n� rastin e periudh�s afatmesme duhet marr� si pik�nisje projekti i zhvillimit dhe financimit 7 vje�ar; detyrat e Kryeqytetit duhen p�rcaktuar aq m� sakt� sa m� shum� q� afrohemi nga periudha afatgjat� n� at� afatmesme Me sakt�simet e m�sip�rme paralelisht u pranua m�nyra e zgjeruar dhe m� komplekse e trajtimit t� Konceptit, duke kuptuar k�tu temat jo fizike (ekonomike, kulturore, sociale etj.) si edhe rolin e mjeteve institucionale.

23. Diskutimi profesional dhe shoq�ror i Konceptit Konferenc� e zhvillimit t� qytetit: eveniment 3 ditor Debat nd�rmjet lagjeve: n� 6 grupe, me pjes�marrjen e drejtuesve t� lagjeve, n� nj� klim� politike m� t� mir� se zakonisht n� marr�dh�niet Kryeqytet-lagje. Proces i dh�nies s� mendimit zyrtar me shkrim Organizimi i kat�r forumeve t� debatit profesional (n� secil�n nga debatet mor�n pjes� 110-115 vet�, me nj� num�r total prej 500-550 pjes�marr�sish) , e gjith� kjo e zhvilluar n� atmosfer�n e ndezur n� prag t� zgjedhjeve t� p�rgjith�shme, por e liruar nga paragjykimet politike.

24. Shembuj t� jasht�m: Koncepti i zhvillimit t� qytetit t� Prag�s Koncepti dhe programi i zhvillimit t� Qytetit t� Prag�s u pregatit n� dy faza: kocepti i zhvillimit 15 vje�ar u miratua n� 1998, nd�rsa programi i zhvillimit p�r dy cikle zgjedhore (8 vjet), u miratua n� maj t� vitit 2000 nga kuvendi. N� vitin 1995 formuan nj� Grup Planifikimi Strategjik p�r p�rpunimin e Konceptit, me 18 an�tar� p�r t�u marr� me thelbin e ��shtjen e 8 p�r an�n administrative me p�rb�rje nd�rdisiplinore Q� n� stadin fillestar, Koncepti nuk merret vet�m me ��shtje t� strukturave ne hap�sir� por ka nj� vizion t� p�rgjithsh�m Nd�rmjet viteve 1995-98, pregatitjen e Konceptit e ndihmoi Fondi Britanik Know How V�nia e themeleve t� Konceptit u b� gjat� �Workshopeve� nj�javore p�r �do tem� N� p�rpunimin e opinioneve t� dh�n� p�r l�nd�n e shp�rndar�, mor�n pjes� grupe t� organizuara sipas temave, q� p�rfshinin n� p�rb�rje t� tyre edhe politikan�, e n� k�t� u bashkuan gjysma e an�tar�ve t� Kuvendit

25. Garancit� e zbatimit t� Konceptit t� Prag�s Kthimi i Konceptit n� nj� dokument serioz: ne vitin 1999, Praga u sht�rngua t� b�j� emetimin e letrave me vler�, Kuvendi zgjodhi tre nd�r objektivat e Konceptit dhe lejoi p�rdorimin e burimeve financiare vet�m p�r to Zbatimin e Konceptit e ndihmojn� k�ta element�: P�rcaktohen personat p�rgjegj�s p�r secilin program strategjik Grupi i Planifikimi Strategjik fitoi t� drejt�n q� t� jap� mendim p�r �do dokum�nt t� r�nd�sish�m q� paraqitet para Kuvendit nj�her� n� vit (n� qershor, duke patur n� dispozicion t� dh�nat statistikore t� vitit t� m�parsh�m, por pa u vendosur akoma prioritetet buxhetore t� vitit t� ardhsh�m) duhet t� raportoj� para Kuvendit mbi arritjet e Konceptit, plot�simit t� prioriteteve kryesore. Pas pranimit t� Konceptit dhe miratimit t� Programit nga ana e Kuvendit, Grupi i Planifikimit Strategjik gradualisht shnd�rrohet n� nj� organ drejtimi t� zbatimit.

26. Koncepti i zhvillimit t� qytetit t� Vien�s Prej shum� dhjet�vje�ar�sh funksionon mir� planifikimi fizik (projekte t� p�rgjithshme dhe t� detajuara) M�nyra e themelimit t� Konceptit: variantin e par� e p�rpunon nj� grup i p�rb�r� nga p�rfaq�sues t� qytetit Me ndihm�n e moderator�ve, n� debate t� orientuara japin mendimin, n� nivele t� ndryshme Rezultati: Koncept interdisiplinar: Viena e rrit bashk�punimin n� interes t� zhvillimit t� rajonit Viena krijon perspektiva t� reja n� ekonomi dhe pun�sim Viena zhvillon baz�n e diturive Viena e b�n m� t�rheq�s ambientin natyror, at� t� nd�rtuar dhe kultur�n Viena mbetet nj� qytet me kualitet t� lart� t� jetes�s dhe ambientit

27. Formimi i m�tejsh�m i Konceptit t� Zhvillimit t� Qytetit t� Budapestit N� p�rputhje me vendimin e Kuvendit, filloi p�rpunimi i programit afatmes�m t� Zhvillimit t� qytetit. Ai duhet t� bazohet n� k�t� Koncept por duhet t� jet� m� konkret, duhet t� p�rmbaj� prioritete t� p�rcaktuara duke patur parasysh edhe mund�sit� reale t� realizimit. Paralelisht me formimin e programit punohet p�r p�rcaktimin e rendit t� zbatimit, i cili duhet t� siguroj� kontrollin e zbatimit, mund�sin� e modifikimit t� Konceptit. Duhet ti kushtohet m� tep�r v�m�ndje p�rpunimit t� konceptit t� zhvillimit t� rajonit

28. Problemet speciale t� rajoneve t� qyteteve t� m�dha: nevoja e planifikimit rajonal Rajonet e qyteteve t� m�dha, pran� avantazheve po ballafaqohen edhe me probleme t� r�nda Transformimet n� hap�sir� t� banor�ve dhe t� vendeve t� pun�s, shoq�rohen me pasoja negative brenda qyteteve t� m�dha: r�nia e gjendjes s� territoreve t� qendr�s, p�rq�ndrimi vendor i t� varf�rve, rritja e numrit t� pastreh�ve, si rezultat i ndryshimit t� struktur�s s� ekonomis� lind�n zonat me ngjyr� �gri� dhe faktor� d�mtues t� ambjentit N� rajonin rrethu�s: rritja e shpejt� i d�mton vlerat e ambjentit, rritja e pretendimeve n� m�nyr� t� menj�her�shme �sht� e pamundur ti p�rgjigjemi me investime t� infrastruktur�s dhe t� tjera

29. Mjetet e mund�shme t� bashk�punimit nd�rmjet qytetit dhe rrethinave n� rastin e Budapestit Mund�sit� p�r t� kapur potencialet optimale t� zhvillimit dhe t� pak�sohen rreziqet q� sjell zhvillimi, vet�m me bashk�punimin nd�rmjet qytetit dhe rrethin�s mund t� arrihen Cilat jan� format dhe mjetet e mund�shme t� k�tij bashk�punimi, mund�sit� potenciale t� aplikimt t� tij n� Budapest dhe rrethinat? Planifikim i rregulloreve dhe zhvillimit Balancimi financiar Shndrime adminidtrative, modele t� organizimit ��shtja themelore: n� �mas� mund t� ecet n� bashk�punimin e rajonit n� munges� t� rregullimit ligjor baz� n� var�si t� shkall�s reale t� decentralizimit?

30. Mjetet e realizimit t� bashk�punimit P�r bashk�punimin duhet nj� vendosm�ri politike e q�ndrueshm�ri p�r t� ruajtur kohezionin e rajonit, me an� t� s� cil�s n� rrethanat aktuale, kur nuk e mb�shtesin sa duhet, t� mund t� arrihet avancim: Planifikim i p�rbashk�t: pregatitja, pranimi dhe zbatimi i programeve t� p�rbashk�ta themelore t� rregullimit dhe konceptimit t� zhvillimit t� rajonit Krijimi i organizmave t� p�rbashk�ta (KMR, BAFT) si dhe funksionimi i tyre p�r rakordimin e interesave rajonale dhe brenda k�saj t� p�rfaq�simit t� aglomeratit

31. Shfryt�zimi maksimal i bashk�punimit dhe pozicionit t� p�rbashk�t dhe atij politik Funksionimi i mir� i institucioneve, Respektimi i planeve, n� ndarjen e mjeteve t� zhvillimit n� aplikimin e pregetitjes s� tendereve t� EB-s�, K�rkimi i lidhjeve t� partneritetit n� rajon dhe tej saj Fitimi i decentralizimit t� plot� nga niveli shtet�ror Prezantimi i p�rbashk�t si nj� rajon i ri dinamik i Europ�s

32. Propozime konkrete p�r bashk�punimin rajonal Koncepti i zhvillimit KMR rajonal (n� harmoni me rregullimin territorial): p�rputhja e efektivitetit ekonomik dhe ruajtja e ritmeve t� zhvillimit t� rajonit t� qytetit dhe e rrethinave. Koordinimi i zhvillimit me aplikimin e kushteve t� shp�rndarjes s� mb�shtetjes q� fiton kMR-ja, rregullore kufizuese vet�m p�r bashk�punimin e marr� p�rsip�r n� m�nyr� vullnetare (Viena: p�rpunim i p�rbashk�t projekti, miratim i varur prej bashkis�.) P�rpunimi i konceptit t� zhvillimit ekonomik t� KMR me angazhimin e shum� protagonist�ve (dhe rekomandimin e zyr�s s� Budapestit n� Bruksel) Pregatitja e KMR-s� p�r realizimin e direktivave t� integruara t� EB-s� p�r ambjentin P�rpunimi dhe realizimi i disa projekteve t� m�dha � me m� tep�r interes t� p�rbashk�t� (psh. BKSZ)

33. Alternativat n� rajonin e Hungaris� s� Mesme Po krijohet nj� rajon i zgjedhur n� m�nyr� demokratike, i cili ka burime t� pavarura dhe kryen disa funksione t� cilat n� disa rajone kryhen nga bashkia. Mbetet organizmi i sot�m i delegimit, i detyruesh�m, i cili nuk ka kompetenca t� cilat t� marr� prej bashkis�, por ndryshon shum� p�rb�rja e K�shillave t� Zhvillimit Rajonal , n� t� rajoni fiton pesh� m� t� madhe dhe deputetet e kryeqytetit, dometh�n� se n� krahasim me sot do t� jet� m� funksionale, k�shtu p�r t� gjith� protagonist�t e rajonit lind nj� organ drejtimi m� i pranuesh�m. N� rrethanat e sotme, vrianti i par� �sht� irreal, pasi presupozon ndryshime t� ligjeve t� tipit 2/3. Varianti i dyt� �sht� m� real, projektligji p�r modifikimin e Ligjit t� Zhvillimit territorial k�t� drejtim tregon. Por edhe n�se arrihet nj� sistem p�rfaq�simi m� proporcional n� K�shillin e Zhvillimit Rajonal t� Hungaris� s� Mesme, prap�seprap� n� var�si t� gatishm�ris� dhe d�shir�s s� protagonist�ve kryesore do t� varet se n� t� v�rtet� si do t� jet� bashk�punimi i nd�rmjet qytetit dhe rrethinave.

35. Konkluzione P�r ti b�r� ball� konkurenc�s s� qyteteve, �sht� e nevojshme pasja e nj� ideje strategjike t� gjithanshme, gj� q� presupozon nj� lloj t� ri t� rolit t� sfer�s publike P�rkrah p�rmir�simit t� kushteve elementare t� infrastruktur�s jan� t� nevojshme p�rmir�simi i ekonomis�, kushtet ambientit e ato sociale N� p�rkufizmin e synimeve strategjike e n� p�rpunimin e programeve duhet bashk�punim me protagonist�t e zhvillimit t� qytetit Koncepti strategjik, duhet miratuar gradualisht, si nj� dokument themelor t� zhvillimit t� qytetit, e t� cil�n n� �do vendim koncepcional duhet ta mbajm� parasysh Konceptin strategjik duhet ta shtrijm� edhe p�r rrethinat e qytetit dhe rajonit, duhet fituar mb�shtetja e qeveris� si edhe duhet krijuar harmonia me sistemin e subvencionimeve t� EB-s�