Τουριστική ανάπτυξη και χρήση τοπικών πόρων

1. Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης Πανεπιστημίου Αιγαίου Τουριστική ανάπτυξη και χρήση τοπικών πόρων Γιάννης Σπιλάνης Επ.Καθηγητής

2. Στόχος τουριστικής ανάπτυξης Ποιο το ζητούμενο από τη τουριστική ανάπτυξη για τα νησιά και τους κατοίκους τους; Περισσότερη ευημερία, δηλαδή να συμβάλλει για: • Περισσότερο ΑΕΠ και εισόδημα στη περιοχή, • Ισχυρότερες επιχειρήσεις • Περισσότερη και καλύτερη απασχόληση, • Καλύτερη ποιότητα ζωής, • Βιώσιμη ανάπτυξη, ανάπτυξη που διαρκεί Πως επιτυγχάνεται ο στόχος;

3. Βελτίωση Αποτελεσμάτων – Επιπτώσεων Τουρισμού Πότε συμβαίνει αυτό: • Όταν οι τουρίστες έχουν υψηλή ημερήσια δαπάνη ειδικά για προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται τοπικά • Όταν η τουριστική περίοδος διαρκεί περισσότερο • Όταν οι τουριστικές επιχειρήσεις έχουν υψηλή πληρότητα & υψηλά ημερήσια έσοδα (πχ. έσοδα/κλίνη) • Όταν δημιουργούνται θέσεις εργασίας όχι μόνο στα «κλασσικά» τουριστικά επαγγέλματα (προσωρινές, χαμηλής εκπαίδευσης) • Όταν γίνεται σωστή χρήση των πόρων (νερό, ενέργεια….) και διαχείριση των αποβλήτων • Όταν χρησιμοποιούμε ορθολογικά τον χώρο(αστικό, ύπαιθρο)

4. Πολιτική Πως μπορούμε να το πετύχουμε αυτό; Με ποια πολιτική; • Υποστήριξη επιχειρήσεων για βελτίωση των αποτελεσμάτων τους (πχ. μέσα από την υιοθέτηση σήματος ποιότητας) • Αξιοποίηση τοπικών πόρων για δημιουργία πόλων προσέλκυσης τουριστών • Δημιουργία δραστηριοτήτων και άλλων ευκαιριών για αυξημένη δαπάνη από τουρίστες • Παροχή υπηρεσιών ποιότητας που να ικανοποιούν τους τουρίστες τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα (καλύτερες υποδομές και εγκαταστάσεις) • Καλύτερη ενημέρωση του αγοραστικού (τουριστικού) κοινού για προσέλκυση της «σωστής» πελατείας • Καλύτερο συντονισμό των δράσεων όλων των εμπλεκόμενων

5. ΔΟΜΕΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Άτυπα δίκτυα Εθνική αγορά Πόροι Υπηρεσίες βάσης Τ. Προϊόν Τ. Εικόνα Τυπικά Τουριστικά γραφεία Tour-operators Άτυπα Δίκτυα Διεθνής αγορά Παραγωγή Δίκτυα Διανομής ΔΟΜΕΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Διαδικασία Παραγωγής – Διάθεσης Τουριστικού Προϊόντος

6. Το τουριστικό προϊόν (1) Θα πρέπει: • Να είναι πρωτότυπο αναδεικνύοντας τους σημαντικούς τοπικούς πόρους • Να διαθέτει βασικές τουριστικές υπηρεσίες ενός ελάχιστου επιπέδου ποιότητας • Να διαθέτει σειρά ποιοτικών υποδομών και υπηρεσιών υποστήριξης • Να διαθέτει σειρά ειδικών δραστηριοτήτων • Να έχει διαμορφωθεί με βάση συγκεκριμένη πελατεία • Να βασίζεται σε μια εικόνα

7. Το τουριστικό προϊόν (2) • Να στηρίζεται σε συγκεκριμένη εμπορική στρατηγική • Να εξασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή των κατοίκων της περιοχής • Να υποστηρίζεται από ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό Όμως σε ποιο περιβάλλον βρισκόμαστε και λειτουργούμε;

8. Τουρίστες Καταναλωτές Εξωτερικές δημόσιες αρχές Προβολή Προώθηση Ανάπτυξη Περιβαλλοντική Προστασία Tour Operators Τουριστικές επιχειρήσεις Τοπικές αρχές Ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ Εξωτερικοί Επενδυτές Τοπικός πληθυσμός Ιδιοκτήτες γης Ιδιοκτήτες 2ης κατοικίας Τοπικές ΜΚΟ Εξωτερικές Οργανώσεις Προστασίας Περιβάλλοντος Πηγή: Blue Plan 1998

9. Κρίσιμα Ερωτήματα • Γιατί να έρθει ένας τουρίστας στη Νάξο; Σε τι διαφοροποιείται η Νάξος από τους άλλους προορισμούς; Ελληνικούς και ξένους; • Ποιοι είναι οι ξεχωριστοί πόροι που έχει η Νάξος; • Πως επιτυγχάνεται ο στόχος;

10. Ανάγκη για συντονισμένη δράση Με στόχο: • Διαφοροποίηση – εμπλουτισμό τουριστικού προϊόντος με αξιοποίηση των ισχυρών σημείων • Βελτίωση της ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών από τουριστικές επιχειρήσεις • Αναβάθμιση υπηρεσιών Αυτοδιοίκησης • Βελτίωση της στρατηγικής προβολής της Νάξου

11. Διαφοροποίηση – εμπλουτισμός τουριστικού προϊόντος (1) • Ιστορικο-Πολιτιστικός: Τεχνολογία και Επιστήμη των Αρχαίων, πολιτιστικοί πόροι, • Πολιτιστικός - Σύγχρονη ζωή: παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες / αστική – αγροτική αρχιτεκτονική , παραδοσιακή ζωή, ήθη-έθιμα, τέχνες-γράμματα, τοπική κουζίνα, τοπική ιστορία, • Αγροτουριστικός: κρασί, αρωματικά φυτά, μονοπάτια, παραδοσιακοί οικισμοί • Φυσιολατρικός: Χλωρίδα, πανίδα, μονοπάτια,

12. Διαφοροποίηση – εμπλουτισμός τουριστικού προϊόντος(2) • Ναυταθλητικός: • Συνεδριακός: μικρά συνέδρια με ιδιαίτερο χαρακτήρα • …………..

13. Διαφοροποίηση – εμπλουτισμός τουριστικού προϊόντος(3) Σχεδιασμός δράσεων • Εντοπισμός υποδομών και δραστηριοτήτων σε λανθάνουσα κατάσταση (υπάρχουν ή δημιουργήθηκαν από προγράμματα αλλά δεν αξιοποιούνται) • Εντοπισμός ατόμων σε «λανθάνουσα κατάσταση» που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην δημιουργία των προϊόντων • Ενθάρρυνση για δικτύωση/συνεργασία επιχειρήσεων – ατόμων για δημιουργία νέων προϊόντων

14. Διαφοροποίηση – εμπλουτισμός τουριστικού προϊόντος(4) • Στήριξη και προβολή νέων δραστηριοτήτων και προϊόντων • Προτεινόμενη Δράση Υποστήριξης: Δημιουργία Μουσείου Νάξου (χωρίς μουσειακά στοιχεία) ως σημείου πρώτης γνωριμίας με το νησί και κέντρου «διαχείρισης» επισκεπτών.

15. Ο Σύγχρονος Ρόλος της Επιχείρησης • Υπεύθυνη Επιχείρηση: • Προς την κοινωνία • Προς τις επόμενες γενιές • Προς τον τόπο • Η Υπεύθυνη Επιχείρηση φροντίζει: • Για την μακροχρόνια επιβίωση της επιχείρησης • Για την ικανοποίηση του καταναλωτή • Για την ικανοποίηση του εργαζόμενου • Για την προστασία του περιβάλλοντος • Για την αξιοποίηση των τοπικών πόρων και προϊόντων

16. Κομβικό - κρίσιμο σημείο:Βελτίωση ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων (1) Επιτυγχάνεται με: • Βιωσιμότητα επιχείρησης με βελτίωση οικονομικών επιδόσεων της επιχείρησης: παρακολούθηση εσόδων/εξόδων, ποιοτική αναβάθμιση, διαφοροποίηση και παραγωγή νέων προϊόντων/υπηρεσιών, τρόποι χρηματοδότησης, οργανωτικές αλλαγές, τρόποι προώθησης, διαφοροποίηση προμηθειών – αγορών κλπ • Χρήση τοπικών πόρων για ενίσχυση της εικόνας και διαφοροποίησης του παραγόμενου προϊόντος/υπηρεσίας: με αξιοποίηση τοπικών πρώτων υλών, προϊόντων και πόρων, τοπικών δεξιοτήτων, τοπικής τεχνογνωσίας…….

17. Βελτίωση ανταγωνιστικότητας (2) • Ικανοποίηση τουρίστα - καταναλωτή ώστε να δαπανά περισσότερο και να είναι διαφημιστής του προϊόντος: ασφάλεια και υγιεινή, ποιότητα υπηρεσιών, μοναδικότητα εμπειρίας • Ικανοποίηση Εργαζόμενου ώστε να είναι πιο αποδοτικός στην επιχείρηση και χρήσιμος στην κοινωνία: ασφάλεια & υγιεινή, σωστή αμοιβή, ασφάλιση, συνεχής εκπαίδευση, ενημέρωση και συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων • Προστασία περιβάλλοντος (φυσικού και δομημένου) για ποιοτικότερο προϊόν, για ποιότητα ζωής κατοίκων, για επιβίωση: αρχιτεκτονική, χρήση νερού, απορρίμματα, απόβλητα, ενέργεια.

18. Εθελοντική Δικτύωσηγια Συνεργασία με στόχο τη συνεχή βελτίωση Αφορά όλες τις επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα: • Καταλύματα: (Ξενοδοχεία, Ενοικιαζόμενα Δωμάτια, Επιπλωμένα Διαμερίσματα, Τουριστικές Κατοικίες) • Καταστήματα σίτισης – αναψυχής (εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ …..) • Τουριστικά γραφεία • Γραφεία Ενοικίασης Αυτοκινήτων, μοτοποδηλάτων, ποδηλάτων) • Καταστήματα τουριστικών ειδών, ένδυσης, διατροφής • Άλλες επιχειρήσεις παροχής τουριστικών υπηρεσιών

19. Σήμα Υπευθυνότητας – Τοπικής Ποιότητας - Οφέλη • Εθελοντική Διαδικασία Συνεχούς Βελτίωσης των Επιχειρήσεων μέσω της υιοθέτησης καινοτομιών και καλών πρακτικών • Συμβουλευτική Υποστήριξη Επιχειρήσεων για επίτευξη των στόχων τους • Ανάδειξη και προώθηση της τοπικής ιδιαιτερότητας του τουριστικού προϊόντος • Βελτίωση ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών • Μείωση του κόστους λειτουργίας • Προβολή των επιχειρήσεων που διακρίνονται

20. Προτεινόμενα Κριτήρια επίδοσης επιχειρήσεων (1) • Αύξηση εσόδων ανά διανυκτέρευση • Αύξηση εσόδων ανά μονάδα (κλίνη, τραπέζι, αυτοκίνητο …) • Αύξηση προστιθέμενης αξίας στο σύνολο των εσόδων • Πωλήσεις/ εργαζόμενο • Εργαζόμενοι/ κλίνη, τραπέζι • Βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης / κατάρτισης των εργαζομένων • Βελτίωση του βαθμού ικανοποίησης των πελατών – ποσοστό επαναλαμβανόμενων πελατών

21. Προτεινόμενα Κριτήρια επίδοσης επιχειρήσεων (2) • Χρήση τοπικών πόρων • Μείωση κατανάλωσης ενέργειας • Μείωση κατανάλωσης νερού • Μείωση παραγωγής στερεών αποβλήτων • Καλύτερη διαχείριση υγρών αποβλήτων από την επιβαλλόμενη

22. Πρακτικές Διοίκησης για Βιωσιμότητα στις Επιχειρήσεις • ενημέρωση προσωπικού, πελατών, προμηθευτών για το σήμα (ποιότητα, περιβαλλοντική διαχείριση, υγιεινή & ασφάλεια) • πληροφόρηση τουριστών για την περιοχή • χρήση Internet / mail / fax για προβολή, κρατήσεις & ενημέρωση • συμμετοχή σε τοπικά δίκτυα πληροφόρησης / κρατήσεων • καταβολή τέλους παρεπιδημούντων • δικτύωση επιχειρήσεων για κοινές προμήθειες • δικτύωση επιχειρήσεων για κοινές υπηρεσίες • παρακολούθηση απόδοσης επιχείρησης • αξιοποίηση των παρατηρήσεων των πελατών • κατάρτιση / ενημέρωση επιχειρηματία • παρακολούθηση δομής κόστους της επιχείρησης

23. Καλές Πρακτικέςγια Χρήση τοπικών πόρων • επανάχρηση κτηρίων • διατήρηση τοπικής αρχιτεκτονικής • διακόσμηση με ποιότητα και χαρακτήρα – ανάδειξη τοπικού χρώματος • προτίμηση τοπικών πρώτων υλών, τοπικών προϊόντων για εξοπλισμό • προτίμηση τοπικών επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών • χρήση τοπικών / εθνικών προϊόντων (λάδι, κρασιά, τυριά, κλπ) • προώθηση τοπικής κουζίνας (μενού / ειδική σελίδα με τοπικές συνταγές – γλυκά)

24. Καλές Πρακτικές για Ικανοποίηση τουρίστα - καταναλωτή • τήρηση των αναλογιών μεταξύ χώρου / υπαλλήλων • ανανέωση εξοπλισμού (έπιπλα, ιματισμός) • αισθητική εξωτερικών χώρων • διακόσμηση εσωτερικών χώρων • ερωτηματολόγιο ικανοποίησης πελατών • δυνατότητα χρήσης internet από τους πελάτες • χρήση τραπεζομάντηλων • πρόσβαση σε ΑΜΕΑ • χώροι για απασχόληση παιδιών (υπαίθριοι, στεγασμένοι) • μη υπόγειοι κύριοι χώροι • πρόσθετες δραστηριότητες • πρόγραμμα καθαριότητας χώρων υγιεινής • τήρηση προδιαγραφών ΕΦΕΤ

25. Καλές Πρακτικέςγια Ικανοποίηση Εργαζόμενου • τήρηση κανόνων υγιεινής • πρόσληψη ειδικευμένου προσωπικού • κατάρτιση προσωπικού • σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων - υπευθυνοτήτων

26. Καλές Πρακτικέςγια Προστασία περιβάλλοντος (1) • θέσεις parking για τους πελάτες της επιχείρησης • κάρτα διακοπής ρεύματος • χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας • χρήση συσκευών χαμηλής κατανάλωση ενέργειας • χρήση λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας • αυτόματη διακοπή φωτισμού σε εξωτερικούς – εσωτερικούς χώρους • αισθητήρας στα κουφώματα για διακοπή λειτουργίας κλιματισμού • εξοικονόμηση νερού (καζανάκι / βρύσες) • επανάχρηση νερού για πότισμα κήπων

27. Καλές Πρακτικέςγια Προστασία περιβάλλοντος (2) • αγορά κάδων για απορρίμματα • περιορισμός χρήσης χημικών – χρήση βιοαποδομήσιμων • συντήρηση εγκαταστάσεων/ εξοπλισμού • αποφυγή προϊόντων μιας χρήσης • αποφυγή χρήσης ατομικών συσκευασιών • χρήση πρασίνου για σκίαση και απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα • αποφυγή χρήσης προϊόντων που περιέχουν CFCs • αλλαγή ιματισμού μετά από αίτημα του πελάτη • προώθηση ανακύκλωσης απορριμμάτων