Download
1 / 140
1.4k likes | 1.4k Views
u0645u062fu06ccu0631u06ccu062a , u0648u0631u0632u0634 , u0627u0642u062au0635u0644u067eu0627u062f
E N D
کتاب استاد ارجمند : تهیه کننده :
تعریف شهر: • مجموعه ای از ترکیب عوامل طبیعی (اقليم، مورفولوژی و توپولوژی)، مصنوع (محیط های انسان ساخت چه کالبدی و چه کار کردی و اجتماعی (ناخودآگاه جمعی، نژاد، دین و فرهنگ) می باشد که در آن جمعیت انسانی ساکن شده اند. مهمترین تفاوت شهر و روستا تخصصی بودن مشاغل آن است.
تعريف عددی شهر • مراکز مسکونی انسانی با جمعیت زیاد را شهر می گویند در برخی کشورها مراکز مسکونی بیش از ۲۰۰۰ نفر • فرانسه، آلمان، چکسلواکی و ترکیه). در بعضی دیگر جمعیت بیش از ۲۵۰۰ نفر (آمریکا) و در ایران، هلند و یونان جمعیت بیش از ۵۰۰۰ نفر را شهر می خوانند. از آنجا که بعضی از مناطق در برخی فصول جمعیت مهاجر دارند، تعریف عددی ملاک مناسبی نیست. همچنین در برخی کشورهای در حال توسعه شهرکهای خوابگاهی در اطراف شهرها یا مناطق صنعتی وجود دارد که علیرغم برخورداری از جمعیت بالا زیر ساختهای مناسب شهری را ندارند.
تعریف جغرافیدانان از شهر • شهر منظره ای مصنوعی از خیابانها، ساختمانها و دیگر محوطه هایی است که زندگی شهری را امکانپذیر نموده اند. • تعریف حقوقی شهر: • برخی ادارات و مراکز تجاری، نظامی و صنعتی تنها در شهرها مجوز فعالیت دارند و حقوقدان می تواند تمایز شهر از دیگر مراکز مسکونی را تشخیص دهد.
مشکلات شهرنشینی در عصر حاضر • فقر و عدم تساوی • بیکاری • اتکاء و وابستگی • خطرات ناشی از تخریب زیرساختها با بلایای طبیعی و شیوع بیماریها ها از هم گسیختگی قوام و اساس خانواده • انواع آلودگی ها • کاهش فضای سبز • تراکم بالا در مرکز شهر و افزایش اجاره نشینی و مشکلات تهیه مسکن • زاغه نشینی در حومه شهرها • خطرات ناشی از تغییر کاربری صنایع و با نزدیکی صنایع بازیستگاهها
عوامل گسترش شهرها • تحول در سرعت مبادلات • ازدیاد جمعیت (پیشرفت علم پزشکی) • مهاجرت • تمرکز صنعت و تجارت در بالا رفتن سطح درآمد گسترش وسایل ارتباط جمعی • استاندارد نمودن کالاها • وضع قوانین بیع و شراع • توسعه واسطه گری
برنامه ریزی شهری • برنامه ریزی شهری کوششی در جهت انتخاب بهترین برنامه ها برای رسیدن به اهداف مشخص و چشم انداز نهایی است. • انواع برنامه ریزی • بر اساس وسعت برنامه شامل: کلان، بخشی (برای بخشها و گروههای مختلف) و خرد است • از نظر حوزه نفوذ: ملی (هر ۵ سال)، منطقه ای برای چند استان و یک یا چند منطقه از کشور). شهری (شامل طرح هادی شهری، طرح جامع شهری و طرح تفصیلی شهری) • روستایی (طرح هادی روستایی و طرح شهرک روستایی) • از نظر زمانی:بلند مدت، میان مدت ، کوتاه مدت
طرح هادی شهری • طرح هادی شهری برای شهرهای کوچک و بویژه شهرهایی که تا ۲۵۰۰۰نفر جمعیت دارند تهیه می شود.در طرح هادی اصول کلی توسعه شهرها مطرح می شود. آنچه در طرح جامع شهری بطور دقیق به آن پرداخته می شود پیش از طرح جامع بصورت کلی در طرح هادی مطرح می گردد. طرح هادی برای شهرهایی که فاقد بودجه طرح جامع می باشند و یا امکان اجرای طرح جامع را ندارند تهیه و تدوین می شود. سازمان مسئول طرح هادی وزارت کشور است.
طرح جامع شهری • طرح جامع شهری بیشتر به منظور ترویج ضوابط شهرسازی، کنترل توسعه شهرها، هماهنگ سازی بخشهای مختلف اقتصادی و اجتماعی با توجه به کیفیت محیط زیست و بر اساس شناخت حوزه های نفوذ طبیعی اجتماعی و اقتصادی شهرها تهیه می شود. طرح جامع شهری برای کلان شهرها و یا شهرهایی که بیش از ۲۵۰۰۰نفر جمعیت دارند تهیه می شود.
طرح تفصیلی شهری • این طرح برای تنظیم برنامه های مفصل و اقدامات جزء به جزء در مناطق و محلات شهری و طراحی آنها صورت می گیرد. تهیه این طرح چهار مرحله دارد: • ۱. بازشناسی • تثبيت برنامه ها و طرح های اجرایی • تشخیص و تعیین اولویتها • مرحله انجام و اجرای محتوای طرح و کاربرد اراضی
طرح هادی روستایی • طرح هادی روستایی عبارتست از تجدید حیات و هدایت روستا با ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی. سازمان تهیه کننده طرح های هادی روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی می باشد. اهداف طرح هادی روستایی عبارتست از : • ایجاد زمینه توسعه و عمران روستاها با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی • تأمین عادلانه امکانات از طریق ایجاد تسهیلات اجتماعی، تولیدی و رفاهی • هدایت وضعیت فیزیکی روستا • ایجاد تسهیلات لازم جهت بهبود مسکن روستائیان • و خدمات محیط زیستی و عمومی
طرح شهرک روستایی • در برخی روستاها که بعلت قرارگیری در موقعیت جغرافیایی خاص و یا بعلت جای دادن برخی صنایع مهم مورد توجه قرار می گیرند می توانند تسهیلات مورد نیاز یک شهر را در اختیار داشته باشند و در عین حال احتياجات و نیازمندیهای مبادلاتی با خدماتی روستاها را مرتفع کنند. شهرکهای روستایی نقاطی هستند که نه هنوز بصورت شهر در آمده اند و به حالت روستایی دارند.
شهرسازی بین النهرین • اولین بار در بین النهرین، در شهرهای تمدن سومر شهر نشینی آغاز شد. مهمترین شهر این تمدن اور نام دارد • اور به طور مجموع دارای سه بخش است. ۱- شهر باستانی با دیواری در اطرافش. ۲- تمنوس یا منطقه مذهبي. ۳شهر بیرونی با توجه به نقشه ی شهرهای سومری می توان گفت هیچ طرح از پیش تعیین شده ای ندارند و به صورت ارگانیک شکل گرفته اند. رشد ارگانیکی شهرها نشان دهنده ی انگیزش انسان در رفع نیازهای جمعی در سیر تاریخ شهر سازی می باشد. موریس در رابطه با رشد ارگانیک شهرها معتقد است: «رشد ارگانیک موجب تنوع مناظر سیمای شهر بوده که به احتمالی بیش از همه در شکل شهری قرون وسطی متجلی شده است.
شهر سازی مصر: • در مصر على رغم وجود مقابر با شکوه باستانی آثار کمی از شهرها و منازل مردم معمولی دیده می شود و می توان دلیل آن را در نحوه ی حکومت فراعنه دانست؛ آنان دوره کی حکومت خود را وقف ساختار مقبره ی خویش می نمودند و پس از در نظر گرفتن زمین مناسب مقر حکومتی را در کنار آن برپا می کردند. بدین ترتیب پس از مرگ آنان شهر نیز از رونق افتاده و خالی از جمعیت می گشت
شهر سازی هند: • در کرانه ی غربی رود سند اولین شهرهای هندی به وجود آمد و در سرتاسر حوضه ی رود گنگ گسترش یافت. تمدن موهنجودارو در شهر موهنجودارو و هارپا در غرب رود سند شکل گرفت. در این شهرها از جمله هارپا، قلعه ای در خارج و در نقطه ای مرتفع از شهر وجود داشته که در حملات گوناگون به شهر و یا سیلابهای رود سند پناهگاه مناسبی برای مردم باشد، کالبد اصلی شهر سازماندهی شطرنجی دارد که خیابانهای اصلی آن به قلعه ختم می گردند
شهرسازی چین • شانگ میانی و شانگ پسین را می توان اولین دوران شهر نشینی محسوب نمود. از آنجا که جامعه شانگ دارای نظام طبقاتی انعطاف پذیری بود چنین سلسله مراتبی را در شهر سازی آنها نیز می توان پیگیری نمود. طبقه باسواد و جنگجو داخل حصار های شهر و طبقه کشاورز در حومه های شهر می زیستند. نکته مهم در نقشه عمومی شهر چانگ که در سلسله تانک احیا شد این است که این شهر ۱۱ خیابان شمالی- جنوبی دارد و از آنجا که عددی فرد است محور میانی محور تقارن نیز خواهد بود و در انتهای شمال این محور قصر سلطنتی واقع شده است.
شهر سازی ژاپن • شهر نشینی در ژاپن رونق چندانی نداشته است، پایتخت بیشتر سنبل قدرت سیاسی بوده تا به عنوان یک شهر اجتماعی در ژاپن طبق یک رسم قدیمی هر پادشاه قصر و پایتخت بیشتر جدیدی را بنا می کرد. (شبیه آن چه در مصر دیده می شود.) | همچنین از آنجا که ژاپن در نقطه ای بسیار دور دست واقع بوده و از همگونی نزادی و ثبات میانی برخوردار بوده است بروتی به ایجاد یک سیستم دفاعی همانند شهرهای رومی نداشته است. بدین ترتیب معنای شهر در ژاپن متفاوت با شهرهای بین النهرینی، یونانی و رومی است علی رغم آنکه ژاپنیها تمایل به ساخت شهرهای شطرنجی داشتند شکل و عوارض زمین مانع ایجاد نظم کامل در این شهر ها می شد.
شهرسازی مکزیک (آزتک): • جمعیتی متمرکز و مردمی مستقل بودند که در دره مکزیک زندگی می کردند و جز آخرین سلسله تمدنهایی بودند که در دره مکزیک ساکن بودند. از مراکز شهری تمدنهای شهری پیشین می توان زاپوتک پایتخت مونته آلبان و تشويهينوا كان مرکز تشریفاتی الملک را نام برد. • شهر تنو چیتیلان توسط ازبکها به صورت دهکده ای گلین در جزیره ای در دریاچه ی تکز کوکو و در ۳. ۵ مایلی این دو جزیره به تدریج با هم در آمیختند و به صورت مجمع الجزایری که توسط کانالهای بسیاری به هم مرتبط شده بودند در آمدند و شهر تنو چیتیلان یا همان مکزیکو سینی امروزی را به وجود آوردند که جز جاده های اصلی تعداد بسیار کمی کمی خیابان در شهر وجود داشت و آمد و شد یا بر پشت حمالان و یا توسط قايقها انجام می شد. شهر دارای دو مجموعه باشکوه معماری بود. یکی در مرکز تنو چیتیلان متشکل از مکانی مقدس با ۲۵ معبد - کاخ سلطنتی مونته رونما و یک فضای باز (پلازای عمومی در قلا واقع بود و شامل معبد عظیم خدای جنگ هوتزيلو پوچتلی و بازار اصلی شهر بود
شهرسازی آمریکای مرکزی (مایا): • فاتحان اسپانیایی با تمدن در حال نقصان مایاها در جنگلهای استوایی و مناطق کوهستانی گواتمالا، هندوراس و پوکساتان در جنوب مکزیک برخورد کردند و عقیده داشتند آنها یونانیان دنیای نو نامیده شدند و دستاوردهای تمدن آنان از سایر تمدن های پیش از کلمب در آمریکا که از فرهنگ پیشرفته ای برخوردار بودند بیشتر بود.» دوره های تاریخی تمدن مایا عبارتند از دوره شکل گیری که استانهای روستایی در سرتاسر سرزمین مايا به وجود می آمدند- دوره پروتو کلاسیک - دوره هکلاسیک و دوره ی بعد کلاسیک، تمدن مایا در عصر کلاسیک به خصوص در مناطق پست تر دشتها به اوج شکوفایی خودرسید.
شهرسازی پرو (اینکا): • امپراطور اینکا در مراحل اقیانوس آرام در آمریکای جنوبی در طولی نزدیک به ۲۵۰۰ مایل گسترده بود. مردم اینکا هنگام ورود اسپانیاییها هنوز در عصر برنز زندگی می کردند. اطلاعات چندانی از مراکز فرهنگی شهری دوره ماقبل اینکا در اولین هزاره پس از میلاد در دست نیست.
شهرسازی یونان: • دولت شهرهای یونانی به علت مورفولوژی زمین و اقلیم آنجا نه تنها شهرهای مستقلی بودند، بلکه نظام اقتصادی غیر وابسته به دولت مرکزی هم داشتند. در عین حال این شهرها در برابر دشمنان خارجی متحد شده و از این بابت هویتی وابسته به هم داشتند. دولت شهرهای یونانی عموما جزایر و یا شبه جزایری بودند با آب و هوای معتدل و زمینه کشاورزی مطلوب و بدین ترتیب چنین شهرهایی در زمینه هایی روستایی به وجود آمد. در شهرهای یونانی همانند آتن معبدی در ارتفاع با نام «آکروپلیس» و فضای اجتماعی باز به نام «آگورا» فعالیتهای گوناگون شهری را در خود جای داده و آگورا به عنوان منشا مرکز محله های غربی شناخته می شود که بعدها در امپراطوری روم به صورت فروم در قرون وسطی به صورت میدان خرید و فروش اجناس ادامه حیات داد.
شهرسازی رومی: • در تمدن رومی بارزترین نکته طرحهای از پیش تعیین شده شطرنجی و نظامی وار این امپراطوری می باشد و این در تضاد آشکار با شهرهای بین النهرینی است. پهنه امپراطوری روم بسیار گسترده بوده و بسیاری از شهرهای رومی از اردوگاه های نظامی محصور به نام «كسترا» نشات گرفته است. شکل شهر به صورت مربع یا مستطیل بوده و داخل آن خیابانی شمالی-جنوبی به نام «دکومانوس» و خیابانی شرقی-غربی به نام «کاردو» تقاطع اصلی شهر را به وجود آورده و چنین طرحی همراه با تقاطع های فرعی موازی با تقاطع اصلی شبکه ای شطرنجی از مسیرها و بلوکهای مسکونی «اینسولا» را به وجود آورده است. علاوه بر این در یکی از ۴ طرف تقاطع اصلی گشودگی با افزایش عرض معبر ایجاد شده و مرکز شهری همانند. آگورای یونانی که در شهر رومی به فروم تغییر نام داده، ایجاد می نماید.
شهرسازی قرون وسطی • شهرهای دوره ی میانه اروپا ۵ نوع مختلف دارند: • ١- شهرها با میدا رومی • ۲- شهر های ایجاد شده از توسعه باروها و پایگاههای نظامی که عملکرد تجاری یافتند. • ۳- شهرها با منشا روستایی • ۴- باستیدها (شهرهای از پیش طراحی شده با نقشه شطرنجی شامل ۲ قسمت مسکونی - داخل شهر و مزروعی - خارج شهر). • 5-شهرهای جدید که قسمتی از آنها طراحی شده و بقیه قسمتها به صورت آزاد توسعه یافته
شهر سازی رنسانس • در این نوع شهر سازی می توان تاثیر هنرمندان مهاجر از قسطنطنیه را مشاهده نمود. شهرهای رنسانسی عموما گسترش مناطق شهری پیشین بود و یا بازسازی بخشهایی از آنها ویژگی های زیر را می توان از جمله خصوصیات شهرسازی این دوران باد نمود: • 1- اصلاح سیستم حصار بندی • ۲- احیای قسمتهایی از شهر با ایجاد فضاهای عمومی • 3- احیای مناطق شهری با ایجاد شبکه های دسترسی اصلی که نقش جاده های بین شهری را نیز بر عهده داشتند • ۴- الحاق محله های مسکونی جدید به شهر قبلی • 5- طراحی و ساخت شهرهای جدید • شهرسازان رنسانسی از سه عنصر اصلی برای طراحی شهر استفاده می نمودند. 1- خیابان اصلی مستقیم ۲- ایجاد شبکه شطرنجی در طرح شهر ۳- ایجاد فضاهای بسته (کاخها، میادین)
شهرسازی پس از رنسانس تا انقلاب • صنعتی رنسانس در ایتالیا شکل گرفت و به تدریج در سده های شانزدهم و هفدهم به قسمتهای دیگر اروپا رسید و هر کشور را به شکل خاسی تحت تأثیر خود قرار داد. در ادامه تأثير پذیری و تحولات برخی کشورها از جمله فرانسه، انگلیس و آمریکا در زمینه شهرسازی بطور مختصر بررسی خواهد شد.
شهرهای فرانسوی در سده های ۱۶ تا ۱۸: • اولین نمونه های معماری و شهرسازی رنسانس در آمبوواز پدید آمد؛ جائیکه لئوناردو داوینچی پس از مهاجرت به فرانسه در آن ساکن شد و در همانجا نیز در گذشت. در زمان پایتخت شدن پاریس شکل شهر پیرو بافت قرون وسطایی بود. همزمان با این رویداد شهرهای کوچکی دارای بافت شطرنجی درون حصار متقارن و رنسانسی وجود داشت. در مرکز این شهرها نیز میدان مربعی شکلی قرار داشت که چهار مسیر در محور میانی اضلاع چهارضلعی یاد شده با هم تقاطع می نمودند. در پاریس بعلت تداوم و قدمت بافت قرون وسطایی، رنسانس تنها به صورت عناصر منفرد شهری مانند یک خیابان یا یک میدان منفرد بوجود آمد. در قرن نوزدهم همزمان با حکومت ناپلئون چهره شهر پاریس دگرگون شد و سراسر شهر با میادین باشکوه، مجسمه ها، خیابانها و پلهای متعدد تقویت گشت.
شهرهای انگلیسی در سده های ۱۶ تا ۱۸: • شهرهای انگلیس از رنسانس تا انقلاب صنعتی نخستین نمونه طراحی شهری رنسانسی در انگلستان، میدان کونت گاردن می باشد. در انگلستان زمان ایجاد شهرهای رنسانسی همزمان با شهرهای رنسانسي فرانسه می باشد و می توان علت آن را حضور هنرمندان ایتالیایی در دو کشور یاد شده دانست. در زمانیکه بناهای رنسانسی در فلورانس ساخته می شد معماری شکوهمند و مرتفع گوتیک در انگلستان رواج داشت. نخستین بنای رنسانسی تالار ضیافت وایت هال توسط اینیگو جونز می باشد. توسعه شهر لندن در ۱۶ و ۱۷ بیشتر از سمت شرق و غرب صورت گرفت. این در حالی است که کونت گاردن در شمال لندن ایجاد کرد و توسعه از شمال به همین ناحیه محدود گشت. طراحی کونت گاردن را نیز اینیگو جونز انجام داد. او که برای مطالعات معماری سفرهایی به ایتالیا داشت تحت تأثیر پالادیو قرار داشته و می توان وی را مبدع سبک پالادین انگلستان دانست. میدان کونت گاردن از این نظر کاملا رنسانسی است که در فضای مستطیل شکل میدان ۴ مسیر در میانه ی اضلاع مستطیل میدان با هم تقاطع می کنند. (همانند میدان مرکزی برخی شهرهای رنسانسی) پس از تجربه میدان کونت گاردن تا زمان آتش سوزی لندن همچنان سنت شهرسازی قرون وسطایی چشم انداز غالب شهر بود.
شهرهای آمریکایی در سده های ۱۶ تا ۱۸: • اسپانیا نخستین کشوری بود که در پی گسترش قلمرو خود به سوی شمال، شهرهای جدیدی را در آمریکا بوجود آورد و هدف اصلی اش پس از فتح مکزیک، دستیابی به منابع ثروت آمریکای جنوبی بود. فرانسه نیز بعد از اسپانیا از شمال به جنوب به ایجاد شهرهایی دست زد و انگلیسی ها نیز سومین ملیتی بودند که وارد جریان شدند اسپانیا به منظور کوتاه کردن دست فرانسوی ها از این سرزمین ها، نخستین اسکان پایدار خود را که اکنون جزو قلمرو آمریکاست بنیاد نهاد و در سرتاسر ساحل تاکاردلینا در شمال دژ و قلعه هایی بنا کرد. مجتمع های زیستی اسپانیایی به سه صورت کلی شکل گرفتند - پرزیدیوها که پایگاههای نظامی بودند
شهرسازی ایران • بطور کلی عوامل سازنده و تعریف کننده شهر به سه دسته تقسیم می شود ١: • 1- عامل مذهبی و فرهنگی ۲- عامل اقتصادی ۳- عامل اقلیمی • با توجه به عوامل فوق روند شهرنشینی و شهر گرائی در ایران را در سه دوره عمده بررسی می کنیم : • الف) قبل از اسلام از قرن ۹ ق.م تا قرن ۷ میلادی • ب) از قرن ۷ میلادی تا شروع سلسله ی قاجار سال ۱۱۶۵ • ج) دوران معاصر از سال ۱۱۶۵ شمسی تا سال ۱۳۵۷ • قبل از اسلام • در این دوره ایران سه سبک شهرسازی دارد : ۱- سبک پارسی ۲- سبک پارسی هلني ۳- سبک پارتی
الف) دوران مادها :(نهم ق. م تا هفتم ق.م) • سازمان فضایی شهر بصورت شهر - قدرت بود . اولین شهر این دوره شهر هگمتانه بود که شباهتهایی با شهر اور و شهر بابل و نینوا دارد. خود هگمتانه یک شهر- معبد و شهر - قدرت بود که به معنی محل جمع شدن می باشد. شار مادی شهری بود محکم و قوی بر فراز تپه ای یا نقطه ای در دامهه ای آن نقاط زیستی موجود بودند.
دوران هخامنشی (قرن هفتم تا قرن چهارم) • اولین اقدامات این دولت ایجاد جاده های نظامی تجاری بود. ایجاد جاده شوش به افسوس یا جاده شاهی که از کنار دریای مدیترانه به طول 2400 کیلومتر بود و در مسیر دجله و فرات احداث شد. • در این دوره بازار متولید شد. • کالبد شهر دوره هخامنشی مانند دوره مادی مربعی بود و با این تفاوت که در مرکز شهر آتشکده موجود بود. • از نظر ریخت شناسی شهر هخامنشی شامل دژ حکومتی • شهر میانی وشار بیرونی ترکیب شده بود.
دوران سلوکیان (قرن سوم ق.م) • شهر پارسی هلنی را داریم در این دوران که مکانی برای استقرار دولت سلوکی بود. اولین شهر این دوره شهر صد دروازه بود. • شهر پارسی هلنی در جوار راه های اصلی و در کنار قلعه های نظامی بود که شهرهای قدیمی که اطراف آن را احاطه کرده بودند. در این دوران برای اولین بار مفهوم میدان در شهر رنگ می گیرد.
دوران اشکانیان و شهر پارتی ( قرنسوم ق.م تا قرن سوم میلادی) • ریخت و فورم شهر دوره اشکانی: در دوره ی اشکانی کالبد شهر بجای مربع های متحد المركز بصورت دایره های متحد المركز بود با باروهای دایره ای شکل در اطراف آن که دو نمونه ی بارز آن شهر نسا در ماورالنهر و فیروز آباد بود.
) دوران ساسانی (قرن سوم میلادی تاقرن هفتم میلادی) • این دوره یک بازگشت به دوران هخامنشی را داریم . از لحاظ شکل فضایی در این دوره بازگشت به دوران هخامنشی را داریم و شکل شهر به صورت مربعی شکل بود. با این تفاوت که شهر دارای چهار دروازه ورودی بود. و همچنین در این دوره شکل و سیمای شهر یا شطرنجی بود یا برگرفته از شکل حیوانات مانند: شهر شوش که بشکل باز می باشد. و شهر شوشتر که به شکل اسب می باشد. شهر از لحاظ ریخت شناسی شامل: دژ حکومتی ، شار میانی ، شار بیرونی ،بازار و میدان بود است.
بعد از اسلام • بعد از اسلام در زمینه ی سیاست شهرسازی اسلامی بطور کلی دو نوع شهر مد نظر است: • الف) شهر های قدیمی که از لحاظ فضای کالبدی دگرگونی عمده ای در آنها صورت نگرفته است. • ب) شهر های جدید که در کنار شهرهای قدیمی که قسمت زیادی از آن از بین می رفت درست می کردند.
دوره حکومت سامانی • از قرن دوم هجری در خراسان و ماوراء النهر و تولد سبک خراسان در زمینه های ادبی و هنری به شکوفایی می رسد. صفات مشخصه ی این دوره ایجاد سیستمهای آب رسانی و ایجاد قناتهای چند دهانه است که تا کنون برجای مانده اند.
دوره حکومت آل بویه • در خراسان بعد از فروپاشی دولت سامانی در قرن چهارم هجری دولت آل بویه بحكومت رسید. عنصر پایه ای در این دوره مدرسه می باشد که خودنمایی می کند. در این دوران آزاداندیشی و آزادی مذهب دیده می شود که نیروی محرکه ی سازماندهی کالبدی شهر می باشد. در این دوران شهرهای سیراف، ری، اصفهان ، نیشابور، طوس • جرجان شیراز (فناگردخسرو) بوجود می آید. کالبد شهر در • از شهر های دیگر این دوره می توان به شهر سلطانیه اشاره کرد که در زمان محمد خدابنده (الجایتو) برادر کوچک غازان خان در دشت زنجان با کالبدی شطرنجی ساخته شد.
دوره حکومت سلجوقیان قرن پنجم و ششم • در این دوره بازگشت دوباره به شهر قدرت های قدیمی را می بینیم و از بین رفتن آزاد اندیشی و آزادی مذهب دوران قبل را داریم. کالبد شهر همچنان بر میدان بزرگ و اصلی شهر است که در اطراف آن دیوانها و مسجد جامع و گاه بیمارستان قرار می گیرد.
قرن هفتم الی یازدهم • آغاز این دوره با حمله مغول به ایران و با پایان تحول شهرنشینی شناخته می شود. در زمان مغولها و در زمان حکومت تیموریان به جای شبکه ی شهری، تک شهرها با فرمانبرداری مغول ها بوجود آمدند که نمونه بارز آن شهر تبریز است. اولین نمونه شهرسازی در دوران مغول را می توان به دستور رشیدالدین فضل الله در قسمت شرقی تبریز شهر جدیدی بنام ربع رشیدی که شهری با سی هزار خانه بود اشاره نمود
قرن یازدهم تا قرن سیزدهم • با شروع این دوره دولت صفویه در ایران به حکومت رسید، با آغاز حکومت صفویه در ایران اروپا در حال خارج شدن از خاموشی قرون وسطی بود که مصادف است با دوره ی رنسانس در اروپا. در زمان صفویه مکتب اصفهان پا به عرصه وجود گذاشت. و جای مکتب آذری را در هنر و شهرسازی و شهرنشینی گرفت. • وجه مشخصه ی مکتب اصفهان ایجاد یک میدان به عنوان مرکز ثقل در طراحی می باشد. از پایه های اصلی مکتب اصفهان که در زمان قاجار هم آن را خواهیم دید، ایجاد شهرهای جدید در کنار شهرهای قدیم است. همچنین تحقق بخشیدن به سه اصل تعاون، تعادل فضایی و توازون کالبدی در مکتب اصفهان فضایی انسانی را به جای مقیاسی انسانی ایجاد می نماید
دوران معاصر: دوران قاجار • در این دوران همانند دوران صفویه بازار نقش ستون فقرات شهر را بعنوان نقش اقتصادی ، تجاری، اجتماعی و فرهنگی برعهده دارد. • در این دوره فضاهای جدید مانند : دارالفنون ، تکیه دولت و خیابان های جدید و میدان به کالبد شهر اضافه شد. • در این دوره (زمان نقشه ی دوم ) مرکز شهر از سبزه میدان به میدان توپخانه منتقل می شود. • اولین نقشه ی دگرگونی شهر تهران در سال ۱۳۰۹ تحت عنوان نقشه ی خیابانها تهیه شد. • برج ساعت در این دوره به عنوان وقت شناسی و عمارت تکیه دولت تقلیدی زیبا از ساختمان اپرا می باشد. میدان توپخانه به عنوان میدان اصلی شهر به شکل مستطیل به ابعاد ۲۲۰ • ۱۱۰ متر می باشد که از تناسبات دوران باروک و رنسانس پیروی می کند. • در این دوره، ترکیبات میدان در سبک اصفهان از جمله: مسجد ، بازار، کاخ حکومتی، مدرسه و ... جای خود را به عمارت های : تلگراف خانه (شاخص ارتباطات )، بانک شاخص روابط بازرگانی ) ،عمارت بلدیه (شاخص ساختمان حکومتی) ، عمارت نظميه ( شاخص عنصر نظامی در سبک تهران می دهد.
دگرگونی مفهوم شار و اشاعه یسبک بین الملل • در این دوران نیز خیابان مریض خانه (سپه جدید) بهترین و مهمترین خیابان است. میدان توپ خانه و باغ ملی محل تفریح است. خیابان لاله زار به کلی رنگ اروپای دارد. خیابان علاء الدوله (فردوسی کنونی) محل سفارت خانه ها می باشد. و خیابان اسلامبول محل تجارت است. • توسعه ی روزافزون شهر تهران در این دوره سبب شد که در سال ۱۳۰۸ تهران بیش از ۲۴ کیلومتر وسعت می یابد. که چیزی در حدود ۶ برابر تهران دوره ی فتحعلی شاه و ۶ کیلومتر بزرگتر از تهران دوره ی ناصری (۱۲۵۶) و در سال ۱۳۱۳ چیزی حدود ۴۶ کیلومتر بود.
در سال ۱۳۱۶ اولین نقشه ی شهرسازی برای تهران تهیه شد که متاثر از جنبش معماری و شهرسازی مدرن است. با توجه به نقشه ی تهران سال ۱۳۱۶ که در آن به ایجاد مناطق اداری ، نظامی ، اقتصادی در دل شهر کهن می پردازد باعث تخریب کامل منطقه و محله قدیمی ارگ و کاخ ها آن می شود. که تنها سه کاخ گلستان ، شمس العماره ، تکیه دولت باقی ماندند. و تکیه دولت در سال ۱۳۴۰ به کلی از بین رفت
