Żywienie w chorobie nowotworowej

1. Żywienie w chorobie nowotworowej Agnieszka Wójcik awojcik@fundacjawybieramzdrowie.pl 501-845-146

2. Agenda • Określenie głównych celów pacjentów ze zdiagnozowanym nowotworem • Dolegliwości i sposoby radzenia sobie z nimi podczas choroby • Wpływ niektórych składników odżywczych na organizm ludzki

3. Cele: • Nie dopuszczenie do przerzutów/ ponownego pojawiania się nowotworu • Nie dopuszczenie do niedożywienia • Wzmocnienie układu odpornościowego

4. Niedożywienie

5. Niedożywienie • Dotyka 40-80% pacjentów z nowotworami złośliwymi • Osłabia układ odpornościowy • Zwiększa ryzyko posocznicy pooperacyjnej • Zmniejsza tolerancje na terapię • Obniża wskaźnik przeżycia

6. Wczesne rozpoznanie i likwidowanie niedożywienia zmniejsza ryzyko zachorowalności i śmiertelności

7. Dlaczego występuje niedożywienie? • Objawy raka wpływające na niedożywienie • Hipermetabolizm • Zapalenie błony śluzowej jelita • Atrofia mięśni • Zmniejszone przyjmowanie składników pokarmowych

8. Hipermetabolizm zmniejszonemu spożyciu energii nie towarzyszy spadek wydatków energetycznych. Pacjenci z rakiem mają wyższe spoczynkowe wydatki energetyczne niż osoby zdrowe

9. Interwencja żywieniowa DZIAŁA • Udzielanie porad żywieniowych działa. Ostatnie badania porównujące zwyczajową opiekę intensywną interwencją żywieniową wykazały lepsze rokowania i lepszą jakość życia • Dotyczy to przede wszystkim osób z rakiem głowy, przewodu pokarmowego oraz szyi. • British Journal of Cancer 2004

10. Dlaczego należy dbać o właściwe żywienie w chorobach nowotworowych? • Przewód pokarmowy i/lub okolice miednicy: biegunki, nietolerancja laktozy, zespół złego wchłaniania, utrata masy ciała • Rak głowy i szyi: kserostomia, owrzodzenie powodowane radiacją, krwawienie, ból, zapalenie błony śluzowej, utrata masy ciała • Zapalenie błony śluzowej w czasie chemioterapii –40% • Zapalenie błony śluzowej w czasie chemioterapii i radioterapii –100% • Wpływ objawów raka na spożycie pokarmu –60% pacjentów z rakiem głowy i szyi, przewodu pokarmowego doświadcza ubytku masy ciała w chwili rozpoczęcia terapii

11. Nudności i wymioty • Należy stosować środki przeciwwymiotne • Należy unikać picia napojów orzeźwiających podczas posiłku ( może to wywołać rozdęcie) –należy poczekać z piciem co najmniej 15 minut • Należy unikać tłustych i ostrych potraw z silnym zapachem – można naturalne (bez dodatków) produkty skrobiowe (ziemniaki, ciepłe zboża śniadaniowe, krakersy, precel)

12. Nudności i wymioty • Należy powoli pić i łykać płyny przez cały dzień • Napoje imbirowe lub herbata imbirowa mogą przynieść ulgę • Należy jeść produkty o temp pokojowej lub zimniejsze • Należy unikać leżenia przez godzinę po jedzeniu

13. Nudności i wymioty • Krotki spacer może zwiększyć tempo opróżniania żołądka • Należy jeść lekki posiłek przed chemioterapią

14. Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej

15. Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej

16. Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej

17. Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej

18. Rola żywienia w trakcie leczenia • Składniki pokarmowe walczą z chorobą i infekcjami • Składniki pokarmowe mogą dożywiać nowotwór

19. Białko • Ważne z uwagi na wzmożoną pracę układu odpornościowego oraz odbudowę komórek uszkodzonych podczas leczenia • Zapotrzebowanie jest większe o 15-20% • Białko powinno być pełnowartościowe

20. Białko • Proporcja pomiędzy białkiem zwierzęcym a roślinnym powinna być 1:1 • Produkty: mięso, ryby, jaja, produkty mleczne, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych • Nadmierna ilość białka nie tylko nie poprawi bilansu azotowego, ale może nie potrzebnie obciążyć organizm produktami przemiany azotowej

21. Węglowodany • Niezbędne z uwagi lepszego wykorzystania białka • Produkty: kasze, ryż, makarony, pieczywo • OGRANICZYĆ : węglowodany proste: cukier, słodycze, ciasta, dżemy itp. cukry rafinowane wykorzystywane są przez nowotwór do wzrostu (szybko dzielące się komórki nowotworowe zużywają nawet kilkaset gramów glukozy na dobę)

22. Tłuszcze • Źródłem tłuszczu w diecie powinny być: chude mięso drobiowe bez skóry, cielęcina, mięso z królika, ryby oraz oleje roślinne, orzechy i nasiona.

23. Zalecane dawki witamin w czasie transplantacji i chemioterapii rakowej o wysokiej dawce

24. Zalecane dawki składników mineralnych w czasie transplantacji i chemioterapii rakowej o wysokiej dawce

25. Żywność vs rak • Wybrane składniki pokarmowe i niepokarmowe na które warto zwrócić uwagę podczas terapii rakowej: • Kapsaicyna • Koenzym Q-10 • EPA (omega-3) • Glutamina • Oset • Probiotyki • Cynk

26. Kapsaicyna

27. Kapsaicyna • Organiczny związek chemiczny, alkaloid, odpowiedzialny za ostry smak papryczki chili • Występuje w papryce czerwonej oraz papryce chili • Obecnie odkryto zastosowanie tej substancji w leczeniu nowotworów. Naukowcy z Nottingham University wykazali, że kapsaicyna pobudza komórki nowotworowe do apoptozy (samozniszczenia), atakując ich mitochondria (które odpowiadają za wytwarzanie energii). Także inne spokrewnione z kapsaicyną związki (tzw. wanilloidy) potrafią specyficznie wiązać się z komórkami nowotworowymi, nie uszkadzając zdrowych.

28. Koenzym Q-10

29. Koenzym Q-10 • Organiczny związek chemiczny, występujący w mitochondriach komórek roślinnych i zwierzęcych. • Występowanie: bogatym źródłem Q-10 są sardynki, oleje roślinne, brokuły • Działanie: podnosi odporność organizmu w wyniku zwiększenia tzw. Fagocytów i zwiększenia zawartości immunoglobin, zwalcza wolne rodniki,

30. Omega-3 • Stosowanie EPA/DHA należących do omega-3 jest jednym z najważniejszych interwencji dietetycznych mających na celu zwiększenie przyrostu masy ciała • Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 zapobiegają rozkładowi mięśni i tkanki tłuszczowej, zwiększają apetyt, przywracają równowagę metaboliczną • Suplementy standardowe nie zawierają EPA/DHA i aminokwasów egzogennych w dużych ilościach.

31. Omega-3 • Kwas eikozapentaenowy (EPA) (Omega-3) • NNKT mający działanie przeciwzapalne, moduljące czynności układu odpornościowego&chroniące przed kacheksją • nie tylko chroni przed kacheksją, ale zwiększa przyrost masy ciała • zwiększa skuteczność chemioterapii/ zwiększa odpowiedź immunologiczną • Działania niepożądane: • może wydłużyć czas krzepnięcia krwi, więc pacjenci z małą ilością płytek krwi oraz pacjenci stosujący terapię koaglacyjną powinni zwrócić uwagę na megadawki EPA/DHA • ogólnie organizm toleruje EPA/DHA (do 0,3g EPA +DHA/kg masy ciała/dobę ale biegunki mogą się pojawić • Dawka: minimalna dawka 2,2 EPA na dobę (dawka nie powodująca zaburzeń układu krzepnięcia krwi)

32. Omega –3 a przyrost masy ciała u pacjentów z rakiem • Wczesna interwencja ze specyficznymi składnikami pokarmowymi: badania naukowe wykazują, iż specyficzne składniki pokarmowe poprawiają jakoś życia pacjentów z rakiem: kwasy tłuszczowe z rodziny Omega-3 (EPA/DHA) hamują degradację mięśni i lipolizę, zwiększają apetyt oraz oraz przywracają normalny metabolizm. Niestety standardowe suplementy nie zawierają EPA/DHA lub aminokwasów egzogennych w ilościach wystarczających

33. Masa ciała LBM u pacjentów z zaawansowanym rakiem trzustki po stosowaniu suplementu wzbogaconego w EPA Źródło: Barber MD 1999

34. Glutamina

35. Glutamina • Stanowi materiał energetyczny dla enterocytów błony śluzowej jelit; zapobiega atrofii błony śluzowej jelita, nie dopuszczając do translokacji bakterii; jest substratem w biosyntezie limfocytów i makrofagów – przez co wzmacnia mechanizmy odpornościowe; ma szczególne znaczenie w metabolizmie zachodzącym w mózgu i nerkach. • W wyniku leczenia radio- czy chemioterapią następuje spadek jej zawartości w organizmie • Występowanie: ryby, jaja, mleko, przetwory mleczne, pszenica, kapusta, buraki, fasola, szpinak, pietruszka

36. Oset

37. Oset • Zawiera substancję czynną SYLIMARYNĘ (kompleks flawonolignanów). • Sylimaryna wykazuje m.in. Działanie: • Przeciwzapalne, rozkurczowe, detoksykujące, żółciotwórcze, stabilizuje struktur błon komórkowych, obniża stężenie cholesterolu, chroni wątrobę przed szkodliwym działaniem trucizn, HAMUJE PODZIAŁY KOMÓREK NOWOTWOROWYCH

38. Probiotyki • Mikroorganizmy, które po spożyciu wywierają korzystny wpływ na organizm właściciela. • Równowaga mikroflory jelitowej jest ważna dla prawidłowego trawienia i wspomagania wchłaniania składników pokarmowych takich jak: żelazo, fosfor, wapń, wytwarzania wit. K i wiele innych. • Równowaga mikroflory jelitowej może być zaburzona na skutek radioterapii, chemioterapii i innych stanach leczenia

39. Cynk • Niezbędny do syntezy białek, bierze udział w tworzeniu krwinek czerwonych, w oddychaniu tkankowym, leczy rany i oparzenia. • Jest elementem ponad 60 różnych enzymów odpowiedzialnych za metabolizm białek, węglowodanów i tłuszczów • Źródła: mięso, mleko i jego przetwory, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych

40. Kurkuma

41. Kurkuma • Wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, antymutagenne.

42. Selen

43. Selen • Se zmniejszył nefrotoksyczność cisplastyny i zwiększył działanie przeciwrakowe tegoż leku u zwierząt • W badaniach przeprowadzonych u ludzi stwierdzono, że Se zmniejszył nefrotkosyczność chemioterapii • Dotychczas nie wykonywano żadnych badań wieloletnich nad wpływem stosowania suplementu Se na przeżycie pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem • Nagaumeat al.. J Pharm Dyb 1984 • Hu et al.. Biol Trace Elem Res 1997

44. Selen • w połączeniu z witaminą E działa jako antyoksydant przez co ochrania komórki, błony komórkowe oraz DNA przed uszkodzeniami przez wolne rodniki

45. Selen • Źródła: otręby, kiełki zbożowe, produkty zbożowe, ryby morskie.

46. Witamina B6 • Jej obecność wpływa na prawidłowy metabolizm białek i aminokwasów, węglowodanów oraz tłuszczów. Niezbędna jest ona dla prawidłowego funkcjonowania błon i wzrostu. Witamina ta jest konieczna do syntezy hormonów takich jak: serotonina i adrenalina, które mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. • Obniża stres oksydatywny, poliferację komórek, angiogenezę • Źródłem B6 w diecie są produkty roślinne oraz zwierzęce. W większych ilościach znajduje się w drożdżach, kiełkach pszenicy, otrębach pszennych, nasionach roślin strączkowych orzechach, mięsie wieprzowym, mleku oraz jajach.

47. Witamina E

48. Witamina E • Obok witaminy C oraz beta-karotenu pełni rolę przeciwutleniacza ochraniając organizm przed wolnymi rodnikami i nadtlenkami lipidowymi przez co zapobiega chorobom takim jak: choroba miażdżycowa, choroby nowotworowe a także przeciwdziała procesom starzenia się komórek ; • Podczas przygotowywania posiłków należy pamiętać, że ilość witaminy E ulega zmianie pod wpływem utleniania, działania promieni nadfioletowych. Długie przechowywanie również wpływa niekorzystnie na jej zawartość.

49. Witamina E • Źródłem witaminy E w diecie są oleje roślinne, zwłaszcza słonecznikowy, kiełki  i zarodki (pszenne), produkty gruboziarniste czy też warzywa liściaste np. zielona pietruszka, szpinak, sałata czy kukurydza.

50. Kwas foliowy • Foliany uczestniczą w metabolizmie białek oraz DNA, kwas foliowy pełni kluczowa rolę w rozwoju komórek ustrojowych, pomaga on w zapobieganiu rozszczepowi kręgosłupa. Ponadto związek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego. • Głównym źródłem folianów w diecie są warzywa liściaste zielone (sałata, szpinak, nać pietruszki, jarmuż), brokuły, owoce cytrusowe, . Najlepiej jest je spożywać na surowo ponieważ w trakcie obróbki termicznej foliany mogą być utracone. Straty folianów mogą nastąpić również w skutek zbyt długiego przechowywania, są one podatne na utlenianie.