AUTODESTRUKCJA – SAMOUSZKODZENIA

1. AUTODESTRUKCJA – SAMOUSZKODZENIA Akty bezpośredniej autodestrukcji, w których jednostka wyrządza sobie szkodę bezpośrednio atakując własne ciało w sposób wykraczający poza przyjęte w danej kulturze normy. Usankcjonowanie kulturowe sprawia, że z obszaru zainteresowań klinicystów wypadają cieszące się wzrastającą akceptacją społeczną formy ingerencji we własne ciało podyktowane względami estetycznymi, takie jak tatuaże, body piercing, zabiegi i operacje plastyczne.

2. Samouszkodzenia a kultura Rytuały religijne (np. odo XVw „biczownicy”) Tańce rytualne (Afryka- Wybrzeże kości Słoniowej odrodzenie plemienia; Indianie Am. Płd. – taniec słońca) Rytuały inicjacyjne- przygotowanie do doroslości, do cierpienia, pozbawienie przyjemności seks., uwolnienie od matki, (Afryka, Azja); Symboliczna ochrona przed chorobami, demonami. Kosmetyka upiększająca – skaryfikacja. Zdobienie podkreślanie, statusu społecznego, wytrzymałosci (Afryka) Deformacje części ciała - kształtowanie głowy niemowląt(Starożytny Egipt, Grecja) również Turcja do XIX w Europa (Francja Holandia) uszu, nosa(Polinezja), stóp (Chiny do 1930r.).

3. Formy samouszkodzeń • Formy: Jawna i ukryta (np. Syndrom Munchhausena) • Rodzaje samouszkodzeń (A. Favazza): • Wielkie (autokastracja, amputacja części ciała).- psychozy, stany ostrego upojenia alkoholowego. • Stereotypowe (np. rytmiczne uderzanie głową) – autyzm, psychozy, upośledzenie umysłowe). • Umiarkowane (powierzchowne) najbardziej rozpowszechnione. Zaburzenia: osobowości, odżywiania, lękowe, dysocjacyjne, aleksytymia, PTSD. • Mają postać kompulsywną lub impulsywną.

4. Forma kompulsywna Rytualna – codzienne powtarzane zachowanie (np. wyrywanie włosów z danego miejsca głowy Automatyczna – skupanie, drapanie zmian skórnych. Towarzyszy zaburzeniom obsesyjno- kompulsywnym. Forma impulsywna (nacinanie, przypalanie skóry, uderzanie, drapanie, gryzienie, kłucie). Pod wpływem silnego napięcia afektywnego. Bywają sporadyczne przy okresowych trudnościach . Jeśli są stałym, nawykowym sposobem radzenia sobie z napięciem, stając się elementem tożsamości jednostki, uznaje się je za nawracające lub chroniczne

5. Zasięg zjawiska USA (1990, 2005) - co najmniej jednorazowe, celowe samouszkodzenie w populacji niepsychiatrycznej dorosłych - około 4%, adolescentów11-39%. Poznań (2003) studenci 6%( w tym 2% - wielokrotnie). Problem dotyczy głównie ludzi młodych (do 35 r.). Początek przypada zwykle na okres 12-18r.ż. Sporadycznie zdarza się to wcześniej. Większość adolescentów przestaje się samookaleczać o ile nie przerodzi się to w trwały syndrom. Wówczas utrzymywać się on może do 50-59 r.ż. Często współwystępują z innymi formami aautodestrukcji

6. Funkcje samouszkodzeń • Funkcje związane z radzeniem sobie i przetrwaniem • Funkcje związane z Ja • Funkcje zwiazane z radzeniem sobie z minionym doświadczeniem • Funkcje związane z karaniem własnej osoby i byciem ofiarą • Funkcje dotyczące relacji z innymi ludźmi

7. Motywacja samouszkodzeń umiarkowanych – z badań polskich studentów 1. Rozładowanie napięcia afektywnego W badanej populacji studenckiej (65osób) poradzenie sobie z przykrymi emocjami (20%), silnym napięciem (18%), ze złością na siebie (9%) na innych (9%) 2. Dostymulowanie i przerwanie nudy (11%), 3.Sygnalizowanie cierpienia otoczeniu (9%). 4. Zaimponowanie (9%) 5.Ciekawość, emocjonujące przeżycie, panowanie nad ciałem, siła woli, identyfikacja z grupą (około 5-6%)

8. Samouszkodzenia jako sposób radzenia sobie i obrony- dane kliniczne • Zacieranie bolesnych wspomnień (zw. z nadużyciem seks.) • Obniżenie napięcia, poczucia pustki, depresji, wyobcowania • Uwolnienie wściekłości • Przywrócenie poczucia realności • Przywrócenia poczucia kontroli nad własnym ciałem • Zagłuszenie cierpienia psychicznego • Poczucie wyjątkowości • Zwrócenie uwagi

9. Syndrom samouszkodzeń umiarkowanych (Deliberate Self-Injury Syndrome) • Mimo powiązania z innymi zaburzeniami autodestruktywnymi i podobnych uwarunkowań wyodrębnia się w DSM osobny syndrom samouszkodzeń w ramach niespecyficznych zaburzeń kontroli impulsów (Favazza, Muellenkamp). • Kryteria diagnostyczne • Zaabsorbowanie fizycznym ranieniem siebie bez intencji samobójczej • Niemożność powstrzymania impulsu • Akt samouszkodzenia poprzedza nie poddający się kontroli narastający stan dysforii, napięcia gniewu, lęku • Stan ulgi, zadowolenia lub/i uwolnienia się od poczucia depersonalizacji • Co najmniej 5 krotne powtórzenie aktu wg tegho samego wzorca • Brak psychozy, transseksualizmu,upośledzenia umysł. • Samouszkodzenie powodują stres lub znacząco zakłócają funkcjonowanie osoby.

10. Czynniki ryzyka i inne uwarunkowania • Samotność i izolacja (Harlow: Izolowane od matek małpy stawały się autoagresywne), • Czynniki biochemiczne: (narkotyzująca rola endorfin) • Historia rodziny. Rodzina w której „brak norm i siły” Alkoholizm. Przemoc emocjonalna i fizyczna. Zaniedbanie. • W wywiadzie poważne operacje, hospitalizacje, wypadki. • Pobyt w instytucjach wychowawczych • Poczucie obcości własnego ciała i brak kontroli nad nim. • Poczucie martwoty własnego ciała • Zablokowanie złości i agresji. • Trudności w kontroli emocji. Niechęć do siebie

11. Neurofizjologia samouszkodzeń Powtarzające się wstrząsy i ból podwyższenia poziomu naturalnych analgetyków- enkephalin obniżenie wrażliwości na bodźce bólowe i adaptacja do podwyższenia poziomu enkephalin W warunkach spokoju spadek enkephalin- wzrost niepokoju i napięcia Akt samouszkodzenia

12. Czynniki spustowe, wyzwalające akt samouszkodzenia • Poczucie odrzucenia, bezradności. • Złość i poczucie winy • Reaktywowanie traumy związanej z nadużyciem seksualnym w dzieciństwie. • Poczucie konfliktu, walki z własnym ciałem • Stan dysocjacji • Brak czucia i nieznośne podniecenie, przymus ataku

13. Leczenie Wybór metody wymaga poznania źródeł i funkcji samookaleczeń • Szkoła poznawczo-behawioralna • Pokazać związek: Myśli – akt samookaleczenia (np.: „samookaleczenie jest dobre, ciało i ja jest złe zasługuje na karę, tylko samookaleczenie pomoże” • Szacunek dla siebie nie pozwala sobie szkodzić • Zamiana acting aut na myślenie • Komunikowanie potrzeb • Praca z wzorami wewnętrznych i zewnętrznych wzmocnień • Praca z ciałem. • Trening rozpoznawania odczuć z ciała • Zmiana wartościowania ciała.