ENERJİ POLİTİKALARINDA KÖMÜRÜN YERİ

1. ENERJİ POLİTİKALARINDA KÖMÜRÜN YERİ

2. KÖMÜR: Kömürün Oluşumu: Uygun ortamlarda bataklıklarda bozunma ve çürümeden kurtulan, bitki kalıntı birikimlerinin zamanla sıcaklık, basınç gibi etkilerle değişimi sonucu oluşur. Kömür, çoğunlukla karbon, hidrojen ve oksijenden oluşan az miktarda kükürt ve nitrojen içeren bir enerji hammaddesidir.

3. DÜNYA KÖMÜR REZERVLERİ (milyar ton) Asya Pasifik Kuzey Amerika Eski SSCB Avrupa Orta ve Güney Amerika Afrika Orta Doğu Kaynak: BP 2002 İstatistikleri

4. Hidro Biomass Rüzgar Photovoltaic Nükleer Gaz Kömür + - - + - - - - - + + O + + + + + + + + + + + O - + + + + O - - - + + - POTANSİYEL, TALEP VE ALTERNATİFLER • Potensiyel • Rekabet • Çevresel Kabul Edilebilirlik • Halkın Katılımı • Yakıt Riski • İşlevsel Esneklik + O O + + O - + O + Olumlu O Belirsiz - Olumsuz Kaynak: VGB PowerTech, 2002

5. DÜNYA KÖMÜR TALEBİ Teshin Teshin Sanayi Sanayi Diğer Diğer Elektrik Elektrik Tüm ülkelerde enerji üretiminde kömürün önemi artmaktadır. Kaynak: IEA 2002 İstatistikleri

6. 2002 Yılı R E Z E R V (Milyar Ton) Ü R E T i M (Milyon Ton) Taş Kömür Linyit TOPLAM Taş Kömür Linyit TOPLAM Kömür % Kömür % Kuzey Amerika 117 140 257 26 936 91 1.027 23 Güney Amerika 8 14 22 2 52 52 1 Avrupa 41 72 113 11 205 352 557 12 Eski SSCB Ülkeleri 98 133 231 23 322 181 503 11 Afrika 61 0,2 61,2 6 231 231 5 Asya ve Okyanusya 184 108 292 30 1.890 142 2.032 45 TÜRKİYE 1 8 9 1 3 65 68 2 TOPLAM 510 475,2 985,2 100 3.639 831 4.470 100 Dünya’da Kömür Rezervi ve Üretimlerine Ait Bilgiler: Kömür, ülkemizin sahip olduğu önemli doğal kaynaklardan biridir. Türkiye’de halen görünür 7 milyar ton, mümkün ve muhtemel 1,2 milyar ton olmak üzere yaklaşık 8,2 milyar ton linyit rezervi bulunmaktadır. Bu rezervin 2,5 milyar ton’u TKİ sahalarında bulunmaktadır. Bu rezervler dünya genelinin % 2’sini oluşturmaktadır. Dünya linyit üretiminin ise % 8’i Türkiye’de yapılmaktadır.

7. DÜNYA KÖMÜR REZERVİ ·50’den fazla ülkede üretim, ·tedarik sorunu yok.

8. DÜNYA FOSİL KAYNAKLARININ TAHMİNİ TÜKENİŞ SÜRESİ: ·Kömürün önemi devam edecektir.

9. KÖMÜRLE ÇALIŞAN SANTRALLARIN TOPLAM KURULU GÜCE ORANI Kaynak: WCI, 2002

10. ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN KÖMÜR İTHAL EDEN BAZI ÜLKELER Kaynak: IEA, 2001

11. ELEKTRİK ÜRETİMİNE KULLANILAN YAKITLARIN FİYATLARI (ABD $/ton kömür eşdeğeri) Doğal GazKömür Türkiye 128,8 50,2 İngiltere 80,9 55,0 ABD 131,2 34,6 İspanya 128,4 ? Portekiz 161,4 37,6 Polonya - 38,7 Kore - 58,3 Japonya 300,1 45,5 İtalya 133,3 46,1 İrlanda 77,0 35,3 Almanya 114,7 52,2 Finlandiya 88,1 34,8 Belçika 103,1 55,9 Kaynak: IEA - 2001

12. ELEKTRİK ÜRETİMİNDE KÖMÜR TEKNOLOJİLERİNİN MALİYET REKABETİ Yatırım $ 500 - $ 600 / kW Elektrik Maliyeti (cent/kWh) Kömürle Çalışan Santrallar Yatırım $ 1000 - $1200 /kW Kömür Fiyatı $ 1,00 - $ 1,25 / MM BTU Doğal Gaz Kombine Çevrim Doğal Gaz Fiyatı ($/MM BTU) Kaynak: DOE

13. KÖMÜRE DAYALI TERMİK SANTRALLERİNİN VERİM ARTIŞI Çin-Rusya Dünya Ortalaması Modern Teknoloji Gelecekteki Teknolojiler Kaynak: IEA – CIAB – 2002

14. MWh BAŞINA ELEKTRİK ÜRETİMİNDE CO2 EMİSYONU Emisyon Emisyon / Kömür Kullanımı (ton) Kömür Kullanımı VERİM (%) Kaynak: WCI, 2002

15. LİNYİTE DAYALI TERMİK SANTRALLERİNDE YAKIT MİKTARI VE CO2 EMİSYON AZALMASI 1012 1000 - 20 % 361 800 750 CO2 Emisyonu (g/kWh) Yakıt Tüketimi (g/kWh) 286 500 2010 2000 1980 1990 1970 1960 Kaynak: VGB PowerTech, 2002

16. TÜRKİYE’DE ENERJİ SEKTÖRÜ ÖNEMLİ LİNYİT HAVZALARI (milyon ton) DİĞER TESİSLER ELEKTRİK SANTRALLARI

17. TÜRKİYE’DE KÖMÜR ARAMALARI: • Sondajlı Arama: 1960-2002 1.667.673 m • 1970-1990 yılları arasında Arama Faaliyetleri1.484.000 m • 1990 ve sonrası Arama Faaliyetleri183.673 m • Belirlenen Toplam Linyit Rezervi 9,3 milyar ton • Tüketilen Toplam Linyit Rezervi 1,0 milyar ton • 2002 yılı Kalan Linyit Rezervi 8,3 milyar ton

18. TÜRKİYE’NİN LİNYİT REZERVİ • Ülkemizde en yaygın enerji kaynağı, • 37 ilde ve tüm coğrafik bölgelerde

19. TÜRKİYE LİNYİT REZERVLERİNİN KALİTESİ ·Toplam rezerv içindeki payları dikkate alındığında, linyitlerimiz düşük ısıl değerlidir.

20. TÜRKİYE LİNYİT REZERV VE ÜRETİMİN DAĞILIMI 2001 yılı: TKİ Kurumu’nun toplam rezerv içindeki payı % 30 olmasına rağmen toplam üretim içindeki payı % 52’dir.

21. TKİ LİNYİT REZERVLERİNİN KALİTESİ

22. TKİ’NİN ENERJİ SEKTÖRÜNDEKİ VİZYONU: TKİ Genel Müdürlüğü enerji sektöründe ağırlıklı bir yere sahip, gerek üretim miktarı ve maliyeti yönünden, gerekse organizasyon ve insan kaynaklarının kalitesi ve verimliliği yönünden dünyanın gelişmiş madencilik kuruluşları ölçeğinde kıyaslanabilir bir kuruluştur. TKİ’NİN ENERJİ SEKTÖRÜNDEKİ MİSYONU: TKİ Genel Müdürlüğü, Türkiye enerji politikalarının belirlenmesinde ve sorunların çözümünde önemli katkılar koyan bir Kuruluştur.

23. TKİ’NİN KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE KADAR GELİŞMESİNİ ETKİLEYEN İÇ FAKTÖRLER • Beş yıllık kalkınma ve icra planları, • 1978 – Devletleştirme, • 1980-1987 - Yatırım Dönemi, Pazar Sabitlenmesi, • 1984-1987 - İthal Kömür Girişi, • 1987 ve sonrası • Yeni projelerin azalması, • İdame ve yenileme yatırımlarının azalması, • Hizmet alımının artması • 1991 - Yeniden Yapılanma ve Kömür Satış Tevzi Müessesesi’nin • kapatılması, • 1992 - Fiyatlandırma Politikası’ndaki Bağımsızlık, • 2001-2002 - Bakanlar Kurulu Yatırım ve Finansman Kararnameleri

24. TKİ’NİN KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE KADAR GELİŞMESİNİ ETKİLEYEN DIŞ FAKTÖRLER • 1939 - Garp Linyitleri Müessesesi’nin kuruluşu, • 1940 - Kömür Satış Tevzii Müessesesi’nin kuruluşu, • 1957 - Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’nun kuruluşu, • 1970 - Türkiye Elektrik Kurumu’nun kuruluşu, • 1973 - Afşin-Elbistan Müessesesi’nin kuruluşu, • 1973 - Birinci Petrol Krizi, • 1978 - 2172 sayılı Devletleştirme Kanunu, • 1979 - İkinci Petrol Krizi, • 1983 - Çevre Kanunu, • 1983 - 2840 sayılı Devletleştirilen Bazı Linyit Sahaların İadesi ile ilgili • Kanun, • 1983 - Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nun TKİ’den ayrılışı,

25. 1984 - KİT hakkında 233 sayılı KHK, • 1984 - 3096 sayılı YİD Kanunu, • 1984 - Isınma amaçlı ilk kömür ithalatı, • 1985 - 3213 sayılı Maden Kanunu, • 1987 - İlk doğal gaz ithalatı, • 1987 - ÇED Yönetmeliği, • 1989 - Sivas Kangal’ın TEK’e devri, • 1990 - Körfez Savaşı, • 1991 - Kömür Satış Tevzii Müessesesi’nin kapatılması, • 1994 - 4046 sayılı Özelleştirme Kanunu, • 1995 - TEK’in TEAŞ ve TEDAŞ olarak bölünmesi, • 1995 - Afşin-Elbistan’ın TEAŞ’a devri, • 1997 - 4283 sayılı Yİ Kanunu, • 2000 - Çayırhan’ın TEAŞ’a devri ve 4501 sayılı Tahkim Yasası, • 2001 - TEAŞ’ın EÜAŞ, TETAŞ ve TEİAŞ olarak bölünmesi, • 2001 - 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, • 2002 - EPDK’nın kurulması, • 2002 - Enerji Piyasası’na yönelik Lisans Yönetmeliği

26. TÜRKİYE’DE LİNYİTE DAYALI TERMİK SANTRAL KURULU GÜCÜ (2001 YILI SONU İTİBARİYLE) Türkiye’de linyite dayalı kurulu güç:6.400 MW Toplam kurulu güç içinde linyitin payı:% 23,8 Türkiye’de linyite dayalı elektrik üretimi:34.367 GWh Toplam elektrik üretiminde linyitin payı:% 27,5 TKİ linyitlerine dayalı kurulu güç:3.953 MW Toplam kurulu güç içinde TKİ’nin payı:% 14,5

27. Proje Adı Kömür Tüketim Kapasitesi (1000 ton/yıl) Kurulu Güç (MW) Muğla-Yatağan 5.350 630 Muğla-Milas-Sekköy 3.750 420 Muğla-Hüsamlar-Kemerköy 5.000 630 Çanakkale-Çan 1.800 320 Kütahya-Seyitömer 7.100 600 Kütahya-Tunçbilek 2.450 429 Manisa-Soma 8.000 1.034 Bursa-Orhaneli 1.500 210 Afşin-Elbistan 18.000 1.360 Sivas-Kangal 5.400 450 Ankara-Çayırhan 4.300 620 TOPLAM 62.650 6.703 TKİ TARAFINDAN YAPILAN VE TERMİK SANTRALLERİ BESLEYEN MADEN SAHALARI PROJELERİ * 2003 yılında 2*160 MW’lık Akışkan Yataklı Yakma Sistemli Çan Termik Santralı’nın ve 2004 yılında 4*350 MW’lık Elbistan-B Santralı’nın devreye alınması ile termik santralların toplam kurulu gücü 8.120 MW’a, kömür tüketim kapasitesi ise 80 milyon ton/yıl’a ulaşacaktır

28. ELEKTRİK ÜRETİMİ AMAÇLI İŞLETMEYE ALINABİLECEK LİNYİT SAHALARI

29. TÜRKİYE LİNYİT REZERVLERİNİN ELEKTRİK ÜRETİMİNDE KULLANIM POTANSİYELİ VE TAHMİNİ YATIRIM İHTİYACI İşletilen Rezervlerin Miktarı : 1,6 milyar ton Değerlendirilebilecek Rezerv Miktarı : 3,9 milyar ton İlave Üretim Miktarı : 114 milyon ton/yıl İlave Termik Santral Gücü : 9.655 MW Yeni Maden Yatırımı : 1,5 milyar ABD $ Yeni Termik Santral Yatırımı : 12 milyar ABD $ Elektrik Üretimi Tam Kapasite : 63 milyar kWh/yıl Güvenilir : 53 milyar kWh/yıl

30. ÜLKEMİZDE ELEKTRİK ENERJİ ÜRETİM MALİYETLERİ

31. TÜRKİYE’NİN LİNYİT ÜRETİMİ

32. TÜRKİYE’NİN LİNYİT TÜKETİMİ

33. TKİ ÜRETİMİ • TKİ tarafından yapılan üretimin % 90’ı açık işletmelerden, % 10’u yeraltı İşletmelerinden olmaktadır.

35. ENERJİ SEKTÖRÜNDEKİ GELİŞMELER: • 2001 Yılı itibariyle Toplam Elektrik Üretiminde Linyitin Payı • Sivas Kangal (1989), • Afşin-Elbistan (1995), • Çayırhan (2000) • Sahalarının TKİ’den EÜAŞ’a devri ile, • TÜRKİYETKİ • % 28 % 17

36. İTHAL KAYNAKLAR • 1987 yılından itibaren taşkömürü ve doğal gaz ithalatındaki gelişmeler TKİ Kurumu’nun Pazar kaybetmesine neden olmuştur. • Elektrik Üretiminde Doğal Gaz • Doğal Gaz • Isınma ve Sanayide Taşkömürü • Petrokok

37. Yerli Kaynak İthal Kaynaklar

38. (%) 1985 2001 Linyit 42 28 Hidrolik 35 20 Doğal Gaz 0,2 40 TKİ 42 17

39. Mahalli Çevre Kurulu Kararları Pazar Kaybı

40. ELEKTRİK ÜRETİMİNDE NEDEN KÖMÜRE ÖNEM VERİLMELİ? • Elektrik üretiminde değerlendirilebilecek kömür rezervinin olması, • Güvenilir olması, • Katma değer yaratılması ve çoğaltan etkisinin olması, • Elektrik üretim maliyetinin alternatif ithal yakıtlara göre düşük olması, • Temiz kömür yakma teknolojilerindeki gelişmelerin olması, • 3,9 milyar ton kömür rezervinin fizibilitesinin hazır olması.