AFETLERDE HALK SAĞLIĞI HİZMETLERİ

1. TÜRKİYE HASTANE AFET PLANI EĞİTİMLERİ AFETLERDE HALK SAĞLIĞI HİZMETLERİ Prof.Dr.Recep AKDUR

2. AFETİN DÖNEMLERİ • Sessiz Dönem • Alarm Dönemi • İzolasyon Dönemi • Dış yardım Dönemi • Rehabilitasyon Dönemi Afete etkili yanıt verebilmek; sessiz dönemde gerçekleşecek plan ve hazırlıkğı ile olanaklıdır.

3. ETKİLİ YANIT = PLAN ADIMLAR • Planlama takımı kurma • Mevcut planları gözden geçirme • Kaynakları tanımlama • Afet senaryoları yazma • Yanıt için gereksinimleri hesaplama • Tatbikatlar

4. AFETİN SAĞLIK ETKİLERİ Hastalık ve Ölüm Nedenleri; • Travma- Olayın direkt etkileri • Emosyonel stres • Bulaşıcı hastalıklar -Su -Gıda -Solunum yolu -Vektörler

5. AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ • Olaya Bağlı Travmalara Acil Tıbbi Müdahaleler • Halk Sağlığı Hizmetleri (İkincil hastalık ve ölümlerin önlenmesi)

6. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER • Kurtarma sırasında bakım • Triaj (kırmızı,yeşil,sarı,siyah) • Yaşam idamesi • Yaralıların bakımı • Hasta sevki • İkincil triaj • Hastane hizmetleri

7. HALK SAĞLIĞI HİZMETLERİ • Çevreye yönelik koruyucu hizmetler (Barındırma,su güvenliği, gıda güvenliği, vektör kontrolü, atık kontrolü vb) • Kişiye yönelik koruyucu hizmetler (aşılar, kemoprofilaksi, sağlık eğitimi vb) • Olağan hizmetler düzeyine ulaşma • Sağlık alt yapısının yeniden inşaası

8. AFET SAĞLIK HİZMETLERİNDEÖNEMLİ BAŞLIKLAR • Kurtarma • Acil tıbbi bakım • Tehlikeleri ortadan kaldırma (yangın, gaz sızıntısı vb.) • Devam etme riski varsa toplumu güvenlik altına alma • Koruyucu ve rutin bakım sağlama • Sağlıklı su, yiyecek, barınak sağlama • İnsan atıklarını yok etme • Vektörlerle yayılan hastalıkları önleme • Katı atıkları zararsızlaştırma • Tıbbi atık yönetimi • Enfeksiyon kontrolü • Durum ve deneyimleri kayıt ve raporlama • Materyallerin depolanma ve dağıtımı • İletişim • Ulaşım • Bilgilendirme • Trafik düzenlemesi • Güvenlik hizmetleri • Ölülerle ilgili hizmetler

9. RİSK GRUPLARI • 0-5 yaş grubu çocuklar • Gebeler • Lohusalar • Yaşlılar • Kronik hastalığı olanlar • Engelliler • Akut hastalık geçirenler

10. Eksternal AfetHastaneyi Etkileyen Major Afetler • Geçici bir sağlık birimi oluşturulmalıdır. • Seyyar hastaneler kurulmalıdır. • Çevre sağlığı hizmetleri üzerinde durulmalıdır. -Sağlıklı su -Sağlıklı gıda -Atık kontrolü -Vektör kontrolü

11. GEÇİCİ YERLEŞİMİN KABULU • Zamanında-gecikmeyen, • Mal güvenliği, • Malına mülküne sahip çıkabilme, • İşine gücüne devam edebilme • Komşu akraba-sosyal ilişkilere devam • Organize olma-katkı ve katılımını alma

12. AFETTE YERLEŞİM TÜRLERİ • Sabit yapılar: Okul, kamp, otel gibi yerlere geçici yerleştirme • Çadır kentler:Kısa erimli yerleştirme • Prefabrik konutlar: Orta erimli yerleştirme • Kalıcı yerleştirme: Yeni konutlar-yeni yerleşim yerleri

13. SABİT YAPILARA YERLEŞTİRME • SULU ALANLAR HİJYENİ • TOPLU BESLEME • ÇAMAŞIRHANE • KALABALIK FAKTÖRÜ • GRUBUN ÖRGÜTLENMESİ • GRUP FAALİYETLERİ

14. ÇADIR KENTLER1 • Yer seçimi • Uygun çadırlar • Araziye yerleşme • Toplumun örgütlenmesi

15. ÇADIRKENTLER2 • Önceden hazırlanmış, alt yapısı inşa edilmiş alanlar • Önceden planlanmış, uygun araziler

16. ÇADIR KENTLER3Yer Seçimi • 1000 kişiye 3-4 hektar alan, • Su, elektrik, ulaşım sağlanabilen • Eğimli, su drenajına uygun, zemin çamuru, çimen ve ot olmayan arazi • Su basma, toprak kayma, çığ, kaya düşme olasılığı yok • Çöplük, hava kirliliği, kokusu ve jitlerinden uzak • Gürültü ve yoğun trafikten uzak • Hava akımı olmayan, güneye bakan • Eski yerleşime yürüme mesafesinde

17. ÇADIR KENTLER4Uygun Çadırlar • Çadırlar aile tipi olmalı • Kişi başına en az 3-3,5 m2 alan 10 m3 hacim sağlamalı • Soğuk, rüzgar ve yağmurdan koruyan • Doğal havalandırmaya uygun • Gereğinde ısıtmaya uygun .

19. ÇADIRLARI YERLEŞTİRMEK YAN YANA DİZMEK DEĞİLDİR

20. ÇADIR KENTLER5Araziye yerleşme • 10 metrelik, kaplanmış yollar • Çadırlar bu yola iki metre mesafede • Çadırlar arasında sekiz metre aralık • Çadır dizileri uygun drenajlarla korunmalı • Sokaklar ve çadırlar aydınlatılmalı

27. ÇADIR KENTLER6sosyal tesisler • Mutfak- yemekhane • Tuvaletler • Banyolar • Çamaşırhaneler • Yönetim (İdare, sağlık istasyonu, haberleşme, güvenlik) • Lokal (toplanma, eğleme) • Okul çadırları • Spor alanları

28. PREFABRİK KONUTLAR • Yer seçimi ilkelerine uygun • Su, kanalizasyon, elektrik merkezi • Uygun büyüklükte konutlar (sulu alanların içinde olduğu) • Konutların araziye yerleştirilmesi (cadde ve sokak sistemi) • Yönetim (İdare, sağlık istasyonu, haberleşme, güvenlik) • Okul • Kantin-Lokal- toplantı yeri • Spor alanları

29. KALICI YERLEŞİMLER • OLAĞAN KENT,ÇEVRE, KONUT, İNŞAAT ve SAĞLIK KURALLARI

30. VAR OLAN ŞEBEKE SUYU 1 • Sistem ve şebeke hızla kontrol edilmeli-bozukluk, arıza ve riskler derhal giderilmeli • Kirlenme olasılığı dikkate alınmalı, giderilmeli • Başlangıç ve rutin analizler • Başlangıç, süper ve olağan klorlama • Şebeke çalışıncaya dek seyyar su sağlama ve bunlarda su güvenliği Çözümlenmesi gereken en acil ve önemli sorundur

31. SU SAĞLAMA YÖNTEMLERİ2 • AMBALAJLI SULAR • TANKERLERLE TAŞIMA • MOBİL ARITMA DÜZENEKLERİ • ŞEBEKE BAĞLAMA

32. OLAYDAN HEMEN SONRA SU3 • Durumun belirsiz olduğu ilk saatlerde ambalajlı sular dışında kullanılmamalı • Geçici su şebekesi çekilebiliyor ise kurulmalı • Mobil hastane kurulacaksa kişi başına 40-50 lt/kişi/gün su verilmeli • Çadır yerleşimlerde kişi başına en az 40-50 lt/kişi/gün litre su sağlanmalı • Suyu alma yeri her bir çadıra en fazla 100 m uzakta olmalıdır.

33. AMBALAJLI SU4 • RUHSATLI • MARKALI • ORJİNAL ŞİLLİNG KAPAKLI • KULLANIM SÜRESİ GEÇMEMİŞ • UYGUN TAŞIMA-SAKLAMA

34. SU TANKERİ5 • Su taşımaya uygun, • Dolum ve başaltım sistemleri kirlenmeye yol açamayacak tipte, • Su aldığı yer uygun ve denetlenmiş, • Dolumdan sonra klorlama, • Yerleşim girişlerinde klor kontrolü, • Personel eğitimli.

35. TAŞINABİLİR SU DÜZENEKLERİ6 • İçme suyu düzenekleri • Atık su arıtma düzenekleri • Su analiz laboratuvarları İÇME SUYU DÜZENEKLERİ • KAYNAĞA UYGUN • KAPASİTESİ YETERLİ • DEZENFEKTE EDEBİLEN • PAKETLEYEBİLEN

36. SU HİJYENİ7 • Afet durumunda şebekelere -su şebekesinde bozukluk olmasa bile- süperklorlama (1 ppm) yapılmalıdır • Günde iki kez serbest kalıcı klor düzeyi denetlenmelidir. • bakteriyolojik muayeneler sık aralıklarla yapılmalıdır • Sık aralıklarla bakteriyolojik muayeneler yapılmalıdır Kuşkulu kaynaklardan elde edilen suyun dezenfeksiyonu için birinci seçenek klorlamadır

38. BESLENME1 • Afetlerde gıda kirliliği olasılığı daha yüksektir • Gıda stokları değerlendirilmeli, Kontamine gıdalar imha edilmeli • Uygun saklama, hazırlama pişirme,dağıtım koşulları sağlanmalı • Önce saklanması güç besinler tüketilmeli • Gıda temini için plan yapılmalı • Kirlenme olasılığı olan yerler; üretim, hasat, taşıma, işleme, depolama, dağıtım, kullanım • Özellikle kimyasal üretim, taşıma ve depoları • Biyolojik kirlilik (geleneksel gıda hijyeni önlemleri) • Fırsatçılara olağandan daha fazla dikkat

40. BESLENME2 • İZOLASYON EVRESİ • KISA ERİMLİ • UZUN ERİMLİ

41. BESLENME3 • Örgütsüzlük ve olanaksızlıklar nedeniyle İlk günler, yiyecekler korunamaz kuru ve paketlenmiş yiyecekler tercih edilmeli • Örgütlü, sistemli ve dayanışma duygusunu pekiştiren dağıtım yapılmalı. • En kısa sürede seyyar mutfak kurulmalı • Orta ve uzun erimli yerleşime dek beslenme merkezi olmalı

42. BESLENME4hijyen • Gıdalar uygun koşullarda saklanmalı • Vektörler mutfak ve gıdaya ulaşamamalı • Mutfak temiz olmalı • Tezgahlar hem yemek hazırlamadan önce hem de sonra temizlenmelidir • Kaplar olağandan daha özenle temizlenmeli

43. BESLENME5hijyen • El, araç gereç ve tezgah kurulamada kağıt havlu kullanılmalı • Mutfak bezleri amacına göre sınıflanmalı karıştırılmamalı • Bezler günlük değiştirilemiyor ise kullanmadan önce klorlu suya yatırılmalıdır. • Fırça ve paspas benzeri araçlar mutfağa özgü olmalı diğer alanların araçları kesinlikle mutfağa sokulmamalıdır

44. BESLENME6 ÇALIŞANLAR • Çalışmaya uygunluk-Portörlük muayenesi • Çalışanların beden, giysi temizliği • El bakımı ve kontrolü • El yıkama ve eldiven kullanma • Bone kullanma • Sıvı sabun-Kağıt havlu kullanma • EĞİTİM

45. DAĞTIMDA HAKKANİYET VE DÜZEN, DAYANIŞMA DUYGUSU

46. MERKEZİ VE TOPLU BESLENME DAHA HİJYENİKTİR

47. YETERLİ DENGELİ BESLENME Gıda hijyeni uygulamaları yapılırken yeterli dengeli beslenme ilkeleri de unutulmamalıdır.

48. ENKAZLAR MOLOZLAR • Enkaza ve molozlara dezenfektan, ensektisit sıkmaya gerek yoktur • Çöplüğe, dere yatağına, denize,sarp vadilere dökülmemeli • Tekrar almaya uygun ve olabildiğince tasnif edilmiş depolama • Toprağı ve diğer atıkları kirletecek (radyoaktif,kimyasal, parlayıcı patlayıcı,biyolojik) atıkları özel toplama ve uzaklaştırma

49. Özel kirlilik riski taşıyan yapıların hızlı ve doğru biçimde değerlendirilmesi ve zararsızlaştrılması gerekir.

50. DEFİN • Cesetlerin kontamine (biyolojik/kimyasal) olabileceği unutulmamalı, kirli olanlar dekontamine edilmeli • Kirli olmayan ölülere sönmemiş kireç, dezenfektan vb uygulamasına gerek yoktur. Uygun koşullarda -soğukta bekletilmesi yeterlidir. • Cesetler için yeteri sayıda torba bulunmalı/temin edilmeli • Yakınları alana dek morgda bekletilmelidir- Çok sayıda ve geçici morga gereksinim vardır. 72 saatten fazla tutulmamalıdır. Defin işlemleri hızla yapılmalıdır. • Kayıt ve kimlik tespiti çok önemlidir. • Belirlenen yerler dışına gömme yapılmamalıdır.