1 / 30

Tümör Belirleyiciler

Tümör Belirleyiciler. Doç. Dr. Tamer Akça. tanım. kanserle birlikte artan tanımlayıcı moleküller edinilmiş mutasyonlar fiziksel veya kimyasal karsinojenlerin kanseröz mutasyonları normal hücrelerin virüsler nedeniyle değişime uğraması doğumsal mutasyonlar

alagan
Download Presentation

Tümör Belirleyiciler

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Tümör Belirleyiciler Doç. Dr. Tamer Akça

  2. tanım • kanserle birlikte artan tanımlayıcı moleküller • edinilmiş mutasyonlar • fiziksel veya kimyasal karsinojenlerin kanseröz mutasyonları • normal hücrelerin virüsler nedeniyle değişime uğraması • doğumsal mutasyonlar • protein, enzim, karbohidrat, DNA, RNA, gangliozid, immünglobülin, glikoprotein • geçmiş: histolojik ve sitolojik inceleme • gelecek: moleküler biyoloji vb Tümör Belirleyiciler

  3. iyi bir tümör belirleyicisi • kolay ve ucuz ölçüm • yalnız tümör hücresi tarafından • sağlıklı kişilerde ve benign hastalıklarda negatif • o hastalığa tutulmuş tüm kişilerde pozitif • ölçülebilen düzeyleri tümör kitlesi ile orantılı • diğer yöntemlerle saptanamayan gizli hastalık durumlarında pozitif Tümör Belirleyiciler

  4. Tümör Belirleyicilerin Moleküler Temelleri

  5. Tümör belirleyicileri tümörün başlaması ve gelişmesine bağlı genetik değişikliklere paralel olarak yükselir • Genetik değişiklikler bazı moleküllerin ekspresyonunu değiştirerek onları faydalı birer potansiyel tümör belirleyicisine çevirir Tümör Belirleyiciler

  6. viral genler ve kromozomal translokasyon virütik genler • EBV (Burkitt lenfoması), HPV (serviks kanseri), HBV (hepatosellüler karsinom) ve HTLV-1 (T hücreli lösemi) gibi virüslerle gelişen tümörlerde normal hücrelerde olmayan virütik genler saptanabilir • virüs DNA’sı konakçının genomunda veya sitoplazmasında yerleşir • hücre mekanizmalarının virüse hizmet etmesini sağlar Tümör Belirleyiciler

  7. viral genler ve kromozomal translokasyon kromozomal translokasyon • sıklıkla görülür • farklı noktalardaki kırılmalarla hibrid proteinler ideal birer tümör belirleyici olabilirler • philadelphia kromozomu (KML, %90 olguda) • epidermoid büyüme faktör reseptörü (EGF-R; glioblastomada) Tümör Belirleyiciler

  8. gen transkripsiyonunu ve translasyonunu etkileyen genetik değişiklikler • daha önce sessiz olan bir genin transkripsiyonu • normalin üzeri seviyesi transkripsiyon • gen ürününün overekspresyonu • transkripsiyonun azaltılması • transkripsiyonun durdurulması • mutasyonlar • mutatik ras, p53 vb • hücrenin malignitesine işaret ederler • kesin tanı koydurucu değeri var Tümör Belirleyiciler

  9. Tümör Belirleyicilerin Sınıflandırması

  10. tümöre özgü belirleyiciler normal hücrelerde bulunmayıp da özellikle bir veya daha fazla histolojik tipe ait tümör hücrelerinde gösterilebilen Tümör Belirleyiciler

  11. tümöre özgü belirleyiciler immünolojik yöntemlerle (tümör antijenleri) veya moleküler genetik yöntemlerle • edinsel belirleyiciler • kimyasal veya fiziksel karsinojenler gen mutasyonuna neden olarak özel genlerin ortaya çıkmasına neden olur • DNA ve RNA virüslerinin kodlamaları • EBV, HBV, HPV, HTLV-1 ve diğerleri konakçı hücreyi enfekte ederek etki eder Tümör Belirleyiciler

  12. tümöre özgü belirleyiciler • doğumsal gen mutasyonları ile gelişen tümöre özgü belirleyiciler • nokta mutasyon, insersiyon, inversiyon ve delesyon • tümör süpresör geni içeren mutasyonel genler (BRCA-1, BRCA-2, APC, p53, nm23) • onkogenler (ret, β-katenin, ras, blc) • hücre büyüme genleri (cdk4) • internal delesyonlar (EGF-R; malign glioma; %40) • zincir proteinler oluşturan kromozomal translokasyonlar (Philadelphia kromozomu; KML, %90 olguda ve kısmen ALL) • neoantijen yaratan alternatif açık kaymalar sonucu oluşmuş birleşik proteinler Tümör Belirleyiciler

  13. tümöre yandaş belirleyiciler birçok farklı tümör çeşidinde gösterilebilen ve bazı seçilmiş normal dokularda da gösterilebilen • normal hücresel gen ürünleri • tümör hücresi üzerinde etkileri yok • tanı koydurucu veya tedavi yönlendirici Tümör Belirleyiciler

  14. tümöre yandaş belirleyiciler • diferansiasyon antijenleri • en büyük grup • soya özel • tümörün kaynaklandığı dokuyu eksprese eder • onkofetal veya karsinoembriyonik antijenler • embriyonik veya fetal dönemde normal hücreleri eksprese ederler • erişkinlerin normal hücrelerinde bulunmaz veya çok düşük miktarlarda bulunurlar • klonal antijenler • tümörün kaynaklandığı yerdeki normal hücrelerde bulunur • B hücreli maligniteleri işaret eder Tümör Belirleyiciler

  15. tümör hücreleri bir kısım molekülleri veya molekül parçalarını salgılar veya döker • bu moleküllerin serumdaki seviyelerinin ölçümü faydalı tümör belirleyiciler olarak kullanılmakta • PSA (prostat spesifik antijen) • prostattan glandüler lümenlere salgılanan proteolitik bir enzim • PSAP (prostat serum asit fosfataz) • daha ileri prostat karsinomlarında kana geçer Tümör Belirleyiciler

  16. MUC-1 • meme kanseri • CA 125 • over kanseri • CEA • pankreas, kolon ve meme kanseri • birçok kanser olmayan hastalıkta da • tümörün tedavi sırasındaki ve sonrasındaki gerileme ve büyümesini takip etmede faydalı • HCG (human chorionic gonadotropin hormon: trofoblastik ve testiküler tümörler) • kalsitonin (medüller tiroid kanseri) • büyüme faktörü (growth factor: glioblastomalarda %30-50 oranında artış) Tümör Belirleyiciler

  17. Paul CezanneEtude: Paysage a Auvers (Study: Landscape at Auvers) c. 1873 (170 Kb); Oil on canvas, 46.3 x 55.2 cm (18 1/4 x 21 3/4"); Philadelphia Museum of Art Tümör Belirleyiciler

  18. Tarama Yöntemleri

  19. immünohistoloji ve sitoloji • ilk kullanılan yöntem • dokuların veya hücrelerin mikroskobik değerlendirilmesi • monoklonal antikor teknolojisinin gelişimi ve antikor üreten hibridomalar patologa bu anlamda çok ileri tanı desteği sağlamakta • Ki-67 gibi hücre döngüsüne bağımlı nükleer proliferasyon belirleyicileri de ikinci nesil antikor olarak üretilmişlerdir Tümör Belirleyiciler

  20. immünolojik tarama yöntemleri • tümör hücrelerinde bulunan spesifik tümör belirleyicileri keşfetmekte • yeni belirleyicileri keşfetmekte • en sık ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay) ve RIA (radioimmunoassay) • CA 125; over ca. Tümör Belirleyiciler

  21. sitogenetik • hematopoetik kanserlerin tanısını desteklemekte • kromozom çiftinin mitoz sırasındaki hatalı ayrılması ile değişiklikler oluşur • mekanizması tam anlaşılamamış • bu yöntemle yapılan gen haritalaması, meme kanserinde yer alan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerinin tanımlanmasında belirgin fayda sağlamıştır. Tümör Belirleyiciler

  22. sitogenetik • anormallikler etki zamanlarına göre ikiye ayrılır • tümörün başlangıcından sorumlu olanlar (primer) • Philadelphia kromozomunda (ilk bulunan) olduğu gibi özel bir tümöre özgü • tanısal değere sahiptir • lösemiler • non-Hodgkin lenfomalar • mezenşimal solid tümörler • tümörün gelişme safhalarında etkili olanlar (sekonder) • daha geç görülür • özgüllükleri daha düşük Tümör Belirleyiciler

  23. genetik analiz • mutasyon şüphesi taşıyan moleküllerin, mutasyonlarını saptamaya yönelik gen analizi temeline dayanmakta • 1985’de bulunan polimeraz zincir reaksiyon yöntemi (PCR) DNA’nın daha iyi görüntülenmesini sağlamakta • onkogen (ras) ve tümör süpresör gen (p53) mutasyonları • SEREX (serolojik tarama esasına dayanmakta) Tümör Belirleyiciler

  24. Uygulama Alanları

  25. tanı • tümörün tanısı patolog tarafından • histopatolojik sınıflandırma temel alınır • özel bir histolojik tip içinde bile, tümörün evresine ve derecesine göre farklı tedavi seçenekleri mevcut • sınıflandırmanın sorunlu olduğu tümörlerde antikorları kullanan immünohistoloji çok büyük fayda sağlamakta Tümör Belirleyiciler

  26. prognoz • prognoz tedavi ile ilişkili • morfolojik kriterler ve metastatik hastalığın uzandığı yerler önemli prognostik değerlerdir • büyüme faktör reseptörlerini işaret eden faktörler • tümör büyüme hızı gibi tümör büyümesini gösteren etkenler • Ki-67 • hücre döngüsüne bağımlı nükleer proliferasyon belirleyicisi • tümör büyümesini işaret eden belirleyicilerden • Ki-67 pozitif hücrelerin çokluğu ile yaşam süreleri ters orantılı • meme kanseri hücrelerinde; • Her2/neu ve EGF reseptör varlığı Tümör Belirleyiciler

  27. tedavi seçimi • tümör belirleyicilerinin immünohistolojik olarak tanınması çok değerli bilgiler verir • meme kanserindeki hormon reseptörleri • postmenapozal kadınlardaki östrojen reseptörlerinin varlığı tamoksifen tedavisine yanıt şansı sağlar • premenapozal kadınlarda bu reseptörlerin yokluğu durumunda kemoterapi kullanılmalı Tümör Belirleyiciler

  28. korunma • tümör gelişiminin erken dönemlerinde mutasyona uğrar • BRCA-1 • BRCA-2 • ret • APC • erken dönemde (kanser gelişiminden önce) taranması ile profilaktik cerrahi • gen tedavisi ile de önleyici girişimlerde bulunmak mümkün Tümör Belirleyiciler

  29. sonuç • elimizde bazı tümör belirleyiciler var • birçoğu tanı koydurucu özelliğe sahip • özellikle tedavi seçimini yönlendirecek • bireylerde olası kanser gelişimini önceden işaret edebilecek tümör belirleyicilere ihtiyaç var • ilerlemeler bazı tedavi yöntemlerinin daha da gelişmesine (gen tedavisi, aşı ve diğerleri) olanak sağlayacak • profilaktik cerrahi gibi eski yöntemlere yeni endikasyonlar getirecek Tümör Belirleyiciler

  30. Van Gogh Landscape at Saint-Rémy1889; Ny Carlsberg Glypotek, Copenhagen Tümör Belirleyiciler

More Related