Znanje potrebno za prekodiranje

1. Znanje potrebno za prekodiranje Prekodiranje = kodiranje prevodiočevih intencija u toku prevođenja Znanja potrebna za prekodiranje: kompetencija jezika cilja, kompetencija aplikacije*, kompetencija kontrastiranja, znanja o kulturi primalaca, poznavanje načina za prenošenje izvornih intencija Korisno je imati i šire znanje o autorovom stvaralaštvu i znanje o primaocu prevodne poruke * aplikacija – pravila o upotrebi leksema/gram. konstrukcija koja se ne nalaze u definicijama

2. Iako prevodilac ima znanje, tj. osnovu, korisno ga je proširiti u toku prevođenja, tj. rečnicima, priručnicima, literaturi, u razgovoru sa stručnjacima • Da li je znanje CJ važnije od znanja JI? • Uglavnom – da

3. Kontrastiranje jezikâ • Kontrastivna analiza se bavi razlikama i sličnostima jezičkih sistema, a teorija prevođenja procesom kojim se intencije poruke čuvaju kada se promeni kod • Šta se može porediti kada su u pitanju dva jezika? • Da li se jezici mogu porediti? • Po čemu se jezici razlikuju?

4. Jezici vrše specifičnu konceptualnu podelu i kategorizaciju pojmova i objekata, tj. nameću izvesne granice • Sapir-Vorfova hipoteza: spoznaja sveta je u zavisnosti od specifične organizacije gramatičkih i leksičkih sistema datog jezika => jezici nisu samerljivi, ne mogu se porediti (relativizam)

5. Jezici sveta imaju veći broj zajedničkih osobina (univerzalija) koje omogućuju njihovu samerljivost, poredivost i prevodljivost (univerzalizam) • Umereno stanovište: postoji zajedničko psihičko iskustvo svih ljudi, a zajednički su im fundamentalni pojmovi, dok se jezičke i kulturne kategorije razlikuju

6. Bitni pojmovi za objašnjavanje prethodno navedenog • valer: kada su neke dve lekseme istovetne po sistemskom značenju, postoje druge razlike; njihove vrednosti (valeri) specifične su za svaki jezik ≈ razlikuju se nijanse • PRIMER: (Navaho): ico – ‘žut’, ‘narandžast’; dootl’iž – ‘zelen’, ‘plav’, ‘ljubičast’; (engleski): uncle – ujak, stric, teča.

7. (nastavak slajda) • Da bi se valer izvornog jezika zadržao u prevodu, mogu se izmisliti reči koje imaju isto značenje kao i izvorniku; ovaj proces naziva se transferencija (Catford) • PRIMER: (Navaho): u engleskom su smišljeni termini yoo (yellow+orange) i bogop (blue, green, or purple) – izmišljeno za potrebe lingvističkog opisa

8. Ponekad se za potrebe nekog registra u praksi prenosi valer iz odgovarajućeg registra IJ • PRIMER: (kategorizacija putnika): odojče (baby), infant (infant), deca (children) – valeri isti u registru vazdušnog saobraćaja

9. Naučna i stručna terminologija putem transferencije prelazi valerske razlike između jezika i da se osamostali u odnosu na opštejezičku normu: narod i nacija (sociologija), pravac i smer (fizika)

10. Šta je semema? žrtva1. ono što se prinosti božanstvu 2. odricanje 3. ono što je izgubilo život 4. onaj koji nepravedno ispašta victim 1. a person who has been attacked, injured or killed as the result of a crime, a disease, an accident, etc. 2. a person who has been tricked 3. an animal or person that is killed and offered as sacrifice sacrifice1.the fact of giving up something important or valuable to you in order to get or do something that seems more important; something that you give up in this way 2.the act of offering something to a god, especially an animal that has been killed in a special way; an animal, etc. that is offered in this way

11. žrtva 1. ono što se prinosti božanstvu = victim (3) an animal or person that is killed and offered as sacrifice; = sacrifice (1)the act of offering something to a god, especially an animal that has been killed in a special way; an animal, etc. that is offered in this way 2. odricanje = sacrifice (2)the fact of giving up something important or valuable to you in order to get or do something that seems more important; something that you give up in this way 3. ono što je izgubilo život = victim (1) a person who has been attacked, injured or killed as the result of a crime, a disease, an accident, etc itd.

12. Semantičke definicije semema sadrže podatke o sistemskim značenjima zajedničkim za sva javljanja nekog znaka. One se dobijaju razlaganjem na značenjske komponente pojmova vezanih za date oblike. Da bi definicije bile valjane, potrebno je da se u svim slučajevima mogu zameniti svojim sememskimm definicijama. Primer na sledećem slajdu:

13. ugly – unpleasant to look at His face is ugly. = His face is unpleasant to look at. ugly – morally revolting: an ugly crime

14. Različitost semema implicira da je najčešći odnos između leksičkih i gramatičkih kategorija dva jezika delimično podudaranje. časovnik, sat: clock, watch, hour The postman hasn’t arrived this morning. The postman hasn’t arrived yet. The postman hasn’t arrived.

15. igra = ? game? play? dance?

16. Korespondencija (osnovna podela)

17. Formalni korespondenti su reči ili konstrukcije čije primarno značenje najbliže odgovara primarnom značenju neke reči ili konstrukciji u drugom jeziku, npr. knight: vitez; ≈ DDP; primarno značenje • Semantički korespondenti – uzima se semantička korespondencija; npr. knight: skakač/konj (u šahu); ≈ ODP; sekundarno značenje

18. Problemi (1)

19. Problemi (2)

20. brat: brother, cousin • uncle: ujak, stric, teča U ovim slučajevima se za sememu u jednom jeziku ne može naći korespondentna semema u drugom jeziku. Rešenje: treba ići na nivo alosema (element značenja sememe, značenje se određuje pomoću konteksta)

21. => jedna semema se mora raščlaniti na više alosema: uncle – [mother’s brother], [father’s brother], [parent’s sister’s husband] uncle – [alosema1], [alosema2], [alosema3] Korespondencija koja se zasniva na sparivanju alosema naziva se pragmatička korespondencija.

22. Nulta korespondencija (1) apsolvent = ??? graduand = ??? inat = ??? serendipity = ??? pečalba = ??? gobbledegook = ??? cafuné (Brazilian Portuguese) - the act of tenderly running one’s fingers through someone’s hair iktsuarpok (Inuit) – to go outside and check if sb is coming kyoikumama (Japanese) – a mother who relentlessly pushes her children toward academic achievement

23. Nulta korespondencija (2) apsolvent – a student who has completed his university course, but still has to take last year exams pečalba – toilsome working abroad Na desnoj strani nisu korespondenti, već ekvivalenti, koji mogu i drugačije glasiti.

24. Problemi sa korespondencijom postoje i na drugim nivoima, npr, kada su u pitanju stil ili gramatičke kategorije. B: Pasternak: Сестра моя – жизнь = Sestra moja, život; My Sister Life