การทำลายเชื้อและการทำให้ปราศจากเชื้อ

1. การทำลายเชื้อและการทำให้ปราศจากเชื้อการทำลายเชื้อและการทำให้ปราศจากเชื้อ ปลื้มฤดี ภู่โสภา โรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

2. กรอบแนวคิด ศูนย์จ่ายกลางเป็นศูนย์กลางการจัดเตรียมวัสดุ และอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ตลอดจนผ้าก๊อสและสำลีต่าง ๆ สำหรับใช้ในโรงพยาบาล โดยเริ่มตั้งแต่การรับอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ที่ใช้งานแล้ว จากทุกหน่วยงานต่าง ๆ มาดำเนินการทำให้ปราศจากเชื้อตลอดการดูแลควบคุมการเบิกจ่ายเพื่อให้อุปกรณ์เครื่องมือมีเพียงพอและอยู่ในสภาพที่ใช้งานได้อย่างมีคุณภาพและประสิทธิภาพ

3. ผังการไหลของงานจ่ายกลางผังการไหลของงานจ่ายกลาง

4. Sterilization Process

5. การทำให้ปราศจากเชื้อเป็นองค์ประกอบที่สำคัญ ในการป้องกันการติดเชื้อในโรงพยาบาล

6. ข้อมูลสถิติในสหรัฐอเมริกา/ปีข้อมูลสถิติในสหรัฐอเมริกา/ปี 5,000 โรงพยาบาล 1.1 จำนวนผู้ป่วยติดเชื้อ 1,200,000 ราย 1.2 จำนวนผู้ป่วยที่เสียชีวิตจากโรคติดเชื้อ 1,200 ราย 1.3 เกิดจากการทำให้ปราศจากเชื้อที่ผิดพลาด 10,000 - 100,000 ราย (1 - 10%) 1.4 การทำให้ปราศจากเชื้อที่ผิดพลาดส่งผลให้ผู้ป่วยเสียชีวิต 12 - 120 ราย

7. ข้อมูลสถิติในสหรัฐอเมริกา/ปีข้อมูลสถิติในสหรัฐอเมริกา/ปี ค่าใช้จ่ายเชื้อใช้รักษาผู้ป่วยที่ติดเชื้อในโรงพยาบาล ใช้เวลาในการดูแลผู้ป่วยเพิ่มขึ้น 8,676,000 วันต่อปี ค่าใช้จ่ายในการดูแลผู้ป่วย 4,532,000,000 เหรียญสหรัฐ

8. ข้อมูลสถิติในประเทศไทย/ปีข้อมูลสถิติในประเทศไทย/ปี อัตราการติดเชื้อ 7.3 % จำนวนคนไข้ติดเชื้อ/ปี 300,000 ราย จำนวนผู้ป่วยที่เสียชีวิต 30,000 ราย อยู่โรงพยาบาลนานขึ้น 5 - 7 วัน ค่าใช้จ่ายในการดูแลผู้ป่วย 3,000 ล้านบาท

9. Infection Control Programs โปรแกรมควบคุมการติดเชื้อ เครื่องมือไม่ปราศจากเชื้อ

10. วงจรการติดเชื้อ

11. การทำลายเชื้อ Disinfection การทำลายหรือหยุดยั้ง การเจริญของจุลชีพให้ลดลงถึงระดับ ที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ แต่ไม่รวมถึง การทำลายสปอร์

12. การทำลายเชื้อโดยน้ำยาทำลายเชื้อการทำลายเชื้อโดยน้ำยาทำลายเชื้อ น้ำยาทำลายเชื้อสูง High Level ได้แก่ Glutaraldehyde, Peracetic Acid ,chlorine dioxide,hydrogen peroxide ซึ่ง The U.S Environmental Protection Agency (EPA) ยอมรับว่าเป็นได้ทั้งน้ำยาทำให้ปราศจากเชื้อและทำลายเชื้อ น้ำยาทำลายเชื้อระดับกลาง Intermediate Level ได้แก่ Chlorine compounds, Alcohol(70 – 90 % ethanol หรือ isopropanol) phenolic และ iodophor น้ำยาทำลายเชื้อระดับต่ำ Low Level ได้แก่ Quarternary ammonium compounds, iodophors หรือ phenolic,Chlorthexidine

13. การทำลายเชื้อระดับสูงการทำลายเชื้อระดับสูง ทำลายจุลชีพทุกรูปแบบ แต่ไม่สามารถทำลายสปอร์ได้หมด สัมผัสกับสารเคมีเป็นเวลา 6-10 ชั่วโมง STERILIZATION กลูตารัลดีไฮด์ (ความเข้มข้น) ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 6-30 % เพอร์อะซิติกแอซิด (Variable)

14. การทำลายเชื้อระดับสูง (ต่อ) DISINFECTION • กลูตารัลดีไฮด์ (ความเข้มข้น) • ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 3-6 % • แอลกอฮอล์ 70 %

15. การทำลายเชื้อระดับกลางการทำลายเชื้อระดับกลาง ทำลายเชื้อแบคทีเรีย, TB, รา และไวรัสเกือบทุกชนิด แต่ไม่ทำลายสปอร์ น้ำยาสารเคมีที่ทำลายเชื้อ TB (Tuberculocidal) ฟีนอลิค (Phenolic) สารประกอบคลอรีน (Chlorine Compounds) - คลอรอก, เวอร์กอน,ไฮเตอร์และไวรูเลก แอลกอฮอล์ 70 %

16. การทำลายเชื้อระดับต่ำการทำลายเชื้อระดับต่ำ การทำลายเชื้อแบคทีเรียและเกือบทุกชนิด, ไวรัสบางชนิด, แต่ไม่สามารถฆ่า TB และสปอร์ของแบคทีเรีย Quaternary ammonium compounds (“Quats”) - Zephiran, Bactyl, Cetavlon, Savlon

17. ปัจจัยที่มีผลต่อการทำลายเชื้อปัจจัยที่มีผลต่อการทำลายเชื้อ เชื้อโรค ชนิดของน้ำยา ความเข้มข้นของน้ำยา อายุ ความเป็นกรด - ด่าง การมีสารอื่นๆปนเปื้อน

18. การแบ่งประเภทอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์การแบ่งประเภทอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ โดย Dr.Spaulding Critical - เครื่องมือที่แทงผ่านเส้นเลือดหรือเนื้อเยื่อที่ปราศจากเชื้อ Semicritical - เยื่อบุร่างกายหรือผิวหนังที่มีบาดแผล Noncritical - สัมผัสผิวหนังปกติภายนอก

19. Critical Instruments ตัวอย่าง: เครื่องมือผ่าตัด (2 % glutaraldehyde) เข็ม (hydrogen peroxide) อวัยวะเทียม (high-level disinfectant) สายสวนหัวใจ (cidex) สายสวนปัสสาวะ (6 % stabilized hydrogen peroxide)

20. Semicritical Instruments ตัวอย่าง อุปกรณ์เครื่องช่วยหายใจ (2 % glutaraldehyde) อุปกรณ์ดมยาสลบ (6 % stabilized hydrogen peroxide) กล้องส่องดูอวัยวะภายใน(6 % stabilized hydrogen peroxide)

21. Non - critical Instrument หม้อนอน (Cresol) เครื่องวัดความดันโลหิต เครื่องผ้า/ราวกั้นเตียง/ไม้ยันรักแร้/ภาชนะใส่อาหาร/โต๊ะข้างเตียง (น้ำและผงขัดล้าง) Stethoscopes (น้ำและผงขัดล้าง)

22. การควบคุมการติดเชื้อ แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่ ผู้เกี่ยวข้องกับผู้ป่วยและเจ้าหน้าที่จ่ายกลางต้อง มีความรู้เกี่ยวกับการควบคุมการติดเชื้อ ป้องกันการปนเปื้อนเชื้อ(Dedontamination) การทำให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization) การกำจัดหรือทำลายเชื้อ (Disnifection) สำหรับอุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ทุกชนิด

23. ศัลยแพทย์ชาวอังกฤษ ลอร์ด ลิสเตอร์ (Lord - Lister) เป็นคนแรกที่นำน้ำยาเจือจางของกรดคาร์บอริค ชื่อ ฟีนอล (Phenol) มาพ่นฆ่าเชื้อในห้องผ่าตัด ทำให้อัตราการติดเชื้อหลังผ่าตัดลดลงมาก ปัจจุบันมนุษย์ได้ทำการคิดค้น ศึกษา วิจัย ทดลองหาวิธีการทำลายเชื้อและป้องกันการติดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น แต่ควรเลือกใช้ตามความเหมาะสม

24. ผู้ป่วย เชื้อก่อโรค สิ่งแวดล้อม ซึ่งรวมถึงบุคลากร อุปกรณ์เครื่องมือทางการแพทย์ ยา หรือสารน้ำที่ผู้ป่วยได้รับ การติดเชื้อในโรงพยาบาลเกิดขึ้นเนื่องจากความไม่สมดุลขององค์ประกอบที่สำคัญ 3 องค์ประกอบคือ

25. ความรู้ความเข้าใจของบุคลากรความรู้ความเข้าใจของบุคลากร เชื้อที่เป็นสาเหตุแหล่งโรค วิธีการแพร่กระจายของเชื้อ สิ่งแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการติดเชื้อ ข้อมูลต่างๆเหล่านี้สามารถกำหนดวิธีการหรือแนวทางในการป้องกันและควบคุมการติดเชื้อได้อย่างเหมาะสม มีประสิทธิภาพและประหยัดทรัพยากรในทุกๆด้าน การป้องกันและควบคุมการติดเชื้อจะประสบความสำเร็จหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับ

26. กำจัดเชื้อโรค ควรแยกผู้ป่วยภูมิคุ้มกันต่ำ รักษาสาเหตุที่ทำให้ภูมิคุ้มกันเสียไป สิ่งแวดล้อม อาคารสถานที่ต้องสะอาด แห้ง ไม่เป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค มีการทำลายเชื้อและการทำให้ปราศจากเชื้ออย่างถูกต้อง กำจัดขยะมูลฝอยอย่างถูกต้อง น้ำดื่ม น้ำใช้ สะอาดได้มาตรฐาน มีการกำจัดน้ำเสีย มีการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างถูกต้องเหมาะสม และมีนโยบายที่แน่นอนเพราะการใช้ยาต้านจุลชีพเกินความจำเป็นจะทำให้แบคทีเรียดื้อยา มีการเผ้าระวังโรคติดเชื้อในโรงพยาบาล หลักการป้องกันและควบคุมการติดเชื้อ

27. STERILIZATION คำจำกัดความ การทำให้ปราศจากเชื้อ เป็นการกำจัดหรือทำลายจุลชีพทุกรูปแบบรวมทั้งสปอร์ของแบคทีเรียจากเครื่องมือทางการแพทย์

28. คำจำกัดความ ปราศจากเชื้อ หรือปลอดเชื้อ STERILE

29. STERILE ไม่สามารถมองเห็นว่า ปราศจากเชื้อได้ด้วยตาเปล่า

30. เครื่องมือที่จะต้องผ่านเข้าสู่ส่วนของร่างกายที่ปราศจากเชื้อได้แก่เครื่องมือที่จะต้องผ่านเข้าสู่ส่วนของร่างกายที่ปราศจากเชื้อได้แก่ กระแสโลหิต เนื้อเยื่อ เช่น เครื่องมือผ่าตัด เข็มฉีดยา สารน้ำที่ใช้ฉีดเข้าเส้น อุปกรณ์ที่ใช้ในการวินิจฉัยโรคซึ่งต้องสัมผัสกับเยื่อบุของร่างกายในระบบทางเดินปัสสาวะหรือช่องท้อง เครื่องมือเหล่านี้จะต้องได้รับการทำให้ปราศจากเชื้อ

31. อาหารเลี้ยงเชื้อ อุปกรณ์เครื่องมือที่ใช้ในห้องปฏิบัติการที่ใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคติดเชื้อรวมทั้งการวิจัยต้องผ่านกระบวนการทำให้ปราศจากเชื้อ ภายหลังใช้แล้วก่อนนำไปทิ้งหรือล้างทำความสะอาด

32. วิธีการทำให้ปราศจากเชื้อวิธีการทำให้ปราศจากเชื้อ Sterilization Physical method Chemical method Heat Ionizing radiation Gas Chemosterilant • EO • Formaldehyde • - Hydrogen peroxide plasma • EO + Co2 • 2 % Glutaraldehyde • 6 % Hydrogen peroxide • - Peracetic acid • Incineration • Dry heat • Boiling • Steam • X-rays • Gamma (gamma rays) • UV

33. วิธีทางกายภาพ 1.การใช้ความร้อนเป็นวิธีที่ปฏิบัติได้ง่ายและมีประสิทธิภาพสูงสุด เช่น การเผา การใช้ความร้อนแห้ง การต้ม การนึ่งด้วยไอน้ำภายใต้ความดัน - การเผา ใช้ในการทำลายอุปกรณ์ที่ไม่นำมาใช้อีกต่อไปหรืออุปกรณ์ที่ปนเปื้อนมากไม่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ วิธีนี้เชื่อถือได้ดีที่สุดแต่ใช้เฉพาะบางกรณีเท่านั้น

34. วิธีทางกายภาพ (ต่อ) - การใช้ความร้อนแห้ง วิธีนี้อุณหภูมิสูง 160-170 องศาเซลเซียส เวลา 1- 2 ชั่วโมง เหมาะสำหรับเครื่องแก้ว โลหะ - การต้ม ต้มในน้ำเดือด 100 องศาเซลเซียส นาน 30 นาที สามารถทำลายเชื้อแบคทีเรียได้ทุกชนิดและไวรัสเกือบทุกชนิด แต่สปอร์ของเชื้อแบคทีเรียทนต่อการต้มเป็นเวลานานได้ จึงไม่ใช่วิธีการทำให้ปราศจากเชื้อที่เชื่อถือได้แน่นอน - การใช้ความร้อนชื้น การนึ่งไอน้ำภายใต้ความดัน

35. วิธีทางกายภาพ (ต่อ) 2. การใช้รังสีการใช้รังสีคลื่นสั้นในการทำให้ปราศจากเชื้อเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพ - รังสีเอ็กซ์ (X-rays) - รังสีแกมมา (gamma rays) ใช้ในอุตสาหกรรม ซึ่งได้จาการสลายตัวของสารกัมมันตภาพรังสี เช่น โคบอลท์ - รังสีอุลตราไวโอเลต (Ultraviolet light :UV )ทำลายเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด แต่การแทรกซึมเข้าสู่อุปกรณ์ไม่ดี แต่ช่วยลดจำนวนเชื้อก่อโรคที่มีอยู่ในอากาศ ในห้องผ่าตัด หอทารกแรกเกิด หอผู้ป่วยโรคติดต่อและห้องจุลชีววิทยา

36. วิธีทางเคมี • เป็นการทำให้เครื่องมือที่ทนความร้อนสูงไม่ได้ ให้ปราศจากเชื้อโดยใช้อุณหภูมิต่ำ โดยใช้แก๊ส • Ethylene Oxide (ETO 100 %,ผสม คาร์บอนไดออกไซค์ : Fumigas 10 -30)ใช้อุณหภูมิ 49-60 องศาเซลเซียส เวลา 3-6 ชั่วโมง • Formaldehydeใช้อุณหภูมิ 70-75 องศาเซลเซียส

37. วิธีทางเคมี(ต่อ) • Hydrogen peroxide (Plasma)ใช้เวลา 1 ชั่วโมง • Peracetic acidเป็นสารเคมีซึ่งเกิดจากการผสมรวมกันของกรด acetic,hydrogen peroxide และน้ำ ทำลายเชื้อรา เชื้อแบคทีเรีย และสปอร์ได้เร็ว peracetic acid มีฤทธิ์กัดกร่อนสูง การใช้ buffer 35 % peracetic acid เจือจางให้มีความเข้มข้น 0.2 % ใส่น้ำยาในภาชนะที่มีลักษณะเป็นระบบปิด อุณหภูมิประมาณ 51-56 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 20-30 นาที

38. วิธีทางเคมี(ต่อ) 5. Glutaraldehydeมีความเข้มข้น 2 % มีฤทธิ์เป็นกรด (pH 4) ผสมด้วย activator ซึ่งอาจเป็นของเหลวหรือเป็นผง เพื่อทำให้อยู่ในภาวะด่าง (pH 7.5 -8.5) ทำลายเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อไวรัสได้ภายใน 30 นาที การแช่อุปกรณ์ในน้ำยานี้นาน 6-10 ชั่วโมง สามารถทำลายสปอร์ของเชื้อแบคทีเรียได้

39. การทำงานของ Stream Sterilizer แบ่งเป็น 3 สภาวะดังต่อไปนี้ 1. สภาวะการเพิ่มอุณหภูมิ/ความดัน (Come up time หรือ Pretreatment) 2. การทำให้ปราศจากเชื้อ (Sterilization หรือ Exposure time) 3. การอบแห้ง (Drying หรือ Postreatment)

40. ปัจจัยที่มีผลต่อการทำให้ปราศจากเชื้อด้วยไอน้ำปัจจัยที่มีผลต่อการทำให้ปราศจากเชื้อด้วยไอน้ำ ไอน้ำอิ่มตัว (Saturated Stream) เวลา อุณหภูมิ

41. ปัจจัยที่มีผลต่อการทำให้ปราศจากเชื้อด้วย Stream อากาศต้องถูกกำจัดออกจากช่องอบและภายในหีบห่อ

42. ความสัมพันธ์ระหว่างอุณภูมิและความดันความสัมพันธ์ระหว่างอุณภูมิและความดัน อุณหภูมิ C ความดัน (PSIG) -121 15 -126 20 -132 27 -134 30

43. ไล่อากาศออกไม่หมดมีผลต่อ?ไล่อากาศออกไม่หมดมีผลต่อ? อุณหภูมิไม่ถึงตามระดับที่กำหนด การทำให้ปราศจากเชื้อไม่มีประสิทธิภาพ

44. Gravity Displacement Cycle

45. Prevacuum

46. Prevacuum

47. Gravity Displacement Cycle

48. Prevacuum

49. ระยะเวลาในการทำให้ปราศจากเชื้อ(Exposure Time หรือ Sterilization Time) ขึ้นกับอุณหภูมิเครื่องและประเภทของห่ออุปกรณ์ Gravity 121 - 123 C ระยะเวลา 15 - 30 นาที Prevacuum 132 - 135 C ระยะเวลา 3 - 4 นาที

50. ความร้อนแห้ง Dry Heat ไอร้อนแทรกซึมผ่านได้น้อยกว่าไอน้ำ (Stream) ดังนั้นใช้เวลาในการอบฆ่าเชื้อนานกว่า อุณหภูมิ ( C) เวลา (ชม.) 170 1 160 2