SLH BAÏCH CAÀU

1. SLH BAÏCH CAÀU PGS. TS. TRAÀN THÒ LIEÂN MINH BM SINH LYÙ HOÏC ÑHYD TP.HCM

2. MUÏC TIEÂU 1. Neâu soá löôïng vaø coâng thöùc baïch caàu ôû ngöôøi Vieät Nam bình thöôøng. 2. Phaân tích 4 tính chaát cuûa BC 3. Trình baøy chöùc naêng cuûa 5 loaïi baïch caàu. 4. Vaän duïng caùc kieán thöùc treân ñeå phaân tích moät coâng thöùc baïch caàu vaø phaân bieät moät soá baát thöôøng veà baïch caàu.

3. A. Soá löôïng vaø coâng thöùc BC 1. Soá löôïng BC - ÔÛ ngöôøi VN, tröôûng thaønh, bt: Nam: 7.000 - 9.000/mm3 maùu. Nöõ : 6.000 - 8.000/mm3 maùu. - ÔÛ treû em vaø phuï nöõ coù thai SL cao hôn

4. 2. Coâng thöùc BC - Baûng tyû soá phaàn traêm caùc loaïi BC so vôùi toång soá BC  Coâng thöùc BC. - Tuyø theo yeâu caàu coù theå duøng tieâu chuaån  ñeå phaân loaïi coâng thöùc BC.  2 loaïi coâng thöùc thöôøng söû duïng:

5. a. Coâng thöùc thoâng thöôøng - Coâng thöùc naøy giuùp tìm höôùng xaùc ñònh nguyeân nhaân beänh. - Ngöôøi VN tröôûng thaønh, bình thöôøng coù coâng thöùc BC nhö sau:

6. · BC ña nhaân trung tính (N): 60 - 66% ·  BC ña nhaân öa acid (E): 2 - 11% ·  BC ña nhaân öa kieàm (B): 0,5 - 1% ·  BC ñôn nhaân (M): 2 - 2,5% ·  BC Lympho (L): 20 - 25%

7. b. Coâng thöùc Arneth - NC Baïch caàu ña nhaân trung tính: BC caøng giaø nhaân chia caøng nhieàu muùi  coâng thöùc naøy giuùp thaêm doø toác ñoä sinh saûn vaø phaù huûy BC.

8. - Coâng thöùc Arneth ôû ngöôøi VN, tröôûng thaønh, bình thöôøng • Nhaân coù 1 muùi : 2 - 4,5% • Nhaân coù 2 muùi : 21 - 29% • Nhaân coù 3 muùi : 36 - 42% • Nhaân coù 4 muùi : 21 - 26% • Nhaân coù 5 muùi : 3 - 10%

9. B. Chöùc naêng cuûa baïch caàu I. Chöùc naêng cuûa Neutrophil: CN chính laø thöïc baøo

10. a. Trong tröôøng hôïp BT: - SL N coù theå  2, 3 laàn sau v.ñoäng maïnh hoaëc chích norepinephrin vì khi v.ñoäng maïnh hoaëc KT tuaàn hoaøn  löu löôïng maùu qua m.maïch  loâi cuoán caùc BC. - Khoaûng 60’ sau khi coù söï  N sinh lyù  SL BC trôû laïi BT.

11. b. Trong tröôøng hôïp vieâm: N  - Moät globulin goïi laø ”yeáu toá gia taêng BC” ñöôïc phoùng thích töø caùc moâ bò toån thöông

12. - “Yeáu toá gia taêng BC” nhanh choùng khueách taùn vaøo maùu  ñeán tuûy xöông ñeå phaùt huy 2 taùc duïng: + KT tuûy xöông phoùng thích caùc TB ña nhaân (N) ra khoûi nôi döï tröõ vaøo maùu. + Laøm  toác ñoä sinh saûn N ôû tuûy xöông

13. - Trong vieâm: trong vaøi giôø ñaàu caùc moâ baøo (Histocyte) chuyeån thaønh ÑTB: Laøm haøng raøo choáng ñôõ VK ñaàu tieân. - 6-12 giôø sau: N giöõ vai troø chính - 10 giôø sau trôû ñi: M vaø LÑTB - N vaø ÑTB sau khi aên VK, moâ huûy hoaïi  nhieãm ñoäc, cheát daàn

14. II .Chöùc naêng cuûa Eosinophil - Khöû ñoäc caùc protein laï ·  E taäp trung nhieàu ôû nieâm maïc ñöôøng tieâu hoaù vaø trong toå chöùc phoåi. · E  trong dò öùng, chích protein, KST.

15. Thöïc baøo • Thöïc baøo yeáu  khoâng giöõ vai troø quan troïng trong nhieãm truøng. • Nhöng ñöôïc haáp daãn ñeán nôi xaûy ra phaûn öùng KN-KT  Thöïc baøo sau quaù trình MD chaám döùt.

16. - Laøm tan cuïc maùu ñoâng: ·  E giaûi phoùng caùc chaát: Plasminogen hh plasmin  tieâu sôïi fibrin  tan cuïc maùu ñoâng cuõ (trong maïch maùu, CQ)

17. III. Chöùc naêng cuûa Basophil - Giaûi phoùng Heparin ngaên ngöøa quaù trình ñoâng maùu trong loøng maïch.

18. Khi coù KN ñaëc hieäu phaûn öùng vôùi KT IgE beå maøng B  giaûi phoùng ra histamin, bradykinin gaây daõn maïch vaø  tính thaám thaønh maïch •  gaây phaûn öùng taïi choã ôû moâ vaø thaønh maïch: phuø, ñoû, maån ngöùa, ñau.

19. IV. Chöùc naêng cuûa Monocyt - Thöïc baøo · M ñöôïc phoùng thích töø tuyû xöông vaøo maùu tuaàn hoaøn laø nhöõng tb chöa tröôûng thaønh, chöa coù khaû naêng thöïc baøo.

20. Sau 1 vaøi giôø ôû trong maùu tuaàn hoaøn  M bieán daïng,  KT gaáp 5 laàn,  baøo töông  trôû thaønh Ñaïi thöïc baøo (Macrophage). • ÑTB coá ñònh taïi moâ haøng thaùng, haøng naêm  khi coù KT thích hôïp ÑTB seõ taùch khoûi moâ ñeán vuøng vieâm nhieãm.

21. ÑTB baûo veä cô theå baèng caùch thöïc baøo • Moãi ÑTB coù theå aên 100 VK, caùc HC giaø, BC cheát, KST soát reùt, moâ hoaïi töû  Giöõ vai troø quan troïng trong caùc beänh nhieãm truøng maõn tính.

22. ÑTB coù nhieâu lysosom chöùa caùc men thuûy phaân protein, men lipase  tieâu hoaù maøng lipid cuûa nhöõng VK khaùng coàn, khaùng acid (VK lao, huûi) • ÑTB KT doøng lympho khôûi ñoäng MD

23. V. Chöùc naêng cuûa Lympho - L: Laø nhöõng teá baøo coù khaû naêng mieãn dòch - 2 doøng Lympho: · Lympho T (Thymus) · Lympho B (Boursa de Fabricius)

24. 1. Lympho T: coù 2 CN chính - Moät soá T thöïc hieän caùc ñaùp öùng MD qua trung gian TB - Moät soá T laøm nhieäm vuï ñieàu hoaø MD • TH (T Helper): T hoã trôï cho Lympho B

25. TS (T Suppressor): T öùc cheá giöõ vai troø ñieàu hoøa caùc teá baøo  (TH, ÑTB) • TC (T Cytotoxic): T ñoäc teá baøo tieâu dieät teá baøo ñích khi nhaän dieän ñöôïc kn vaø HLA treân beà maët tb ñích.

27. TDTH (T Delayed Type Hypersensitivity) T gaây quaù maãn chaäm: Khi coù taùc ñoäng cuûa KN  tieát Lymphokin  nhöõng chaát naøy goàm: caùc chaát coù taùc ñoäng leân ÑTB, chaát gaây ö.c söï phaùt trieån khoái u (Lymphotoxin), chaát gaây  tính thaám thaønh maïch (Skin reactive substance), chaát gaây ö.c söï phaùt trieån virus noäi baøo (Immun Interferon).

28. TFR (T Feed back Regulator ): T ñieàu hoøa ñieàu khieån ngöôïc

29. a. Söï taïo thaønh teá baøo “nhôù” - Khi tieáp xuùc vôùi KN, moät soá Lympho T chuyeån thaønh loaïi Lympho T môùi  goïi laø teá baøo “nhôù”

30. - Khi tieáp xuùc vôùi KN cuøng loaïi nhöõng laàn sau söï giaûi phoùng caùc Lympho caûm öùng xaûy ra nhanh, nhieàu vaø maïnh hôn so vôùi ñaùp öùng laàn ñaàu  ñoù laø söï ñaùp öùng thöù phaùt

31. b. Söï beàn vöõng cuûa MD TB - Caùc Lympho caûm öùng coù thôøi gian soáng khoâng xaùc ñònh, toàn taïi cho ñeán khi tieáp xuùc vôùi KN ñaëc hieäu (10 naêm) Md TBbeàn hôn MD theå dòch nhieàu

32. Coù vai troø quan troïng trong cô cheá baûo veä cô theå, nhaèm: • Choáng laïi caùc beänh virus, phaù huûy nhieàu loaïi teá baøo ung thö ôû gñ sôùm. • Nhöng gaây nhieàu khoù khaên cho kyõ thuaät gheùp cô quan (tim, thaän...)

33. c. Cô cheá td cuûa Lympho T caûm öùng vCô cheá 1(yeáu): Tröïc tieáp phaù huûy taùc nhaân xaâm laán Caùc L gaén vôùi KN ôû maøng tb xaâm laán  laøm  kích thöôùc  tieát chaát ñoäc tb do caùc men cuûa lyzosom LT phaù huûy tb xaâm laán (tb ung thö, KST, tb gheùp)

34. v  Cô cheá 2 (maïnh):Phaù huûy giaùn tieáp taùc nhaân xaâm laán Khi LT caûm öùng keát hôïp vôùi caùc KN ñaëc hieäu  giaûi phoùng nhieàu chaát khaùc vaøo toå chöùc xung quanh

35.  Gaây ra caùc phaûn öùng: - Giaûi phoùng yt chuyeån daïng (TF: Transfer factor) • Caùc L caûm öùng giaûi phoùng ra moät chaát polypeptide (PTL < 10.000) goïi laø TF

36. Yeáu toá naøy p.öùng vôùi caùc L nhoû khaùc thuoäc loaïi khoâng caûm öùng trong caùc moâ  taïo L caûm öùng  phaûn öùng MDTB  taêng taùc duïng cuûa L caûm öùng raát nhieàu, goïi laø “söï khueách ñaïi” taùc duïng mieãn dòch

37. - Haáp daãn vaø hoaït hoùa ÑTB (Macrophage Activating Factor) • ÑTB taäp trung KN vaø baét giöõ KN (ÑTB ôû laùch, haïch Lympho, tb Kuffer ôû gan, tb Langerhans döôùi da...) • ÑTB trình dieän KN cho Lympho T Lympho T nhaän dieän KN

38. ÑTB tieát ra yeáu toá hoøa tan (LAF: Leukin Activating Factor = Interleukin Kích thích caùc Lympho T • ÑTB nhaän tính hieäu töø Lympho T  Tham gia vaøo phaûn öùng vieâm

39. - Ö.C di taûn ÑTB (MIF: Macrophage Inhibition Factor) MIF giöõ caùc ÑTB laïi vuøng coù L ñöôïc hoaït hoùa (# 1000 ÑTB)

40. Qua treân coù theå nhaän thaáy : Heä thoáng MDTB giöõ vai troø quan troïng trong vieäc phaù huûy taùc nhaân xaâm laán, baûo veä cô theå. • Doøng L T bò phaù huûy (beänh maát khaû naêng MD) • Cô theå maát söï choáng ñôõ vôùi caùc taùc nhaân xaâm laán  gaây töû vong.

41. 2. Chöùc naêng Lympho B • Giöõ vai troø chính trong caùc ñaùp öùng MD theå dòch • Treân beà maët L B laø caùc Globulin MD (Slg) tieáp nhaän KN • KN (Ia) treân beà maët L B coù vai troø quan troïng trong söï töông taùc giöõa L B vaø L T

42. a. Söï taïo thaønh KT do töông baøo (Plasmocyte) • - Khi coù vaät laï xaâm nhaäp cô theå vôùi KN ñaëc hieäu  L B laäp töùc  kích thöôùc vaø trôû thaønh nguyeân baøo Lympho (Lymphoblast) • - Moät soá nguyeân baøo L phaùt trieån maïnh baøo töông + taêng sinh maïng löôùi noäi baøo töông.

43. - Quaù trình töï sinh saûn + phaân chia maïnh trong voøng 109, keùo daøi 4 ngaøy # 500 teá baøo töông baøo ñöôïc taïo thaønh töø 1 nguyeân baøo goác - Toaøn boä töông baøo tröôûng thaønh saûn xuaát KT ( globulin) vôùi toác ñoä 2000 phaân töû/ giaây

44. - KT ñöôïc baøi tieát vaøo dòch baïch huyeát  vaøo maùu tuaàn hoaøn - Quaù trình saûn xuaát KT tieáp tuïc trong nhieàu ngaøy cho ñeán khi töông baøo cheát.

45. b. Söï taïo thaønh tb “nhôù” - Moät soá nguyeân baøo L (do hoaït hoùa L B) truù nguï thöôøng xuyeân trong toå chöùc haïch baïch huyeát ñöôïc hoaït hoùa do KN cuøng loaïi KN cuõ. 

46. - Khi tieáp xuùc vôùi KN cuøng loaïi laàn sau  taïo KT nhanh, nhieàu maïnh, keùo daøi hôn so vôùi ñ.öùng laàn ñaàu (6 tuaàn) : ñaùp öùng thöù phaùt (nhieàu thaùng) Nguyeân taéc söû duïng vaccin MD

47. c. Caùc loaïi KT vaø cô cheá taùc duïng - Coù 5 loaïi KT : IgG, IgE, IgA, IgD, IgM (IgG # 75%, IgE ít nhaát nhöng giöõ vai troø quan troïng trong caùc beänh dò öùng) - KT taùc duïng theo 3 caùch khaùùc nhau ñeå baûo veä cô theå:

48. v Caùch 1: Taán coâng tröïc tieáp taùc nhaân xaâm laán Caùc KT laøm baát hoaït caùc taùc nhaân xaâm laán baèng 4 caùch: 1. Ngöng keát: KN bò ngöng keát thaønh ñaùm vaø giaûm hoaït tính 2. Keát tuûa:phöùc hôïp KN-KT trôû neân khoâng hoøa tan vaø bò keát tuûa

49. 3. Trung hoøa:KT trung hoaø KN  maát ñoäc tính KN 4. Laøm tieâu:moät soá KT maïnh laøm vôõ maøng tb vaät xaâm laán.

50. v Caùch 2: Hoaït hoùa heä thoáng boå theå ñeå phaù huûy vaät xaâm laán · Boå theå laø moät heä thoáng coù 9 tieàn chaát khaùc nhau cuûa men (C1 C9) · Boå theå coù maët trong huyeát töông vaø dòch cô theå nhöng ôû daïng khoâng hoaït ñoäng