การเสริมสร้างความเข้มแข็งผู้นำชุมชน

1. การเสริมสร้างความเข้มแข็งผู้นำชุมชนการเสริมสร้างความเข้มแข็งผู้นำชุมชน วุฒิสุธี วรเจริญ ศูนย์ศึกษาและพัฒนาชุมชนสระบุรี ขอบคุณเจ้าของความรู้ : ผศ.ดร.เมธาวุฒิ พีรพรวิทูร คณะพาณิชยศาสตร์และการบัญชี ม.ธรรมศาสตร์ : ศ.ดร.สุชาติ สังข์เกษม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

2. ประเด็นพูดคุย • ผู้นำที่เป็นเลิศ • ชุมชนตัวอย่าง • ถอดบทเรียนชุมชนตัวอย่าง • ชุมชนเข้มแข็ง • ออกแบบชุมชนของเรากัน...

3. ความสำคัญของผู้นำ • เป็นธรรมชาติ ขาดไม่ได้ • เป็นความเป็นความตาย • เป็นจุดเปลี่ยนพลิกผัน • เป็นปัญหาในการสืบทอด

4. ความหมาย “ผู้นำ” • ผู้ที่สามารถโน้มน้าวให้ผู้อื่นเห็นด้วยและคล้อยตามเพื่อไปสู่การเปลี่ยนแปลงและบรรลุเป้าหมายร่วมกัน • ผู้ที่มองเห็นในสิ่งที่คนอื่นไม่เห็น • ทำให้คนอื่นเต็มใจทำงานให้กับผู้นำอย่างมีความสุข

5. ความหมาย “ผู้จัดการ” • ผู้จัดแจงให้งานสำเร็จลุล่วง โดยมีการจัดองค์กร การสั่งการและบังคับ ควบคุมให้เป็นไปตามแผน

6. ผู้นำ กับ ผู้จัดการ มาจากการแต่งตั้ง ปฏิบัติตามตำแหน่งหน้าที่เท่าที่มีอำนาจ มีอำนาจตามกฎหมาย บริหารในสถานการณ์ปกติ บำรุงรักษาสิ่งที่เป็นอยู่ คุณสมบัติประจำตัว แสดงบทบาทเหนือตำแหน่งหน้าที่และความคาดหวัง ผู้อื่นยอมปฏิบัติตาม สร้างการเปลี่ยนแปลง ฝ่าวิกฤติ พลิกสถานการณ์

7. คุณสมบัติผู้นำ • คุณสมบัติส่วนบุคคล • ความรู้ความสามารถ • บุคลิกภาพ • คุณสมบัติทางสังคม • คุณสมบัติเกี่ยวกับการทำงาน • พื้นฐานทางสังคม

8. ภาวะผู้นำ เผด็จการ ประชาธิปไตย • เผด็จการ ประชาธิปไตย มอบงาน ร่วมงาน ขายงาน สั่งงาน

9. ภาวะผู้นำ • สั่งงาน :หัวหน้าสั่ง ลูกน้องทำตามคำสั่ง • ขายงาน : หัวหน้าตัดสินใจ อธิบายให้ลูกน้องยอมรับและทำ • ร่วมงาน :หัวหน้าและลูกน้องปรึกษาหารือและร่วมกันตัดสินใจ • มอบงาน : ลูกน้องตัดสินใจ ทำตามวิธีของตนเอง

10. สั่งงาน • พนักงานใหม่ ขาดความรู้ ไม่มีประสบการณ์ พนักงานระดับล่าง • หัวหน้ารู้ดีที่สุด ไม่มีเวลา ต้องเด็ดขาด เน้นวินัย • ทหาร ตำรวจ • ภาวะวิกฤติ เร่งด่วน ความลับ

11. ขายงาน • ลูกน้องมีความรู้ ประสบการณ์ มีการศึกษา • หัวหน้ารู้ดีกว่า มีเวลา ต้องการให้รู้เหตุผล วิธีการตัดสินใจ ต้องการพัฒนาลูกน้อง ต้องการให้เกิดการยอมรับ • องค์กรทั่วไป ตำแหน่งระดับค่อนข้างสูง • ไม่เร่งด่วน ไม่ใช่นโยบาย ไม่เป็นความลับ

12. ร่วมงาน • ลูกน้องมีความรู้ ประสบการณ์ การศึกษาสูง นักวิชาการ ผู้เชี่ยวชาญ • หัวหน้าต้องการข้อมูล ความคิดหลากหลาย ต้องการยอมรับ พันธะผูกพัน พัฒนาทีม • วิชาการขั้นสูง วิธีการใหม่ ปัญหาใหม่ งานระดับสูง • ไม่ใช่ภาวะวิกฤติเร่งด่วนจนไม่มีเวลา ไม่เป็นความลับ

13. มอบงาน • ลูกน้องมีความรู้ ประสบการณ์สูงมาก ปฏิบัติงานได้ด้วยตนเอง • หัวหน้าเชื่อมั่น ไว้ใจลูกน้อง ต้องการทดสอบลูกน้อง ต้องการสร้างความภูมิใจ • งานวิชาการ งานประจำ ไม่ซับซ้อน งานไม่เสียหาย

14. ภาวะผู้นำแบบ 360 องศา • ผู้บังคับบัญชา • ลูกน้อง • เพื่อนร่วมงาน • ผู้รับบริการ • ประชาชน

15. ผู้บังคับบัญชาต้องการผู้บังคับบัญชาต้องการ • Hand • Head • Heart • Honesty • Health

16. สิ่งที่ลูกน้องต้องการสิ่งที่ลูกน้องต้องการ • ความรัก • ความรู้ • โอกาส • การอภัย • กำลังใจ

17. สิ่งที่เพื่อนร่วมงานต้องการสิ่งที่เพื่อนร่วมงานต้องการ • เปิดเผย • จริงใจ • ร่วมมือ • สนับสนุน

18. สิ่งที่ผู้รับบริการต้องการสิ่งที่ผู้รับบริการต้องการ • คุณภาพ • คุณลักษณะเฉพาะ • ราคา • การบริการ • ความปรารถนาดี

19. สิ่งที่ประชาชนต้องการสิ่งที่ประชาชนต้องการ เสมอหน้า มีคุณภาพ มีน้ำใจ โปร่งใส รับผิดชอบ ถูกต้อง สะดวก รวดเร็ว ประหยัด เป็นธรรม ทั่วถึง

20. ผู้นำที่ไม่มีจริยธรรมผู้นำที่ไม่มีจริยธรรม โทษคนอื่น ลดคุณค่าศักดิ์ศรีของคนอื่น ละเลยการพัฒนาพนักงาน ไม่ช่วยเหลือ สนับสนุนลูกน้อง ไม่กล้าเผชิญความไม่ถูกต้อง หยิ่งทะนง คำนึงถึงตนเอง ทำเพื่อประโยชน์ส่วนตน ไม่ทำตามข้อตกลง พันธะสัญญา ไม่ยุติธรรม

21. ผู้นำที่มีจริยธรรม รับผิดชอบ เคารพคนอื่น ให้กำลังใจ พัฒนาพนักงาน รับใช้และบริการผู้อื่น กล้ายืนหยัดในสิ่งที่ถูกต้อง อ่อนน้อมถ่อมตน คำนึงถึงส่วนรวม ซื่อสัตย์ ตรงไปตรงมา รักษาคำมั่น ข้อผูกพัน

22. What Is “Talent”? Present Performance Talent High Low High Future Potential Stars Problem Child Low Cow Deadwood

23. คำจำกัดความของการจำแนกพนักงานในองค์การคำจำกัดความของการจำแนกพนักงานในองค์การ STAR:ผู้มีผลการปฏิบัติงาน (PERFORMANCE) สูงกว่าระดับคาดหวังและมีศักยภาพ (POTENTIAL) หรือขีดความสามารถสูง COW:ผู้มีผลการปฏิบัติงาน (PERFORMANCE) สูงกว่าระดับคาดหวังแต่มีศักยภาพ (POTENTIAL) ไม่สูงนัก PROBLEM ผู้มีผลการปฏิบัติงาน (PERFORMANCE) ไม่สูงกว่าระดับคาดหวัง CHILD: แต่มีศักยภาพ (POTENTIAL) สูง DEAD WOOD:ผู้มีทั้งผลการปฏิบัติงาน (PERFORMANCE) และศักยภาพ(POTENTIAL)ต่ำ

24. กลยุทธ์การจัดการโดยทั่วไปกลยุทธ์การจัดการโดยทั่วไป Star “Talent” ส่งเสริมให้รับผิดชอบงานสำคัญและพัฒนาในจุดอ่อนอย่างเร่งด่วน เพื่อสร้างการยอมรับในวงกว้าง ก่อนมอบหมายความรับผิดชอบมากขึ้นหรือเลื่อนตำแหน่ง Cow มอบหมายภารกิจและงานเชิงปริมาณให้โอกาสพัฒนาตนเองสู่การเป็น Talent Problem Child เนื่องจากมีศักยภาพดี แต่อาจมีปัญหา ทางทัศนคติกับภารกิจ จะต้อง Coach หรือ เปลี่ยนแปลงและย้ายงานสู่ความท้าทายใหม่ ๆ ถ้า Coach ดี จะเปลี่ยนเป็น Talent ได้ง่ายมาก Dead Wood มอบภารกิจที่มีผลกระทบกับองค์การไม่มากนักและไม่รบกวนผู้อื่น หาความสนใจจริงของพนักงาน ให้โอกาสสร้างความสำเร็จเล็ก ๆ ใหม่ ๆ เพื่อสร้างความมั่นใจ

25. ลูกน้อง 3 ประเภท • ตั้งใจทำงาน ขยันขันแข็ง แต่ทำงานได้น้อยกว่าเป้าหมาย • ทำงานตามหน้าที่ ทำงานตามกำหนดเวลา กลับตรงเวลา ไม่มีขาด ไม่มีเกิน เป็นจำพวกไม่ได้ทำมากกว่าทำไม่ได้ • มีความขยันขันแข็ง กระตือรือร้น แคล่วคล่อง ว่องไว แต่มีจุดอ่อนคือ “ทำงานเกินคำสั่ง ทำงานล้ำเส้น” • ประเภทที่ 4 (ขี้เกียจทำงาน มาช้า กลับเร็ว)...มี แต่ให้ออกจากงานไปแล้ว!!!

26. ระดับการสื่อสารของผู้นำ กับความสัมพันธ์ระหว่างความไว้วางใจและความร่วมมือ สูง ผนึกพลัง ประสานความต่าง (ชนะ / ชนะ) ความไว้วางใจ ให้ความนับถือ (ประนีประนอม) ป้องกันตัว (ชนะ / แพ้ หรือ แพ้/ชนะ) สูง ต่ำ ความร่วมมือ สูง

27. ความฉลาดทางอารมณ์ (EQ) ของผู้นำ • การตระหนักรู้ในตนเอง • การควบคุมตนเอง • การมีแรงจูงใจ • การมีความรู้สึกร่วม • การมีทักษะในการเข้าสังคม

28. การตระหนักรู้ในตนเอง คำนิยาม ลักษณะที่แสดง • ความสามารถในการตระหนักรู้และเข้าใจอารมณ์ ความรู้สึกและแรงผลักดันของตนเองได้ดี เช่นเดียวกับผลที่จะเกิดต่อความรู้สึกของคนอื่น • มีความเชื่อมั่นในตนเอง • มีการประเมินตนเองอย่างเป็นจริง • มีการยอมรับความผิดพลาดของตัวเองด้วยอารมณ์ขัน

29. การควบคุมตนเอง คำนิยาม ลักษณะที่แสดง • ความสามารถในการควบคุมและเปลี่ยนแปลงทั้งอารมณ์และโมหะจริตในการทำลาย • ความเอนเอียงที่จะชะลอการตัดสินใจเพื่อคิดพิจารณาก่อนดำเนินการ • มีความน่าไว้ใจ น่าเชื่อถือและมีคุณธรรม • ไม่วิตกกังวลในสถานการณ์ที่คลุมเครือ • มีความเปิดเผยจริงใจในการเปลี่ยนแปลง

30. การมีแรงจูงใจ คำนิยาม ลักษณะที่แสดง • ความมุ่งมั่นที่จะทำงานด้วยเหตุผลที่มากกว่าเพียงแค่เงินและสถานภาพ • มีความตั้งใจที่จะปฏิบัติตามเป้าหมายด้วยความกระตือรือร้นและความเพียรพยายาม • มีแรงผลักดันอย่างรุนแรงต่อการที่จะประสบความสำเร็จ • มองโลกในแง่ดี แม้ในเวลาที่ล้มเหลว • มีการอุทิศตัวให้กับองค์กร

31. การมีความรู้สึกร่วม คำนิยาม ลักษณะที่แสดง • ความสามารถในการเข้าใจที่มาหรือสาเหตุของอารมณ์และความรู้สึกของบุคคลอื่น • ทักษะในการปฏิบัติต่อบุคคลตามการตอบสนองทางอารมณ์ของบุคคลเหล่านั้น • มีความชำนาญในการสร้างและรักษาบุคคลที่มีความสามารถพิเศษ • คุณสมบัติไวต่อความรู้สึกในวัฒนธรรมที่ต่างออกไป • ให้บริการแก่ลูกค้าและช่วยเหลือผู้มาร่วมงาน

32. การมีทักษะในการเข้าสังคมการมีทักษะในการเข้าสังคม คำนิยาม ลักษณะที่แสดง • ความเชี่ยวชาญในการจัดการกับความสัมพันธ์และการสร้างเครือข่าย • ความสามารถในการค้นหาพื้นฐานร่วมกันและสร้างสัมพันธภาพ • นำการเปลี่ยนแปลงได้อย่างมีประสิทธิผล • มีการชักจูงโน้มน้าวใจ • เชี่ยวชาญในการสร้างและนำทีมงาน

33. การจูงใจบุคลากรในองค์กรเพื่อความสัมฤทธิผลของงานการจูงใจบุคลากรในองค์กรเพื่อความสัมฤทธิผลของงาน • ให้เกียรติซึ่งกันและกัน • ให้ความเชื่อถือและช่วยสนับสนุน • มีการเสมอภาคและถ่วงดุลอำนาจ • ยอมเผชิญหน้ากันได้ • พบปะ เสวนาระหว่างพนักงานและผู้บริหาร

34. ผู้นำแห่งความเป็นเลิศผู้นำแห่งความเป็นเลิศ เอื้ออำนวยให้เกิดการร่วมมือ ประสานโดยใช้เป้าหมาย สร้างความเชื่อถือไว้วางใจ เพิ่มความสามารถในการปฏิบัติงาน ไม่ใช้อำนาจ ให้ทางเลือก วิธีการที่ต้องการ พัฒนาความสามารถ ให้การสนับสนุนเต็มที่ รับรู้ในการมีส่วนสร้างความสำเร็จของงาน เฉลิมฉลองความสำเร็จของทีมตามโอกาส คนดี มีคุณธรรม จริยธรรม มีวิสัยทัศน์ มีปฏิบัติทัศน์ หลับตาแล้วเห็นวิธีปฏิบัติ สร้างวิสัยทัศน์และปฏิบัติทัศน์ร่วม แสวงหาโอกาสที่ท้าทาย กล้าเสี่ยง ทดลองเรียนรู้จากข้อผิดพลาด ประพฤติตนเป็นเยี่ยงอย่าง สร้างความสำเร็จนำไปสู่ความก้าวหน้าและความผูกพัน

35. สัจจธรรมแห่งอำนาจ ยิ่งอยู่นาน ยิ่งลุ่มหลง ยิ่งอยู่นาน ยิ่งคำนึงถึงประโยชน์ส่วนตน ยิ่งอยู่นาน ยิ่งไม่ต้องการเปลี่ยนแปลง ยิ่งอยู่นาน ยิ่งสร้างความเสียหาย ยิ่งสูง ยิ่งหนาว ยิ่งสูง ยิ่งห่างไกลความจริง ผู้ใดใช้ดาบ ผู้นั้นย่อมตายด้วยดาบ อำนาจทำให้มัวเมา อำนาจเบ็ดเสร็จทำให้มัวเมาแบบเบ็ดเสร็จ

36. สัจจธรรมแห่งอำนาจ • อำนาจมีไว้แบ่งปัน ไม่ใช่ผูกขาด • ยิ่งแบ่งปันอำนาจมาก ยิ่งมีอำนาจมาก • ยิ่งแบ่งปันอำนาจมาก ยิ่งเกิดอานิสงส์มาก • ผู้ใดผูกขาดอำนาจ ผู้นั้นจะถูกต่อต้าน • ผู้ใดผูกขาดอำนายมากที่สุด ผู้นั้นจะพินาศ

37. การทำงานเป็นทีม พฤติกรรมในการทำงานของคนไทย 1. ทำคนเดียวเก่ง ทำเป็นทีมแย่ 2. ชอบนำญาติมิตรเข้ามาร่วมงาน และวางตัวไม่เป็นกลาง 3. ไม่ชอบแสดงความคิดเห็นในที่ประชุม แต่แสดงความเห็นนอกหน้า 4. มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ แต่ขาดความต่อเนื่อง

38. คุณลักษณะผู้นำ 5. มีคุณธรรมสูง HIGH MORAL INTERGRITY 6. ก่อให้เกิดศรัทธา ABILITY TO MOTIVATE OTHER 7. มีวินัยในตนเอง SELF DISCIPLINE 8. ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง CHANGE AGENT 9. ปรับปรุงระบบงาน PROJECT ORIENTATION

39. หลักปรัชญาของผู้นำ • 1. ทำใจว่าง จิตว่าง • 2. ใช้สมอง • 2.1 ปรีชาญาณ (Intellect) • 2.2 วิจารณญาณ (Reasoning) • 2.3 สำนึกในเหตุผล (Rationality) • 3. ตัดสินใจโดยคำนึงถึงเรื่องที่กำลังพิจารณา • บริบท จังหวะ เวลา โอกาส และความเสี่ยง มีสติ • 4. มองทิศทาง เป้าหมาย

40. คุณลักษณะผู้นำที่ไม่พึงประสงค์คุณลักษณะผู้นำที่ไม่พึงประสงค์ • หน้ายิ้ม • มือไหว้ • ใจอันธพาล • งานไม่พัฒนา • ริษยาเป็นประจำ • คิดแต่คว่ำองค์กร • เริงสำราญอยู่แต่อามิส • แสวงหาความผิดผู้อื่น • ชมชื่นแต่คำสอพลอ • แน่แหละหนอ..ผู้นำไทยที่ไม่พึงประสงค์

41. พฤติกรรมผู้นำที่ไม่พึงประสงค์ 11 ประการ • เย่อหยิ่ง (Arrogance)  • อ่อนไหวเกินความเป็นจริง (Melodrama)  • อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย  (Volatility) • รอบคอบจนเกินเหตุ Excessive Caution)  • ไม่ไว้ใจใคร  (Habitual Distrust)  • ผู้นำที่ตัดขาดจากโลก (Aloofness)  • ผู้นำที่ชอบออกนอกกฎ (Mischievousness)  • ผู้นำที่ชอบทำตัวไม่เหมือนใคร (Eccentricity)  • ต่อต้านด้วยความเงียบ (Passive Resistance) • อมสมบูรณ์แบบ (Perfectionism)  • ปากหวาน (Eagerness to please) 

42. ชุมชนเข้มแข็ง • ชม MV แล้วแบ่งกลุ่มระดมความคิดเห็นดังนี้.- • สิ่งที่เห็น มีอะไรบ้าง • เห็นแล้วทำให้รู้และเข้าใจเรื่องอะไรบ้าง • คิดว่าชุมชนที่เห็นเข้มแข็งหรือไม่ • สิ่งที่ทำให้ชุมชนเข้มแข็งเกิดจากอะไร

43. เสริมอำนาจประชาชน Empower ร่วมมือ Collaboration Public Participation Spectrum เกี่ยวข้อง Involve รับฟังความคิดเห็นของประชาชน Consult ให้ข้อมูลข่าวสารแก่ประชาชน Inform

44. รัฐเปิดให้การมีส่วนร่วมสูงขึ้นรัฐเปิดให้การมีส่วนร่วมสูงขึ้น เสริมอำนาจประชาชน Empower ร่วมมือ Collaboration เกี่ยวข้อง Involve ระดับการมีส่วนร่วมของประชาชน(Public Participation Spectrum) รับฟังความคิดเห็น Consult ให้ข้อมูลข่าวสาร Inform

45. ตัด สิน ใจ เอง เข้าร่วมทำงานด้วย สมัครใจเข้าร่วม ให้ความเห็น รับฟัง เสริมอำนาจประชาชน Empower ร่วมมือ Collaboration เกี่ยวข้อง Involve ระดับการมีส่วนร่วมของประชาชน(Public Participation Spectrum) รับฟังความคิดเห็น Consult ให้ข้อมูลข่าวสาร Inform การมีส่วนร่วมของประชาชน

46. กระบวนการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนกระบวนการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน LETTHEM DECIDE

47. เอกลักษณ์ของการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน คนมีความรู้ คนมีสุขภาพดี คนมีอาชีพ-รายได้ คนมีศักดิ์ศรี มีสังคม ร่วมเรียนรู้ คนริเริ่มและร่วมกันพัฒนา คนร่วมรับผิดชอบกิจกรรมชุมชน คนมีแผนแก้ปัญหา/พัฒนาตนเอง คนทุกกลุ่มมีโอกาส มีบทบาท ร่วมติดตาม ประเมินผล ร่วมตัดสินใจ กระบวนการเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชน คนทำการพัฒนา ’by People’ ร่วมรับประโยชน์ ร่วมดำเนินงาน กิจกรรมพัฒนาสนองความต้องการของคน ท้องถิ่น/รัฐยอมรับสนับสนุนการมีส่วนร่วมของคน การบริการพื้นฐานทั่วถึงเท่าเทียม ท้องถิ่น/รัฐรับผิดชอบต่อคน โปร่งใส ตรวจสอบได้ การพัฒนาเพื่อคน ’for People’ คนได้รับการพัฒนา’of People’

48. กระบวนการชุมชน การกระทำร่วมกันของคนในชุมชน วิเคราะห์ชุมชน เรียนรู้และตัดสินใจ ติดตามประเมินผล ดำเนินการ วางแผน

49. วิเคราะห์ชุมชน ตัดสินใจวางแผน ติดตามประเมินผล การกระทำร่วมกันของคนในชุมชน แบ่งปันประโยชน์ ดำเนินการ ข้อมูลชุมชน เวทีชุมชน แผนชุมชน องค์กรเข้มแข็ง กิจกรรมชุมชน ทุนชุมชน

50. Checklists ความเข้มแข็งของชุมชน โครงสร้างพื้นฐานทางสังคมของชุมชน กระบวนการตัดสินใจและเรียนรู้ของชุมชน รูปแบบผู้นำชุมชน ความคิดพื้นฐานของประชาชน ความสัมพันธ์กับหน่วยงานต่าง ๆ บรรทัดฐานของชุมชน