Otyłość u dorosłych i u dzieci

1. Otyłość u dorosłych i u dzieci Maria Kowalczyk IV rok Antropologia

2. Otyłość to… • zwiększenie masy ciała spowodowane nagromadzeniem nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej [Jasiel-Wojculewicz i in., 2007] • powyżej 30% ilość tkanki tłuszczowej u kobiety oraz 25% u mężczyzny [Szadkowska i in., 2003] • spowodowana nadmierną podażą pokarmów do wydatku energetycznego [Szczeklik i in.,2005]

3. Epidemiologia • Pandemia XXI wieku • Częstość występowania gwałtownie wzrasta • Polska: • ok. 20% otyłych • otyłość + nadwaga = 15,7 mln osób (NATPOLUS PLUS, 2002) • leczenie otyłości to 21% budżetu przeznaczonego na ochronę zdrowia

4. Epidemiologia „otyłości brzusznej” • USA: 36% mężczyzn i 52% kobiet • Belgia: 24% mężczyzn i 21% kobiet • Francja: 13% mężczyzn i 8% kobiet • Hiszpania: 65% mężczyzn i 23% kobiet • Turcja: 39% mężczyzn i 18% kobiet • Polska: 19% mężczyzn i 35% kobiet

5. Badania longitudinalne USA

6. Otyłość u dzieci • 10% wszystkich dzieci cierpi na otyłość • Największa częstotliwość: Zjednoczone Emiraty Arabskie • Kanada: 27,7% chłopców i 33,3% dziewcząt • Co 5 dziecko ma problemy z utrzymaniem masy ciała w normie (BMI 18,5-24,9) • Roczny przyrost otyłych dzieci wynosi ok. 2%

7. Otyłość u dzieci • Polska: 15,5% dzieci do 10. roku życia wykazuje nadmierną masę ciała a 3,6% jest otyłych • dzieci posiadające zbyt wysokie BMI w wieku 2-5 lat są aż czterokrotnie bardziej narażone na otyłość w wieku dorosłym • najmniej narażone na otyłość są dzieci skandynawskie

8. Procent dzieci z nadwagą i otyłością w wieku 5-17 lat

9. Otyłość u dzieci • dziewczęta i chłopcy o czarnej skórze częściej niż biali rówieśnicy posiadają wysokie BMI • hiszpańskie dzieci w wieku szkolnym dwukrotnie częściej wykazywały zbyt wysoką masę ciała w porównaniu z rówieśnikami innych krajów europejskich, natomiast trzykrotnie częściej niż Azjaci

10. Etiologia i patogeneza • Czynniki dziedziczne: • Udział w patogenezie: 20-70% • Dziedziczenie wielogenowe • Loci związane z cechami fenotypowymi otyłości znajdują się na wszystkich chromosomach, prócz ch. Y • Najczęstsze mutacje prowadzące do otyłości występują w genie receptora typu 4. melanokortyny (MC4R)

11. Etiologia i patogeneza • Czynniki nabyte • Złe nawyki żywieniowe • Zmniejszona aktywność fizyczna • Stres i zaburzenia emocjonalne • Czynniki kulturowe i tradycje • rodzinne • Leki, np. antydepresanty, insulina • Uszkodzenia podwzgórza • Mała masa urodzeniowa, ale także zbyt wysoka masa noworodka

12. Najważniejsze powikłania • Insulinooporność i cukrzyca typu 2 • Otyli i ludzie z nadwagą stanowią ponad 90% chorych na ten typ otyłości • Powikłania sercowo-naczyniowe • Nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, niewydolność serca • Glomerulopatia (ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych) • Zaburzenia hormonalne i nowotwory

13. Rozpoznanie • Podstawę rozpoznania stanowi BMI • Nadwaga: BMI 25-29,9 • Otyłość: - I stopnia BMI 30-34,9 - II stopnia BMI 35-39,9 - III stopnia BMI >40 • W zależności od rozmieszczenia tkanki tłuszczowej • Otyłość brzuszna: WHR >0,8 u kobiet i 1,0 u mężczyzn lub obwód talii > 80 cm u kobiet i > 94 cm u mężczyzn • Otyłość udowo-pośladkowa

14. Obraz kliniczny • Na obraz kliniczny składają się także objawy chorób towarzyszących otyłości: • Nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca • Cukrzyca typu 2 • Choroba zwyrodnieniowa stawów • Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa i żylaki kończyn dolnych • Obturacyjny bezdech senny i zespół hipowentylacji

15. Obraz kliniczny • Kamica pęcherzyka żółciowego • Zaburzenia miesiączkowania lub hirsutyzm u kobiet • Ginekomastia i zaburzenia libido u mężczyzn • Dna moczowa • Nowotwory jelita grubego, pęcherzyka żółciowego, nowotwory hormozależne (rak sutka, rak endometrium macicy, rak gruczołu krokowego) • Niewydolność nerek

16. Leczenie • Postępowanie niefarmakologiczne: • Leczenie dietetyczne: zmniejszenie dowozu energi o 500-1000 kcal/d; dąży się do zmniejszenia masy ciała o 0,5-1,0 kg/tydz. I o 10% wartości wyjściowej w ciągu 6 m-cy • Wysiłek fizyczny: ćwiczenia aerobowe >30 min. dziennie, np. szybki chód • Psychoterapia (modyfikacja zachowań): analiza i modyfikacja zachowań żywieniowych i aktywności fizycznej; prowadzenie dzienniczka; dązenie do prostych celów

17. Leczenie • Skład diety zalecanej w nadwadze i otyłości: • Tłuszcz całkowity: <25-30% • Nasycone kwasy tłuszczowe: <7% • Węglowodany (złożone): 50-60% • Białka: 15% • Cholesterol: <200 mg/d • Błonnik: 20-30 g/d

18. Leczenie • Leczenie farmakologiczne • Sibutramina: zmniejsza spożycia pokarmów, wywołując wcześniejsze uczucie sytości, opóźnia spożycie kolejnych posiłków, zwiększa wydatek energetyczny; stosowana przez rok zmniejsza masę ciałao o ok. 5 kg • Orlistat: hamuje trawienie i wchłanianie tłuszczów; zwiększa wydalanie tłuszczów z kałem; stosowany przez rok zmniejsza masę ciała o 3 kg

19. Leczenie • Leczenie operacyjne • U osób z otyłością III stopnia lub II z powikłaniami • Gdy leczenie zachowawcze nie skutkuje • Operacje restrykcyjne, ograniczające pojemność żołądka, również w połączeniu z operacją ograniczającą wchłanianie • Technika laparoskopowa • Śmiertelność okołooperacyjna w ciągu 30 dni ok. 1%

20. !!! Otyłość została oficjalnie uznana (WHO, 1997) za zjawisko wymagające leczenia, które bezpośrednio wpływa na powstawanie innych chorób, a także związane jest ze wzrostem śmiertelności.

21. Prewencja Prewencja dzieli się na pierwotną i wtórną. Pierwszej celem jest unikanie oraz ograniczenie zachorowalności, drugiej zmniejszenie ryzyka powikłań otyłości.

22. Prewencja Otyłość w okresie dzieciństwa może wskazywać na problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała w wieku dorosłym. Jest sygnałem dla rodziców na zwrócenie uwagi na sposób odżywiania się dziecka i zwiększenie jego aktywności fizycznej.

23. Prewencja Przykładem dla państw zagrożonych epidemią może być Unia Europejska, która w 2003 roku stworzyła kilkuletni plan zwiększenia aktywności fizycznej i modyfikacji złych nawyków żywieniowych

24. Dziękuję za uwagę!