Chuyên đề Nghị luận văn học

1. CHUYÊN ĐỀ NGHỊ LUẬN VĂN HỌC Gồm có 6 dạng cơ bản: + Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. + Nghị luận về tác phẩm truyện, đoạn trích. + Nghị luận về một ý kiến, quan điểm trong tác phẩm văn học. + Nghị luận về một tình huống truyện. + Nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm. + Nghị luận về giá trị của tác phẩm, đoạn trích Hướng dẫn cụ thể từng dạng: I. Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ 1, Khái niệm: Nghi luận về một đoạn thơ, bài thơ là trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy. 2, Đặc điểm - Với dạng nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ thường có các cách ra đề với những đặc điểm như sau: + Dạng bài phân tích toàn bộbài thơ: Người ra đềra thường lựa chọn những khía cạnh nổi bật của bài thơ. VD: Phân tích hình ảnh người lính trong bài thơ “ Đồng chí” của Chính Hữu + Dạng bài phân tích một đoạn thơ: Người ra đề sẽ lựa chọn một đoạn thơ đặc sắc nhất trong một bài thơ. VD: Em hãy viết đoạn văn nêu cảm nhận của mình về khổthơ đầu tiên trong bài thơ “ Sang thu”( Hữu Thỉnh) để thấy được một tâm hồn đặc biệt tinh tếkhi trước thời khắc giao mùa từ hạ sang thu. + Dạng bài phân tích một hình ảnh trong đoạn thơ, bài thơ: Hình ảnh được lựa chọn phải giàu ý nghĩa biểu tượng. 1 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

2. VD: Ba câu kết trong bài thơ “ Đồng chí” của nhà thơ Chính Hữu với hình ảnh “ Đầu súng trăng treo” là một bức tranh đẹp vềtình đồng chí, là biểu tượng đẹp về cuộc đời người chiến sĩ. Em hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 12 câu phân tích hình ảnh đặc sắc đó. + Đối với dạng đề so sánh giữa hai đoạn thơ, bài thơ. Hai ngữ liệu được lựa chọn phải có nét tương đồng. VD: Trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ Thạn Hải có viết: Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến. Có những điểm gặp gỡtrong tư tưởng với nhà thơ Tố Hữu trong bài Một khúc ca xuân: Nếu là con chim , chiếc lá Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh Lẽ nào vay mà không có trả Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình? Em hãy so sánh hai khổthơ trên để thấy được điểm gặp gỡ của hai nhà thơ. 3, Dàn ý chung 1. Mở bài: - Giới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác giả, tác phẩm. - Giới thiệu vấn đề cần nghị luận và trích dẫn( nguyên văn khổthơ, đoạn thơ, nếu đoạn thơ dài thì chỉ cần chép hai câu đầu rồi dùng dấu chấm lửng và chép đến hai câu thơ cuối) 2. Thân bài: 2 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

3. - Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác, vịtrí đoạn thơ, bài thơ.... - Phân tích cụ thểbài thơ, đoạn thơ: + Phân tích theo bố cục của bài hoặc theo từng câu thơ( bổ ngang). + Phân tích theo hình tượng hoặc nội dung xuyên suốt bài thơ( bổ dọc). - Nêu đặc sắc nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ: hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng, cấu tứ, nhịp điệu, 3. Kết bài:Đánh giá khái quát và khẳng định giá trịriêng, đặc sắc của bài. 4, Đề minh họa: Đề 1: Nêu cảm nhận của em vềước nguyện cống hiến của tác giảđược thể hiện trong đoạn thơ sau: Ta làm con chim hót Ta làm một nhành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao xuyến Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽdâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc. ( Mùa xuân nho nhỏ- Thanh Hải) Gợi ý dàn bài: Mở bài Giới thiệu tác giả, văn bản, đoạn thơ 3 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

4. Từ xúc cảm về mùa xuân của thiên nhiên, đất nước, Thanh Hải tha thiết muốn hóa thân thành con chim, hoa để dâng hiến cuộc đời mình, làm đẹp cho quê hương, đất nước. Thân bài - Điệp cấu trúc: “Ta làm…, ta nhập vào” được đặt ở vịtrí đầu của ba câu thơ đã khiến cho nhịp điệu thơ trở nên nhẹ nhàng, khiến cho câu thơ như một lời thủ thỉ tâm tình về khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, được cống hiến phần tốt đẹp – dù nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung cho đất nước. - Những hình ảnh “ con chim hót”, “ cành hoa”, “ nốt trầm xao xuyến” là những hình ảnh giản dịnhưng cũng thật hàm xúc: + Con chim cất cao tiếng hát đểlàm vui cho đời; cành hoa điểm sắc để thắm cho mùa xuân, một nốt trầm trong muôn nốt nhạc của bản hòa ca môn điệu. Đó là những hình ảnh hết sức giản dị, nhỏbé song đã cho thấy ước nguyện khiêm nhường mà cao quí của thi nhân + Những hình ảnh này có sựđối ứng chặt chẽ với những hình ảnh mở đầu của bài thơ để khẳng định một lẽ tựnhiên: con chim sinh ra là để dâng hiến cho đời, bông hoa sinh ra là để tỏa hương sắc, bản hòa ca tưng bừng rộn rã song không thể thiếu nốt trầm. - Thay đổi cách xưng hô, tôi – ta, cảm xúc cá nhân trước mùa xuân thiên nhiên, đất nước đã chuyển hóa thành cái ta, vừa là cá nhân vừa đại diện cho sốđông, ước nguyện của tác giảcũng là ước nguyện chung của mọi người. - Tác giả còn tha thiết được hòa mình vào cuộc sống muôn người, làm “ nốt trầm xao xuyến” trong bản hòa ca bất tận của cuộc đời, cống hiến lặng thầm, không phô trương, cống hiến phần tinh túy nhất cho quê hương, đất nước. - Nhà thơ ước được làm “ Một mùa xuân nho nhỏ” để“ Lặng lẽ dâng cho đời” tác giả ví ngầm cuộc đời mình và cuộc đời mỗi người là “ Một mùa xuân nho nhỏ”, đây chính là hình ảnh ẩn dụđặc sắc của nhà thơ Thanh Hải. 4 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

5. + Từláy “ nho nhỏ” thể hiện ước muốn, khát vọng khiêm tốn và giản dị của nhà thơ. Gợi về những gì đẹp đẽ và tinh túy nhất của cuộc đời con người đểgóp cho mùa xuân đất nước. + Tính từ“lặng lẽ” đã cho thấy vẻđẹp của một tâm hồn, lối sống và nhân cách. Mùa xuân của Thanh Hải không hềồn ào, khoa trương, náo nhiệt mà lặng lẽ hiến dâng. - Điệp cấu trúc ngữpháp “ dù là…dù là”.. và hình ảnh tương phản “ tuổi hai mươi” và “khi tóc bạc” khiến cho lời thơ như một lời hứa, lời tự nhủ với mình. Đồng thời, khẳng định sự tồn tại bền vững của những khát vọng sống, lí tưởng sống là cống hiến hi sinh. - Tác giả có một lẽ sống đẹp, cao cả, bắt nguồn từtình yêu người, yêu đời. Lẽ sống ấy thật đáng cho chúng ta học tâp Kết bài Khẳng định lại giá trị của đoạn thơ Đề 2 : Cảm nhận của em về bức tranh thiên nhiên giao mùa trong bài thơ “Sang thu” của nhà thơ Hữu Thỉnh Hữu Thỉnh (1942) là nhà thơ quân đội, trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Trước 1975 thơ Hữu Thỉnh tập trung diễn tả hình tượng người lính và hiện thực lớn lao, sôi động của những năm tháng chiến tranh ác liệt của đất nước trong kháng chiến chống Mĩ. Khi đất nước thống nhất, Hữu Thỉnh viết nhiều vềcon người và cuộc sống đời thường với nhiều suy nghĩ và chiêm nghiệm sâu sắc. Mở bài - Sang thu được Hữu Thỉnh sáng tác vào mùa thu năm 1977. In trong tập Từ chiến hào đến thành phố, xuất bản năm 1991. Bài thơ viết về những chuyển biến nhẹ nhàng, tinh tế của thiên nhiên, đất trời trong phút giao mùa từ hạsang thu. Qua đó, nhà thơ gửi gắm quy luật cuộc sống nhân sinh, của đời người khi bước sang mùa thu của cuộc đời. a) “ Sang thu” ở chốn làng quê ( khổ 1) Thân bài 5 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

6. quê. “ Hương ổi” một thứhương thơm ngào ngạt, nồng nặc đang chủ động phả vào trong gió se, chỉ cần một từ“ phả” gợi lên mùi hương ổi lan tỏa khắp không gian. Gió se, gió heo may se lạnh báo hiệu thu sang. Trong làn gió heo may se lạnh của mùa thu vịhương ổi được cô đặc, sánh lại, ngọt ngào và quyến rũ hơn. Cái ấm chủđộng giao thoa với cái lạnh: - Mùa thu đến bắt đầu từhương vị mộc mạc ở một chốn làng Bỗng nhận ra hương ổi Phả vào trong gió se - Từkhu vườn nhỏnhà mình, nhà thơ hướng mắt ra trước ngõ và thấy làn sương đang mong manh ngập ngừng, đang “ chùng chình qua ngõ”. Nghệ thuật nhân hóa và từláy “ chùng chình” gợi lên làn sương thu nhẹ, mong manh, giăng mắc nửa muốn đi nửa còn dùng dằng ở lại nơi đầu thôn ngõ xóm. Các tín hiệu đặc trưng của mùa thu đã hiện diện. Vậy mà nhà thơ còn chưa chắc chắn, còn nghỉ hoặc : “ Hình như thu đã về”. Phải tinh tế, nhạy cảm, nhà thơ mới có thể nhận ra bước “ sang thu” nhẹ nhàng, vô hình, từhương thơm của làng quê, từ những gì không cụ thể làm xốn xang lòng người. b) Sang thu khắp đất trời ( khổ 2) sương trước ngõ, Hữu Thỉnh đã phóng tầm mắt ra xa hơn và nhận ra mùa thu đã về thật sự khắp đất trời. Từ không gian nhỏ hẹp với hương ổi trong vườn, gió qua nhà, những chuyển biến tinh tế của mùa thu trong một không gian trái chiều và những trạng thái, hoạt động trái chiều nhau của vạn vật: - Hai câu thơ đầu : nghệ thuật đối lập được sử dụng để miêu tả Sông được lúc dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã Thu sang, dòng sông cứ thế lững lờ trôi, rất nhẹ nhàng, rất êm xuôi, vừa chảy vừa như đang ngẫm nghĩ suy tư như đang đợi chờai đó. 6 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

7. Đối lập với dòng sông, đàn chim tinh tế nhận ra hơi thu lạnh luồn trong gió se, chúng tôi thể“ dềnh dàng” mà vội vàng, gấp gáp hơn trong những nhịp sải cánh khi mỗi chiều bay về tổ. Hai tốc độ trái chiều nhau, sự“ dềnh dàng” của dòng sông , sự“ vội vã” của những cánh chim đều diễn tả chính xác mùa thu mới ởđộ bắt đầu. Thu sang rất dịu, rất nhẹ, rất êm được nhà thơ cảm nhận từbước chuyển mình của “ đám mây mùa hạ” còn vương lại trên bầu trời. - Hai câu sau: được xem là hai câu tuyệt bút tả cảnh ngự tình. Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu mây. Đám mây như một tấm lụa mềm mại, duyên dáng đang “ vắt” lên bầu trời hai nửa hạ - thu. + Tư “ vắt” gợi cho người đọc những liên tưởng kì thú vềđám sang thu. Nó như cũng mang nặng tâm tư của con người trong khoảnh khắc giao mùa, bâng khuâng xao xuyến trước những chuyển biến kì diệu của thiên nhiên, nửa còn lưu truyền, bịn rịn với mùa hạ nồng nàn, nửa đang háo hức, mong ước mùa thu êm dịu. + Đám mây được nhân hóa mới chỉđang “ vắt nửa mình” để c) “ Sang thu” trong tâm hồn mỗi người ( khổ 3) - Thu đến với những dấu hiệu rõ ràng, cụ thểhơn bằng những đổi thay của thời tiết, bằng những dấu hiệu của hạđi. Sang thu, mọi dấu hiệu thời tiết mùa hạđều trởnên thưa thớt, ít ỏi. Dù “ vẫn còn bao nhiêu nắng” nhưng những cơn mưa “ đá vơi dần”, sấm cũng không còn “ bất ngờ” như trong mùa hạ nữa “ hàng cây đứng tuổi” không còn sợ sấm nữa bởi nó đã từng chứng kiến rất nhiều lần chuyển mưa như thế : Vẫn còn bao nhiêu nắng Đã vơi dần cơn mưa 7 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

8. Sấm cũng bớt bất ngờ Trên hàng cây đứng tuổi vẹn bức tranh thiên nhiên vạn vật “ sang thu” vừa là cầu nối mở ra những tâm sựnhà thơ muốn gởi gắm khiến bài thơ không chỉ là hình ảnh đất trời thiên nhiên nên thơ mà còn có hình ảnh con người trong khoảnh khắc giao mùa: - Hình ảnh “ Hàng cây đứng tuổi” khép lại bài thơ vừa làm trọn những khó khăn mỗi người có thể gặp phải trên đường đời. + “ Sấm” là tượng trưng cho những biến động bất thường, lớp người đã từng trải, có kinh nghiệm dày dặn, đã từng trải qua bao sóng gió gian nan của cuộc đời. Khi đã “ sang thu” con người luôn vững vàng hơn, họđón nhận những biến động bất ngời hằng sự bình thản tự nhiên, họ giải quyết mọi việc được bình tĩnh theo cách đúng đắn nhất. + Hình ảnh : “ hàng cây đứng tuổi” Tượng trưng cho những sinh vào đó, khiến Sang thu trở thành một ẩn dụhàm súc, đa nghĩa. Thiên nhiên đã trở thành cái cớđểnhà thơ gửi gắm triết lí nhân - Bằng sự cảm nhận tinh tế, bằng ngôn ngữthơ ca giản dị, hàm súc : hình ảnh thiên nhiên thân quen, giản dịmà tươi tắn, sống động và một giọng thơ vừa có thoáng ngỡ ngày, vừa có chút vui sướng, lại vừa trầm lắng, sâu sắc … Hữu Thỉnh đã dựng lại một bức tranh thu nồng đượm hơi ấm cuộc đời, hơi ấm quê nhà, ấm áp tình người. Kết bài vào dòng thơ thu của dân tộc. - Với Sang thu, Hữu Thỉnh đã góp thêm một nét thu độc đáo Đề bài:Cho đoạn thơ sau: “Ngày xuân con én đưa thoi 8 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

9. … Cành lê trắng điểm một vài bông hoa” Hãy nêu cảm nhận của em. Mở bài: - Bốn câu thơ trên trích trong văn bản “Cảnh ngày xuân” nằm trong phần đầu của tác phẩm “Truyện Kiều” do Nguyễn Du sáng tác. Bốn câu thơ là một bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp. - Đoạn thơ trích trong văn bản “Cảnh ngày xuân” nằm trong tác phẩm “Truyện Kiều” do Nguyễn Du là một đoạn thơ đặc sắc về nghệ thuật và tiêu biểu về nội dung. Thân bài: - Hình ảnh con én đưa thoi là sự kết hợp giữa nghệ thuật ẩn dụ và nhân hóa cho thấy những ngày xuân đang đi qua rất nhanh. - Những ngày đẹp của mùa xuân đã đi qua 2/3: “Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”. Như vậy thời gian đã vào cuối xuân. - Đặc biệt trong đoạn thơ tác giảđã sử dụng từ“tận” cho thấy thảm cỏ xanh mướt, rộng lớn, bao la. Trên thảm cỏấy là những bông hoa trắng. Đặc biệt đảo ngữ “trắng điểm” càng tô thêm vẻđẹp của bức tranh thiên nhiên mùa xuân rộng lớn. - Chỉ vài nét chấm phá kết hợp với thểthơ lục bát Nguyễn Du đã phác họa một bức tranh thiên nhiên mùa xuân cao, rộng và đầy sức sống. Kết bài: - Đoạn thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên và sự tinh tế của nhà thơ trước mùa xuân đất trời. 9 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

10. - Từđoạn thơ cho em thêm yêu thiên nhiên, yêu cảnh vật, từđó mỗi chúng ta hãy bảo vệ và làm cho thiên nhiên ngày một tươi đẹp. II. Nghị luận về một ý kiến, quan điểm trong tác phẩm văn học 1, Khái niệm Nghị luận về một ý kiến, quan điểm trong tác phẩm văn học là việc thể hiện quan điểm, chính kiến của mình bằng việc sử dụng linh hoạt các thao tác nghị luận: giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh, bình luận, bác bỏ. 2, Đặc điểm - Đó là những ý kiến, quan điểm, nhận xét của một nhà văn, một nhà nghiên cứu hay bạn đọc về một tác phẩm văn học. Ví dụ: Trong truyện ngắn “Làng”, nhà văn Kim Lân đã thể hiện một cách sinh động và tinh tế diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc. Dựa vào đoạn trích trong SGK Ngữvăn 9, em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên. - Những ý kiến này có thể xoay quanh những vấn đề: một chi tiết, bút pháp nghệ thuật đặc sắc; một nhân vật; một nhận định; nhận định chung về tác phẩm, đoạn trích,… Ví dụ: Có ý kiến cho rằng: Truyện ngắn “ Chiếc lược ngà” của NQS vừa giàu tính kịch vừa đậm chất thơ. Em hãy phân tích tác phẩm để làm rõ nhận định trên. 3, Dàn ý chung a) Mở bài - Dẫn dắt vấn đề, giới thiệu tác giả, tác phẩm. - Trích dẫn nguyên văn ý kiến, quan điểm. b) Thân bài - Giải thích, làm rõ ý kiến, quan điểm. - Bàn luận các khía cạnh của vấn đề. 10 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

11. + Đưa ra ý kiến của bản thân: đồng thuận hay bác bỏ. + Phân tích, lấy dẫn chứng để bảo vệquan điểm của mình. c) Kết bài: Khẳng định thái độ của người viết về ý kiến, quan điểm trong đề. 4. Đề minh họa Đề 1: Có ý kiến cho rằng: Lặng lẽ Sapa của NTL là truyện ngắn mang đậm chất thơ. Ý kiến của em như thế nào? Hãy làm sáng rõ Gợi ý dàn bài: Mở bài - Giới thiệu chung về tác giả, văn bản, nhận định + NTL là cây bút chuyên viết truyện ngắn và kí. Thành công trong sáng tác của NTL không phải ở cốt truyện giàu kịch tính, dữ dội mà là sự nhẹ nhàng, trong trẻo, thấm đẫm chất trữ tình. + Truyện ngắn LLSP được sáng tác 1970, trong chuyến đi thực tế của tác giảở Lào Cai. + Bàn vềnét đặc sắc của tác phẩm, có ý kiến cho rằng: Lặng lẽ Sapa của NTL là truyện ngắn mang đậm chất thơ. Thân bài * Giải thích khái niệm chất thơ - Chất thơ là tiếng nói của tình cảm. Khái niệm chất thơ trong tác phẩm văn xuôi để chỉ tác phẩm có thiên hướng bộc lộ tình cảm, cảm xúc trước vẻđẹp cuộc sống và con người, thông qua ngôn ngữ giàu hình ảnh, giọng văn nhẹnhàng, êm ái,… * Chất thơ thấm đượm trong bức tranh phong cảnh thiên nhiên : trang văn của Nguyễn Khánh Long không hềhoang vu mà đẹp một cách trữ tình, tráng lệ. Sa Pa, miền Tây Bắc xa xôi của Tổ quốc hiện lên trong những đường núi uốn lượn quanh co,… - Sa Pa bắt đầu bằng núi cao, trùng điệp, thác đổ trắng xóa, 11 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

12. lang cổđeo chuông,… đủng đỉnh ăn cỏtrong thung lũng hai bên đường, bằng sự sống yên ả, thanh bình. - Sa Pa bắt đầu bằng những rặng đào bạt ngàn, những đàn bò rừng cây”, “ nắng mạ bạc cảcon đèo, hừng hực như một bó đuốc lớn”, đẹp bởi những làn cây tinh nghịch như con trẻ“Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên những vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn vào cả gầm xe.” - Sa Pa còn đẹp huyền ảo bởi “nắng bắt đầu len tới, đốt cháy * Chất thơ toát lên từ cuộc sống, từ vẻđẹp tâm hồn của mỗi nhân vật. Nhân vật nào hiện ra dù trực tiếp hay gián tiêp cũng đẹp, cũng mang màu sắc lí tưởng. sẵn sàng từ bỏ chốn phồn hoa đô hội đểđến với nơi núi rừng sâu thẳm nhận công tác. Khi gặp và chứng kiến cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của anh thanh niên làm khí tượng, cô tựtin hơn về quyết định của mình. Trong lòng cô dội lên sựhàm ơn không phải vì bó hoa to đẹp mà anh thanh niên tặng cho cô mà vì một bó hoa khác – bó hoa của lí tưởng sống cao đẹp, của những háo hức, mơ mộng ngẫu nhiên anh trao cho cô để cô tiếp tục hòa mình vào đất trời Tây Bắc, để sống đẹp như anh. - Cô kĩ sư nông nghiệp trẻ vừa ra trường, sưc xuân phơi phới, làm nghệ thuật nhưng mới nhận ra sự bất lực của hội họa trước cuộc đời rộng lớn, muôn màu. Ông sẵn sàng xin anh em hoãn bữa tiệc chia tay đến cuối tuần sau đểđi thực tếlên Lào Cai trước khi nghỉhưu. Tuổi đã cao nhưng ông vẫn đam mê hội họa, vẫn cháy bỏng một khao khát nghệ thuật khi bắt gặp cái đẹp trong bức chân dung anh thanh niên. Ngồi trước chàng trai trẻ, ông thấy như có thêm một quả tim nữa, ông thấy “người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm ông nhọc quá”. - Ông họa sĩ cầm bút vẽđã đi đến cuối hành trình của cuộc đời - Anh thanh niên : + Sống một mình trên núi cao giữa mênh mông đất trời sương 12 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

13. tuyết, giữa núi cao rừng thẳm, ai cũng tưởng anh là người “cô độc nhất thếgian” nhưng chưa bao giờ anh thấy mình cô độc. Tâm hồn anh lúc nào cũng trong sáng, cũng phong phú. Làm công việc lặng thầm giữa chốn lặng lẽnon xanh, quanh năm chỉ làm bạn với cỏ cây, với mây mù lạnh lẽo nhưng anh luôn thật tình, trách nhiệm, luôn coi công việc là bạn, là nguồn vui, lẽ sống. Dù cho thời tiết có khắc nghiệt đến đâu, anh cũng chẳng bao giờ bỏ trễ một giờ“ốp” nào bởi anh ý thức rõ công việc của mình có vai trò quan trọng trong sản xuất và chiến đấu. Một vườn hoa rực rỡ sắc màu, một căn nhà ba gian gọn gàng xinh xắn, một giá sách, một đàn gà,… là kết quả của tình yêu cuộc sống thiết tha, bỏng cháy. + Cuộc sông riêng tư của anh cũng tuyệt đẹp, giàu chất thơ. trân trọng. Những ngày đầu mới lên Sa Pa nhận công tác, anh kiếm cớ gặp người cho vơi bớt nỗi nhớ. Anh đón khách thân tình, cởi mở đến nồng nhiệt, anh cư xử với khách theo cách lịch sự của chàng trai có học thức. Một bó hoa anh cắt trong vườn dành tặng cô kĩ sư, một ấm trà nóng anh mời ông họa sĩ, một củ tam thất anh gửi biếu vợ bác lái xe, một làn trứng dành cho người đi đường… là tình đời, tình người cao quý không dễgì có được. + Cách cư xử của anh với mọi người cũng thật đẹp, thật đáng cả tập thể những người lao động trí óc đang lặng thầm làm việc, sống đẹp như anh nơi mịt mù sương tuyết. Họcũng như anh, cũng đang ngày đêm lặng lẽ hiến dâng cả tuổi xuân, sức lực đểlàm đẹp cho cuộc đời quên cả hạnh phúc riêng tư. - Thông qua anh thanh niên, Nguyễn Thành Long còn tôn vinh trong truyện cũng là những bông hoa rừng tươi đẹp góp vào vườn qua muôn sắc màu của cuộc sống mới khiến cho người đọc không khỏi ngưỡng mộ, yêu tin. Mỗi con người, mỗi nhân vật hiện ra trực tiếp hay gián tiếp * Chất thơ đến từ tình huống truyện 13 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

14. - Tình huống truyện không gay cấn, không có tình tiết cao trào, thắt nút, mởnút như các tác phẩm tự sựthông thường. Tình huống truyện chỉ là cuộc gặp gỡ tình cờ, ngắn ngủi giữa ba nhân vật. Diễn biến truyện thật nhẹ nhàng, tự nhiên. * Chất thơ, chất trữ tình thấm được trong những câu văn giàu nhịp điệu, giàu hình ảnh, nhẹnhàng êm ái như bài thơ. Truyện viết về những con người lao động, vềđềtài lao động mà không hề khô khan, rất trữ tình, mềm mại với nhiều chi tiết giàu chất thi ca khiến người đọc tưởng như nhà văn xây dựng một câu chuyện vềtình yêu đang nhớm nở…. Khẳng định: Chất thơ là một trong những yếu tốđặc sắc tạo nên thành công cho truyện ngắn Lặng lẽ Sapa Kết bài Đề 2 : Nhận xét vềbài thơ Mùa xuân nho nhỏ, có ý kiến cho rằng “ Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha và nguyện ước cống hiến chân thành, tha thiết của Thanh Hải”. Hãy làm sáng tỏ lời nhận xét trên 1. Mở bài - Thanh Hải ( 1930- 1980) là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam những ngày đầu. Thơ Thanh Hải bình dị, trong sáng, sâu lắng và rất chân thành. biệt, lúc đó Thanh Hải đang nằm trên giường bệnh, sống những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời. Nhận xét bài thơ Mùa xuân nho nhỏ,có ý kiến cho rằng.“Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha và nguyện ước cống hiến chân thành, tha thiết của Thanh Hải”. - Bài thơ Mùa xuân nho nhỏra đời tháng 11 năm 1980 trong hoàn cảnh đặc 2.Thân bài a) Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống tha thiết của Thanh Hải 14 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

15. - Thanh Hải phác họa ra bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, đậm sắc màu xứ Huếkhi đang nằm trên giường bệnh: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, một tiếng chim chiền chiện… Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con sông chiền chiện Hót chi mà vang trời trời bao la), cả màu sắc tươi thắm của mùa xuân ( sông xanh, hoa tím biếc), cả âm thanh vang vọng, tươi vui của chim chiền chiện lánh lót gọi xuân về ( hót vang trời). Hình ảnh thơ đẹp, giàu tính tạo hình, bức tranh xuân có tầng bậc, hài hòa giữa màu sắc và âm thanh, đậm sắc màu xứ Huế. Mùa xuân được mở ra với không gian cao rộng ( với dòng sông, mặt đất, bầu biệt. Ông đưa tay ra hứng lấy “ Từng giọt long lanh rơi”. Trong cảm nhận của nhà thơ, tiếng chim chiền chiện không hề tan biến trong không gian mà đọng lại từng giọt long lanh màu sắc và ánh sáng khiến nhà thơ không cầm lòng được nên đã dang rộng vòng tay, mở rộng tấm lòng đón nhận bức tranh xuân bằng trạng thái say sưa, ngây ngất, bằng những giác quan thính nhậy và tâm hồn người nghệsĩ, bằng cả sự trân trọng, nâng niu. - Nhà thơ đón nhận vẻđẹp bức tranh mùa xuân bằng trạng thái tâm lí đặc khí thếtưng bừng, rộn rã của đất nước đang vào xuân qua hai hình ảnh chọn lọc, giàu ý nghĩa biểu trưng: người cầm súng, người ra đồng . Họ là hai lực lượng tiêu biểu cho hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng của dân tộc: chiến đấu và sản xuất, bảo vệ và xây dựng đất nước. - Nằm trên giường bệnh, vì yêu cuộc sống. Thanh Hải còn cảm nhận được phơi phới của đất nước, nghĩ suy vềđất nước tỏa sáng trong tương lai: - Thanh Hải quên đi nỗi đau bệnh tật hiểm nghèo, hòa chung với niềm vui Đất nước như vì sao Cứđi lên phía trước\ 15 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

16. Nhà thơ so sánh tầm vóc, vị thế của đất nước với nguồn sáng lấp lánh của vì sao để bày tỏ niềm tự hào, niềm tin tưởng vềtương lai tươi sáng, về sức sống trường tồn vĩnh cửu của dân tộc., không kẻ thù nào có thểngăn nổi bước tiến của dân tộc ta. loojh tình yêu cuộc sống thiết tha. Từ cách cảm nhận vềmùa xuân thiên nhiên, đất nước, Thanh Hải đã bộc Hải đối với quê hương, đất nước. b) Bài thơ thể hiện ước nguyện cống hiến chân thành, tha thiết cua Thanh lên ước nguyện dâng hiến của mình : con chim, một cành hoa, một nốt trầm xao xuyến, một mùa xuân nho nhỏ. Điệp ngữta làm, dù là để hiện nguyện ước cống hiến chân thành, tha thiết cháy bỏng. - Thanh Hải chọn những hình ảnh ẩn dụđẹp, gợi cảm, giàu ý nghĩa để nói - Tâm niệm về sự cống hiến: nhiên, như con chim sinh ra đểdâng cho đời tiếng hót làm vui, như bông hoa sinh ra đểlàm đẹp, điểm tô hương sắc cho đời. + Cống hiến vô tư, tự nguyện, không đòi hỏi đáp đền như quy luạt của tự đẹp nhất cho cuộc đời chung. + Chủđộng hòa mình vào cuộc sống muôn người, cống hiến những gì tốt cuộc đời với tất cả sức sống tươi trẻ của mình cho quê hương, đất nước, cống hiến thường xuyên, liên tục, bắt chấp thời gian, nghịch cảnh, tuổi đời. + Cống hiến cho đời cả“ Một mùa xuân nho nhỏ” – nguyện dâng hiến cả mạng , cống hiến không ngừng, không nghỉcho đất nước, cho cuộc đời. Đó là lẽ sống đáng khâm phục: Lẽ sống, nhân sinh quan cao đẹp của nhà thơ trọn đời đi theo lí tưởng cách 3. Kết bài : ngập tràn sức xuân và khát vọng sống mãnh liệt. Điều đó đã gieo vào lòng người, đọc những rung động sâu xa, truyền cho người đọc niềm lạc quan, yêu đời ngay cả khi mặt trời sắp lặn. - Bài thơ ra đời khi Thanh Hải sắp vĩnh biệt cuộc đời nhưng cảbài thơ vẫn 16 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

17. được hòa nhập, được cống hiến phần tốt đẹp – dù nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung, cho đất nước. Mỗi người hãy góp một nốt trầm, “ một Mùa xuân nho nhỏ” vào bản hòa ca bất tận của cuộc đời, của đất nước: - Bài thơ còn thể hiện ước nguyện chân thành, tha thiết của Thanh Hải: muốn Đề 3: Trong Tiếng nói văn nghệ Nguyễn Đình Thi có viết : “ Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệsĩ không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ, anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh”. Hải, em hãy làm sáng tỏi “ điều gì mới mẻ”, “ lời nhắn nhủ” mà nhà thơ muốn đem “ góp vào đời sống”. Bằng những hiểu biết của em vềbài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh 1. Mở bài nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Nhưng nghệsĩ không chỉ ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nới một điều gì mới mẻ anh gửi vào tác phẩm một lá thư; một lời nhắn nhủ, anh muốn dem một phần của mình góp phần vào đời sống chung quanh”. - Trong Tiếng nói văn nghệ Nguyễn Đình Thi viết “ Tác phẩm nghệ thuật đặc biệt khi nhà thơ đang sống những ngày cuối cùng của cuộc đời. Bài thơ đã thực sựmang đến những điều mới mẻ, là lời nhắn nhủmà nhà thơ muốn đem góp vào đời sống. - Mùa xuân nho nhỏ ( 1980) của Thanh Hải được ra đời trong một hoàn cảnh 2. Thân bài: a) Giải thích nhận định - Văn học nghệ thuật luôn lấy con người và đời sống làm đối tượng phản ánh. Không có một tác phẩm nghệ thuật nào mà không được xây dựng nên từ chất liệu hiện thực cuộc sống. Vì thế“ Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những 17 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

18. vật liệu mượn ở thực tại”, nghĩa là hiện thực cuộc sống là chất liệu, là nguồn cảm hứng đểngười nghệsĩ sáng tác nghệ thuật. không sao chép y nguyên thực tại mà luôn muốn nói những điều mới mẻ. Đó là những khám phá phát hiện rất mới mẻ, rất riêng của người nghệsĩ vềcon người và cuộc sống “ Điều mới mẻ” trong một tác phẩm có khảnăng chiếu tỏa lên cuộc dời ta, soi vào tâm hồn ta, làm cho ta thay đổi hẳn cách nghĩ, cách nhìn, cách sống theo chiều hướng tích cực hơn. - “ Nhưng người nghệsĩnh không ghi lại cái đã có rồi”, nghĩa là nghệsĩ muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh”. Lá thư, lời nhắn nhủ là sự sống, là tưởng, tình cảm mà người nghệsĩ muốn truyền cho người đọc. Mỗi tác phẩm văn nghệ ngoài phản ánh thực tại cuộc sống còn có chức năng giáo dục và cải tạo xa hội. - Người nghệsĩ còn “ gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh b) Chứng minh, làm sáng tỏ“ điều mới mẻ”, “ lời nhắn nhủ” mà nhà thơ muốn đem “ góp vào đời sống”. * Mùa xuân nho nhỏ là một tác phẩm nghệ thuật xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại: vui rộn rã. Mùa xuân trong thơ Thanh Hải đẹp, thơ mộng, khoáng đạt, hài hòa đường nét, màu sắc, âm thanh đậm đà sắc màu xứ Huế. Đó là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời: sắc màu tươi thắm, âm thanh tươi ghi vào đó “ những điều mới mẻ”. Mùa xuân vốn là đề tài quen thuộc của thi ca xưa nay nhưng Thanh Hải lại có cảm nhận và cách thể hiện riêng. * Trong thi phẩm, nhà thơ không sao chép, ghi lại những điều đã có mà còn từ sức sống, từ vẻđẹp của mùa xuân thiên nhiên rồi mở rộng ra với mùa xuân của đất nước, của cách mang và lắng lại vào suy tư làm bừng lên khát khao cống hiến cháy lòng của thi sĩ. Nhà thơ quan niệm cuộc đời mình, cuộc đời mỗi người là một mùa xuân nho nhỏ, nhiều Mùa xuân nho nhỏ góp lại sẽlàm nên mùa xuân vĩnh hằng của non sông. Trước sắc xuân phơi phới của đất trời, của dân tộc, Thanh Hải mong được dâng hiến thật nhiều cho cuộc đời chung, cho quê hương, đất nước bất chấp thời gian, tuổi tác. - Mới mẻ về nội dung: mạch cảm xúc của bài thơ được khơi nguồn, nảy nở 18 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

19. đem tài năng, tâm huyết, sức lực của mình để cống hiến làm đẹp cho cuộc đời chung. - Từ những điều mới mẻấy, nhà thơ đã nhắn nhủ tới mỗi con người hãy biết tượng; chất họa gợi cảm, chất nhạc vấn vương; giọng điệu biến đổi linh hoạt, khi ngọt ngào, tha thiết, say sưa, khi hối hả, khi lại trầm lắng suy tư. Bài thơ đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc góp thêm vào vườn ca mùa xuân một nốt nhạc trầm và xúc động, sao xuyến lòng người. - Mới mẻ về nghệ thuật : ngôn ngữthơ giàu hình ảnh, giàu ý nghĩa biểu * “ Lời nhắn nhủ” mà nhà thơ muốn đem “ góp vào đời sống”. ngập tràn sức xuân và khát vọng, sống mãnh liệt. Điều đó đã gieo vào lòng người đọc những rung động sâu xa, truyền cho người đọc niềm lạc quan, yêu đời ngay cả khi mặt trời sắp lặn. - Bài thơ ra đời khi Thanh Hải sắp vĩnh biệt cuộc đời nhưng cảbài thơ vẫn trăng trối ông gửi lại cho đời. Cuộc sống mỗi người chỉcó ý nghĩa khi cống hiến và hi sinh, khi biết gắn cuộc đời mình vào cuộc sống chung. Một người hãy góp một nốt trầm, “Mùa xuân nho nhỏ” vào bản hoa ca bất tận của cuộc đời. - Bài thơ không chỉđược coi là lời tổng kết cuộc đời nhà thơ mà còn là lời 3. Kết bài nên thành công của bài thơ. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một lẽ sống đẹp Thanh Hải gửi nhắn lại cho cuộc sống hôm qua, hôm nay và mãi về sau. - Sự sáng tạo của Thanh Hải tỏng bài thơ Mùa xuân nho nhỏ góp phần làm khát khao được sống và cống hiến thật nhiều cho cuộc đời chung. - Bài thơ có sức sống lâu bền trong lòng bạn đọc, khơi gợi trong ta những III. Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích 1, Khái niệm: Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủđề hay nghệ thuật của một tác phẩm truyện/ đoạn trích cụ thể. 2, Đặc điểm 19 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

20. - Nghị luận về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm hoặc đoạn trích. - Nghị luận về một phương diện, khía cạnh của nội dung và nghệ thuật trong một tác phẩm hoặc đoạn trích. * Ví dụ: Truyện ngắn “ Chiếc lược ngà” của NQS là một câu chuyện cảm động về tình cha con trong hoàn cảnh éo le. Em hãy phân tích tác phẩm để làm sáng tỏ nhận định trên. 3, Dàn ý chung a) Mở bài - Giới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác giảvà văn bản. - Giới thiệu vấn đề cần nghị luận. - Nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình. b) Thân bài - Khái quát về tác phẩm và vịtrí đoạn trích. - Phân tích nội dung và nghệ thuật theo yêu cầu của đề. - Bình luận, đánh giá về tác phẩm hoặc đoạn trích. c) Kết bài: Nhận xét, đánh giá khái quát tác phẩm, đoạn trích. 4, Đề minh họa Đề 1: Nêu cảm nhận của em vềđoạn trích sau: Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ từng cụm trong không trung, che đi những gì từ xa. Các anh cao xa có nhìn thấy chúng tôi không? Chắc có, các anh ấy có những cái ống nhòm có thể thu cảtrái đất vào tầm mắt. Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các anh chiến sỹ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽkhông đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứđàng hoàng mà bước tới. Quả bom nằm lạnh lùng trên một bụi cây khô, một đầu vùi xuống đất. Đầu này có vẽhai vòng tròn màu vàng…Tôi dùng xẻng nhỏđào đất dưới quảbom. Đất rắn. 20 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

21. Những hòn soỉ theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng. (Trích Ngữvăn 9 – tập hai, NXB giáo dục, 2015) Gợi ý làm bài Mở bài - Giới thiệu tác giả, văn bản, đoạn trích: + Nhà văn Lê Minh Khuê: Cây bút chuyên viết về truyện ngắn. LMK làm thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mĩ. Với trải nghiệm cuộc sống chiến trường, nhà văn có những trang viết rất chân thực, sinh động về cuộc sống chiến đấu của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. + “ Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm thành công của Lê Minh Khuê. Truyện được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, gay go. “ Những ngôi sao xa xôi” như một baì ca ca ngợi tinh thần kháng chiến anh dũng và vẻđẹp tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong. + Đoạn trích khắc họa khung cảnh và tâm trạng của nhân vật Phương Định phá bom. Thân bài - Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, Phương Định xung phong ra mặt trận, xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước. Cuộc sống chiến trường nhiều khó khăn, hiểm nguy đã tôi luyện ởPhương Định lòng quả cảm, không sợ hi sinh. Tâm lí của Phương Định trong một lần phá bom được miêu tả rất chi tiết ởtrong đoạn trích. - Đoạn văn khắc họa khung cảnh và không khí căng thẳng, nguy hiểm của việc phá bom: Vắng lặng đến phát sợ. Cây còn lại xơ xác. Đất nóng. Khói đen vật vờ…Tác giảđã sử dụng những câu 21 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

22. trần thuật đơn ngắn, với nhịp điệu dồn dập, tạo không khí căng thẳng. - Phương Định có nét tâm lí con gái. Mặc dù đây là một công việc rất quen thuộc nhưng không tránh khỏi những hồi hộp, căng thẳng: Các anh cao xạ có nhìn thấy chúng tôi không? - Sựdũng cảm của PĐ được kích thích bởi lòng tự trọng. Cảm giác như có ánh mắt của các anh chiến sĩ dõi theo, PĐ không đi khom mà dõng dạc, đường hoàng, ngẩng cao đầu bước tới quả bom. Tác giảđã sử dụng nghệ thuật độc thoại nội tâm để cho thấy những nét biến chuyển tinh vi trong tâm trạng nhân vật. Thông qua đó, nhà văn khắc họa phẩm chất anh dũng, kiên cường, hiên ngang của người nữthanh niên xung phong khi đối diện với cái chết. - Đối diện với quả bom, cận kề với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người cũng trở nên sắc nhọn: Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Nhà văn đã sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác bằng các từ ngữ sắc sảo để nhấn mạnh sự hiểm nguy của công việc phá bom, cũng như cảm nhận tinh tế của Phương Định. - Bằng kinh nghiệm Phương Định thấy vỏ quảbom đang nóng lên, một dấu hiệu chẳng lành. Bỏ qua những khó khăn, nguy hiểm, PĐ tự giục mình làm nhanh hơn để hoàn thành công việc. Phương Định không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy PĐ không nghĩ tới cái chết, không màng tới sự sống, điều cô quan tâm nhất là làm sao hoàn thành tốt được công việc. Điều đó cho thấy tinh thần trách nhiệm rất cao với công việc của nhân vật. - Nghệ thuật: Câu trần thuật đơn, câu rút gọn, nhịp ngắt dồn dập, nghệ thuật độc thoại nội tâm, phân tích tâm lí nhân vật độc đáo, tình huống kịch tính, điểm nhìn của tác giả hòa lẫn vào điểm nhìn tâm trạng của nhân vật để tạo nên không khí căng thẳng, 22 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

23. hiểm nguy và khắc họa tâm lí Phương Định. Thông qua đó, ta thấy rõ phẩm chất anh dũng, kiên cường của nhân vật. Đó là phẩm chất tiêu biểu cho thế hệ trẻ thời kì kháng chiến chống Mĩ. Kết bài - Phương Định là một hình tượng đẹp, tiêu biểu cho thế hệ thanh niên trong thời kì kháng chiến. Chúng ta yêu mến, cảm phục và luôn biết ơn vì sự hi sinh lớn lao của họ. Đề 2: Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng ( Ngữvăn 9, tập 1, NXB Giáo dục, 2011) của nhà văn Kim Lân khi nghe tin làng mình theo giặc. Gợi ý dàn bài Mở bài - Giới thiệu tác giả, văn bản, nhân vật ông Hai - Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: Tâm trạng của nhân vật ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc. Thân bài Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai - Khi nghe tin làng theo giặc, ong bàng hoàng sững sờ: Cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại, da mặt tê rân rân, tưởng như không thởđược. Đó là cái tin vượt quá sức tưởng tượng của ông, chưa bao giờ ông dám nghĩ đến. Nó đến với ông quá bất ngờ, khiến ông đau đớn. - Ông nghi ngờ, chưa tin, hỏi lại: “Có thật không hả bác? Hay là chỉ lại”…Nhưng khi cái tin ấy được khẳng định từ chính miệng những người dân tản cư, ông không thểkhông tin được nữa. Người ta nói làng Chợ Dầu theo tây cũng như là đang nói chính ông vậy. Từ lúc đó, tâm trạng ông bị ám ảnh, day dứt với mặc cảm mình là kẻ phản bội. Ông đánh trống lảng ra về“Hà, nắng gớm, về nào”…Trên đường ông cứ cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông tủi hổ, và dường như không muốn để ai nhìn thấy mình. - Vềđến nhà, ông tủi thân, nằm vaath ra giường. Nhìn lũ trẻđang chơi, ông thương con. Chúng nó còn quá nhỏ, chúng nó vô tội. rồi 23 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

24. đây cuộc sống của chúng ta sẽ ra sao, vì chẳng ai người ta chứa kẻ theo Tây phản bội đất nước. - Ông sống trong tâm trạng nơm nớp lo sợ, xấu hổ, nhục nhã. Cứ nghe thấy bên ngoài xì xào, thoáng nghe thấy tiếng Tây, việt gian, cam nhông là ông lủi ra một góc nhà, nín thít. Thậm chí, đêm ông trằn trọc, lo âu không ngủđược. - Ông đau khổ, tủi hờn, xấu hổ khi mụ chủnhà đánh tiếng đuổi người làng Chợ Dầu, đuổi gia đình ông đi nơi khác. Ông lo lắng rồi đây sẽ mang con cái, gia đình đi đâu. Ai người ta chứa? - Ông Hai bịđẩy vào đường cùng, tâm trạng ông vô cùng bế tắc, tuyệt vọng. Trong nội tâm, ông luôn đấu tranh, giằng xé giua hai sự lựa chọn: Vềlàng hay đi theo kháng chiến? Nhưng ý nghĩ về làng vừa nhen nhóm, ông đã gạt phắt đi. Về làng tức là bỏ kháng chiến, bỏ cụ Hồ, sẽ trở thành kẻ phản bội, trở thành nô lệ cho Tây, phải chịu kiếp nô lệ lầm thanđánh mất danh dự và lòng tự trọng. cuuois cùng ông đi đến một quyết định dứt khoát mà đau đớn: làng thì yêu thật nhưng làng theo Tây thì phải thù. Tình yêu nước đã bao trùm, vượt lên tình yêu làng. - Dù quyết định như vậy, song cũng không thể vứt bỏ tình yêu với làng Chợ Dầu. Trong lúc đau đớn, tuyệt vọng, không thể chia sẻ với ai, ông tâm sự với đứa con út, cũng là tự nói với chính lòng mình, khẳng định tấm lòng chung thủy của mình với kháng chiến. - Diễn biến tâm trạng ông Hai được khắc họa một cách tinh tế, sinh động. Tác giả sử dụng nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật, đối thoại, độc thoại, xen lẫn với độc thoại nội tâm. Tâm trạng của nhân vật được bộc lộqua các ý nghĩ, hành động, nét mặt, cử chỉ, ngôn ngữ đậm chất nông dân. Điều đó chứng tỏ Kim Lân phải am hiểu sâu sắc tâm lí, tình cảm của người nông dân. - Tấm lòng yêu làng, yêu nước của ông Hai là điển hình cho tình yêu làng, yêu nước của những người nông dân trong kháng chiến chống 24 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

25. Pháp lúc bấy giờ. Kết bài - Khẳng định sự yêu quí, tôn trọng đối với tinh thần yêu nước, yêu làng của nhân vật. - Khẳng định sự thành công của tác phẩm và tài năng của nhà văn Kim Lân IV. Nghị luận về một tình huống truyện 1, Khái niệm: Nghị luận về một tình huống truyện là làm rõ những cơ sở tạo nên câu chuyện( mối quan hệ, hoàn cảnh, môi trường sống của nhân vật)| để truyền tải nội dung tư tưởng sâu sắc của truyện. 2, Đặc điểm - Tình huống truyện chính là hạt nhân của một truyện ngắn. Trong chương trình Ngữvăn 9, các em sẽđược biết đến 3 tình huống truyện cơ bản: Tình huống tâm trạng ( Làng- Kim Lân); tình huống hành động( Lặng lẽ Sapa- Nguyễn Thành Long); tình huống nhận thức( Bến quê- Nguyễn Minh Châu). Ví dụ: Tình yêu làng và lòng yêu nước chân thành, sâu sắc của nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng đã được Kim Lân khám phá, thể hiện qua những tình huống truyện đặc sắc . Em hãy chỉ ra và phân tích tình huống đắc sắc đó. 3, Dàn ý chung a) Mở bài - Giới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác giả, văn bản - Dẫn dắt vấn đề nghị luận b) Thân bài - Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác. - Phân tích và chỉra ý nghĩa của các tình huống truyện - Đánh giá về tình huống truyện. 25 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

26. c) Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của tình huống truyện, từđó, nêu giá trị của tác phẩm. 4. Đề minh họa Đề 1: Phân tích tình huống trong truyện ngắn Làng- Kim Lân Gợi ý dàn bài Mở bài - Giới thiệu tác giả, văn bản +Tác giả: Là cây bút truyện ngắn xuất sắc, tiêu biểu trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Ông am hiểu, gắn bó sâu sắc với người nông dân. Hầu hết các tác phẩm của Kim Lân đều viết vềđề tài người nông dân, cảnh sinh hoạt ở làng quê. + Văn bản: Truyện ngắn Làng được viết và đăng báo trên tạp chí Van nghệnăm 1948- giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Thông qua nhân vật ông Hai, tác giả muốn nói về tình yêu làng, yêu nước của những người nông dân thời đó. Một trong những thành công của tác phẩm là nghệ thuật tạo dựng tình huống đặc sắc. Thân bài - Tình huống: Ông Hai nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc + Ông Hai là một người nông dân rất yêu làng. Giặc Pháp vào xâm lược, bất đắc dĩ ông Hai phải rời làng đi tản cư. Ởnơi tản cư, ông luôn nhớ vềlàng, say sưa khoe về làng. Ông rất tự hào về tinh thần kháng chiến của làng Chợ Dầu. Hễ ai hỏi về làng, mắt ông lại sáng lên. Không những thế, ông còn yêu nước. Ông rất hay lên phòng thông tin nghe ngóng tin tức đánh giặc của quân mình. Tình yêu làng song hành với tình yêu nước. + Một hôm, khi ngồi trong quán nước, ông Hai tình cờnghe được tin làng Chợ Dầu theo giặc từngười đàn bà tản cư dưới xuôi. Cái tin ấy làm ông đau đớn, tủi hổ, thay đổi cả tâm tính và trở thành nỗi ám ảnh trong ông. Ông Hai đấu tranh tinh thần để lựa chọn: một bên là tình yêu làng- một bên là lòng yêu nước. Ông đấu tranh 26 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

27. nội tâm, để rồi đi đến một quyết định dứt khoát mà đau đớn: Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây thì phải thù. - Tình huống tạo nút thắt, cao trào cho tác phẩm. Từđó nhà văn cho thấy diễn biến tâm lí gay gắt, phức tạp trong nhân vật. Người đọc cảm nhận được tình yêu làng, yêu nước sâu sắc trong tâm hồn ông Hai. Tình huống truyện tạo sự gay cấn, hấp dẫn cho truyện ngắn, đồng thời giúp Kim Lân bộc lộtư tưởng, chủđề tác phẩm. - Tình huống: Ông Hai nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc được cải chính + Trong lúc ông Hai tuyệt vọng, đau khổ nhất thì có người ở làng chợ Dầu lên báo tin nhà ông bịTây đốt. Không cần văn bản, giấy tờ xác thực, đối với ông, sự việc tây đốt nhà mình là một điều cải chính rõ ràng nhất. Tình huống này giúp mở nút câu chuyện, giải tỏa mọi buồn bã, tủi hổ của ông Hai. Ông vui mừng, lật đật chạy đi khoe với mọi người. Ông lại trở về dáng vẻ hoạt bát, vui vẻ và lại say sưa kể vềlàng mình. Lúc này tình yêu làng, yêu nước lại hòa vào nhau, tình yêu nước bao trùm lên tình yêu làng. - Tình huống truyện rất độc đáo, kết hợp với nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật đã khắc họa tình yêu làng, yêu nước của người nông dân trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Kết bài - Truyện ngắn Làng là một tác phẩm độc đáo viết về tình yêu làng, yêu nước của người nông dân. Tình huống truyện đã góp phần làm nổi bật chủđề của tác phẩm. Qua đó, ta thấy được tài năng xây dựng tình huống của nhà văn Kim Lân Đề 2: Phân tích tình huống truyện “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng Gợi ý dàn bài Mở bài - Giới thiệu tác gải, văn bản + NQS: Cây bút trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Các tác 27 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

28. phẩm của ông hầu hết viết về cuộc sống và con người Nam Bộ trong hai cuộc kháng chiến. + Chiếc lược ngà: Một truyện ngắn viết về tình phụ tử sâu nặng của hai cha con: ông Sáu và bé Thu. Truyện ngắn rất giản dị, mộc mạc nhưng chứa đầy sức bất ngờ, sự cảm động. Một trong những yếu tố tạo nên thành công cho tác phẩm là nghệ thuật tạo dựng tình huống truyện độc đáo. Thân bài - Tình huống: Ông Sáu vềthăm nhà trong ba ngày nghỉ phép + Ông Sáu đi kháng chiến khi con gái chưa tròn một tuổi. Mãi đến năm bé Thu lên tám mới có dịp trở vềthăm nhà trong ba ngày nghỉ phép ngắn ngủi. + Ông hồi hộp, mong ngóng được gặp con, tưởng rằng sẽđược âu yếm, chăm sóc con. Xuồng chưa cặp bến, ông đã nhón chân nhảy lên bờ. Với giọng lặp bặp, run run, ông Sáu dang hai tay chờđón con và sải bước đến gần con. Ông tưởng rằng đứa bé sẽ chạy ào tới, ngồi trong lòng mình. + Thếnhưng, bé Thu lại không nhận cha. Nó sợ hãi hét lên kêu: má…má. Không những thế, trong ba ngày, bé Thu nhất định không chịu gọi ông Sáu là cha, dù có bị dồn vào những tình huống khó. Thậm chí, trong bữa cơm, ông Sáu gắp cho nó một miếng trứng cá to vàng, nó cầm đũa, xoi vào cái chén và hất văng miếng trứng cá ra. Ngày cuối cùng ông Sáu được ở bên con, bé Thu còn bỏ sang nhà bà ngoại. + Sang nhà ngoại, nghe ngoại kể chuyện, bé Thu mới hiểu rõ tại sao ông Sáu lại có vết thẹo dài trên má. Nó cảm thấy ân hận vì đã đối xử không tốt với cha. Tuy nhiên, hành động không nhận cha của bé Thu càng chứng tỏ tình yêu sâu sắc, lớn lao dành cho người ba kính yêu của mình trong bức ảnh chụp chung với má. Nó không chấp nhận ai khác làm ba của nó, ngoại trừngười trong ảnh. + Ngày chia tay, ông Sáu sợ con lại giãy lên, lại bỏ chạy. Ông chỉ 28 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

29. dám đứng nhìn con từ xa. Bỗng nhiên, bé Thu hét lên, gọi Ba…Ba rồi chạy đến ôm ba. Nó dùng hai chân quặp lấy ba, hôn cả vết thẹo dài trên má của ba . Nó không muốn cho ba đi nữa. Ông Sáu vô cùng hạnh phúc trước tình cảm mãnh liệt của con. Đó là một khung cảnh chia tay đầy xúc động, cũng là lần gặp cuối cùng. - Tác giảđã tạo ra một tình huống hết sức độc đáo. Đặt nhân vật vào tình huống đó, nhà văn đã khắc họa, bộc lộ rõ tâm lí nhân vật. Từđó, người đọc thấy được tình cha con sâu nặng của cha con ông Sáu, thấy được nét tính cách ngây thơ, cứng cỏi, ngang ngạnh của bé Thu. - Tình huống: Ở chiến khu, ông Sáu làm chiếc lược ngà tặng con. + Ngày trở về chiến khu, ông Sáu hết lòng thương nhớ con. Ông hối hận vì đã một lần đánh con. Thương con, ông Sáu dành hết tâm sức của mình làm chiếc lược ngà. Ông tỉ mẩn khắc từng nét chữ Yêu nhớ tặng Thu, con của ba. Chiếc lược như làm vơi đi phần nào nỗi nhớcon. Nhưng ông lại càng mong muốn được gặp con hơn. + Thếnhưng, trong một trận càn lớn của Mĩ- Ngụy, ông Sáu đã hi sinh. Trước lúc nhắm mắt, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, ông Sáu đã gửi gắm chiếc lược ngà cho bác Ba để bác trao tận tay cho bé Thu. - Tình huống đã bộc lộtình yêu thương con sâu sắc của ông Sáu, khiến người đọc vô cùng xúc động. - Hai tình huống truyện được liên kết với nhau rất chặt chẽ, thông qua hình ảnh chiếc lược ngà. Đây là sáng tạo nghệ thuật độc đáo, hấp dẫn, góp phần thể hiện tình cảm sâu nặng của cha con ông Sáu. Kết bài - Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, kết hợp với nghệ thuật phân tích tâm lí nhân vật tinh tếđã tạo nên thành công cho tác phẩm. Tình cha con sâu nặng khiến người đọc vô cùng cảm 29 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

30. động và nhớ mãi. V. Nghị luận về một nhân vật 1, Khái niệm: Nghị luận về một nhân vật là làm rõ những đặc điểm bên ngoài( hoàn cảnh, ngoại hình, cử chỉ- hành động, mối quan hệ…) và đặc điểm bên trong( phẩm chất, tính cách, nội tâm,…) nhằm thấy được dụng ý nghệ thuật, tư tưởng tình cảm của tác giả. 2, Các dạng bài - Phân tích một khía cạnh của nhân vật. Ví dụ: Phân tích vai trò của nhân vật ông họa sĩ trong truyện ngắn Lặng lẽ Sapa của NTL. - Phân tích nhân vật để chứng minh cho một nhận định. Ví dụ: Phân tích nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân để làm rõ cho nhận định: “ Ông người nông dân này, tình yêu làng tha thết thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến”. 3, Dàn ý chung a) Mở bài - Giới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác giả, văn bản - Giới thiệu về nhân vật và vấn đề cần nghị luận b) Thân bài - Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác. - Vị trí của nhân vật trong tác phẩm. - Phân tích đặc điểm của nhân vật: ngoại hình, tính cách nội tâm,… - Đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng nhân vật. c) Kết bài: Khẳng định vai trò, giá trị của nhân vật trong tác phẩm. 30 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

31. 4. Đề minh họa Đề 1 : Ấn tượng sâu sắc của em về vẻđẹp tâm hồn nhân vật Phương Định trong đoạn trích Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. 1. Mở bài: Cần nêu được: - Giới thiệu tác giả - Giới thiệu văn bản. - Giới thiệu nhân vật. - Nêu vấn đề nghị luận. Tham khảo mở bài: - Lê Minh Khuê thuộc thế hệnhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ truyện Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc diễn ra ác liệt nhất. nhiên trẻtrung yêu đời, có tình đồng chí đồng đội gắn bó. - Truyện kể vềPhương Định, một cô gái dũng cảm trong chiến đấu, hồn 2. Thân bài a) Giải thích : Vẻđẹp tâm hồn là vẻđẹp toát ra từ một con người, được thể hiện trên nhiều phương diện ( tư tưởng, tình cảm, cách nghĩ, cách sống …) b) Hoàn cảnh sống và chiến đấu của Phương Định chiến đấu trên một cao điểm giữa một vùng trọng điểm, nơi tập trung nhiều bom đạn nhất, sự nguy hiểm và ác liệt. - Cũng như các cô gái thanh niên xung phong khác, Phương Định sống và ném bom, đo khối lượng đất đá cần san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Mỗi ngày, có thể phải phá bom từ3 đến 5 lần. - Công việc: cùng đơn vị nữ thanh niên xung phong hằng ngày quan sát địch 31 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

32. đạn và có thể hi sinh bất cứ lúc nào. Thếnhưng từ hoàn cảnh sống khắc nghiệt ấy, Phương Điịnh vẫn thể hiện được những nét đẹp tâm hồn đáng quý. -> Như vậy, hằng ngày cuộc sống của Phương Định là phải đối diện với bom c) Vẻđẹp tâm hồn Phương Định. * Phương Định là cô gái Hà Thành trẻtrung, xinh đẹp, tâm hồn trong sáng: kiêu hãnh như đài hoa loa kèn; hai bím tóc dài, mềm mại; đôi mắt dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng, cái nhìn xa xăm …. Vẻđẹp của Phương Định đã hấp dẫn bao tràng trai, chính cô thừa nhận “ Không hiểu sao các anh pháo thủ và lái xe hay hỏi thăm tôi…”. - Phương Định là cô gái có nét đẹp duyên dáng, yêu kiểu: Một cái cổ cao nhạy cảm, biết mình được nhiều anh lính đểý nhưng cô chưa dành tình cảm cho ai, cô không săn sóc vồn vã như những cô gái khác. - Cách cư xử : ý nhị, kín đáo, kiêu kì của con gái Hà Thành. Phương Định cũng giữ nguyên những nét đẹp trong sáng của những cô gái mới lớn: - Vào chiến trường, sống ởnơi sự sống hủy diệt nhưng lúc nào Phương Định thích ngắm mắt mình trong gương, thích ngồi bó gối mơ màng … + Thích làm duyên, làm điệu ngay giữa cuộc sống chiến trước khốc liệt: bao giờ nghe thấy bom rơi, đạn nổ. Tiếng hát của cô át tiếng bom, át cảđau thương, gian khổ hiểm nguy. Đó là biểu hiện của tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm tin yêu cuộc sống. + Thích hát, hay hát, tự bịa cả ra lời hát; hát trong mọi khoảnh khắc như chưa mở về một ngày mai hòa bình, thống nhất. Khi một trận đánh khốc liệt vừa đi qua, chỉ một cơn mưa đá bất ngờập xuốn nơi núi rừng Trường Sơn cũng khiến Phương Định quên hết cảmưa bom, bão đạn, quên cảcăng thẳng, hiểm nguy; cô và đồng đội lại say sưa tận hưởng niềm vui như con trẻ, đưa cô sống lại tất cả những kí ức tươi đẹp thời thiếu nữkiêu sa bên gia đình nơi thành phố mến thương. + Hồn nhiên, mơ mộng : đêm đêm, cô nhìn lên những ngôi sao trên bầu trời, chai sạn. Chiến tranh, bom đạn kẻ thù có thể hủy diệt sự sống nhưng không bao giờ Sống ởnơi thần chết luôn rình rập nhưng tâm hồn Phương Định không hề 32 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

33. cướp đi được sự hồn nhiên, tinh thần lạc quan và sự trong sáng, tâm hồn trẻ trung của những cô gái trẻnhư Phương Định. trách nhiệm cao. * Phương Định là nữthanh niên xung phong dũng cảm, can trường, tinh thần quốc; - Phương Định tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam hiến dâng cuộc đời mình cho tháng ngày sống bình yên, hạnh phúc cùng với mẹ trong một ngôi nhà nhỏ. + Phương Định cũng có thời học sinh hồn nhiên, trong sáng. Cô có những trở thành thanh niên xung phong sống và chiến đấu tại một cao điểm ác liệt ở mặt trận Trường Sơn. + Nhưng khi Tổ quốc cần những người con ra trận, cô đã từ biệt Hà Thành để cô quen với bom đạn chiến đấu và hi sinh. + Vào đây mới được ba năm, một khoảng thời gian không dài nhưng cũng đủ bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hốbom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom” . Đó là những công việc hết sức nguy hiểm nhưng được cô nói gọn gàng, nhẹnhư không, giản dịmà cũng thật anh hùng. + Cô nói về công việc của mình: “ Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có chiến đấu, hi sinh vì Tổ quốc, cô coi đó là trách nhiệm, nghĩa vụ là niềm hạnh phúc của tuổi trẻkhi được hiến dâng cuộc đời mình cho đất nước. Công việc đủ gian khổ và nguy hiểm, nhưng với Phương Định được sống và phá bom. - Phương Định rất dũng cảm và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc đồng đội đi phá bom. Trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, mỗi ngày địch trút bom từba đến năm lần. Nen phá bom là công việc thường xuyên của cô. Nhưng mỗi lần phá bom đều rất căng thẳng, từng cảm giác nhỏ nhất của Phương Định đã được nhà văn miêu tả hết sức tinh tế. + Khí phách anh hùng và lòng dũng cảm của cô thể hiện rõ nhất khi cùng bước tới”. Khai thác chi tiết này nhà văn muốn ca ngợi tư thế tuyệt đẹp của con Khi đi đến bên quảbom; cô không đi khom “ khi có thể cứđàng hoàng mà 33 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

34. người Việt Nam khi ra trận : một cô gái mảnh dẻ, nhỏbé nhưng không hề run sợ trước bom đạn của kẻ thù. dây cháy chậm, châm ngòi, khỏa lấp đất rồi chạy vềnơi trú ẩn. Nhưng khi lưỡi xẻng chạm vào vỏ quả bom, cô phát hiện vỏ quảbom đang nóng lên nhưng lại không rõ nguyên nhân. Vậy mà cô vẫn bình tĩnh, thao tác cẩn trọng, tỉ mì, thành thạo theo đúng mệnh lệnh chỉ huy của chị Thao. Ở bên quả bom, cô phải làm nhiều động tác, đào lỗ chôn thuốc mìn, dòng sự lo lắng; nhỡ thuốc mìn không nổ phải chôn lại lần thứ hai trong khi quả bom đang nóng lên. Nguy hiểm nhân lên nhiều lần. Trong cô đã nghĩ tới cái chết nhưng rất mờ nhạt. Vì với cô, dù phải hi sinh cô cũng quyết tâm phá bằng được quả bom. Chờ quả bom nổ: đây là giây phút căng thẳng nhất. Và trong cô còn có thêm chỉ là cái chết mờ nhạt, không cụ thể”, chưa bao giờ cái chết trở thành nỗi ám ảnh đến mức cô phải lo lắng, phải trằn trọc. Cô đặt mục đích hoàn thành nhiệm vụ phá bom lên trên cả tuổi xuân, trên cả mạng sống của mình. + Những lúc căng thẳng, hiểm nguy, Phương Định có nghĩ cái chết nhưng “ thời chống Mĩ, sẵn sàng “ Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, như bao chàng trai, cô gái Việt Nam tình nguyện lên đường bảo vệ non sông. Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp thống nhất non sông, Bắc Nam sum họp. Phương Định mang lí tưởng sống cao đẹp của tuổi trẻ Việt Nam anh hùng * Phương Định là cô gái giàu tình cảm, giàu tình đồng chí, đồng đội. yêu thương, sự quan tâm cho những người đồng đội. Từ giã Thủđô yêu dấu để vào với Trường Sơn, Phương Định luôn dành tình bước đường ra trận. Cô coi họ là thần tượng, là những người dùng cảm, thông minh và can đảm nhất. Họlà động lực tiếp cho cô sức mạnh mỗi khi làm nhiệm vụ phá bom. - Cô yêu mến, khâm phục tất cả những chiến sĩ có gặp đêm đêm trên mỗi trinh sát. Cô kể về họ bằng giọng kểđầy thân thương, trìu mến và hiểu họ một cách sâu sắc. Cô coi Nho, Thao như người thân trong gia đình. Cô khâm phục, ngưỡng - Phương Định dành nhiều tình cảm nhất cho những chị em trong cùng tổ 34 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

35. mộ sự“ Bình tĩnh đến phát bực” của chị Thao, cô hiểu tất cả những điểm yếu, những lo toan đang quay cuồng trong đầu óc chị. Cô nhìn nhận và coi Nho như một đứa em gái đáng yêu. Nho bịthương, cô làm tất cả, chăm sóc cho Nho như một người em, như một nữ y tá dạn dầy kinh nghiệm chiến trường. Nhìn vào mắt đồng đội, cô hiểu được tất cả những nghĩ suy thầm kín trong lòng họ. nỗi nhớgia đình, người thân, là động lực để cô chiến đấu dũng cảm đểhướng về ngày mai hòa bình. Tình đồng chí đã trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc, xoa dịu trong cô d) Nghệ thuật khắc họa vẻđẹp tâm hồn nhân vật giàu tính khẩu ngữ. - Chọn ngôi kể thứ nhất, ngôn ngữ kể chuyện tự nhiên, trẻtrung đầy nữ tính, dễ vui, dễ buồn, hay mơ mộng, hoài niệm của tuổi mới lớn ; cảm giác sắc nhọn mỗi lần bên trái bom…); đặt nhân vật trong những tình huống đặc biệt, khám phá, phát hiện và miêu tả nhân vật qua những hành động, suy nghĩ, … - Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, chân thực, đời thường( tâm trạng 3. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề. kháng chiến chống Mĩ cứu nước đã mang vào Trường Sơn cả tuổi thanh xuân, cống hiến không tiếc máu xương để giữ cho tuyến đường Trường Sơn không một giờ đứt mạch. Qua nhân vật, người đọc thêm yêu mến, tự hào, trân trọng hơn quá khứ hào hùng của dân tộc. - Nhân vật Phương Định là hình ảnh của tuổi trẻ Việt Nam anh hùng thời kì tưởng sống cao đẹp của thế hệ cha anh, gìn giữ và xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp văn minh,… - Liên hệ trách nhiệm của tuổi trẻ hôm nay: tiếp nối và phát huy những lí Đề 2 : Nêu cảm nhận của em về nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. 1. Mở bài 35 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

36. bút kí, truyện của Nguyễn Thành Long hấp dẫn người đọc bằng giọng văn trong sáng, giàu chất thơ, cốt truyện tưởng như giản đơn mà rất giàu ý nghĩa khái quát. - Nguyễn Thành Long ( 1925 – 1991) là cây bút chuyên về truyện ngắn và Cai năm 1970, in trong tập Giữa trong xanh ( 1972). Nhân vật chính trong tác phẩm là anh thanh niên làm việc ở trạm khí tượng. Đó là một người lao động mới với những phầm chất : yêu đời, yêu nghề, say mê và có trách nhiệm cao trong công việc; có tình cảm nồng hậu hiểu khách luôn biết quan tâm tới mọi người và rất khiêm tốn. - Lặng lẽ Sa Pa là kết quả chuyến công tác của Nguyễn Thành Long ở Lào 2. Thân bài a) Vị trí và cách gọi tên nhân vật: - Cách gọi tên nhân vật \ thanh niên” đã làm cho ý nghĩa của truyện có sức khái quát hơnL con người tiêu biểu cho thế hệ trẻ, cho người lao động mới đang ngày đêm âm thầm cống hiến cho nhân dân, cho Tổ quốc. + Nếu Nguyễn Thành Long đặt tên riêng cho nhân vật mà chỉ gọi bằng “ anh - Vị trí của nhân vật: chính của truyện Lặng lẽ Sa Pa. + Anh thanh niên làm việc ở trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn là nhân vật + Nhân vật này không xuất hiện ngay từđầu truyện mà chỉ xuất hiện trong cuộc gặp gỡ giữa các nhân vật khác như bác lái xem ông họa sĩ, cô kĩ sư mới ra trường, khi xe của họ dừng lại nghỉ. Nhân vật ấy chỉ hiện ra trong chốc lát, đủđể các nhân vật khác kịp ghi nhận một ấn tượng, một kỉ họa chân dung về anh rồi dường như anh lại khuất lắp vào trong mây mù bạt ngàn và cái lặng lẽ muôn thuở của núi cao Sa Pa. Nhân vật anh thanh niên hiện ra để cho mọi người cảm nhận rằng. “ Trong cái lặng im của Sa Pa…, Sa Pa mà chỉnghe tên, người ta đã nghĩ đến truyện nghỉngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”. b) Hoàn cảnh sống và công việc 36 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

37. anh chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo” công việc của anh là “ làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu”, cụ thểlà “ đo gió, đo mưa, đo nắng tính mây, đo chấn động mặt đất” nhằm dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu. Công việc ấy đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiệm cao. - Anh sống và làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600mm “ Xung quanh giờsáng. Rét …có cảmưa tuyết … Nửa đêm …. Chui ra khỏi chăn, ngọn đèn bão vặn to đến cỡ nào vẫn thấy không đủsáng. Xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng im ởbên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới”. Công việc ấy có nhiều gian khổ: “ Gian khổ nhất là lần ghi và báo lúc một đỉnh núi cao không một bóng người. Cô đơn đến mức thèm người quá” phải kiếm cớ dừng xe qua đường đểđược gặp người. - Gian khổ nhất là sựcô đơn, vắng vẻ, quanh năm suốt tháng một mình trên tốt đẹp của anh thanh niên. - Từ việc miêu tả hoàn cảnh sống ấy, tác giảđã làm nổi vật những phẩm chất c) Vẻđẹp tâm hồn cao quý, đáng trân trọng * Anh thanh niên đẹp trước hết ởlòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm với công việc vốn có nhiều gian khổ. cao quý trong công việc thầm lặng: - Lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, thấy được ý nghĩ phúc không biết được mình đã góp phần phát hiện kịp thời môt đám mây khô mà nhờđó, không quân ta hạđược bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng. Anh cảm thấy được hạnh phúc khi được làm việc và dâng hiến sức xuân của mình vì Tổ quốc, vì hạnh phúc con người. + Anh không tô đậm cái gian khổ của công việc mà nhấn mạnh niềm hạnh Và khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thếđấy, chứ cắt nó đi, cháu buồn chết mất”. Dù đang một mình, nhưng anh tự hiểu mình đang cùng với bao người khác làm việc vi con người, vì cuộc sống nên + Có những suy nghĩ thật giản dị mà xuất sắc về công việc và cuộc sống: “ 37 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

38. không thấy cô đơn nữa, Anh luôn yêu công việc, coi công việc là bạn, là nguồn vui, là lẽ sống của cuộc đời. đến đâu. ởvùng băng giá với tuyết đổsương rơi, bất kì thiên nhiên thếnào, đến đúng thời điểm ấy, anh vẫn phải thức giấc, xách đèn đi ốp, xách máy đi đo, không bỏ một ngày, âm thầm và bền bỉ góp sức mình cho cuộc sống con người,cho cuộc chiến đấu của dân tộc. + Anh chưa bao giờ bỏ trể một giờ“ốp” nào dù cho thời tiết có khắc nghiệt nữa như anh bạn một mình trên đỉnh Phan-xi-păng. + Anh muốn thử sức mình, mong ước được làm việc ởđộcao lí tưởng hơn cô đơn, trởnên phong phú, sôi động khi anh biết lấy sách làm người bạn tâm tình, biết tổ chức cuộc sống của mình một cách ngăn nắp, tươi tắn qua việc trồng hoa, nuôi gà, qua cách ăn ở gọn gàng, khoa học. Thế giới riêng của anh là công việc “ một căn nhà ba gian, sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu dồ, thống kê, máy bộ đàm”. Cuộc đời riêng của anh thu gọn lại một góc trái gian với chiếc giường con, một chiếc bàn học, một giá sách”. - Lòng yêu đời: Anh tự biết cách làm cho cuộc sống của mình không buồn tê, người, có lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và sựquan tâm đến người khác một cách tận tình chu đáo. - Anh thanh niên là người cởi mở, chân thành, quý trọng tình cảm của mọi nỗi nhớ khi mới lên nhận công tác. - Cách anh kiếm cí để gặp người qua đường thật đáng yêu và đểcho vơi bới - Anh là người có tình cảm nồng hậu, hiếu khách. + Mọi khách lên nhà mình chơi. hấp tấp và cũng rất ân cần chu đáo tiếp đãi những người khách xa đến thăm bất ngờ. Anh bộc lộ niềm vui mừng thành thật đến cảm động, sanh “nói to những điều đáng lẽngười ta chỉnghĩ” : “ Tôi không biết kỉ niệm thế nào là cho thật long trọng ngày hôm nay. Bác và cô là đoàn khách thứhai đến thăm nhà tôi từ Tết. Và cô là cô giáo thứ nhất từ Hà Nội lên tới nhà tôi từ bốn năm nay” + Tiếp đón khách chân thành, nồng hậu: Anh vui mừng đến luống cuống, 38 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

39. “Bác lái xe chỉcho ba mươi phút thôi.Hết năm phút rồi.Cháu nói qua công việc của cháu, năm phút. Còn hai mươi phút, mời bác và cô vào nhà uống nước chè, cho cháu nghe chuyện. Cháu thèm nghe chuyện dưới xuôi lắm”…, “Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút nữa thôi …” , “ Trời ơi, chỉcòn năm phút!”. Anh đếm từng phút vì sợ hết mất ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý báu : ông họa sĩ già cái làn trứng làm quà, và không dám tiễn khách ra xe dù chưa đến giờđi “ốp”. + Đến khi chia tay, anh xúc động đến nỗi phải “quay mặt đi” mà ấn vào tay -Anh luôn biết quan tâm tới mọi người: + Anh nhớ cả chuyện vợ bác lái xe vừa mới ốm dậy nên đào củ tam thất làm quà biếu bác. + Tặng hoa cho cô gái lần đầu tiên lên nhà mình chơi. + Biếu tặng mọi người làn trứng gà đểăn trưa. * Anh thanh niên còn là người khiêm tốn : chỉ là nhỏbé, chưa thấm vào đâu so với những người lao động khác ở Sa Pa. - Anh thành thực nhận thấy công việc và sự cống hiến, đóng góp của mình vô lễ”, nhưng anh nhiệt thành giới thiệu những người khác mà anh thực sự cảm phục. Anh nói vềông kĩ sư ởvườn rau dưới Sa Pa, về“đồng chí nghiên cứu khoa học ởcơ quan cháu” đang nghiên cứu lập bản đồ sét, với tất cả sự say mê hào hứng và lòng cảm phục chân thành của mình. - Khi ông họa sĩ muốn vé chân dung mình, anh không dám từ chối “để khỏi Tóm lại: Dù anh thanh niên chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc, nhưng bằng cách đặt nhân vật vào tình huống gặp gỡ tình cờ, qua cảm xúc và đánh giá của mọi người xung quanh , những hi tiết tiêu biểu… tác gải đã phác họa chân dung nhân vật với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, vềý nghĩa công việc. 3.Kết bài những chàng trai trẻnhư anh thanh niên đáng sống và âm thầm dâng hiến tuổi xuân - Trong cái “lặng lẽ” của Sa Pa, trên đỉnh Yên Sơn bốn mùa mây phủ, có 39 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

40. của mình cho hạnh phúc con người, cho Tổ quốc thân yêu. Đó là một mẫu người lý tưởng tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam của một giai đoạn lịch sử có nhiều gian khổ, hi sinh nhưng cũng thật trong sáng, đẹp đẽ. truyện đã gieo vào lòng ta niềm khâm phục, ngưỡng mộvà định hướng cho ta cách sống đẹp, thôi thúc ta khát khao được sống và làm những việc có ích cho cuộc đời. - Vẻđẹp tâm hồn và những suy nghĩ của nhân vật anh thanh niên trong VI. Nghị luận về giá trị của tác phẩm, đoạn trích 1, Khái niệm: Nghị luận về giá trị của tác phẩm, đoạn trích là làm sáng tỏ giá trịtư tưởng mà tác giả gửi gắm. 2, Đặc điểm - Đềbài thường yêu cầu nghị luận về giá trị hiện thực, giá trịnhân đạo hoặc đặc sắc nội dung, nghệ thuật của tác phẩm. Ví dụ: Phân tích giá trị hiện thực và giá trịnhân đạo trong tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương của tác giả Nguyễn Dữ 3, Dàn ý chung a) Mở bài - Gới thiệu ngắn gọn những nét chính về tác gỉa, văn bản. - Giới thiệu về giá trị hiện thực/ giá trịnhân đạo của tác phẩm b) Thân bài - Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác. - Nêu khái quát nội dung cốt truyện. - Giải thích khái niệm giá trị hiện thực/ nhân đạo. - Phân tích các bieur hiện của gái trị hiện thực/ nhân đạo trong tác phẩm. - Đánh giá về giá trị hiện thực/ nhân đạo của tác phẩm. c) Kết bài:Đánh giá ý nghĩa vấn đề trong sự thành công của tác phẩm. 40 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

41. 4, Đề minh họa Đề 1: Phân tích giá trịnhân đạo trong tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ. Gợi ý dàn bài: Mở bài - Giới thiệu tác giả, văn bản: + Nguyễn Dữ: là tác giả tiêu biểu của nền văn học trung đại VN thế kỉ XVI. Sống trong cảnh chếđộ phong kiến mục nát, ông chỉ làm quan một năm rồi lui vềởẩn. + Tác phẩm: Chuyện người con gái Nam Xương là truyện thứ 16 trong tổng số 20 truyện của cuốn Truyền kì mạn lục, có nguồn gốc từ truyện cổtích VN “VợchàngTrương”. + Qua câu chuyện về cuộc đời và cái chết oan khuất của Vũ Nương, nhà văn thể hiện niềm thương cảm đối với người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ có phẩm chất tốt đẹp nhưng phải chịu số phận bất hạnh. Giá trịnhân đạo là yếu tố làm nên thành công của tác phẩm. Thân bài * Giải thích: - Giá trịnhân đạo trong tác phẩm văn học: + Hiểu một cách chung nhất, nhân đạo là lòng yêu thương con người. + Một tác phẩm văn học có giá trịnhân đạo là khi tác phẩm đó thể hiện sự trân trọng, đềcao con người từ vẻđẹp hình thức, phẩm chất đến những ước mơ, khát vọng chân chính. Nhà văn phải thể hiện thái độ bênh vực, cảm thông sâu sắc trước nhưng nỗi đau khổ của con người, lên tiếng tố cáo tọi ác của những thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống chính đáng của con người. - Giá trịnhân đạo là một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công của “ Chuyện người con gái Nam Xương”. * Làm nổi bật giá trịnhân đạo của tác phẩm. - Nguyễn Dữ ngợi ca phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ. 41 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

42. + Vũ Nương là người con gái thùy mị, nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp. Trong cuộc sống vợ chồng, biết TS hay ghen, đa nghi nên nàng luôn biết giữ gìn khuôn phép, không bao giờđể xảy ra thất hòa. + Khi TS đi lính, nàng không mang danh lợi, giàu sang, chỉ mong ngóng ngày chồng trở vềmang theo được hai chữ bình yên. + Ở nhà, nàng hết mực chăm sóc mẹ chồng và bé Đản. Mẹ mất, nàng đau xót, ma chay tế lễ rất chu đáo. Vũ Nương là một người con dâu hiếu thảo, một người vợ yêu chồng, thủy chung, đảm đang, một người mẹ hiền hết mực chăm sóc con. + Khi bịnghi oan, Vũ Nương dùng những lời lẽ ngọt ngào, tha thiết, ngay thẳng để giải thích, mong muốn cứu vãn cuộc hôn nhân. + Nàng là người phụ nữ coi trọng phẩm hạnh, danh tiết, sự trong sạch. - Nguyễn Dữ ngợi ca, yêu mến, trân trọng vẻđẹp phẩm chất truyền thống của người phụ nữ. - Nguyễn Dữxót xa, thương cảm cho số phận bất hạnh của người phụ nữ. + Người phụ nữ là nạn nhân của chếđộ phong kiến nam quyền, hôn nhân không có tình yêu và tự do. Sự phân biệt giàu- nghèo khiến Trương Sinh có thểđối xử thô bạo, gia trưởng với Vũ Nương. + Người phụ nữ là nạn nhân của chiến tranh phi nghĩa. Khi lấy chồng, cuộc sống gia đình hạnh phúc chưa được bao lâu thì đã chia lìa xa cách. Chàng đi lính, để lại mình Vũ Nương với mẹgià và đứa con chưa chào đời. Suốt ba năm, một mình Vũ Nương phải lo toan mọi công việc gia đình. Nàng xứng đáng được hưởng hạnh phúc. Thếnhưng khi Trương Sinh trở về, vì đa nghi, chàng đẩy gia đình đến cảnh tan vỡ, đẩy Vũ Nương vào cái chết. + Kết thúc truyện, VN trở về. Tưởng chừng kết thúc có hậu, hoá ra cũng chỉtô đậm tính chất bi kịch, đau xót trong thân phận Vũ Nương. - Đó là số phận bất hạnh của người phụ nữ Việt Nam nói chung. Họ có 42 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

43. phẩm chất tốt đẹp nhưng cuộc đời luôn bịngười vùi dập, đắng cay. Nguyễn Dữđã lên tiếng tố cáo xã hội phong kiến, chiến tranh phi nghĩa và xót xa, thông cảm với họ, khóc thương cho họ. đó là tiếng lòng nhân đạo của tác giả. Kết bài - Khẳng định: giá trịnhân đạo làm tác phẩm trở nên sâu sắc hơn. Đề 2: Giá trị hiện thực và giá trịnhân đạo trong đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” của Nguyễn Du Gợi ý dàn bài Mở bài - Giới thiệu tác giả, văn bản, đoạn trích: + Nguyễn Du là nhà thơ tiêu biểu của nền văn học trung đại Việt Nam thế kỉ XVIII- XIX- danh nhân văn hóa thế giới. Ông đi nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều cảnh đời gian truân nên ông có một vốn sống phong phú và niềm cảm thông sâu sắc với mọi kiếp người bịđọa đày. Ông hiểu biết sâu rộng, am hiểu văn hóa dân tộc và văn chương TQ. + Truyện kiều được viết bằng chữ Nôm, sáng tác dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Truyện Kiều là tác phẩm tiêu biểu nhất cho nền văn học trung đại Việt Nam, có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc. + Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích tiêu biểu cho giá trị của Truyên Kiều. Thân bài - Đoạn trích nằm ở phần thứ hai Gia biến và lưu lạc. Sau khi bị Mã Giám Sinh lừa gạt, làm nhục, bị Tú Bà mắng nhiếc, Kiều nhất định không chịu chấp nhận cuộc sống lầu xanh. Nàng định tự vẫn. Tú Bà sợ mất vốn liếng nên dùng lời ngon ngọt dụ dỗ Kiều. Mụ vờchăm sóc, thuốc thang và hứa hẹn sẽ gả nàng cho một nơi tử tế. Tú Bà sợ mất vốn liếng nên dùng lời ngon ngọt dụ dỗ Kiều. Mụ vờchăm sóc, thuốc thang và hứa hẹn sẽ gả nàng cho một nơi tử tế. Tú Bà ngấm ngầm đưa Kiều ra lầu Ngưng Bích giam lỏng, đợi thực hiện âm mưu mới. - Giá trị hiện thực: 43 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

44. + Hoàn cảnh của kiều khi ở lầu Ngưng Bích: thực chất là bị giam lỏng, khóa kín tuổi xuân- khóa kín tự do. Nàng một mình trơ trọi giữa một không gian mênh mông, hoang vắng. Từ trên lầu caonhìn ra xa chỉ có dãy núi, tấm trăng, những cồn cát vẩn bụi hồng. Tưởng chừng ở chung là có sự san sẻ, sum vầy, nhưng thực chất, Kiều lẻloi, chơ vơ, không một bóng hình thân thuộc để bầu bạn, sẻ chia. Cảnh vật mênh mông, rợn ngợp nhưng con người thì nhỏbé, cô đơn, số phận lênh đênh vô định, tương lai mù mịt. - Thông qua việc khắc họa số phận, tình cảnh của Kiều ở lầu Ngưng Bích, Nguyễn Du muốn tố cáo xã hội phong kiến, xã hội của đồng tiền. từ cuộc sống Êm đềm trướng rủ màn che, sóng gió bất kì đẩy nàng phải vào chốn lầu xanh. Trong xã hội ấy, chỉ một lời vu oan của thằng bán tơ mà cha và em Kiều bị bắt giam. Đó là một xã hội đầy sự lừa lọc, nham hiểm. Những Mã Giám Sinh, Tú Bà,…sắn sàng chà đạp lên nhân phẩm của người khác, chỉ vì những đồng tiền nhơ bẩn. - Giá trịnhân đạo: + Nguyễn Du thấu hiểu, cảm thông với tình cảnh, số phận của Kiều. Ông đã đứng từđiểm nhìn tâm trạng của nhân vật để cho thấy sự bé bàng, chán ngán, buồn tủi,cô đơn: Bẽ bàng mây sớm đèn khuya Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng. + Nguyễn Du đã khắc họa tâm trạng nhớthương Kom trọng, nhớ thương cha mẹ của Kiều qua ngôn ngữđộc thoại nội tâm. Nàng thương cho Kim Trọng mỏi mòn chờđợi tin tức của mình mà không thấy. Nàng xót xa cho cha mẹ, tuổi đã gài mà không có ai chăm sóc. - Bên cạnh sự thấu hiểu, sẻ chia tình cảnh cô đơn, bẽ bàng của Kiều, Nguyễn Du còn làm nổi bật vẻđẹp tâm hồn đáng quí của người con gái ấy. Đó là sự vị tha. Trong tình cảnh ấy, đáng lẽ Thúy Kiều phải than thân, trách phận, phải xót xa cho chính mình trước tiên. Thếnhưng quên đi cảnh ngộ của bản thân, Kiều lại dành tình yêu, nỗi nhớ, sự xót 44 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/

45. xa đểnghĩ về Kim Trọng và cha mẹ. Ta thấy Kiều là một người yêu thủy chung son sắt, là một người con hiếu thảo. Nguyễn Du đã ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của Kiều. Đó là tiếng nói đầy lòng nhân đạo. + Nguyễn Du đã khắc hạo bốn bức tranh tâm cảnh của nhân vật thông qua nghệ thuật độc thaoij nội tâm, bút pháp tả cảnh ngụ tình. Sống trong xã hội phong kiến trọng nam khinh nữ, thật hiếm người có thể đau với nỗi đau của những người phụ nữnhư Nguyễn Du. Ông thấu hiểu nỗi nhớ nhà, thấu hiểu tâm trạng thảng thốt lo âu, dự cảm hãi hùng của người con gái đang bước giữa dòng đời xuôi ngược. Điệp từ “ buồn trông” đã gợi tả nỗi buồn với nhiều sắc độ khác nhau, ngày càng tăng tiến, dồn dập, dai dẳng, đeo bám lấy tâm hồn Kiều. Ẩn sau tâm trạng đó là cái nhìn đồng cảm, thương xót, sẻ chia của Nguyễn Du. - Khẳng định lại vấn đề: Màu sắc hiện thực, nhân đạo đã làm tác phẩm trở nên sâu sắc, có sức lay động lòng người. Qua đó, ta thấy được tài năng nghệ thuật và tấm lòng nhân đạo của đại thi hào Nguyễn Du Kết bài 45 https://skknxaydunglophochanhphuc.com/