Hướng dẫn học sinh giải bài tập Hóa 9 dạng hỗn hợp

1. A. ĐẶT VẤN ĐỀ: Hóa học là môn khoa học vừa lý thuyết vừa thực nghiệm, có tầm quan trọng trong trường phổ thôngnên có tính hấp dẫn,nhưng lại là một môn học rất mới mẻ và xa lạ, rất khó đối với học sinh lớp 8, 9. Ngoài việc các em phải nắm vững những kiến thức cơ bản về hóa học các em còn phải biết vận dụng lý thuyết để giải bài tập Hóa học. Đặc biệt là phần bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp. Bản thân tôi là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Hoá họctôi thấy nhiều học sinh rất ngại khi giải bài tập dạng hỗn hợp với nhiều lí do: học môn toán chưa tốt, chưa nắm vững kiến thức, không biết sử dụng máy tính trong việc giải phương trình hoặc giải hệ phương trình vì ở học kì I môn Toán các em chưa được học cách giải hệphương trình và ở lớp 8 các em không được thầy cô ôn luyện nhiều ở chủ đề tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp. Đây là một điều rất khó khăn và trăn trở với những giáo viên dạy môn Hóa học nói chung và bản thân tôi nói riêng. Cho nên tôi viết sáng kiến kinh nghiệm: “ Hướng dẫn học sinh giải bài tập Hóa 9 dạng hỗn hợp” nhằm mục đích trao đổi cùng các đồng nghiệp để tìm ra biện pháp hướng dẫn học sinh đạt hiệu quả cao nhất. Trang 1 https://dethilop1.com/

2. B. NỘI DUNG: I. Thực trạng của vấn đề: Trong luật giáo dục đã ghi rõ giáo dục là phải phát huy tích tích cực,tự giác chủ động và sáng tạo của học sinh phù hợp với từng môn học,lớp học tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú trong khi học môn Hóa học.Phương pháp dạy học tích cực là phát huy tích chủ động sáng tạo của học sinh thông qua nghiên cứu thí nghiệm đồ dùng dạy học,mô hình… Nêu được cơ sở lý luận của việc nhận dạng và giải toán tính theo phương trình hóa học vàđưa ra các phương pháp giải toán tính theo phương trình hóa học trong quá trình dạy học môn Hóa học 9. Tiến hành kiểm tra tình hình nắm vững kiến thức cơ bản của học sinh lớp 9 trường THCS Vĩnh Phú Tây. Hệ thống được các bài toán tính theo phương trình hóa họcdạng hỗn hợptừ đơn giản đến phức tạp. Hướng dẫn học sinh nhận dạng và giải được bài toán tính theo phương trình hóa học nhằm giúp cho học sinh lĩnh hội các kiến thức một cách vững chắc và rèn luyện tính tư duy, chủ động, sáng tạo của các em trong việc giải bài toán dạng hỗn hợp. II. Các biện pháp thực hiện: Trong chương trình Hóa học THCS có nhiều dạng bài tậptính theo phương trình hóa học nhưng tôi chỉ hướng dẫn cho các em tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp giúp các em nắm vững cách giải bài tập dạng hỗn hợp một cách sâu sắc hơn. 1. Phương pháp hình thành kĩ năng giải bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp: Để giải một bài tập học sinh cần thực hiện các bước sau: - Bước 1: Nghiên cứu đề bài, xác định những dữkiện đề bài cho và yêucầu xác định (tóm tắt bài toán). - Bước 2: Xác định cách giải bài toán tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp. Trang 2 https://dethilop1.com/

3. - Bước 3: Trình bày lời giải. 2. Giải bài tập tính theo phương trình hóa họcdạng hỗn hợp cần lưu ý những vấn đề sau: Muốn giải tốt bài tập tính theo phương trình hóa họcdạng hỗn hợp, theo bản thân tôi các em cần nắm vững các bước giải bài toán tính theo phương trình hóa học dạng đơn giản, sau đó áp dụng cách giải toán. Cách giải bài toán tính theo phương trình hóa học dạng đơn giản thông qua các bước sau đây: - Chuyển đổi khối luợng chất, thể tích chất khí họăc nồng độ mol chất thành số mol chất. - Viết phương trình hóa học. - Dựa vào phương trình hóa học để tìm số mol chất tham gia hoặc chất tạo thành. - Tính toán theo yêu cầu của bài toán. 3. Phương pháp giải các dạng bài tậptính theo phương trình hóa họcdạng hỗn hợp: Theo bản thân tôi, qua nhiều năm tham gia giảng dạy môn hóa học lớp 9, tôi thấy rằng các em học sinh rất ngại khó khi giải bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp cho nên tùy theo trình độ nhận thức của học sinh mà giáo viên có cách hướng dẫn sao cho phù hợp. Trước tiên các em phải nắm vững các bước giải: Áp dụng các bước giải tính theo phương trình hóa học thông thường nhưng cần bổ sung thêm bước sau đây (Nếu giải theo phương pháp lập hệ phương trình): - Đặt x,ylà số mol hoặc số gam của mỗi chất trong hỗn hợp đã cho. - Viết và cân bằng các phương trìnhhóa học. - Đặt số mol đã cho vào phương trình để tính số mol các chất có liên quan - Lập phương trình và hệ phương trình để giải. - Tìm các yêu cầu của bài toán. Chú ý: Có 1 số bài toán không cần lập hệ phương trình vẫn giải được. 4. Hướng dẫn học sinh giải bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp: Trang 3 https://dethilop1.com/

4. Bài tập minh họa Hoạt động của HS Hoạt động của GV 1.Cho 10g hỗn = 2.24 22.4 = 0.1 mol - Yêu cầu các em n H 2 thực hiện theo hợp đồng và kẽm Gọi x là số mol kẽm trong hỗn hợp (Vì các bước đã học tác dụng với lượng chỉ có kẽm trong hỗn hợp cho phản ứng) dư dung dịch axít - Hai kim loai Zn + 2HCl  ZnCl2 + H2 (HCl) thu được Cu, Zn: Kim loai 1mol 2mol 1mol 1mol 2,24 lít khí H2ở nào có phản ứng x mol 0.1mol với HCl đktc. Tính % khối x = 0,1mol - Bài này không lượng mỗi kim loại Số gam kẽm có trong hỗn hợp: trong hỗn hợp? cần lập hệ mZn = n.M = 0,1.65 = 6,5g (Cho biết đồng phương trình ta Thành phần % của kẽm trong hỗn hợp đầu vẫn giải được. không tác được % Zn = 6.5 với dung dịch axit - Nhắc lại cách 10 . 100 = 65% HCl) tính % theo khối Thành phần % của đồng trong hỗn hợp: lượng % Cu =100% - 65% = 35% 2. Hoà tan hoàn = 8.96 22.4 = 0.4 mol - Yêu cầu các em n H 2 toàn 11 g hỗn hợp thực hiện theo Gọi x, y lần lượt là số mol của Al và Fe đã các bước đã học gồm sắt và nhôm dùng + Tìm số mol bằng một lượng 2Al + 6HCl  2AlCl3 + 3H2 axit clohidric vào + Viết 2 PTHH x 3x 3x vừa đủ thu được + Hướng dẫn học 2 (mol) 8.96 lít H2(đktc). sinh gọi x, y lần Fe + 2 HCl  FeCl2 + H2 Tính % khối lượng lượt là số mol y 2y y y (mol) mỗi kim loại đã của Al và Fe đã Theo phương trình và đề bài ta có: dùng dùng . Sau đó 27x + 56y = 11 (1) hướng dẫn các 3x 2 + y = 0.4 ( 2 ) em điền vào PTHH, lập hệ Giải hệ phương trình ta có : phương trình và Trang 4 https://dethilop1.com/

5. x = 0,2 mol, y= 0,1 mol hướng dẫn các Khối lượng của nhôm: em giải hệ phương trình. n = n x M =0,2 x 27 = 5,4 g Al + Tìm yêu cầu % khối lượng của nhôm: của bài toán. 5,4 11 Al = = % .100 49,09% % khối lượng của sắt: % Fe =100% - 49,09% = 50,91 % 3. Hòa tan hoàn =  = - Yêu cầu các em 2 , 0 1 2 , 0 n H SO 2 4 toàn 15 gam hỗn thực hiện theo CuO + H2SO4 CuSO4 + H2O (1) các bước đã học hợp bột CuO và x x x x (mol) + Tìm số mol FeO cần 200ml FeO + H2SO4 FeSO4 + H2O (2) dung dịch H2SO4 + Viết 2 PTHH y y y y (mol) 1M + Hướng dẫn học Ta có hệ PT : a/ Tính thành phần sinh gọi x, y lần x+y = 0,2 phần trăm theo lượt là số mol 80x + 72y = 15 khối lượng của của CuO và FeO Giải ra x = 0, 075, y= 0,125 mỗi oxit trong hỗn đã dùng . Sau đó - Sau đó tính % theo khối lượng hợp đầu hướng dẫn các b/ b/ Tính khối lượng em điền vào CuO + 2HCl CuCl2 + H2O (1) dung dịch HCl PTHH, lập hệ x mol 2x mol nồng độ 30% để phương trình và FeO + 2HCl FeCl2 + H2O (2) hòa tan hoàn toàn hướng dẫn các ymol 2y mol hỗn hợp các oxit em giải hệ m =  % 100 % C ct m trên? phương trình. dd m + Tìm yêu cầu =C % 100 % m ct dd của bài toán. = + =  +  = 2 2 2 , 0 075 2 , 0 125 4 , 0 nHCl x y mol =  = 4 , 0 36 5 , 14 6 , m HCl Trang 5 https://dethilop1.com/

6.  14 6 . 100 m =  = = 100 % 48 7 , m g ct % dd 30 C 4. Hoà tan hoàn - Yêu cầu các em Mg + 2HCl → MgCl2 + H2 xmol 2x x (mol) toàn 8,8 gam hỗn thực hiện theo các bước đã học MgO + 2HCl → MgCl2 + H2O hợp gồm Mg, + Tìm số mol y 2y mol y (mol) MgO bằng một + Viết 2 PTHH g; g lượng dd HCl 14,8 + 8 , 8 = 2= 28 5 , m m m Mg MgO MgCl % .Cô cạn dd sau + Hướng dẫn học 24x + 40y =8,8 phản ứng thu được sinh gọi x, y lần 95x+ 95y=28,5 28,5 gam muối lượt là số mol Giải ra x= 0, 2; y= 0,1 khan của Mg và MgO 28 5 , m Hoặc đổi ra mol =M = = 3 , 0 nMgCl 95 a/ Tính khối lượng đã dùng . Sau đó 2 24x + 40y = 8,8 Giải ra x= 0, 2; y= 0,1 mỗi chất đã dùng hướng dẫn các x+ y = 0,3 ban đầu em điền vào a/ =  = b/ Tính khối lượng PTHH, lập hệ 2 , 0 24 8 , 4 m Mg dung dịch HCl cần phương trình và =  = 1 , 0 40 4 m MgO lấy? hướng dẫn các b/ = + = 2 , 0 + = 2 2 4 , 0 6 , 0 nHCl x y c/ Tính nồng độ em giải hệ =  = 6 , 0 36 5 , 21 9 , m HCl phương trình. phần trăm của  21 9 , 100 m =  = = 100 % 148 m g ct % muối tạo thành + Tìm yêu cầu dd 14 8 , C của bài toán. trong dd sau phản c/ Phải tính lại khối lượng dung dịch sau ứng? - Lưu ý: GV phải phản ứng hướng dẫn kĩ câu m sau phản ứng = dd c + − = + 2 , 0 −  = ( ) 8 , 8 ( 148 ) 2 156 4 , m m m g hh ddHCl H 2  28 5 , 100 m =  = = % 100 % 18 , 22 % C ct 156 4 , m dd 5. Hoà tan hoàn - Yêu cầu các em , 8 96 toàn 11,9 gam hỗn thực hiện theo V = = = 4 , 0 nH 22 4 , 22 4 , 2 các bước đã học hợp Al, Zn trong 2Al + 3H2SO4→ Al2(SO4)3 + 3H2 dd H2SO4 loãng + Tìm số mol Trang 6 https://dethilop1.com/

7. + Viết 2 PTHH thu được 8,96 lít 3x 3x (mol) x mol 2 2 khí ở đktc + Hướng dẫn học Zn + H2SO4→ ZnSO4 + H2 a/ Xác định thành sinh gọi x, y lần ymol ymol y mol phần phần trăm về lượt là số mol 3 x + y = 4 , 0 khối lượng của của Mg và MgO 2 Al, Zn đã dùng . Sau đó 27x+ 65y = 11,9 b/ Tính thể tích hướng dẫn các x = 0,2; y = 0,1 H2SO40,5M để em điền vào 3 x = + = 4 , 0 n y H SO 2 hoà tan lượng hỗn PTHH, lập hệ 2 4 4 , 0 n hợp kim loại nói phương trình và = = = 8 , 0 CM M 5 , 0 V trên hướng dẫn các em giải hệ phương trình. + Tìm yêu cầu của bài toán 6.Cho 38,2g hỗn - Hướng dẫn: 30 m =M = = 3 , 0 nCaCO 100 3 hợp Na2CO3 và + Tìm số mol Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + H2O + CO2 (1) K2CO3 vào dd + Viết 2 PTHH x x (mol) HCl. Dẫn lượng + Hướng dẫn học K2CO3 + 2HCl → 2KCl + H2O + CO2 khí sinh ra qua sinh gọi x, y lần (2) nước vôi trong dư lượt là số mol y(mol) y(mol) CO2 + Ca(OH)2→ CaCO3 + H2O (3) của Na2CO3 và thu được 30g kết tủa.Tính khối K2CO3 đã dùng . (x+ y) (x+ y) lượng mỗi muối Sau đó hướng (mol) trong hỗn hợp? dẫn các em điền Gọi x, y là số mol của Na2CO3, K2CO3 có vào PTHH, lập trong 38,2 g hỗn hợp hệ phương trình Ta có hệ phương trình: và hướng dẫn các 106 x +138y = 38,2 em giải hệ x+ y = 0,3 phương trình. Giải hệ phương trình trên ta được : Trang 7 https://dethilop1.com/

8. + Yêu cầu các y = 0,2; x = 0,1… em tự tìm yêu cầu của bài toán III. Kếtquả đạt được của sáng kiến kinh nghiệm: Thông qua việc hướng dẫn học sinh giải bài tập tính theo phương trình dạng hỗn hợp từ đơn giản đến phức tập tôinhận thấy rằng với sự hướng dẫn nhiệt tình của giáo viên và sự tiếp thu kiến thức của các em thì nhìn chung rất nhiều em hứng thú học bộ môn Hóa học do các em nắm vững các kiến thức về hóa học và thành thạo trong việc giải toán. Các em không còn ngại khó khi nghiên cứu giải bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp. Cụ thể Phân loại Dạng toánLớp –Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu 9A - 31 6 10 10 5 Giải hệ 9B - 35 7 12 12 4 phương 9C - 35 15 14 5 1 trình 9D - 39 20 17 2 IV. Khả năng ứng dụng, triển khai kết quả của sáng kiến kinh nghiệm: Trong thực tế cho thấy kết quả sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng được trong quá trình dạy họcnhững lớp tôi trực tiếp giảng dạy theo xu hướng ngày nay của ngành giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ngày càng phát triển đi lên. Qua việc thực hiện phương pháp trên trong giảng dạy môn Hoá học 9, tôi thấy học sinh tích cực hơn khi gặp bài tập tính theo phương trình hóa học dạng hỗn hợp. Giờ học có bài tập và giờ kiểm tra học sinh không còn thấy nặng nề, sợ sệt, lúng túng lo mình bị gọi lên bảng, lo mình không làm được bài mà thay vào đó là giờ học sôi nổi, giờ kiểm tra học sinh tự giác làm bài, chất lượng giờ học và chất lượng các bài kiểm tra được nâng lên rõ rệt. Trang 8 https://dethilop1.com/

9. Cách hướng dẫn học sinh nhận dạng vàgiải bài toán tính theo phương trình hóa học trong môn Hóa học lớp 9 mà tôi đưa ra có thể chưa phải là cáchduy nhất, chưa phải là tất cả, tùy thuộc vào tình hình học tập của từng lớp học, tùy thuộc vào từng đối tượng học sinh mà giáo viên có cách hướng dẫn hợp lý nhất. Trang 9 https://dethilop1.com/

10. C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Trong suốt quá trình nghiên cứu và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm trên, bản thân tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm để hướng dẫn học sinh nhận dạng và giải tốt bài toán tính theo phương trình hóa học trong môn Hóa học như sau: - Trước hết học sinh phải phân loại được các hợp chất đã học, nắm vững tính chất hóa học của chất, viết đúng các phương trình hóa học xảy ra. - Học sinh phải biết phân tích đầu bài và định hướng được cách giải. - Học sinh đôi khi còn quên hay áp dụng nhầm công thức tính toán nên giáo viên phải bao quát lớp và hướng dẫn nhắc nhở học sinh kịp thời. - Khi hướng dẫn học sinh giải hệ phương trình lúc đầu giáo viên nên hướng dẫn học sinh theo ba cách: Cộng trừ đại số, phương pháp thế, giải bằng máy tính. Nhưng cần lưu ý là cộng, trừ đại số hoặc phương pháp thế là áp dụng cho các em giỏi toán. Sau đó chốt lại giải hệ phương trình chỉ cần giải rồi ghi kết quả vào bài làm. Ngoài ra, sáng kiến kinh nghiệm này còn có thể là tài liệu tham khảo cho đồng nghiệp cùng bộ môn Hóa học của các trường bạn trong huyệnđặc biệt là dùng để dạy bồi dưỡng cho các em học sinh khá giỏi ở môn Hóa học lớp 8. Vĩnh Phú Tây, ngày 15 tháng 9 năm 2019 Người viết Lê Thị Ái Phương Trang 10 https://dethilop1.com/

11. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC ĐƠN VỊ:TRƯỜNG THCS XÃ VĨNH PHÚ TÂY Sáng kiến kinh nghiệm: “ Hướng dẫn học sinh giải bài tập Hóa 9 dạng hỗn hợp” - Họ và tên người thực hiện: Lê Thị Ái Phương - Môn, lĩnh vực: Hóa học Vĩnh Phú Tây, ngày 15 tháng 9 năm 2020 Trang 11 https://dethilop1.com/

12. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC Đơn vị: Trường THCS Xã Vĩnh Phú Tây PHẦN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ, CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN - Tính mới:………….............................................../ 30 điểm - Tính hiệu quả:…………….................................../ 35 điểm - Tính ứng dụng: ………......................................../ 20 điểm - Tính phù hợp với nhiệm vụ được giao:…………/ 10 điểm - Hình thức:……………......................................../ 05 điểm Vĩnh Phú Tây, ngày ……tháng………. năm 20 CHỦ TỊCH HĐKH Trang 12 https://dethilop1.com/

13. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập –Tự do - Hạnh phúc BÁO CÁO TÓM TẮT Đề nghị công nhận sáng kiến kinh nghiệm I. Sơ lược lý lịch: - Họ và tên: Lê Thị Ái Phương. Năm sinh: 1980. - Trình độ chuyên môn: Đại học Hóa học. - Chức năng, nhiệm vụ được giao: Giảng dạy môn Hóa 9ABCD, 8D, và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học 9, kiêm nhiệm tổ trưởng tổ Sinh-Hóa-KTNN và chủ nhiệm lớp 9B . - Chức vụ, đơn vị côngtác: Giáo viên Trường THCS Xã Vĩnh Phú Tây. II. Nội dung: 1. Sự cần thiết thực hiện sáng kiếnkinh nghiệm: Do dạng bài tập tính theo phương trình dạng hỗn hợp này rất khó đối với học sinh, nó có liên quan đến môn Toán và trong chương trình học không có thời gian hướng dẫn kĩ cho các em cho nên tôi viết sángkiến kinh nghiệm này với mong muốn tất cả các em học sinh được giáo viên hướng dẫn và vận dụng thành thạo các bước giải, giúp cho các em yêu thích bộ môn hóa học hơn nữa.Tạo niềm tin phấn khởi cho các em tiếp tục học Hóa học ở cấp trung học phổ thông. 2. Tên sáng kiếnkinh nghiệm:Hướng dẫn học sinh giải bài tập Hóa 9 dạng hỗn hợp 3. Nội dungsáng kiến kinh nghiệm: Sáng kiến này chủ yếu trình bày cách hướng dẫn các em giải bài tập dạng hỗn hợp có liên quan đến môn Toán đó là cách giải hệ phương trình. 4. Phạm vi áp dụng: Sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng lâu dài và rộng rãi cho tất cả các đồng nghiệp dạy bộ môn Hóa học của trường THCS Xã Vĩnh Phú Tây và các đồng nghiệp dạy môn Hóa học trên địa bàn huyện Phước Long. Trang 13 https://dethilop1.com/

14. 5. Thời điểm công nhận: Tháng 10 năm 2019. 6. Hiệu quả mang lại: Việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào công tác giảng dạy môn Hóa học sẽ góp phần tạo hứng thú, niềm tincho học sinhkhi học tập môn Hóa học đồng thời kiểm chứng lại việc học tập môn Toán của bản thân. 7. Những đơn vị, cá nhân nào đã ứng dụng sáng kiến này: Bản thân tôi và các đồng nghiệp dạy môn Hóa học ở Trường THCS Xã Vĩnh Phú Tâykế cả giáo viên của cụm Hóa học trong huyện Phước Long. XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG Vĩnh Phú Tây, ngày 18 tháng 7 năm 2020 KHOA HỌC ĐƠN VỊNGƯỜI BÁO CÁO Lê Thị Ái Phương Trang 14 https://dethilop1.com/