Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh Lớp 5

1. I. TÊN ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC SINH LỚP 5 TRƯỜNG PTDTBT TH NGỌC LINH II. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Lý do chọn đề tài: Trường PTDTBT TH Ngọc Linhlà một trong những trường tiểu học thuộc vùng khó khăn của huyện Nam Trà My với 100% đối tượng học sinh là đồng bào dân tộc thiểu sốnên việc dạy học Tập làm văn ở trường PTDTBT TH Ngọc Linhlà môn học rất khó đối với các em và giáo viên. Vớilượng kiến thức và số lượng môn học quá tải bao gồm các môn theo qui định trong chương trình, còn thêm các môn học như tiếngAnh, Tin học, đối với học sinh dân tộc nơi đâyquả là quá khó khăn. Học 2 buổi/ ngày nhưng môn tập làm văn chỉ chiếm2 tiết trên 1tuần. Thông thường, rèn cho các em các kĩ năng đọc thông, viết đúng chính tả đã là một điều vất vả đối với giáo viên ở đây. Khả năng tiếp nhận kiến thức của các em quá yếu so với mặt bằng chung, đặc biệt là việc dạy học môn Tiếng Việt. Học sinh phần lớn là học sinh dân tộc thiểu số tại chỗ(dân tộc xơ –đăng). Trong phân môn Tập làm văn phần lớn các em chưa biết viết, không có vốn từ để diễn đạt, nhiều em trong các tiết kiểm tra bỏ giấy trắng hoặc chỉ viết được một đến hai câu cụt lủn. Hiện nay có rất nhiều loại sách “Những bài văn mẫu” dùng cho học sinh tham khảo. Song những bài văn mẫu đôi khi không sát với thực tế, từ ngữ sử dụng quá xa vời với các em. Thế nhưng, vì vấp phải nhiều khó khăn trong dạy học của phân môn này, đôi lúc giáo viên quá dựa dẫm, ỉ lại vào những cuốn sách văn mẫu, cho học sinh học thuộc các bài văn mẫu, sao chép y nguyên bài văn mẫu vào bài làm của mình. Vô tình chúng ta đã đánh mất kĩ năng diễn đạt cho các em, làm cho các em lười tư duy, không có tính sáng tạo. Cách cảm, cách nghĩ của các em không phong phú mà còn đi theo lối mònkhuôn sáo, tẻ nhạt. Đôi khi có những câu văn trong bài văn mẫu, các em cứ chép nhưng không hiểu nội dung. Ở tiểu học, văn miêu tả chiếm nhiều thời lượng trong các thể loại Tập làm văn. Nhất là ở giai đoạn cuối cấp(ở lớp 5 văn miêu tả chiếm 65% thời lượng toàn bộ chương trình tập làm văn). Qua ba nămgiảng dạy lớp 5 tôi nhận thấy mục tiêu của việc dạy văn miêu tả ở lớp 5 là thông qua hệ thống bài tập rèn các kỹ năng phân tích đề, quan 1 https://thuvienluanvan.org/

2. sát đối tượng miêu tả, lập dàn ý trong bài văn miêu tả, xây dựng các đoạn văn và liên kết các đoạn văn thành bài văn hoàn chỉnh. Tuy nhiên trên thực tế, rất nhiều học sinh trường tôi không đạt được mục tiêu đề ra. Các em chưa có kỹ năng viết văn miêu tả, phần đa còntrông chờ sự gợi ý và chữa bàicủa thầy cô. Trong năm học này, tôi tiếp tục được Hiệu trưởngphân công trực tiếpgiảng dạy lớp 5. Với những kinh nghiệm tích lũy được trong những năm qua cùng với sự tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi của bản thân, tôi chọn đề tài "Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 ở trường PTTBT TH Ngọc Linh" với mongmuốnđưa ra những giải pháp, biện pháp thiết thực để rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 nói riêng và học sinh toàn trường nói chung. 2. Mục đích của đề tài: Tôi viết sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn : - Được chia sẻ với đồng nghiệp những việc đã làm và đã thành công trong công tác giảng dạy. - Ghi lại những biện pháp mình đã làm để suy ngẫm, để chọn lọc và đúc kết thành kinh nghiệm của bản thân. - Rèn luyện tinh thần năng động; giữ lửa lòng say mê, sáng tạo; cố gắng học tập, tự cải tạo mình để theokịp sự tiến bộ của thời đại. - Nhận được những lời góp ý, nhận xét từ cán bộ quản lí nhà trường, từ Hội đồng khoa học các cấp và từ các bạn đồng nghiệp, để tôiphát huy những mặt mạnh, điều chỉnh, khắc phục những thiếu sót cho hoàn thiện hơn. - Giúp học sinh: + Có thói quen quan sát, biết phát hiện những điều mới mẻ, thú vị về thế giới xung quanh. + Biết chọn lọc từ ngữ (đặc biệt là từ ngữ có biểu cảm), trình bày suy nghĩ của mình một cách mạch lạc (sống động), thành những câu văn sáng rõ về nội dung, có tình cảm chân thực. + Bồi dưỡng cho các em yêu đồ vật, con vật, cây cối, cảnh vật, tình yêu quê hương đất nước, con người; bồi dưỡng vốn sống, vốn ngôn ngữ và khả năng giao tiếp cho các em. 3. Giới hạn của đề tài: Đề tài này được thực hiện trong phạm vi lớp 5/1 Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Ngọc Linh trong năm học 2020 – 2021. 2 https://thuvienluanvan.org/

3. III. CƠ SỞ LÝ LUẬN Căn cứ Công văn số 3415/BGDĐT-GDTH ngày 04/9/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2020- 2021. Căn cứ Quyết định số 2182/QĐ-UBND ngày 10/8/2020 của UBND tỉnh Quảng Nam về việc ban hành Kế hoạch thời gian năm học 2020-2021 của giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên tỉnh Quảng Nam. Căn cứCông văn số1560/SGDĐT-GDTH ngày 15/9/2020 của SởGDĐT tỉnh Quảng Nam về hướng dẫn nhiệmvụ giáo dục tiểu học năm học 2020-2021. Căn cứ công văn số 368/PGDĐT-GDTH, ngày 25 tháng 9 năm 2020 của Phòng GD-ĐT Nam Trà My, về việc Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục tiểu học năm học 2020 – 2021. IV. CƠ SỞ THỰC TIỄN Khi được nhận phân công giảng dạy lớp 5 trong suốt ba năm qua, tôi nhận thấy: Nhà trường đã thực sự quan tâm và chỉ đạo cho tất cả các giáo viên trong trườngđược tham gia các buổi chuyên đề về phương pháp dạy học văn miêu tả đối với đối tượng học sinh dân tộc thiểu số. Các tổ thường xuyên thao giảng, dự giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm nhằm cải tiến phương pháp để nâng cao chất lượng dạy học. Gần đây, với sự phát triển của công nghệ thông tin, tất cả giáo viên trong trường đã chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học nhằm giúp các em rèn luyệnkĩ năng quan sát nhiều hơn qua thực tế. Các dự án đã thực sự quan tâm cung cấp đầy đủ các loại sách giáo khoa cho học sinh dân tộc thiểu số. Thư viện trường có rấtnhiều đầu sách cho học sinh đọc tham khảo. Tuy nhiên, thực tiễn chothấyhọc sinh trường tôi tất cả là người dân tộc thiểu số nênvốn tiếng Việt của các em hết sức hạn chế, vốn từ của các em quá ít ỏi, trong giao tiếp, các em chỉ dùng được những từ thông thường, các em có thói quen sử dụng tiếng mẹ đẻ, ít có thói quen sửdụng tiếng Việt . Mặt bằng kinh tế, trình độ dân trí của phụ huynh ở đây còn thấp,chưa ý thức được tầm quan trọng của việc học tập của con em mình và hầu như không quan tâm đến việc họccủa con em, cho nên khả năng phát triển ngôn ngữ của các em còn kém do ảnh hưởng lối sống, sinh hoạt, giao tiếp củaba mẹ, gia đình. Các em ít có dịp đi đây, đi đó, tiếp xúc với thế giới xung quanh, có em chưamột lần được ra khỏi thôn buôn, lại thường xuyên hay nghỉhọc, nhiều học sinh thuộc gia đình khó khăn nhất là học sinh tại nóc Tu Dí (Thôn 4), nóc Mochay, nóc Rang run, nóc Kangkich, mô rối (thôn 1), đời sống kinh tế còn hạn hẹp, con lại đông, các em phải ở nhà trông em,hoặc theo ba mẹ đi ngủ núi,làm rẫy…. 3 https://thuvienluanvan.org/

4. - Một số giáo viên trước sự khó khăn của đối tượng học sinh như vậy nên ngại khai thác, hướng dẫn kèm cặp học sinh mà lạm dụngphương pháp làm mẫu, dẫn đến học sinhnhìn bài mẫu chép hoặc nhìn bài bạn chép. Dạy không đúng trình tự, chưa liên kết các tiết dạy tập làm vănđể đi đến hoàn chỉnh một bài văn theo cấu trúc chương trình biên soạn của sách giáo khoahoặcquá dựa dẫm vào sách giáo khoa. Từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, tôi nghĩ rằng để rèn luyện cho các em viếtvăn miêu tả đòi hỏi phải có kế hoạch giảng dạyphù hợp vớitừng đối tượng học sinh, vớitình hình thực tế của nhà trường, nắm bắt tình hình giảng dạy và học của từng lớpđể có biện pháp điều chỉnh, rút kinh nghiệm kịp thời để hoàn thành tốt nhiệm vụ. Chính vì thế, tôi đã suy nghĩ tìm và tổ chức thựchiện nhiều biện pháp để nhằm giúp các em rèn luyện kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 . V. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU: 1. Chọn đề tài gần gũi với học sinh. Trong sáu năm giảng dạyvừa quaở Trà Linh tôi nhận thấy muốn học sinh nơi đâynắm được bài, hiểu được bài thìnhững đề tài tương đối xa lạ là điều cần tránh, muốn các em hiểu bài,viết được văn thìtrực quan là yêu cầu đầu tiên cần phải có. Bởi các em phần lớn chỉ biết tư duy trực quan, chỉ cần lắt léo, trừu tượng một tí là rất khó khăn đối với các em. Các em có quan sát, có nhìn thấy thì mới tìm ra được từ và hiểu đúng nghĩa từ đó. Mặt khác, điều đặc trưng của văn miêu tả là phải trực tiếp quan sát sự vật thì mới viết được bài văn mang sắc thái riêng, gắn với sự vật đó. Nếu không quan sát sự vật theo yêu cầu đề bài mà các em viết thì phần lớn là chép theo văn mẫu hoặc bắt chước người khác viết một cách máy móc. Do đó, tôi sẽlựa chọn đề tài gần gũi với các em thường ngày mà các em hay tiếp xúc và tôiđưa ra nhiều dạng đề để các em có nhiều lựa chọn. Ví dụ: Đề bài trong sách giáo khoa tiếng Việt lớp 5 tập 1 trang 14: Lập dàn ý bài văn tả cảnh một buổi sáng trên đường phố.Với những đề bài như thế này, tôi mạnh dạn thay bằng đề bài khác.Chẳng hạn như: Tôi chọn các đề: Trên cánh đồng hoặchoặc con đường đến trường. Sau đó tôi tập trung hướng dẫn học sinh cách lập dàn ý Tả cảnh một buổi sáng trên cánh đồng (vì trường tôi nằm gần cánh đồng, trên đường đi học các em thường đi qua, các em được tiếp xúc nhiều và học sinh cũng vừa được làm quen với bài “Buổi sớm trên cánh đồng” trong sách giáo khoa. Sau đó, ở lớp tôi cho từng học sinh nêu từng ý quan sát được, viết lên bảng, hướng dẫn học sinh sắp xếp ý sao cho phù hợp theo cấu trúc của bài văn. Điều này giúp học sinh hứng thú, dễ hiểu vì đây là tổng hợp trí tuệ của tất cả học sinh.Sau đó tôi mới khuyến khích học sinh có thể chọn và lập dàn ý tả cảnh 4 https://thuvienluanvan.org/

5. trên nương rẫy hay con đường đến trường,… tùy vào ý thích và sự hiểu biết của mình Hay với dạng đề bài tả cảnh sông nước, tôi sẽ hướng dẫn học sinh chọn và tả cảnh consông và dòng suối nằm ngay trên đường tới trườngcủa các em Hoặc với dạng đềvăn tả người.Thường thì tôi sẽ hướng dẫn học sinh tả thầy cô mà em yêu thích, hay ba mẹ,người thân trong gia đình,hay người bạn thân thiết của em,…như vậy các em sẽ dễ hình dung và biết dùng từ và câu hợp lí hơn.Các em có quan sát, có nhìn thấy thì mớitìm ra được từ và hiểu đúng nghĩa từ đó. Ví dụ: Để giúp các em làm được bài văn tả người, trong tiết dạy đầu tiên tôi đã yêu cầu các em chuẩn bị trước bài tập sau: “Em hãy tìm những từ ngữ chỉ hình dáng, khuôn mặt, màu da, vẻ đẹp, dáng đi, cử chỉ, thái độ, tính tình ... của người bạn thân của em”.Thông qua yêu cầu của giáo viên học sinh sẽ quan sát người bạn của mình để miêu tả dễ dàng hơn. Bài làm của học sinh - Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là không cho học sinh có cơ hội phát huy trí tưởng tượng của mình. Trong một lớp học luôn có nhiều đối tượng học sinh.Khi ra đề cho học sinh, tôi luôn tạo cho các em quyền chọn lựa bằng cách ra nhiều đề (từ 2 đến 4 đề bài) để các đối tượng học sinh trong lớp đều có thể tự do chọn đề bài, tránh sự áp đặt. Ra đề cho học sinh làm bài kiểm tra viết, tôi chọn ba đề sau: Tả một người thân trong gia đình em. Tả một người bạn cùng lớp hoặc người bạn ở gần nhà em. Tả một ca sĩ đang biểu diễn mà em thích. 5 https://thuvienluanvan.org/

6. Với ba đề bài trên, các em học sinh có thể chọn đối tượng tả là một nhân vật quen thuộc, gần gũi. Nhưng với một vài học sinh khác, các em cũng có thể chọn tả ca sĩ đang biểu diễn với rất nhiều chi tiết sống động mà các em đã có dịp quan sát qua các đêm xem biểu diễn ca nhạc. 2. Hướng dẫn học sinh nắm cấu tạo từng dạng văn miêu tả: Để học sinh viết được bài văn miêu tả đảm bảo về cấu trúc và nội dung, giáo viên cần hình thành và giúp học sinh nắm được cấu tạo của từng dạng văn miêu tả. Khi dạy từng dạng cấu tạo của bài văn miêu tả của mỗi bài, ở phần nhận xét đều có một bài văn tả tương ứng. Giáo viên cần cho học sình tìm hiểu kĩ và đưa ra nhận xét về cấu tạo của từng dạng văn. Sau đó cho học sinh nêu cấu tạo của dạng văn miêu tả. Nội dung này đối với học dân tộc thiểu số phải được nhắc đi nhắc lại nhiều lần và được củng cố liên tục ở các tiết sau đósẽ giúp các em bớt bỡ ngỡ khi vào tìm hiểu dạng văn này và giúp các em học bài tốt hơn. . Ví dụ: Trước khi vào bài “Luyện tập tả cảnh”: đề bài yêu cầu: Hãy viết một đoạn văn miêu tả cảnh đẹp ở địa phương em. Trong sách giáo khoa đã giới thiệu bài: “Kì diệu rừng xanh”. Nhận thấy đây là một bài văn thuận lợi cho các em vì các em ở huyện miền núi nên khu rừng đối với các em rất quen thuộc và gần gũi. Tôi sẽ tiến hành các bước như sau: Dạy cách làm bài Tập Làm Văn tả cảnh từ bài tập đọc “Kì diệu rừng xanh”. 1.Yêu cầu của tiết dạy : Biết cách làm bài văn từ bài tập đọc.Biết các biện pháp nghệ thuật, nhờ các biện pháp nghệ thuậtmà tác giả đã sử dụng để học sinhbiết cách vận dụng khi làm bài văn tả cảnh. 2. Các bước tiến hành chính: * Tôi gọi 1 em đọc to câu đầu của bài văn . - Sau đó tôi hỏi: Câu văn này cho em biết điều gì ? - Họcsinh trả lời: Tác giả miêu tả vẽ đẹp lãng mạng, kì thú của khu rừng. - Dựa vào câu trả lời đó, tôi giới thiệu cho học sinh: “ Đây chính là phần mở bài của vài văn miêu tả .” -Những muông thú trong rừng được miêu tả như thế nào? 6 https://thuvienluanvan.org/

7. - Sau đó tôi giảng: Những muôn thú khác nhau sẽ cho tác giả một sự cảm nhận khác nhau.Chẳng hạn: Con vượn bạc má thì ôm con gọn ghẽ truyền nhanh như tia chớp, hay con chồn sóc với bộ lông đuôi to đẹp vút qua không kịp đưa mắt nhìn theo. Đây chính là một trong những yêu cầu của cách làm bài văn miêu tả . - Từ đây, tôi hướng dẫn học sinh:"Để có một bài văn, chân thực, ta phải biết cách quan sát thật tỉ mỉ từng cảnh tả, cảm nhận sự vật bằng nhiều giác quan: súc giác,thị giác và đôi khi là sự liên tưởng”. - Ở đây tác giả đã sử dụng phép so sánh để thể hiện một hành động khác nhau của mỗi con vật làm cho cảnh núi rừng thêm sinh động và phong phú. Đây chính là nghệ thuật dùng từ rất hay để làm một bài văn tả cảnh mà các em cần phải học tập. - Nhưng để bộc lộ được sự đadạng và phong phú như thế, tác giả đã quan sát rất cụ thể cảnh tả mới thấy được vẻ đẹp khác nhau. - Ngoài ra, tác giả đã dùng từ rất gợi cảm như:"vàng rực" gợi tả được nét đẹp của con mang hay lá “úa vàng” như cảnh mùa thu. Những sắc vàng động đậy. Chỉ có mấy vạt cỏ là rực lên giữa cái giang sơn vàng rợi - Tôi hướng dẫn học sinh: "Để bài văn tả cảnh được sinh động và gợi cảm các em cần sử dụng các từ đồng nghĩa để gợi tả các màu sắc và hình dáng khác nhau của sự vật nhằm làm nổi bật sắc thái riêng của từng cảnh tả". - Cách viết như thế có hay không và hay như thế nào? Tôi hướng dẫn: Cách viết như thế không những rất hay mà còn gợi lên vẻ đẹp muôn màu của sự vật đồng thời thể hiện một bút pháp nghệ thuật tài hoa phối sắc , làm cho bức tranh “Rừng xanh” mang vẻ đẹp kì thú của rừng, tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ của tác giả đối với vẽ đẹp của rừng. - Để bộc lộ vẻ đẹp cảnh tả trong bài văn tả cảnh các em cần sử dụng các từ gợi tả âm thanh, hình ảnh khác nhau để miêu tả cụ thể vẻ đẹp của từng cảnh vật". - Những chi tiết nào về thời tiết, rừng khộpvà con ngườiđã làm cho khu rừng thêm đẹp và sinh động? Cảnh tả về thời tiết,rừng khộp và con người giúp ta cảm nhận được khu rừng rất đẹp và thần bí(nắng trưa đã rọi xuống đỉnhđầu, con người tưởng như lạc vào thế giới thần bí) gợi lên cảnh một khu rừng đầy huyền ảo và sinh động 7 https://thuvienluanvan.org/

8. - Từ đây tôi cung cấp cho học sinh: "Thời gian, thời tiết và con người góp phần làm cho bài tả sâu hơn. Vì vậy, khi làm bài văn tả cảnh vật các em cần xen tả hoạt động của con người và thời tiết để làm cho bài tả thêm đẹp và sinh động đồng thời làm cho bài văn giàu sắc thái biểu cảm". +Phần thân bài của bài văn miêu tả ta có thể tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời gian. +Tả cảnh bao giờ cũng phải có con người, con vật. Hoạt động của con người, chim, muông thú sẽ làm cho cảnh vật thêm đẹp và sinh động hơn”. -Bài văn thể hiện tình cảm gì của tác giả khi bước chân vào khu rừng? Ở câu hỏi này tôi hướng dẫn học sinh :"Để làm được một bài văn miêu tả trước hết các em phải thực sự yêu cảnh tả từ đó quan sát cảnh tả thật cụ thể bằng tình cảm của mình và khi làm bài phải thả hồn mình vào từng cảnh tả đó ở phần thân bài hoặc nêu nhận xét và cảm nghĩ của mình ở phần kết bài”. Tôi hỏi tiếp: Đây là bài văn miêu tả, vậy ai có thể cho biết bài văn này tả cảnh gì? Và tôi khẳng định với học sinh: Đây là bài văn tả cảnh khu rừng . Phần mở bài chính là câu đầu của bài tập đọc. Phần thân bài tác giả tả cảnh khu rừng vào buổi trưa theo từng phần của cảnh(tả các màu vàng rất khác nhau của cảnh, của vật; tả thời tiết; tả hoạt động của con người). Phần kết bài tác giả đã lồng cảm xúc của mình vào từng cảnh tả. - Vì sao có thể nói bài văn thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả đối với khu rừng? - Tôi giảng: Phải thực sự thiết tha yêu cảnh tả thì tác giả mới say sưa quan sát và dùng những từ ngữ chính xác, những hình ảnh đẹp nhất khi miêu tả cảnh núi rừng đẹp như vậy. Tác giả không chỉ thích thú ngắm những cảnh vật xung quanh mà còn nhìn vẽ đẹp của muôn thú trong rừng làm tăngthêm vẽ sinh động cho khu rừng. - Câu hỏi này tôi hướng dẫn học sinh "Để làm bài văn tả cảnh thành công, trước hết các em phải yêu cảnh tả, quan sát cảnh tả thật cụ thể bằng tất cả tấm lòng và tình cảm của mình đồng thời phải thả "hồn" mình vào trong từng cảnh tả". * Qua phương pháp dạy như vậy tôi thấy học sinh đã nhận ra được: 8 https://thuvienluanvan.org/

9. - Đâu là phần mở bài của bài văn và nội dung của phần mởbài là giới thiệu bao quát cảnhtả. - Để làm bài văn miêu tả trước hết phải quan sát thật tỉ mỉ cách tả bằng tất cả các giác quan. - Có thể tả cảnh theo từng phần hoặc sự thay đổi theo thời gian. - Tả cảnh cần xen tả hoạt động của con người làm cho cảnh vật thêm đẹp và sinh động hơn. - Phải yêu cảnh tả thì bài viết mới bộc lộ hết vẻ đẹp của cảnh. - Bố cục của bài văn tả cảnh. 3. Nâng cao năng lực cảm thụ văn học, bồi dưỡng vốn từ: a. Bồi dưỡng vốn từ , nâng cao năng lực cảm thụ văn học thông qua hoạt động quan sát Tôi thiết nghĩ rằng, nâng cao năng lực cảm thụ văn học , bồi dưỡng vốn từ là một trong những nhiệm vụ cần thiết đối với học sinh tiểu học. Có năng lực cảm thụ văn học tốt, có vốn từ phong phú các em sẽ cảm nhận nhiều nét đẹp từ thơ, văn. Các em sẽ có được những bài họctừthực tếmà các em quan sát được để vận dụng vào bài văn của mình. Ví dụ: Các em sử dụng từ chưa đúng khi quan sát về mẹ (thói quen nói ngược). Đề bài: Tả về mẹ. Có em viết: “ mái tóc của mẹ em ngắn mà đẹp không nỗi chịu” Tôi chép câu văn lên bảng và hỏi: + Câu văn bạn viết đã đúng chưa , cách sắp sắp xếp từ đúng chưa hay bạn sử dụng câu như vậy đã giàu tính gợi tả chưa? + Dựa vào ý văn của bạn ta cần thay đổi câu văn như thế nào để miêu tả được nét đẹp từ mái tóc của mẹ và sắp xếp từ cho hợp lí chỉnh câu văn có hình ảnh cảm xúc hơn,làm nổi bật đặc điểm của mẹ: “Mái tóc của mẹ không dài, cũng không ngắn, được cắt bằng đến ngang vai và cố định bằng chiếc dây buộc tóc màu xanh nhạt quen thuộc, trông rất đẹp”. Sau khi gợi ý cho học sinh nêu, tôi giúp học sinh chỉnh sửa và hoàn Hay có em lại xen lẫn tiếng địa phương vào. Ví dụ: Mẹ lâm núi,lâm sốc cá thịt,…. 9 https://thuvienluanvan.org/

10. Khi phát hiện học sinh viết sai, tôi thường đưa ra cho cả lớp nhận xét, sửa sai và rút kinh nghiệm theo các bước: (Bạn sử dụng từ “lâm” để miêu tả hoạt động của mẹlà không phù hợp, không đúng) + Câu văn của bạn viết, có chỗ nào chưa phù hợp, các em cần phải sửa? + Chúng ta cần thay từ “lâm” bằng từ nào? (thay từ “lâm” bằng từ “đi”) Học sinh sửa và viết đọc lại câu văn. Do những tồn tại trên, mỗi đề bài tôi thường gợi ý, hướngdẫn học sinh cách tìm từ ngữ để miêu tả dựa vào sự hiểu biết của mình hoặc giáo viên cung cấp từ mới cho các em. Vốn từ ngữ phong phú sẽ giúp các em diễn đạt đa dạng những điều định nói, định viết. Có thể làm giàu vốn từ cho các em bằng hình thức tìm từ ngữ qua hình thức trò chơi như: Tìm từ láy âm gợi tả hình ảnh Học sinh chia làm nhóm 4, từng nhóm lần lượt nêu một từ láy âm gợi tả hình ảnh rồi chỉ nhóm khác: Mênh mông - nho nhỏ - đủng đỉnh – lung linh –mượt mà - đẫy đà - cứng cáp –thướt tha - mơn mởn –cuồn cuộn –nhanh nhẹn –nũng nịu… Trên cơ sở những từ láy tìm được, giáo viên tiếp tục cho học sinh xác định những từ láy chỉ dùng để tả người: Nho nhỏ - đủng đỉnh –mượt mà - đẫy đà - cứng cáp –thướt tha - nhanh nhẹn - nũng nịu… Qua trò chơitrên học sinh sẽ tự mình làm giàu được vốn từ và sử dụng một cách có hiệu quả khi viết các đoạn văn tả cảnh khác nhau. Những cách làm như trên nhằm trang bị cho học sinh vốn từ chuẩn bị tốt điều kiện cho các em làm bài viết. b.Nâng cao năng lực cảm thụ văn học, làm giàu vốn từ thông qua phân môn tiếng Việt - Môn Tậpđọc giúp các em hiểuđược nghĩađen, nghĩa bóng, hiểuđược nội dung của các đoạn văn, khổ thơ có ý nghĩa miêu tả (cảnh vật, con người,...). Mỗi tiết dạy Tậpđọc nên thêm một vài câu hỏi về thể loại, bố cục và trình tự miêu tả của tác giảđể học sinh thấm dần về Tập làm văn miêu tả. - Môn Luyện từ và câu là môn có thể giúp học sinh làm giàu vốn từ nhiều nhất khi dạy các tiết Mở rộng vốn từ. Trong các tiết này có các bài tập mở rộng vốn từ rất cụ thể, thiết thực như tìm từ, ghép từ, phát hiện từ miêu tả, dùng từ đặt câu, sắp xếp các từ thành nhóm miêu tả như nhóm từ ngữ miêu tả ngoại hình, nhóm từ ngữ miêu tả đặcđiểm cảnh vật, nhóm miêu tả hoạtđộng,... - Đặc biệtở chính phân môn Tập làm văn, giáo viên có thể giúp học sinh làm giàu vốn từ theo các đề tài nhỏ: Ví dụ 1: 10 https://thuvienluanvan.org/

11. Tìm những hình ảnh so sánh để so sánh với dòng sông: Dòng sông như dải lụa, dòng sông như con trăn khổng lồ, dòng sông như người mẹ hiền ôm ấp đồng lúa chín vàng... Sau khi học sinh đã có một vốn từ nhấtđịnh, tôi giúp học sinh các cách sử dụng vốn từ trong miêu tả như: Sử dụng từ láy, sửdụng tính từtuyệt đối (đỏ mọng, đặcsệt, trong suốt...), sửdụng các biện pháp nghệ thuật (so sánh, nhân hoá, ẩn dụ...). Ví dụ 2: Cho các từ“ríu rít, líu lo, liếp chiếp, rộn ràng, tấp nập, là là, từ từ...” Hãy chọn từ thích hợpđiền vào chỗ trống trong đoạn văn sau: “Tiếng chim... báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Ông mặt trời... nhô lên sau luỹ tre xanh. Khói bếp nhà ai... bay trong gió. Đàn gà con... gọi nhau,...theo chân mẹ. Đường làng đã... người qua lại.” Ví dụ 3: Hãy chọn từ ngữ thích hợp trong ngoặcđiền vào chỗ trốngđểđược các câu văn có hình ảnh so sánh phù hợp nhất (tiếng chuông, chùm sao, thuỷ tinh, dải lụa, giọng bà tiên). - Hoa xoan nở từng chùm trông giống như... ( những chùm sao ) - Nắng cứ như...xối xuống mặtđất. ( thuỷ tinh ) - Giọng bà trầmấm ngân nga như... ( tiếng chuông ) Ở ví dụ 1cho số từ nhiều hơn số chỗ trống cần điền, buộc HS phải suy nghĩ kĩ hơn khi chọn từ. c. Nâng cao năng lực cảm thụ văn học, làm giàu vốn từ thông qua đọc sách, báo Làm giàu vốn từ cho học sinh có nghĩa là giúp cho các em nắm một số từ gợi tả để có thể dùng trong văn miêu tả. Để ngày càng nâng cao và hiểu rõ vốn từ và để đọc sách báo có hiệu quả tôi luôn cố gắng hướng dẫn cho các em phương pháp và thời gian đọc sách cho hợp lí và khoa học. Đọc sách phải có sự nghiền ngẫm, suy nghĩ để cảm nhận được cái hay, cái đẹp của câu chuyện hay bài văn mình đọc. Khi đọc xong nên ghi chép những từ ngữ, những ý hay hoặc đoạn văn mà mình yêu thích vào sổ tay văn học.Việc ghi chép này không nhất thiết để cho học sinh khi làm văn sẽ mở ra sử dụng nhưng trước hết, mỗi lần ghi chép, các em sẽ đượcmột lần đọc, ghi nhớ, bắt chước, lâu dần thành thói quen. Khi làm bài, những từ ngữ, hình ảnh, ý văn sẽ tự động tái hiện, giúp học sinh có thể vận dụng làm văn. Và để làm được điều đó, lớp tôi đã xây dựng một tủ sách ngay tại lớp học.Tủ sách này nhằm tậphợp những quyển sách hay, số báocủa trườngphục vụ cho học sinh trong lớp. Khi học sinh có nhu cầu đọc sách các em sẽ đến mượn ở tủ và đọc xong lại cất vào vị trí một cách tự giác. 11 https://thuvienluanvan.org/

12. Hình 1: Tủ sách lớpHình 2: Học sinh đọc sách giờ ra chơi Khi phát động phong trào đọc sách, tôi hướng dẫn các em tìm đọc các loại sách có ở tủ sách thư viện, ở tủ sách của lớp, … (Lưu ý học sinh đọc các loại sách báo phù hợp với lứa tuổi). Ngoài việc tự đọc tôi còn cho một số em có kỹ năng đọc tốt đọc các tin, bài, tác phẩm hay trước lớp trong giờ ra chơi, 15 phút sinh hoạt đầu buổi. Nhìn chung học sinh rất hứng thú nghe và cảm nhận được nhiều cái hay, cái đẹp trong thơ văn; về đặc điểm, tính cách của từng nhân vật trong mỗi câu chuyện. Sự cảm nhận đó sẽ giúp cácem rất nhiều trong việc tính lũy vốn từ và kiến thức cho việc học, nâng cao khả năng lực dùng từ và viết viết văn miêu tả phong phú vàhợp lí hơn. Đọc sách thư viện 12 https://thuvienluanvan.org/

13. 4. Hướng dẫn học sinh lập dàn ý Đây là một việc làm khó. Giáo viên cần hướng dẫn cho họcsinh lập dàn ý trước khi làm thành một bài văn hoàn chỉnh. Có lập được dàn bài thì mới có thể tìm ý, sắp xếp ý, viết thành một bài văn mạch lạc, bố cục rõ ràng, ý văn trong sáng. Khi hướng dẫn học sinh lập dàn ý một bài văn tôi thường theo các bước sau: - Xác định đề bài - Nhắc lại cấu tạo bài văn theo đề bài đã cho - Tiến hành hướng dẫn lập dàn ý. Ví dụ: Đề bài:Hãy tả ngôi trường thân yêu gắn bó với em trong nhiều năm qua. Với đối tượng học sinh như đã nêu, tôi dẫn dắt học sinh thực hiện lập dàn ý từhệ thống câu hỏi khá tỉ mỉ sau: + Đề bài yêu cầu chúng ta làm gì? (Tả ngôi trường của em) + Đề bài thuộc dạng văn miêu tả nào? (tả cảnh) + Hãy nêu cấu tạo của bài văn tả cảnh? (Hs nêu) + Em quan sát vào thời gian nào? (buổisáng khi học sinh chưa đến trường, buổi chiều khi học sinh đã ra về hay trong giờ học,...) + Em quan sát bằng những giác quan nào? ( mắt nhìn, tai nghe các âm thanh như tiếng giảng bài của cô, tiếng trống,...tiếng cảnh vật xung quanh như tiếng ve kêu, chim hót,..) + Phần mở bài em cần giới thiệu như thế nào? (Hs nêu) + Phần thân bài em tả những cảnh nào của trường? ( HS nêu) nào? + Phần kết bài, em nêu cảm nghĩ của mình đối với ngôi trường như thế theo thứ tự thời gian trong ngày như sáng đến chiều hay theo mùa. Khi quan sát, các em nên quan sát từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, nắm được điểm chung và riêng của cảnh, chú ý vào những điểm nổi bật nhất của cảnh. Sự liên quan của cảnh vật đó với cảnh vật xung quanh như con người, chim chóc, thiên nhiên,... *Lưu ý: Các em có thể tả cảnh trường vào một thời điểm nhất định hoặc 13 https://thuvienluanvan.org/

14. - Tổ chức nhận xét, bổ sung hoàn thiện dàn ý: Để giúp học sinh có một dàn ý hoàn chỉnh, giáo viên cho học sinh đọc dàn ý của mình cho cả lớp nhận xét, bổ sung, giáo viên giúp đỡ để cácem hoàn chỉnh dàn ý. Dàn ý bài văn tả ngôi trường PTDTBT TH Ngọc Linh *Mở bài + Trường em mangtên Trường PTDTBT TH Ngọc Linh + Ngôi trường khang trang, cảnh vật thật là hiền hòa. *Thân bài + Nhìn từ xa ngôi trường nhỏ bé, yên tĩnh . + Biển trường xanh đậm, nổi rõ hàng chữ trường PTDTBT TH Ngọc Linh. + Tường được sơn màu vàng + Sân trường được tráng xi măng + Bao quanh sân bồn hoa và các cây cảnhđược chúng em chăm sóc cẩn thận. + Có 2 dãy phòng học và một dãy phòng chức năng. + Lớp học rộng rãi, thoáng mát, bàn 2 chỗ ngồi, trang trí rất đẹp, có đầy đủ quạt điện, đèn điện, sáng nào chúng em cũng vệ sinh sạch sẽ. +Từ cổng nhìn thẳng vào là dãy phòng học, bên phải là dãy phòn chức năng, phòng đầu tiên là phòng hội đông,.,... *Kết bài: + Em rất yêu quý và tự hào về trường em + Dù sau này đi xa em vẫn luôn nhớ mãi hình ảnh mái trường thân yêu của em. Tiếp theo, tôi cho học sinh chọn và viết hoàn chỉnh bài 5. Khen ngợi, động viên kịp thời Khi học sinh biết viết văn miêu tả và viết được hay là khi các em đã bước đầu hiểu được đặc điểm của văn miêu tả, biết cách quan sát đối tượng, tích luỹ được vốn từ miêu tả nhất định, biết xây dựng đoạn văn mở bài, thân bài, kết bài; cách diễn đạt và xây dựng bố cục bài văn; biết cách tưởng tượng và sử dụng các biện pháp tu từ, biện pháp nghệ thuật trong viết văn; được sửa lỗi kĩ lưỡng sau mỗi bài viết và để kích thích học sinh học làm được những điều đó, tôi luôn 14 https://thuvienluanvan.org/

15. dành cho các em những lời khen thích đáng. Các em sẽ phấn khởi, tựtin hơn và phát huy được khảnăng tiềm tàng của bản thân, từđó loại bỏđược những lo âu, tự ti cố hữu. Mỗi bài văn học sinh viết được, kết hợp với cách đánh giá của giáo viên đúng cách sẽ giúpcác em trưởng thành trong nhận thức, trong cách suy nghĩ. Do đó, tôi thường nhận xét bài rất tỉ mỉ sau mỗi bài học sinh viết, sửa sai trực tiếp về lỗi chính tả, gạch chân dưới những câu, từ học sinh đặt chưa đúng và nhận xét cụ thể để giúp các em chữa bàitrong tiết trả bài.Những góp ý nhẹ nhàng, chi tiết hay những lời khen của giáo viên như một định hướng giúp học sinh hoàn thiện bài viết hơn. Ví dụ : Tôi sẽ chọn những bài hay và đúng đọc cho cả lớp cùng nghe và tôi thường trao một phần quà để khích lệ tinh thần học tập của các em như bút,vở,...và bên cạnh đó tối không quên khuyến khích,động viên các bạn khác cùng nhau cố gắng để bài làm của bản thân được tốt hơn. Học sinh được khen thưởng VI: Kết quả: -Từ những việc đã làm, tôi đã thu được những kết quả tốt đẹp: + Trước hết, mọi học sinh đãviết được câu văn đúng ngữ pháp. + Học sinh xác định đúng đề, làm bài đảm bảo về cấu trúc, trong đó có một số bài giàu hình ảnh, cảm xúc, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc + Ngoài nhiệm vụ chính là biết làm một bài văn, học sinh được chủ động, tự do thể hiện cái “tôi” của mình một cách rõ ràng bộc bạch cái riêng của mình một cách trọn vẹn. 15 https://thuvienluanvan.org/

16. + Phần lớn các em làm bài đạt yêu cầu, sốlượng học sinh làm tốt bài văn miêu tảtăng đáng kể . Sau một thời gian thực hiện, theo nhận định của tôi, chất lượng học tập kiểu bài miêu tả trong phân môn Tập làm văn lớp tôi có sự chuyển biến rõ rệt. Kết quả bài kiểm traviết của học sinh trong tháng 10/2020 Đề bài: Quan sát trường em. Từ những điều đã quan sát được, lập dàn ý cho bài văn miêu tả ngôi trường. Tổng số TS % Lớp 5/1 22 12 14 63,63 Kết quả bài kiểm tra viết của học sinh trong tháng 03/2021 Đề bài: Em hãy tả một người bạn của em. Tổng số TS % Lớp 5/1 22 12 2 9,09 VII. KẾT LUẬN Để để giúp các em học sinh dân tộc thiểu sốviết đúng, viết hay phải tập trung thực hiện phối hợp nhiều biện pháp. Trong đó phải quan tâm nhiều đến các nội dung sau: - Tăng cường mượn sách, báo cho học sinh đọc thêm sách, báo, truyện,...hoặc nhắc nhở các em lên thư viện đọc sách để giúp các em hiểu biết thêm về cuộc sống quanh em, từ đó tự tin để bộc lộ của mình, nâng cao khả năng nói, viết . - Phải tạo được thói quen tự giác học tập, chuẩn bị bài ở nhà, đọc bài và tự tìm hiểu nội dung, quan sát thế giới xung quanh. - Sử dụng phối hợp nhiều phương pháp nhằm khuyến khích học sinh bộc lộ trí tuệ và cảm xúc của mình trong các ngôn bản mà các em tạo lập - Phát huy tính tích cực, chủđộng, sáng tạo củangười học. NữChưa đạt yêu cầu Đạt yêu cầu TS 8 Bài viết tốt TS 0 % % 0,00 36,36 NữChưa đạt yêu cầu Đạt yêu cầu TS 16 Bài viết tốt TS 4 % % 18,18 72,72 - Phải khai thác triệt để đồ dùng dạy học và tranh vẽ trong sách giáo khoa và sưu tầm những vật thậtbằng video tranh ảnh để cung cấp vốn từ cho học sinh. - Thường xuyên kiểm tra, đánh giá, khen để khích lệ các em. - Luôn thực hiện quan điểm tích hợp trong dạy học. - Phối hợp với các hoạtđộng ngoài giờđể tích lũy vốn hiểu biết và bồi dưỡng tâm hồn giàu cảm xúc cho các em. - Giáo viên phải thường xuyên nghiên cứu, dự giờ đồng nghiệp, tham dự đầy đủ các lớp tập huấn chuyên môn … 16 https://thuvienluanvan.org/

17. VIII. Kiến nghị - Giáo viên các lớp dưới, cần chúý rèn các kĩ năng viết văn cho học sinh. - Cần tăng thêm thời lượng dạy tiếng Việt, giảmbớt thời lượng dạy môn khoa học,Lịch sử,…. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ mà tôi rút ra trong quá trình Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5. Tuy nhiên trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này sẽ không tránh khỏi những mặt hạn chế, thiếu sót. Vì vậy, tôi mong đươc sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến quý báu của cấp trên và các bạn đồng nghiệp để đề tài này được hoàn thiện và đạt kết quả tốt hơn, đồng thời được áp dụng rộng rãi trong việc Rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5. Tôi xin chân thành cảm ơn ! 17 https://thuvienluanvan.org/

18. IX. PHỤ LỤC X. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tên tác giả STT Tài liệu tham khảo Nhà xuất bản Tạ Đức Hiền – TS: Ngô Tuyển chọn những bài văn Nhà xuất bản Đại 1 Thu Yên. TS: Nguyễn miêu tả 5 học Sư phạm Minh Hòa Nhà xuất bản tổng NguyễnThị Kim Dung 2 Những bài văn miêu tả 5 hợp thành phố Hồ Lê Thị Mỹ Trinh Chí Minh Nguyễn Minh Thuyết (Chủ biên) –Nguyễn Nhà xuất bản giáo 3 Thị Hạnh. Sách tiếng Việt 5(Tập một) dục Việt Nam. Nguyễn Ly Kha –Đặng Thị Lanh. Nguyễn Minh Thuyết (Chủ biên) Hoàng Hòa Bình –Trần Nhà xuất bản giáo 4 Sách tiếng Việt 5 ( tập hai) Minh Hưởng –Trần Thị dục Việt Nam Hiền Lương –Nguyễn Trí 18 https://thuvienluanvan.org/

19. XI. MỤC LỤC TT Tiêu đề Trang Ghi chú 1 Tên đề tài 1 2 Đặt vấn đề 1, 2 3 Cơ sở lý luận 3 4 Cơ sở thực tiễn 3, 4 5 Nội dung nghiên cứu 4 - 16 6 Kết quả nghiên cứu 16 7 Kết luận 17 8 Kiến nghị 17 9 Phụ lục 18 10 Tài liệu tham khảo 18 11 Mục lục 19 19 https://thuvienluanvan.org/