Lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ văn ở THCS

1. PHÒNG GDĐT THOẠI SƠN CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCS ………. Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Thoại Sơn, ngày 28 tháng 10 năm 2018 BÁO CÁO Kết quả thực hiện sáng kiến I. SƠ LƯỢC LI LỊCH TÁC GIẢ: - Họ và tên:………………………… , Nữ: …… - Ngày tháng năm sinh:…………………………….. - Nơi thường trú: ………………………………… - Đơn vị công tác: ………………………………… - Chức vụ hiện nay: ………………………………. - Trình độ chuyên môn: ………………………… - Lĩnh vực công tác: ……………………………… II. SƠ LƯỢC ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH ĐƠN VỊ: 1. Thuận lợi - Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương nên trường học ngày càng khang trang, thoáng mát, cảnh quan sư phạm đẹptạo tâm lí phấn khởi, thoải mái cho giáo viên và học sinh trong hoạt động giảng dạy. - Cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư khá đầy đủ, các phòng bộ môn: tin học, tiếng Anh, thư viện,….hoạt động hiệu quả đã góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. - Trường có sân bóng chuyền, sân cầu lông nên giáo viên và học sinh có điều kiện vui chơi, luyện tập để rèn luyện sức khỏe sau những giờ học tập căng thẳng, mệt mỏi. 1 https://baigiangdientu.edu.vn/

2. - Ban giám hiệu nhà trường cùng với các đoàn thể của trường luôn quan tâm đến hoạt động chuyên môn và đời sống đội ngũ giáo viên, nhân viên của trườngtạo nên tập một tập thể vững mạnh và đoàn kết. - Đội ngũ giáo viên của trường đều là những người trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc và có chuyên môn vững. - Đa số học sinh của trường đều có tinhthần và ý thức học tập khá tốt. Nhiệt tình tham gia vào các phong trào, hoạt động của nhà trường tổ chức. 2. Khó khăn - Vì trường thuộc địa bàn nông thôn nên phần đông gia đình học sinh có hoàn cảnh khó khăn, kinh tế gia đình không đủ sốngnên ba mẹ thường đi làm ăn ở xa, các em phải ở với ông bà hoặc người thân trong gia đình đã phần nào ảnh hưởng đến việc học tập của các em. - Bên cạnh những học sinh có tinh thần và ý thức học tập tốt thì vẫn còn một bộ phận học sinh không có thức học tập, thường xuyên vi phạm nội quy của trường. - Do thiếu sự kiềm cặp của gia đình nên một số học sinh thường xuyên tụ tập ở một số nơi (quán cà phê, tiệm nét,…) nên các em dễ bị lôi kéo, lợi dụng vào những việc xấu. - Một số gia đình vì hoàn cảnh nào đó mà chưa có sự quan tâm sát sao đến việc học tập củacon em, thậm chí là phó mặc cho nhà trường, cho các em tự quyết nên ngày qua ngày lực học của các em ngày càng giảm sút. - Tên sáng kiến/ đề tài giải pháp:Lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ văn ở Trung học cơ sở - Lĩnh vực: Giảng dạyNgữ văn III. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU CỦA SÁNG KIẾN: 1/ Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến Đất nước chúng ta đang trên đà phát triển và hội nhậpđòi hỏi mỗi người chúng ta cũng phải phát triển toàn diện từ trình độ, tài năng đến nhân cách, phẩm chất, đạo đức. Có thể nói chưa bao giờ mà ngành công nghệ thông tin phát triển như hiện nay. Công nghệ thông tin phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho việc dạy học của giáo viên và học tập của học sinh, tuy nhiên nó cũng kéo theo nhiều hệ lụy khó lường. Trước 2 https://baigiangdientu.edu.vn/

3. thực trạng này, đòi hỏi gia đìnhvà nhà trườngphải chú ý và quan tâm đến việc học của các em học sinh đặc biệt là giáo dục đạo đức cho các em. Dạy học ngày nay không chỉ là dạy về kiến thức, lí thuyết suôn mà cần phải dạy cho học sinh những kỹ năng, đạo đức để giúp học sinh phát triển một cách toàn diện cả về trí tuệ và nhân phẩm. Trong bài Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới, tác giản Vũ Khoan (nguyên là Phó thủ tướng chính phủnước Việt Nam) đã khẳng định:“ Lớp trẻ Việt Nam ngày nay cần nhận ra những cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam để rèn luyện những thói quen tốt khi vào nền kinh tế mới”. Và để làm được điều đó thì người giáo viên phải đóng một vai trò quan trọng –người trực tiếp giáo dục, hướng dẫn học sinh nhận ra được những ưu điểm và hạn chế của học trò mình và rèn luyện cho các em những những kỹ năng, những phẩm chất đạo đức cần phải có khi bước vào nền kinh tế mới. Hiện nay, tình hình dạy họcở các trường THCS vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là đối với môn Ngữ văn–một môn học mà học sinh thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thậm chí là buồn ngủ mỗi khi đến giờ học. Mặc dù không ít giáo viên có chuyên môn tốt, nhiều kinh nghiệm, nhiệt tình trong giảng dạy nhưng cũng không tránh khỏi những điều trên. Có thể nói nguyên nhân làm cho học sinhkhông thích học môn Ngữ vănmột phần là do môn Ngữ văn thiếu thiết bị, đồ dùng dạyhọc (tranh ảnh, mô hình,…) so với các môn học khác, mặt khác là do giáo viên chưa tìm ra phương pháp dạy học thật sự hiệu quả để khơi gợi sự hứng thú cho học sinh. 2/ Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Dạy học có tích hợp, lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh đã được Bộ giáo dục –Đào tạo đưa vào chương trình dạy học cũng đã khá lâu. Tuy nhiên, trong điều kiện hạn hẹp của một tiết dạy, người giáo viên cùng lúc phải thực hiện quá nhiều việcnhư:vừa hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung bài học, vừa liên hệ thực tế, giáo dục kỹ năng sống, tích hợp môi trường và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh v...v. Chính vì vậy,giáo viên thường thực hiện một cách qua loa, chiếu lệ mà chưa thật sự quan tâm một cách đầy đủ, nghiêm túc việc tích hợp tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học nên hiệu quả và chất lượng bộ môn chưa cao. Ở ngôitrường tôi đang công tác, tuy là một trường nông thôn nhưng hiện tượng học sinh bấm lỗ tai, nhuộm tóc, nói tục, chửi thề, gây gổ thậm chí đánh nhau và gần 3 https://baigiangdientu.edu.vn/

4. đây là hiện tượng các em học sinh dùng lưỡi lam để gạch tay, xăm hình, khắc tênđang có xu hướng gia tăng (kể cả học sinh lớp 6). Điều này làm xã hội, phụ huynh có cái nhìn không tốt về học sinh, về giáo dục của nhà trường. Vì vậy, làm thế nào để giáo dục đạo đức học sinh một cáchhiệu quả nhất là câu hỏi và cũng là nỗi trăn trở của Ban giám hiệu và tập thểgiáo viên của trường từ nhiều năm nay. Cuối cùng, tôi cũng đã lựa chọn cho mình một phương pháp giáo dục đạo đức học sinh có hiệu quả nhất là tăng cường lồng ghéptấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong giờ học Ngữ văn. Đây là một phương pháp dạy học rất thiết thực và có ý nghĩa quan trọng trong nền giáo dục của nước ta hiện nay.Lựa chọn việc giáo dục đạo đức học sinh bằng biện pháp lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong các tiết ngữ văn vì tôi thiết nghĩ hình tượng Bác Hồ luôn bất tử trong lòng của những ai đang mang trong người dòng máu Lạc Hồng, dòng máu của nòi giống Rồng Tiên. Nhắc đến Bác Hồ thì từ người già đến trẻ em đềumột lòngtôn kính, ngưỡng mộ và biết ơn Bác. Vì vậy hình tượng mẫu mực để thầy và trò cùng học tập, cùng rèn luyện không ai khác đó chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh –một nhân vật kiệt xuất của thế kỉ XX, một danh nhân văn hóa của thế giới với những phẩm chất đạo đức tuyệt vời mà khó có ai sánh kịp. Vì thế việc lồng ghép những bài học về đạo đức có liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ tạo được sự hứng thú, tò mò đối với các em học sinh ở lứa tuổi THCS. Việt Nam của chúng ta ngàynay đang không ngừng phát triển và đang từng bước khẳng định được vị thế của mình đối với bạn bè quốc tế. Vì vậy, thế hệ trẻ mà đặc biệt là các em học sinh sẽ là thế hệ kế thừa, gánh vác trọng trách mà lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tin tưởng và ủy thác “ Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu hay không chính là nhờ một phần vào công học tập của các cháu”. Để làm được điều này thì ngay từ khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường THCS, người giáo viên không chỉ truyền đạt cho các em những kiến thức về văn hóa mà quan trong hơn là cần phải bồi đắp cho các em cả về đạo đức, nhân cách bằng việc lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học. Trong đó, môn Ngữ văn sẽ giữ vai trò chủ đạo, vì thông qua mỗi tác phẩm, mỗi bài giảng người giáo viên có thể giúp cho học sinh của mình biết và hiểu thêm về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và đối tượng mà tôi lựa chọn trong bài viết này chính là học sinh Trung học cơ sở. Theo các nhà tâm lý học, lứa tuổi Trung học cơ sở là lứa tuổi thiếu niên –lứa tuổi mới lớn – nên các 4 https://baigiangdientu.edu.vn/

5. em dễ bị lôi kéo bởi những cám dỗ của cuộc sống. Nhưng bù lại các em rất nhạy bén, nắm bắt vấn đề rất nhanh. Vì vậy, nếu người giáo viên có những định hướng kịp thời, giúp các em có những nhận thức và suy nghĩ đúng đắn về các vấn đề thì các em sẽ có sự phát triển một cách toàn diện cả về trí tuệ và đạo đức. 3. Nội dung sáng kiến (tiến trình thực hiện, thời gian thực hiện, biện pháp tổ chức) 3.1. Khảo sát thực tiễn Hiện nay, đất nước ta đang trong thời kì hội nhập. Vì vậy việc giao lưu trong các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực văn hóa là điều không thể tránh khỏi. Trong đó giới trẻ là đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều nhất. Hiện nay, đi đến bất kì nơi đâu chúng ta đều có thể bắt gặp hình ảnh các em học sinh ở nhiều độ tuổi khác nhau với cách ăn mặc và chải chuốt kì quặc, lố lăng, phản cảm(các em nữ thì mặc quần đáy ngắn bó sát người, nam thì quần đáy xệống rộng thùng thình, mang dép tổ ong đủ màusắc, tóc thì vàng hoe, ...). Còn miệng thì lúc nào cũng nghêu ngao những bài nhạc Hàn, nhạc Thái với những ca từ nghe mà tôi chẳng hiểu được gì.Khi tôi hỏi thì các em trả lời đó là phong cách, là bài hát của “thần tượng” mà các em yêu thích. Lí giải về vấn đề này các em cho rằng đó là cách thể hiện sự yêu thích của mình đối với thần tượng. Và khi hỏi các em về tên tuổi hay bất kì vấn đề nào có liên quan đến thần tượng thì các em trả lời không sót một ý nào. Vậy mà khi hỏi về các nhân vật lịch sử của nước ta như Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Quang Trung thậm chí là khi được hỏi về Bác Hồ - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam thì các em chỉ ú ớ, cười trừkhông biết trả lời thế nào. Đơn cử cho trường hợp này là chính bản thân tôi khi dạy bài Đức tính giản dị của Bác Hồtrong chương trình Ngữ văn 7 của tác giả Phạm Văn Đồng, trước khi giảng bài mới tôi có gợi dẫn cho các em bằng một vài câu hỏi như: - Giả sử em được đến tham quan viện bảo tàng Hồ Chí Minh và có một vị khách nước ngoài hỏi em về Chủ tịch Hồ Chí Minh thì em sẽ giới thiệu với vị khách đó như thế nào về Bác Hồ? - Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta là một vị lãnh tụvĩ đại,một danh nhân văn hóa thế giới,vậy em biết được gì về cuộc đời, con người của Bác hãy giới thiệu cho các bạn cùng biết?” 5 https://baigiangdientu.edu.vn/

6. Tôi gọi khoảng bốn emtrả lời hai câu hỏi trênnhưng không có em nào trảlời đượcmột cách hoàn chỉnh. Có em thì trả lời: “Dạ, em không nhớ”, hoặc có em thì trả lời một cách chung chung như: Bác là người yêu nước, Bác từng đi nhiều nước trên thế giới và kể được một số tên gọi khác của Bác ngoài ra các em không nói thêm được gì về gia đình, về tuổi thơ, về cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác thậm chí các em còn nói không đúng về năm sinh năm mất của Bác. Trước sự vô tâm, sự thiếu hiểu biết của các em về một vị lãnh tụ đáng kính của nhân dân Việt Nam, một người đã làm cho cả thế giới phảingả mũcúi đầu. Vậy mà thế hệ trẻ Việt Nam, tương lai của đất nước, lại không mấy hiểu biết về Bác. Thật đáng buồn biết bao! Thiết nghĩ việc giao lưu hội nhập là cần thiết, đặc biệt là khi khoa học kỹ thuật và công nghệ thông tin phát triển như hiện nay. Các em có cơ hội được học tập, được tiếp xúc với nền văn hóa của các nước trên thế giới là cách để làm phong phú thêm kiến thức cho bản thân. Nhưng trước khi tiếp thu nền văn hóa của các nước bạn thì bản thân các em cũng phải có những hiểu biết nhất định về văn hóa và lịch sử đấu tranh anh dũng của đất nước mình. Trong đó, nhân vật đầu tiên các em cần phải biết, phải tìm hiểu là Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Từ thực tế trên, tôi nhận thấy việc tăng cường tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức trong dạy học trong đó có môn Ngữ văn là vấn đề rất cần thiết. Đây là phương pháp dạy học tích cực và phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện nay. Hiểu được tầm quan trọng và ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức, đặc biệt là tăng cường lồng ghép, tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh trong dạy học là nhằm giúp cho các em có ý thức hơn về trách nhiệm củabản thân đối với gia đình, xã hội. Vì vậy, vào tháng 8 năm 2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức các lớp tập huấn cho giáo viên về vấn đề này. Đây là một động thái rất có ý nghĩa trong ngành giáo dục vì đây cũng là lúc cả nước ta đang cùng nhau thi đua học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Đến nay, năm 2018 thì cuộc vận động và học tập cũng đạt được những thànhtựuđáng kể. Bản thân là một giáo viên dạy môn Ngữ văn, tôi càng thấy được tầm quan trong và ý nghĩa của vấn đề này. Bởi khi học văn, các em không chỉ được tiếp cận với những tác phẩm văn chương xuất sắc của mỗi thời đại từ đó bồi dưỡng tâm hồn của các em. Và nhiệm vụ của người giáo viên là giúp cho học sinh nhận thức về cái hay cái đẹp 6 https://baigiangdientu.edu.vn/

7. trong mỗi tác phẩm. Qua đó rút ra được những kinh nghiệm, những bài học quý giá cho bản thân trong cuộc sống. Người giáo viên dạy Ngữ văn có phần thuận lợi hơn so với các giáo viên bộ môn khác. Bởi trong quá trình học tập, các em được tiếp xúc trực tiếp với những tác phẩm do Bác Hồ sáng tác và cả những tác phẩm viết về Bác. Dưới sự dẫn dắt, thuyết trình hay kể chuyện về Bác Hồ, người giáo viên giúp cho học sinh hiểu thêm phần nào về con người, cuộc đời và trên hết là tấm gương đạo đức của Bác. Cứ như vậy, dần dần người giáo viên sẽ bồi đắp tình yêu thương, lòng kính trọng của các em đối với vị lãnh tụ một cách tự nhiên, chân thành mà sâu sắc. Đó không còn là những lời nói suôn mà sẽ trở thành thói quen và nếp sống của học sinh. Góp phần giáo dục cho học sinh trở thành người công dân tốt biết sống và làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và có trách nhiệm đối với đất nước. Sau đây là những địa chỉ và nội dung cần Lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của môn Ngữ văn cấp THCS (theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo) STT Lớp Tên bài Nội dung tích hợp 1 Con Rồng, cháu Tiên Bác luôn đề cao truyền thống đoàn kết giữa các dân tộc anh em và niềm tự hào về nguồn gốc con (Truyn thuyết) Rồng cháu Tiên. Thánh Gióng Quan niệm của Bác: nhân dân là nguồn gốc sức mạnh bảo vệ Tổ quốc. 2 (Truyền thuyết) Đêm nay Bác không Ca ngợi vẻ đẹp HCM: hi sinh quên mình vì hạnh ngủ(Minh Huệ) phúc dân tộc, tình yêu thương của Bác đối với 6 3 nhân dân, tinh thần đồng cam cộng khổ của nhân dân với Bác. Lòng yêu nước Liên hệ với tư tưởng độc lập dân tộc, lòng yêu nước của Bác. 4 (I-li-a Ê-ren-bua) Sông núi nước Nam Ý thức về chủ quyền của đất nước và lòng tự hào dân tộc. 5 ( Lý Thường Kiệt) 7 https://baigiangdientu.edu.vn/

8. Liên hệ với nội dung Tuyên ngôn Độc lập của Bác Hồ Cảnh khuya, Rằm Sự hòa hợp giữa tình yêu thiên nhiên, cuộc sống và bản lĩnh của người chiến sĩ cách mạnh HCM. tháng giêng 6 (Hồ Chí Minh) Tinh thần yêu nước Tư tưởng độc lập dân tộc, sự quan tâm của Bác của nhân dân ta đến giáo dục lòng yêu nước cho mọi người dân 7 (HCM) Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ. 7 Sự giàu đẹp của tiếng Quan điểm của Bác: giữ gìn sự trong sáng của Việt (Đặng Thai Mai) tiếng Việt cũng chính là giữ gìn truyền thống 8 của dân tộc. - Giản dị là một trong những phẩm chất nổi bật Đức tính giản dị của và nhất quán trong lối sống HCM. Bác Hồ (Phạm Văn Đồng) - Sự hòa hợp, thống nhất giữa lối sống giản dị 9 với đời sống tinh thần phong phú, phong thái ung dung tự tại và tư tưởng tình cảm cao đẹp của Bác. - Nguyễn Ái Quốc bộc lộ gián tiếp lòng yêu Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội nước thông qua ca ngợi cuộc đời và bản lĩnh Châu(Nguyễn Ái kiên cường của người sĩ phu yêu nước Phan Bội 10 Quốc) Châu trước sự lố bịch của Va –ren. - Thấy được phương diện khác của Nguyễn Ái Quốc khi sử dụng vũ khí văn nghệ. - Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác Liên hệ với bản lĩnh người chiến sĩ cách mạng (Phan Bội Châu) HCM trong thời gian bị tù đày trong nhà ngục 11 - Đâp đá ở Côn Lôn của Tưởng Giới Thạch. 8 https://baigiangdientu.edu.vn/

9. (Phan Châu Trinh) Hai chữ nước nhà Liên hệ với tư tưởng yêu nước và độc lập dân tộc của Bác. 12 (Trần Tuấn Khải) Tức cảnh Pác Bó(Hồ Lối sống giản dị, phong thái ung dung tự tại, tinh Chí Minh) thần lạc quan và bản lĩnh người chiến sĩ cách 13 mạng HCM trong thời gian ở chiến khu Việt 8 Bắc. Ngắm trăng, Đi Sự kết hợp hài hòa giữa tình yêu thiên nhiên, đường(Hồ Chí Minh) phong thái ung dung tự tại và bản lĩnh người 14 chiến sĩ cách mạng HCM trong thời gian bị giam cầm trong nhà lao của Tưởng Giới Thạch. Hịch tướng sĩ(Trần Liên hệ với tư tưởng yêu nước và độc lập dân Quốc Tuấn) tộc của Bác. 15 Nước Đại Việt ta Liên hệ với tư tưởng nhân nghĩa, tư tưởng yêu nước và độc lập dân tộc là nguồn gốc tư tưởng 16 (Nguyễn Trãi) của HCM. Thuế máu(Nguyễn Ái Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo bản chất độc ác, giả Quốc) nhân giả nghĩa của thực dân Pháp đối với các 17 nước thuộc địa bị bóc lột “thuế máu” cho tham vọng xâm lược của chúng. Phong cách Hồ Chí Vẻ đẹp trong phong cách của lãnh tụ HCM: sự Minh (Lê Anh Trà ) kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, 18 dân tộc và nhân loại, vĩ đại và bình dị, thanh cao và khiêm tốn. Đấu tranh cho một thế Tư tưởng yêu nước và độc lập dân tộc trong 9 https://baigiangdientu.edu.vn/

10. 19 9 quan hệ hòa bình với thế giới cua Bác. giới hòa bình (Mác-két) 20 Tiếng nói của văn Liên hệ với quan điểm về văn học nghệ thuật nghệ(Nguyễn Đình của Bác. Thi) Viếng lăng Bác Vẻ đẹp tỏa sáng của lãnh tụ HCM: lí tưởng độc lập dân tộc, sự hi sinh quên mình vì hạnh phúc 21 (Viễn Phương) dân tộc, tình yêu thương nhân loại, lối sống giản dị, đức khiêm tốn. Do lứa tuổi học sinh THCS bao gồm nhiều độ tuổi khác nhau (từ 11 tuổi đến 15 tuổi), tương ứng với mỗi lứa tuổi các em cũng có những biểu hiện khác nhau về tâm sinh lý. Và phương pháp dạy cho từng độ tuổi cũng khác nhau. Vì vậy, trong bài viết của mìnhtôi xin phân thành bốn nhóm tương ứng với bốn khối của học sinh THCS. 3.2. Biện pháp thực hiện 3.2.1/ Đối với học sinh lớp 6 Trong lứa tuổi thiếu niên hay chúng ta quen gọi là lứa tuổi học sinh THCS, thì học sinh lớp 6được xem là lứa tuổi chuyển tiếp từ tuổi ấu thơ sang tuổi trưởng thành. Vì vậy bên cạnh những thay đổi nhất định về tâm sinh lý thì các em cũng có sự thay đổi về môi trường học tập. Bước sang giai đoạn này, các em bắt đầu làm quen với môi trường mới hoàn toàn từ thầy cô, bạn bè đến phương pháp học tập,...mọi thứ đều mới lạ đối với các em. Bước vào môi trường mới, các em vừa có chút bỡ ngỡ vừa có sự háo hức chờ đón các thầy cô mới. Vì vậy, người giáo viên sẽ từng bước hướng dẫn học sinh của mình có phương pháp học tập phù hợp đối với bộ môn Ngữ văn và cũng từng bước rèn luyện đạo đức cho các em bằng những tình huống có vấn đề hay những câu chuyện kể về Bác Hồ. Bằng cách này, giáo viên sẽ vừa tạo hứng thú học tập vừa bồi dưỡng lòng kính yêu Bác Hồ cho các em học sinh. 10 https://baigiangdientu.edu.vn/

11. Trong chương trình Ngữ văn lớp 6có rất nhiều bài cần tích hợp và giáo dục việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho các em học sinh. Ở mỗi tác phẩm, chúng ta lại có một phát hiện mới vềtâm hồn, về lối sống, về nhân cách của Bác và rút ra cho mình những bài học quý giá. Tuy nhiên trong khuôn khổ của bài viết này, tôi xin phép được chia sẻ những suy nghĩ và phương pháp giảng dạy của mình đối với một tác phẩm mà tôi được trực tiếp giảng dạy đó là bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” của nhà thơ Minh Huệ Đối với học sinh lớp 6, ít nhiều các em cũng đã được học, được nghe thầy cô kể chuyện về Bác Hồ và trong lòng của mỗi em cũng luôn sẵn có lòng kính yêu đối với Bác. Vì vậy khi học bài này, giáo viên chỉ cần khơi gợi, bồi đắp thêm những tình cảm tốt đẹp đó bằng hệ thống câu hỏi phát hiện, gợi tìm, nêu vấn đề hay giảng bình để các em nắm được nội dung chính của bài thơ đó là sự hi sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc, là tình yêu thương, sự quan tâm và chăm sóc của Bác dành cho các anh chiến sĩ như tình yêu thương của một người cha đối với con. Tiếp theo giáo viên liên hệ mở rộng vấn đề bằng việc kể cho học sinh nghe một vài mẩu chuyện nói tình yêu thương của Bác đối với các em thiếu nhi và những người lớn tuổi như: Bác Hồ tắm cho trẻ em Việt Bắc, Để Bác quạt,... Cuối cùng để khắc sâu những tình cảm tốt đẹp này, tôi sẽ cho học sinh xem những hình ảnh của Bác Hồ cùng các chiến sĩ trong kháng chiến và tranh Bác Hồ với các em thiếu nhi (tranh in trên giây khổ giấy A3). (Bác Hồ và các chiến sĩ về thăm đền Hùng 19/ 9/ 1954) 11 https://baigiangdientu.edu.vn/

12. Ảnh Đại biểu học sinhTrưng Vương (Hà Nội) đến chúc thọ Bác Hồ tháng 05/ 1956. (Ảnh Bác Hồ thăm các cháu thiếu nhiở quê nhà 1957 ) 12 https://baigiangdientu.edu.vn/

13. Sau khi kể chuyện và cho học sinh xem tranh, tôi sẽ đặt ra một số câu hỏi cho các em: [?] Sau khi nghe câu chuyện và được xem những bức tranh về Bác Hồ, các em hiểu thêm được gì về Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta? [?] Em sẽ làm gì để xứng đáng với tình yêu thương và sự hi sinh của Bác dành cho chúng ta? Với hai câu hỏi trên, học sinh có thể trả lời theo suy nghĩ của mình, nhưng điều mà các em cảm nhận được ở Bác Hồ của chúng ta đó không chỉ là một vị lãnh tụ luôn vì dân vì nước mà trên hết Bác giống như một người ông, người bác, người cha luôn dành hết tình yêu thương con cháu của mình. Những hình ảnh, những mẩu chuyện trên về Bác hồ, học sinh sẽ càng cảm nhận sâu sắc hơn tấm lòng yêu thương, lo lắng của Bác dành cho nhân dân Việt Nam, cho các chiến sĩ, đặc biệt là các cháu thiếu nhi. Và các em hiểu rằng cái đêm không ngủtrong bài thơ của Minh Huệ chỉ là một đêm trong vô vàn những đêm không ngủ của Bác. Việc Bác không ngủ vì lo việc nước, thương bộ đội, dân công đã là“mộtlẽ thường tình”trong cuộc đời Bác, vì Bác là Hồ Chí Minh –vị lãnh tụ của dân tộc, của nhân dân Việt Nam. Cuộc đời của Người luôn dành trọn vẹn cho nhân dân, cho Tổ quốc. Đó chính là cái lẽ sống “Nâng niu tất cả chỉ quên mình” của Bác. Và đó cũng là điều mà người giáo viên dạy Ngữ văn muốn hướng đến cho cho các học sinh của mình. Các em biết quan tâm, thông cảm, chia sẻ với những bạn có hoàn cảnh không may mắn ở trường, ở lớp học và ở xung quanh mình. Bởi những sự cảm thông, sẻ chia của các em có thể góp phần làm cho cuộc sống của chúng ta ngày cảng tốt đẹp hơn.Đó cũng là một trong những tiêu chí của ngành giáo dục hiện nay là “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 3.2.2/ Đối với học sinh lớp 7 Ở học sinh lớp 7 có thể nói đây là lứa tuổi khá ổn định về tâm lí trong lứa tuổi học sinh THCS vì các em đã có sự làm quen, tiếp xúc với môi trườngmới với khoảng thời gian vừa đủ. Vì vậy mà các em không còn có bỡ ngỡ, rụt rè như học sinh lớp 6 mà thay vào đó là một sự “chững chạc” vừa đủ có thể giúp các em tự tin hơn. Các em không còn lứa tuổi trẻ connhư trước mà các em bắt đầu biết quan tâm đến hình thức, ngoại hình của mình và các bạn cùng lớp. Các em cũng biết điệu đà hơn một chút trong cách ăn mặc (chẳng hạn như thích mặc quần bó, thoa môi son,...). Mặc khác, các 13 https://baigiangdientu.edu.vn/

14. em cũng chú trọng đến lời ăn tiếng nói của mình, đặc biệt là các em gái. Vì vậy đây là lứa tuổi phù hợp để giáo dục đạo đức, lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong các tiết Ngữ văn sẽ mang lại hiệu quả đáng kể. Trong chương trình Ngữ văn 7, có khá nhiều bài để lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh như: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (Hồ Chí Minh), Cảnh khuya –Rằm tháng giêng (Hồ Chí Minh), Đức tính giản dị của Bác Hồ,.... Sau đây tôi xin được trình bày phương pháp lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh trong bài Đức tính giản dị của Bác Hồ (Phạm Văn Đồng) Cũng như những văn bản khác, sau khi cho học sinh tìm hiểu chung về văn bản, đến phần đọc hiểu văn bản, tôi cũng hướng dẫn các em hiểu tìm hiểu về đức tính giản dị của Bác bằng hệ thống những câu hỏi gợi mở để học sinh phát hiện, trả lời và đặt các em vào những tình huống có vấn đề để các em suy nghĩ như: [?] Có thể thấy rằngtrong cuộc kháng chiến chống Pháp do hoàn cảnh đất nước ta còn khó khăn, thiểu thốn nên yêu cầu mỗi người dân Việt Nam (trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh) phải tiết kiệm, sống giản dị. Nhưng sau khi đất nước ta đã vượt qua giai đoạn khó khăn, vì sao chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn sống giản dị, tiết kiệm? [?] Bác sốnggiản dị đến thế có phải là Bác đang muốn gây sự chú ý của mọi người hay không? Em hãy giải thích điều đó? Với hai câu hỏi trên, bắt buộc học sinh phải suy nghĩ để tìm ra câu trả lời hợp lí, sau đó giáo viên sẽ phân tích, bình giảng để làm rõ thêm về đức tính giản dị của Bác Hồ. Sang phần củng cố và mở rộng kiến thức cho học sinh, giáo viên có thể kể cho học sinhnghe một vài mẩu chuyện nhỏ về đức tính giản dị của Bác Hồ như sau: Có thể nói giản dị là một đức tính, một phẩm chất nổi bật nhất ở Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta. Bác không chỉ giản dị trong cách ăn mặc, trong đời sống mà còn giản dị trong quan hệ với mọi người. Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói: Bình sinh Hồ Chủ tịch là một người rất giản dị. Hồi còn sống ở chiến khu, Chủ tịch Hồ Chí Minh ăn chung, sống chung với cán bộ, bộ đội. Đến bữa cơm, Người lấy thìa chọn thức ăn cho mọi người. Giờ giải lao, người đánh bóng chuyền với mọi người. Về ngôn ngữ, người rất giỏi tiếng Pháp, Tiếng Nga, tiếng Trung Quốc và nhiều thứ tiếng 14 https://baigiangdientu.edu.vn/

15. khác nhưng Người chủ động nói tiếng Việt, không thích dùng tiếng nước ngoài khi không câng thiết vì không ai hiểu. Đến thăm nơi nào, Bác không muốn báo trước để người ta tổ chứcđón rước mất công, mất thời gian. Cuối cùng đến phần liên hệ thực tế: Giáo viên giáo dục đạo đức, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh bằng một sô câu hỏi: [?] Hồ Chí Minh –một vị lãnh tụ vĩ đại, người đứng đầu một đất nước vậy mà cuộc sống của Người lại vô cùng giản dị. Giản dị từ cách ăn uống, sinh hoạt đến cách cử xử, nói năng nhỏ nhẹ với mọi người xung quanh mình. Còn đối với cách ăn mặc, cách nói năng của các bạn học sinh hiện nay (gọi nhau là ba, má, bà nội còn mặc quần thì đáy ngắn bó sát người, mang dép tổ ong đủ màu sắc). Trước thực trạng đó, em có suy nghĩ gì? [?] Em có suy nghĩ như thế nào khi gần đây ở trường ta xuất hiện một số bạn học sinh đi học nhưng đầu tóc thì đỏ hoe, móc lai, có bạn dùng lưỡi lamgạch lên tay mình để khắc tên hoặc tạo thành những hình xăm? Sau khi cho học sinh tự do phát biểu suy nghĩ, ý kiến của mình về hai câu hỏi trên, giáo viên chốt lại nội dung bài học và cũng cần khéo léo nhắc nhở, khuyến khích, giáo dục học sinh có những biểu hiện trên (nên tránh làm cho các em cảm thấy xấu hổ, tự ái) và từng bướckhắc phục hạn chế của mình. 3.2.3/ Đối với học sinh lớp 8 Trong lứa tuổi học sinh trung cơ sở, thì lứa tuổi của học sinh lớp 8 (13 - 14 tuổi) có nhiều thay đổi nhất về tâm sinh lí. Sự phát triển về mặt sinh lí làm cho các em trở nên vụng về, lóng ngóng, dễ bị kích động, hay cáu gắt với những người xung quanh. Các em có cảm giác mình đã là người lớn không còn là trẻ con nữa nhưng đôi khi lại nghĩ mình chưa thật sự là người lớn. Chính vì sự không ổn định này mà các giáo viên chủ nhiệm cảm thấy hơi ngán ngại khi được phân công chủ nhiệm học sinh lớp 8. Các nghiên cứu tâm lí cho rằng đây là lứa tuổi “khủng hoảng” của tuổi dậy thì nên các em thường có những biểu hiện nổi loạn, bất cần và chống đối với những người xung quanh. Các em thường dễ mất bình tĩnh trước những lời nói khích của ai đó và điều này thường dẫn đến những hậu quả khôn lường. Các em thường muốn khẳng định mình, muốn người khác quan tâm đến mìnhbằng cách cố tình làm trái ý mọi người. 15 https://baigiangdientu.edu.vn/

16. Bên cạnh đó, ởlứa tuổi này các em khác giới thường quan tâm lẫn nhau, ưa thích nhau từ đó quan tâm nhiều đến vẻ ngoài của mình. Và đây cũng là lứa tuổi mà các em cũng đã bắt đầu yêu đương. Vì vậy nếu một người giáo viên khéo léo, tinh tế, nắm bắt được những đặc điểm tâm lí của lứa tuổi này từng bước giáo dục đạo đức, giáo dục kỹ năng sống cho các em một cách hợp lí thì hiệu quả sẽ rất cao. Sau đây tôi xin nêu ra một vài hình thức để lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Ngữ văn ở bài Tức cảnh Pác Bó(Hồ Chí Minh) Đối với văn bản Tức cảnh Pác Bó, sau khi cho học sinh tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác, nội dung và nghệ thuật nổi bật của bài thơ, giáo viên có thể hệ thống hóa kiến thức bằng những câu hỏi: [?] Em thơ đã cho em hiểu thêm gì về hoàn cảnh sống, phong cách làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời gian Bác sống và làm việc ở Pác Bó? [?] Dù phải sống, làm việc trong hoàn cảnh vô cùng khó khắn gian khổ nhưng tinh thần và phong thái của Bác được thể hiện như thê nào? [?] Đức tính nào ở Bác làm em khâm phục nhất? Em thấy bản thân mình cần phải học tập, rèn luyện thêm đức tính nào để xứng đáng là Cháu ngoan Bác Hồ? Cuối cùng GV có thể kết thúc bài học bằng lời kể của Đại tướng Võ Nguyên Giáp về Chủ tịch Hồ Chí Minh như sau: “Nơi ở đầu tiên của Bác Hồ tại Pác Bó tuy có hơilạnh nhưng vẫn là nơi ở tốt nhất. Địa điểm thứ hai là một hốc núinhỏ rất cao và sâu trong rừng bên ngoài chỉ rất ít cành lau. Nhưng khi trời mưa to, rắn rết chui cả vào chỗ nằm. Có buổi sáng, Bác thức dậy thấy một con rắn rất lớn nằm khoanh tròn ngay cạnh Người (...). Có thời gian, cơ quan chuyển vào núi đá trên khu đồng bào Máng trắng, gạo cũng không có, Bác cũng như các anh em khác phải ăn toàn cháu bẹ hàng tháng ròng. Ở bất cứ hoàn cảnh sinh hoạt nào, tôi cũng thấy Bác thích nghi một cách rất tự nhiên. Chẳng hiểu Bác rèn luyện từ bao giờ, như thế nào mà mọi biến cố đều không mảy may lay chuyển được” (Võ Nguyên Giáp –Từ Pác Bó đến Tân Trào) [?] Mẩu chuyện trên đã giúp em hiểu thêm gì về Chủ tịch Hồ Chí Minh? 16 https://baigiangdientu.edu.vn/

17. [?] Em nghĩ như thế nào khi hiện nay có rất nhiều bạn tiêu xài rất hoang phí trong khi hoàn cảnh gia đình thì không được khá giả? Giả sử em thấy các bạn mình xài những chiếc điện thoại thông minh, đắt tiền mà bản thân em cũng rất thích nhưng hoàn cảnh gia đình em thì rất khó khăn, ba mẹ không đủ khả năng mua cho em chiếc điện thoại như bạn của mình thì em sẽ làm như thế nào? [?] Ngày nay, xã hội ngày phát triển và song song đó là những thử thách, những cám dỗ. Vậy Theo em, chúng ta cần có những phẩm chất đạo đức nào để vượt qua những thử thách và những cám dỗ đó? Để làm được điều đó thì mỗi chúng ta cần phải cố gắng học tập và rèn luyện theo gương Bác như thế nào? Sau khi học sinh phát biểu suy nghĩ của mình về các câu hỏi trên, giáo viên có thể chất lại vấn đề: Ngày nay, đất nước của chúng ta đang trên đà phát triển, cuộc sống của người dân cũng từng bước thay đổi. Nhiều gia đình có điều kiện nên chăm lo cho con cái mình khá đầy đủ về vật chất như: điện thoại, xe gắn máy, máy tính bảng, laptop,... Nhưng bên cạnh đó vẫn còn nhiều gia đình khó khăn, mà ba mẹ phải đi làm thuê làm mướn ở phương xa nhưng các em lại bắt chước những cách ăn mặc lố lăng, không phù hợp với lứa tuổi và đua đòi theo chúng bạn mua sắm những thứ không cần thiết trong khi hoàn cảnh kinh tế gia đình không cho phép. Đến khi ba mẹ trách mắng thì các em lại hờn giận, thậm chí là bỏ nhà đi. Đó là một thực trạng đáng buồn. Trước những cám dỗ của xã hội ngày nay, đứng giữa ranh giới cái tốt và cái xấu, các em sẽ lựa chọn cách sống như thế nào để được mọi người yêu quý, tin tưởng là điều mà chúng ta có thể làm được nếu như mỗi chúng ta biết học tập và làm theo gương Bác. 3.2.4/ Đối với học sinh lớp 9 Đây là lứa tuổi mà các em có nhiều thay đổi về mặt cơ thể và tâm sinh lý một cách rõ nét nhất. Các em bắt đầu có những nhận thức, suy nghĩ và định hướng cho tương lai của mình. Song song đó, các em cũng có những biểu hiện nổi loạn, bất cần và cũng muốn khẳng định mình. Và thực tế hiện nay là không ít các em học sinh đang thay đổi theo chiều hướng ngày một phù phiếm và có khuynh hướng xa rời những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Vì vậy, việc tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho lứa tuổi này là rất cần thiết và có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đặc biệt là đối với các em họcsinh lớp 9. Vì sau năm học này, các em sẽ tiếp tục bước vào môi trường học tập mới có phần có khăn hơn so với bậc Trung học cơ sở. 17 https://baigiangdientu.edu.vn/

18. Vì vậy, nếu trong năm học này, mỗi giáo viên đều làm tốt việc giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, thì đó sẽ là hành trang quý báu để các em tiếp tục cuộc hành trình chinh phục tri thức. Sau đây tôi xin nêu ra một vài tiết dạy có tích hợp và lồng ghép giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh lớp 9 trong quá trình giảng dạy. - Đối với bài Phong cách Hồ Chí Minhcủa Lê Anh Trà, sau khi cho hiểu được vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, giữa thanh cao và giản dị. Giáo viên cho học sinh kể một mẩu chuyện về sự tiếp thu văn hóa của Bác Hồ mà các em đã chuẩn bị trước. Sau đó, giáo viên kể mẩu chuyện “Bác Hồ với tiếng Pháp”. Qua đó, giúp học sinh hiểu thêm về khả năng tiếp thu tiếng nước ngoài của Bác. Sang phần hai của nội dung bài học là những biểu hiện trong phong cách Hồ Chí Minh thể hiện qua các phương diện: nơi ở và nơi làm việc, trang phục, cách ăn uống,...tôi đặt ra cho học sinh hệ thống câu hỏi vấn đáp, tái hiện, nêu vấn đề như: [?] Vẻ đẹp trong đời sống của Bác Hồ được tác giả miêu tả qua những phương diện nào? Mỗi phương diện, em hãy nêu dẫn chứng cụ thể? [?] Em hình dung như thế nào về cuộc sống của các nguyên thủ quốc gia ở các nước khác sống cùng thời với Bác? Bác có xứng đáng được đãi ngộ như vậy hay không? [?] Tác giả Lê Anh Trà đã bình luận như thế nào về phong cách sinh hoạt của Bác? Từ đó, em hiểu thêm được gì về vẻ đẹp trong phong cách sinh hoạt của Bác? Sau khi chốt lại những ý chính của phần hai, tiếp theo tôi sẽ cho học sinh xem một số tranh ảnh về Chủ tịch Hồ Chí Minh (giáo viên sử dụng tranh in trên khổ giấy A3). Qua đó, các em sẽ hiểu hơn về lối sống vô cùng giản dị và cao quý của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc đương thời. 18 https://baigiangdientu.edu.vn/

19. (Nhà sàn Bác Hồ ) (Tủ áo của Bác Hồ) 19 https://baigiangdientu.edu.vn/

20. (Bác Hồ xuống ruộng cùng bà con nông dân 1954) ( Bác Hồ đi công tác ở chiến khu Việt Bắcgiai đoạn 1946-1954) 20 https://baigiangdientu.edu.vn/

21. Cuối cùng, tôi hệ thống hóa kiến thức bằng việc cho học sinh kể một mẩu chuyện về phong cách sinh hoạt của Bác Hồ. Riêng tôi sẽ kể cho các em mẩu chuyện với nhan đề là “Kiên trì chống lại tuổi già và bệnh tật”. Câu chuyện kể về những năm gần cuối đời của Bác Hồ. Năm 1967, Bác Hồ đã già yếu nhưng ngày ba bận Bác vẫn tự mình đi bộ từ nhà sàn đến nhà ăn. Một phần Bác không muốn làm phiền anh em phục vụ. Mặt khác, Bác muốn đặt ra cho mình một kỉ luật, buộc mình phải vận động, rèn luyện chống lại sự suy yếu của tuổi già. Các đồng chí phục vụ Bác rất áy náy. Phần thương Bác vất vả ngày nắng, còn ngày mưa lo cho Bác chẳng may vấp ngã thì rất nguy hiểm cho Bác. Vì sau những trận mưa to con đường từ nhà sàn đến nhà ăn đều bị ngập nước. Nhưng đến giờ ăn dù đang còn mưa, Bác vẫn xoăn quần đi sang nhà ăn. Nhìn ống chân Bác gày gò, nổi gân xanh các anh em thương Bác vô cùng nhưng không sao thuyết phục được Bác cho phép dọn cơm bên nhà sàn. Bác nói: “Các chú muốn chỉ một người vất vả hay muốn cho nhiều người cũng phải vất vả vì Bác”. Có hôm trời mưa, Bác không muốn các đồng chí phục vụ phải giặt nhiều, Bác cởi quần dài gập lại, cặp nách sang đó mới mặc vào lại. Bác coi mình cũng chỉ là một người phục vụ và xem các đồng chí phục vụ cũng như mình nên không muốn phiền ai. Tuy nhiên các đồng chí phục vụ Bác vẫn cố gắng tìm mọi cách để có thể thay đổi tình hình ấy. Một hôm, Bác gọi chị Trần Thị Lý, người con gái miền Nam vào ăn cơm với Bác. Hôm đó trời mưa rất to, đồng chí Vũ Kỳ cho dọn cơm ngay bên dưới nhà sàn để Bác cùng ăn cơm với chị Lý. Thương chị lý thương tật, đau yếu, đường mưa trơn đi lại khó khăn lần đầu tiên Bác đồng ý ở lại ăn cơm dưới nhà sàn. Hôm sau, các đồng chí phục vụ lại dọn cơm dưới nhà sàn mời Bác ăn. Nhưng Bác đã cho gọi đồng chí Vũ Kỳ đến và phê bình “ Các chú muốn để Bác hư thân đi có phải không?” Ý Bác đã rõ ràng. Bác muốn mỗi ngày ba bận, mỗi bữa ăn đi vòng hồ một lần như một kỉ luật để rèn luyện mình. Tuổi già cũng như trẻ thơ đều muốn được chiều chuộng. Nếu dễ dãi với mình và để cho người khác dễ dãi với mình, dần dẫn sẽ hư thân đi. (Theo lời kể của đồng chí Vũ Kỳ ) Qua mẩu chuyện này, tôi sẽ đặt ra một số câu hỏi để học sinh trả lời: [?] Mẩu chuyện cho em hiểu thêm đức tính gì của Bác Hồ? Đức tính ấy được thể hiện qua việc làm nào của Bác? 21 https://baigiangdientu.edu.vn/

22. [?] Qua mẩu chuyện, em có suy nghĩ gì về Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta? Em sẽ làm gì để rèn luyện và học tập theo tấm gương đạo đức của Bác Hồ? Trong những câu hỏi trên các em sẽ trả lời theo những suy nghĩ, những cảm nhận của mình. Bên cạnh đó, tôi cũng muốn giáo dục cho các em hiểu rằng không ai sinh ra đã thành lãnh tụ. Muốn trở thành vĩ nhân phải có chí rèn luyện. Tuy Bác đã trở thành vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam mà Bác vẫn không ngừng luyện tập và lại không muốn làm phiền các đồng chí phục vụ Bác. Việc gì Bác làm được thì tự làm vì Bác xem mình như bao người khác và đặt người khác vào vị trí của mình nên Bác không muốn chỉ vì mình mà người khác phải vất vả. Với mẩu chuyện mà tôi đã chia sẻ, tôi muốn giáo dục các em học sinh tính tự lập và không ỷ lại vào người khác. - Đối với bài thơ Viếng lăng Báccủa nhà thơ Viễn Phương, đây là một trong những tác phẩm hay nhất, cảm động nhấtviết về sự “ra đi” của Bác. Bài thơ mang nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau: vừa giàu chất liệu tâm trạng vừa giàu chất suy tưởng, vừa hiện thực vừa trữ tình, vừa hồn nhiên vừa mơ mộng,...chính sự đa dạng này mà khi đọc bài thơ ai cũng phải rưng rưng vì xúc động và tiếc thương trước sự ra đi đột ngột của Bác. Toàn bộ bài thơ là niềm xúc động, lòng thành kính và sự biết ơn của nhân dân Miền Nam nói riêng và nhân dân cả nước đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh – một nhân vật lịch sử vĩ đại nhất của thế kỉ XX. Vì vậy, sau khi cho học sinh tìm hiểu về tác giả, hoàn cảnh sáng tác và mạch cảm xúc của bài thơ giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung và nghệ thuật bài thơ bằng hệ thống câu hỏi phát hiện, gợi tìm, nêu vấn đề và giảng bình. Song song đó giáo viên sẽ kết hợp cho học sinh xem một số tranh về lăng Bác cùng một số mẩu chuyện về: sự hi sinh quên mình vì hạnh phúc dân tộc, tình yêu thương nhân loại, lối sống giản dị. Qua đó, giúp các em hiểu hơn vẻ đẹp tỏa sáng của lãnh tụ Hồ Chí Minh cùng những tình cảm tốt đẹp mà nhân dân Việt Nam dành cho Bác. Với phương pháp thực hiện trên, mỗi khi đến tiết Ngữ văn có những đơn vị bài học cần tích hợp, lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tôi và bạn đồng nghiệp của mình luôn trao đổi và thảo luận trong tổ, trong các giáo viên cùng khối để cùng tìm những tài liệu, hình ảnh, những mẩu chuyện phù hợp với lứa tuổi của học sinh ở mỗi khối. Đến nay việc giáo dục, lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ văn đã có những chuyển biến tích cực. 22 https://baigiangdientu.edu.vn/

23. IV. HIỆU QUẢ ĐẠT ĐƯỢC: 1. Đối với bản thân Trong khoảng mười lăm năm làm giáo viên đứng lớp ở Trường THCS, bản thân tôi cũng rút ra cho mình những bài kinh nghiêm vô cùng quý giá từ thực tiễn giảng dạy. Ban đầu khi tôi còn là một giáo viên trẻ chưa có kinh nghiệm, thường xuyên chịu nhiều áp lực từ chuyện giảng dạy đến chuyện phải xử lí những học sinh cá biệt nên có đôi khi tôi cảm thấy mệt mỏi, chán nản, bế tắt muốn buông xuôi tất cả. Nhưng được sự quan tâm, động viêncủa Ban giám hiệu và các anh chị đồng nghiệp, tôiđã suy nghĩ rất nhiều và tìm cho mình những phương pháp giảng dạy mới mẻ, sáng tạo để thu hút sự chú ý của các em học sinh. Và giờ đây, tôi cũng đã gặt hái được những thành công trong sự nghiệp “trồng người” của mình. Cũng vì vậy mà tôi nghĩ rằng không có học sinh yếu kém mà chỉ có những học sinh chưa thật sự hứng thú với các môn học, hoặc do các em chưa nhận thức hết được tầm quan trọng và ý nghĩa của từng môn học. Vì vậy, các em thường có thái độ bất cần, bỏ mặc thậm chí là không quan tâm đến kết quả học tập. Dạy học Ngữ văn có lồng ghéptấm gương đạo đức HCM là phương pháp dạy học mà tôi rất tâm đắc. Vì bên cạnh việctruyền thụ cho học sinh những kiến thức về chuyên môn tôi còn giáo dục, rèn luyện đạo đức cho học sinh của mìnhbằng việc kể những câu chuyện về Bác Hồ mà tôi sưu tầm được để góp phần thay đổi những nhận thức, những suy nghĩ của học sinh theo chiều hướng tích cực hơn. Bên cạnh đó thì bản thân tôi cũng có cơ hội nhìn lạinhững thiếu sótcủa bản thânvà từng bước tự hoàn thiện mình hơn. 2. Đối với học sinh Ngày nay, với sự quan tâm của xã hội, các em học sinh được học tập vui chơi trong điều kiện thuận lợi. Ngoài việc tiếp thu kiến thức do thầy cô truyền đạt ở lớp, các em còn được tiếp cận, tìm hiểu những tài liệu có liên quan đến nội dung bài học giúp các em hiểu được vấn đề một cách tường tận hơn nhờ vào sự phát triển của công nghệ thông tin. Vì vậy, nếu mỗi giáo viên làm tốt việc lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ văn thì chẳng những trang bị cho học sinh những hiểu biết hữu ích mà còn làm cho các em yêu thích môn văn hơn. Giờ đây khi đến tiết Ngữ văn, tôi không còn thấy những gương mặt uể oải, mệt mỏi và sự ngán ngẩm của các em mà 23 https://baigiangdientu.edu.vn/

24. thay vào đó là thái độ thích thú, tích cực tham gia xây dựng bài học. Những câu hỏi, những mẩu chuyện về Bác Hồ mà tôi kể cho các em nghe đã tạo được sự hứng thú, phấn khởi cho các em. Tôi thấy đôi mắt của các em sáng lên, cùng với nét mặt tò mò muốn biết thêm những câu chuyện vể Bác làm tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc vì mình đã làm được một điều gì đó thật sự có ý nghĩa đối với nghề giáo của mình. Chính vì lẽ đó, chất lượng bộ môn từng bước được nâng lên rõ rệt. Và điều đáng mừng nhất chính là hiện tượng học sinh nhuộm tóc, nói tục, chửi thề hay gây gổ, đánh nhau trong nhà trườngtrong những năm gần đâyđã giảm hẳn so với trước kia. Các em cũng dần dần thay đổi thói quen và cách ứng xử trong các mối quan hệ xã hội. Đặc biệt là các em không còn bốc đồng, nông nổi mà đã biết tiết chế hơn trong lời nói và hành vi của mình. Đây là một bước tiến bộ rất đáng ghi nhận của các em. 3. Đối với tổ chuyên môn, đơn vị Với sự chuyển biến tích cực về đạo đức, về cách ứng xử của học sinh, trong những năm gần đây, đơn vị của chúng tôi thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh như: Cuộc thi kể chuyện về tám gương đạo đức Hồ Chí Minh, hoạt động trải nghiệm sáng tạo đối với Ngữ văn, tháng bộ môn Ngữ văn,... đã tạo được hiệu ứng đáng kể và gây sự hứng thú phấn khởi cho đội ngũ giáo viên và học sinh của trường. Bên cạnh đó thì phòng Giáo dục –đào tạo phối hợp với Hội đồng bộ môn Ngữ văn cũng đã tổ chức nhiều lớp tập huấn cho đội ngũ giáo viên để góp phần đổi mới phương pháp dạy học và từng bước nâng cao chất lượng bộ môn. Giáo dục trong nhà trường, đặc biệt là đội ngũ thầy cô giáo dạy Văn được tạo điều kiện thuận lợi để trau dồi và nâng cao kiến thức nhằm phục vụ tốt cho công tác giảng dạy để từng bước đáp ứng nhu cầu hiện đại hóa của nhà trường, phù hợp với sự phát triển của xã hội. Vì vậy chất lượng giáo dục của trường nói chung và của tổ chuyên môn nói riêng đang từng bước được cải thiện rõ rệt, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của huyện nhà. Với phương châm cùng học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm cho nhau để cùng nhau tiến bộ, nên trong nhiềunăm liền tổ Ngữ văn luôn đạt thành tích xuất sắc trong công tác thi đua ở trường. Có được thành tích đó, một phần là do sự cố gắng nổ lực của tập 24 https://baigiangdientu.edu.vn/

25. thể giáo viên trong tổ, mặt khác là do các giáo viên trong tổ thực hiện tốt việc lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ vănở các khổi lớp.. * Bảng so sánh, đối chiếu kết quả trước và sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm Nửa đầu học kỳ I (nămhọc 2017 – 2018) dựa theo danh sách xếp loại hạnh kiểm của giáo viên chủ nhiệm các lớp 6A1, 7A3, 7A4 (những lớp tôi được phân công giảng dạy môn Ngữ văn), tôi thống kê số liệu như sau: XẾP LOẠI HẠNH KIỂM LỚP SĨ SỐ TỐT KHÁ TB YẾU SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) 6A1 36 32 88,9 4 11,1 0 0 0 0 7A3 36 30 83,3 5 13,9 1 2,8 0 0 7A4 36 32 88,9 4 11,1 0 0 0 0 Bảng xếp loại hạnh kiểm sau kiểm tra học kỳ I (năm học 2017 – 2018) XẾP LOẠI HẠNH KIỂM LỚP SĨ SỐ TỐT KHÁ TB YẾU SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) 6A1 36 34 94,4 2 5,6 0 0 0 7A3 36 32 88,9 3 8,3 1 2,8 0 0 7A4 36 33 91,7 3 8,3 0 0 0 0 25 https://baigiangdientu.edu.vn/

26. Với kết quả trên, ta nhận thấy số lượng học sinh xếp loại hạnh kiểm khá ở các lớp chiếm số tỉ lệ khá cao, thậm chí có cả học sinh xếp loại hạnh kiểm trung bình (đây là em học thường xuyên vi phạm nội quy của trường). Tuy nhiên tỉ lệ này có thay đổi khi tôi tăng thực hiện việc lồng ghép tấm gương đạo đức HCM trong môn Ngữ Văn và đạt kết quả như sau: Bảng xếp loại hạnh kiểm –học kỳ II (cả năm), năm học 2017 – 2018 XẾP LOẠI HẠNH KIỂM LỚPSĨ SỐ TỐT KHÁ TB YẾU SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) SL TL (%) 6A1 36 36 100 0 0 0 0 0 0 7A3 35/36 33 94,3 2 5,7 0 0 0 0 (giảm 1) 7A4 35/36 34 97,1 1 2,9 0 0 0 0 (giảm 1) Từ kết quả trên, bản thân tôi nhận thấy việc tăng cườnglồng ghép tấm gương đạo đức HCM trong dạy học Ngữ văn thật sự mang lại hiệu quả cao trong việc góp phần giáo dục đạo đức cho học sinh. Tuy số lượng học sinh xếp loại hạnh kiểm khá vẫn còn nhưng cũng đã giảm đáng kể so với đầu năm, bên cạnh đó không có học sinh xếp loại hạnh kiểm trung bình là một chuyển biến tích cực của học sinh. V. MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG: Dạy học Ngữ văn có lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh để giáo dục đạo đức cho học sinh là phương pháp giáo dục tích cực, phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện nay. Vì vậy, không chỉ riêng môn Ngữ văn hay môn Giáo dục công dân mới có thể ứng dụng được phương pháp này mà có thể được ứng dụng trong tấtcả các môn học. Tuy nhiên, việcngười giáo viên cần làm là phải tìmra chỗ thích hợp để việc lồng ghép giáo dục được thực hiện một cách tự nhiên, không miễn cưỡng hay gượng 26 https://baigiangdientu.edu.vn/

27. gạo thì hiệu quả sẽ thiết thực hơn. Nếu mỗi giáo viên đều có tâm huyết với nghề, sự chịu khó và cộng thêm một chút sáng tạo trong cách dạy thì tôi tin rằng thì chất lượng giáo dục của nước nhà sẽ không ngừng được nâng cao. Đất nước ngày một phát triển thì việc giáo dục thế hệ trẻ càng trở nên khó khăn và thách thức đối với ngành giáo dục nói chung và bản thân người giáo viên nói riêng. Đó là một quá trình tổ chức có mục đích, có kế hoạch của toàn xã hội. Xã hội đổi mới đòi hỏi con người phải phát triển toàn diện từ trình độ, tài năng đến nhân cách, phẩm chất, đạo đức và cách ứng xử của mỗi người sao cho phù hợpvới sự phát triển không ngừng của xã hội. VI. KẾT LUẬN Một giờ học văn không chỉ đơn thuần là khám phá vẻ đẹp về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm mà còn là giờ dạy để giáo viên bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Việc làm này không khó song cũng không hề đơn giản bởi giáo viên cùng lúc phải thựchiện hai mục tiêu quan trọng “vừa dạy chữ, vừa dạy người” trong một tiết học. Nhưng nếu mỗi giáođều đặt chữ “Tâm” lên trên hết cùng với sự kiên trì và khéo léo của mình thì sẽ không có gì mà chúng ta không làm được. Một người giáo viên hết lòng vì học sinh, vì sự nghiệp “Trăm năm trồng người” thì phải tìm ra chỗ hạn chế của mình để khắc phục kịp thời. Xuất phát từ những suy nghĩ trên nên tôi đã tìm ra một phương pháp mới vừa đáp ứng yêu cầu dạy học hiện nay của Bộ giáo dục vừađể cho học sinh cảm thấy sự cần thiết của môn Ngữ văn đúng với quan niệm của người xưa luôn đặt Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín lên hàng đầu trong giáo dục con người. Khi tham gia nghiên cứu thực hiện đề tài này, tôi chỉ mongđược chia sẻ với đồng nghiệp một vài phương pháp trong việc lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh Trung học cơ sở qua môn Ngữ văn. Bởi đây là lứa tuổi mà các em có khả năng tiếp thu nhanh chóng mọi vấn đề. Vì vậy, nếu người giáo viên biết tích hợp một cách khéo léo, hợp línhữngbài học về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh vào bài dạy của mình thì sẽ có tác dụng rất tích cực. Và đây sẽ là những hành trang vô cùng quý giá trên con đườngchinh phục tri thức của các em. Mặc dù trong qua trình giảng dạy, tôi còn gặp nhiều khó khăn, nhưng có khó khăn mới làm người ta trăn trở, suy nghĩ và tìm hướng giải quyết. Thật không còn niềm hạnh phúc nào hơn khi những 27 https://baigiangdientu.edu.vn/

28. công sức mà mình bỏ ra nay đã gặt hái được những thành quả tích cực –đó là sự tiến bộ lên từng ngày của học sinh. Điều này chính là động lực giúp tôi tin tưởng hơn vào con đường màmình đã và đang hướng đến. Dạy học quả là một công việc vô cùng khó khăn và đầy thử thách bởi nhiệm vụ người giáo viên không chỉ là dạy chữ mà còn phải dạy người –một con người hoàn thiện về trí tuệ và nhân cách. Và nhiệm vụ này đối với người giáo viên dạy văn, khó khăn lại càng gấp bội.Nhà văn Max-sim Gor-ki, một đại thi hào của Nga, đã từng nói rằng: “Văn học là nhân học” có lẽ là vì ởngười giáo viên dạy văn, thiên chức lớn hơn nghề nghiệp. Người giáo viên giỏi không chỉ có kỹnăng sư phạm mà còn phải có tâm với nghề. Một tiết dạy thành công không phải là dạy cho học sinh những nội dung cần thiết của bài học mà quan trọng hơn là phải làm sao cho học sinh nhận thức được rằng, sau mỗi bài học là một thông điệp mà tác giả muốn gửi đến ta, muốn nhắc nhở ta phải hoàn thiện bản thân mình hơn. Những thành công mà tôi đạtđược khi lồng ghép tấm gương đạo đức Hồ Chí trong môn Ngữ văn đã giúp tôi nhận ra chân lí “Chẳng có con đường nàotrảitoàn hoa hồng nhưng thành công sẽ đến nếubạn không từ bỏ nó”. Cuối cùng, tôi xin mượn hai câu thơ của Bác khi nói về tầm quan trọng của giáo dục thay cho lời kết trong bài viết của mình: “Hiền dữ phải đâu là tính sẵn Phần nhiều do giáo dục mà nên”. Hồ Chí Minh Tôi cam đoan những nội dung báo cáo là đúng sự thật. Xác nhận của đơn vị áp dụng sáng kiến Người viết sáng kiến 28 https://baigiangdientu.edu.vn/

29. MỤC LỤC Nội dung Trang I. Sơ lược lí lịch của tác giả 1 II. Sơ lược đặc điểm tình hình của đơn vị 1 III. Mục đích, yêu cầu đề tài, sáng kiến 2 1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 2 2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 3 3. Nội dung sáng kiến 5 IV. Hiệu quả đạt được 23 V. Mức độ ảnh hưởng 26 VI. Kết luận 27 29 https://baigiangdientu.edu.vn/

30. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1/ Hướng dẫn tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức HCM cấp Trung học cơ sở, môn Ngữ văn –Nhà xuất bản giáo dục 2/ Chuẩn kiến thức, kỹ năng môn ngữ văn tập một, tập hai –Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam 3/ Sách giáo viên Ngữ văn lớp 6,7,8,9 4/ Thiết kế hệ thống câu hỏi Ngữ văn lớp 6,7 - Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam 5/ Tư liệu Ngữ văn 8, 9 - Nhà xuất bản Giáo dục VN 6/ Các dạng bài tâp làm văn và cảm thụ thơ văn 9 - Nhà xuất bản Giáo dục VN 7/ Một số lời dạy và mẩu chuyện về tấm gương đạo đức của Chủ tịch HCM –Nhà xuất bản chính trị Quốc gia 8/ Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơnchúng em nhi đồng –Nhà xuất bản Kim Đồng 30 https://baigiangdientu.edu.vn/

31. 31 https://baigiangdientu.edu.vn/