Bài giảng Lịch sử 12 - Bài 11: Liên Xô và các nước Đông Âu (1945-1991)

1. BÀI 11 - TIẾT 1 LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU (1945-1991)

2. 1945 1950 1970 1991 2000 Khủng hoảng Và Sụp đổ Xây dựng CNXH Liên Bang Nga Khôi phục kinh tế

3. 1. Công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 –1950) - Hoàn cảnh + Liên Xôtổnthấtnặngnềnhấtsau CTTG thứ hai. +Nền kinh tế phát triển chậm lại mười năm. CTTG thứ hai kết thúc Liên Xô tuy là nước thắng trận nhưng phải gánh chịu hậu quả tổn thất như thế nào? Những tổn thất đó đã gây ảnh hưởng đến đời sống kinh tế, xã hội của Liên Xô ra sao?

4. Trước những khó khăn đó Đảng và Nhà nước Liên xô đã có biện pháp gì để khắc phục? Với sự nỗ lực cố gắng hết mình của Đảng, Nhà nước, nhân dân Liên Xô đã thu được những thành tựu như thế nào? Kếhoạch 5 nămkhôiphụckinhtế (1946 – 1950) - Biệnpháp: Côngnghiệptăng 73%, nôngnghiệpphụchồiđạtmứctrướcchiếntranh - Kếtquả: Khoahọc – kĩthuậtpháttriển QuảbomnguyêntửđầutiêncủaLiênXô (RDS-1) Năm 1949, LiênXôchếtạothànhcôngbomnguyêntử, pháthếđộcquyềnvũkhínguyêntửcủaMĩ

5. VụnổcủaquảbomnguyêntửđầutiêncủaLiênXôngày 29.8.1949 làmchochínhphủMĩbịsốcvìtừtháng 7/1949, Mĩlênkếhoạch (Trojan) némbomnguyêntửxuống 70 thànhphốcủaLiênXô

6. Biểu đồ số lượng đầu đạn hạt nhân trên thế giới

7. Kếhoạch 5 nămkhôiphụckinhtế (1946 – 1950) - Biệnpháp: Côngnghiệp, nôngnghiệpphụchồi - Kếtquả: Khoahọc – kĩthuậtpháttriển - Ý nghĩa: Tạonềntảngvữngchắcchocôngcuộcxâydựngchủnghĩaxãhộivềsau

8. Liên Xôtiếptụcxâydựngchủnhĩaxãhội (từnăm 1950 đếnnửađầu 70) - Nhiệmvụ: Tiếptụcxâydựngcơsởvậtchất- kĩthuậtcủa CNXH + Kinhtế: Cườngquốccôngnghiệpthứhaithếgiới; điđầutrongcôngnghiệpvũtrụ, điệnhạtnhân. Nôngnghiệptăngtrungbình 16%/năm - Thànhtựu: + Khoahọc – kĩthuật: 1957, lànướcđầutiênphóngvệtinhnhântạo; 1961, phóngtàuvũtrụ bay vòngquanhtráiđấtmở đầu kỷ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người + Chínhtrị - xãhội: ổnđịnh, trìnhđộhọcvấncủangườidânnângcao + Đốingoại: thựchiệnchínhsáchhòabình, ủnghộcáchmạngthếgiới, giúpđỡcácnước XHCN

9. Nhà máy điện hạt nhân Obninsk là nhà máy điện hạt nhân đầu tiên trên thế giới

10. Ngày 3/11/1957, tại sân bay vũ trụ Baikonur, Sputnik 2 được phóng lên quỹ đạo Trái Đất, mang theo Laikasinh vật sống đầu tiên được đưa vào vũ trụ Sputnik 1, vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người chỉ có kích cỡ bằng một quả bóng rổ, nặng khoảng 83,6kg, đã được người LiênXôphóng lên quỹ đạo trái đất vào ngày 4/10/1957

11. Ngày 12/4/1961: Nhà du hành người Nga Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ. Phi thuyền Vostok 1 đã bay quay quanh Trái đất với vận tốc 27.400 km/h trong chuyến bay kéo dài 108 phút.

12. Liên Xôtiếptụcxâydựngchủnhĩaxãhội (từnăm 1950 đếnnửađầu 70) - Nhiệmvụ: Tiếptụcxâydựngcơsởvậtchất- kĩthuậtcủa CNXH + Chínhtrị - xãhội + Kinhtế - Thànhtựu: + Khoahọc – kĩthuật + Đốingoại - Ý nghĩa: - Củng cố, tăngcườngsứcmạnhchonhànướcXôviết. - NângcaovịthếcủaLiênXôtrêntrườngquốctế. - LàmchoLiênXôtrởthànhnước XHCN lớnnhất, làchỗdựachophongtràocáchmạngthếgiới.

13. 2. Sự ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu a. Hoàn cảnh: Từ năm 1944-1949 đượcsựgiúpđỡcủaLiênXô, cácnướcĐôngÂuhoànthànhcáchmạngdânchủnhândân, thiếtlậpnềnchuyênchínhvôsản, thựchiệncảicách, xâydựng CNXH. Đánhdấu CNXH đãvượtrakhỏiphạm vi mộtnước, trởthànhhệthống CNXH trênthếgiới

14. 1949 1944 1945 1944 1945 1946 1945 1945 Lược đồ các nước dân chủ nhân dân Đông Âusau CTTG thứhai

15. b. Nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân chủ nhân dân Đọc thông tin SHD/83 từ năm 1945... đời sống nhân dân; thảo luận cặp đôi, cho biết: Để hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân các nước đông Âu thực hiện nhiệm vụ gì ? - Xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân. - Cải cách ruộng đất. - Quốc hữu hoá những xí nghiệp lớn. - Thực hiện quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân. => Lịch sử các nước Đông Âu sang đã trang mới.

16. c. Côngcuộcxâydựng CNXH ở cácnướcĐôngÂu - Hoàncảnh +Khókhăn: Trìnhđộpháttriển ban đầuthấp Chủnghĩađếquốcvàcácthếlựcchốngphá +Thuậnlợi: ĐượcsựgiúpđỡcủaLiênXô Sự nỗlựccủanhândânĐôngÂu - Thànhtựu + Đạtđượcnhiềuthànhtựu to lớnvềkinhtế, khoahọc, kĩthuật + Đưacácnước XHCN ĐôngÂutrởthànhcácquốcgiacông-nôngnghiệp => Bộ mặt kinh tế - xã hội của đất nước đã thay đổi căn bản và sâu sắc.

17. 3. Quanhệhợptácgiữacácnước XHCN ở châuÂu HS đọc thông tin trong trong SHD trang 84 và hoạt động nhóm trả lời câu hỏi sau: + Các nước hợp tác với nhau trong những lĩnh vực nào? + Thời gian và mục đích ra đời của hai tổ chức SEV và Vác-sa-va ? + Vai trò của các tổ chức kinh tế, chính trị ở châu Âu. + Ý nghĩa của sự hợp tác?

18. 3. Quanhệhợptácgiữacácnước XHCN ở châuÂu a. Quanhệkinhtế, khoahọc – kĩthuật - 8/01/1949, Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV) thành lập. * Mục đích: - Tăng cường sự hợp tác giữa các nước XHCN. - Thúc đẩy sự tiến bộ về kinh tế, văn hóa, khoa học- kỹ thuật. - Thu hẹp dần về trình độ phát triển kinh tế. * Vai trò: Thúc đẩy các nước XHCN phát triển kinh tế, tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật để đẩy mạnh việc việc xây dựng CNXH, nâng cao đời sống nhân dân. * Tác động: - Tốc độ tăng trưởng trong sản xuất công nghiệp 10%/ năm. - GDP tăng 5,7 lần. - Liên Xô giữ vai trò quan trọng trong hoạt động của khối này. * Thiếu sót, hạn chế: + Khép kín cửa, không hòa nhập vào nền kinh tế thế giới. + Còn nặng về trao đổi hàng hóa, mang tính bao cấp. + Chưa áp dụng tiến bộ của khoa học và công nghệ. + Do cơ chế quan liêu và bao cấp. * Ý nghĩa: - Các nước XHCN có điều kiện giúp đỡ lẫn nhau để đẩy mạnh công cuộc xây dựng CNXH. - Nâng cao đời sống nhân dân. - Ngày 28-8- 1991 ngừng hoạt động.

19. b. Quanhệchínhtrị - quânsự - Ngày 14/5/1955, thành lập tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va. - Mụctiêu: Liên minh phòngthủquânsự, chínhtrịcủacácnước XHCN châuÂu + Giữgìnhòabình, an ninhchâuÂuvàthếgiới - Vaitrò: + Tạothếcânbằngvềquânsựgiữacácnước XHCN - TBCN

20. 4. Cuộckhủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết a. Sự khủng hoảng - Kinh tế lâm vào tình trạng khủng hoảng: công nghiệp trì truệ, hàng tiêu dùng khan hiếm, nông nghiệp sa sút. - Chính trị - xã hội: không ổn định đời sống nhân dân khó khăn, mất niềm tin vào Đảng và nhà nước. - Những hiện tượng vi phạm pháp chế, thiếu dân chủ, quan liêu, tham nhũng, ... Tình hình kinh tế, chính trị - xã hội Liên Xô dưới tác động cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 như thế nào? => Liên Xô lâm vào khủng hoảng toàn diện.

21. Khi cuộc khủng hoảng dầu mỏ nổ ra vào năm 1973, chính phủ Hà Lan quyết định ban bố lệnh cấm ô tô lưu thông vào Chủ Nhật hàng tuần (gọi là “Car-free Sunday”). Nhiều người dân Hà Lan đã phải chọn cách đi bộ, đi xe đạp, hoặc cưỡi ngựa.

22. 4. Cuộckhủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết - Năm 1986 Goóc-ba-chốp nắm quyền và để ra cải tổ. Hoạt động cặp đôi: 1. Nội dung công cuộc cải tổ của Gooc-ba-chốp là gì? 2. Kết quả công cuộc cải tổ như thế nào? Để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, những nhà lãnh đạo Liên Xô đã làm gì? b. Công cuộc cải tổ của Goóc-ba-chốp * Nội dung: - Chính trị – xã hội: Thực hiện chế độ đa nguyên về chính trị, thực hiện chế độ tổng thống tập trung mọi quyền lực, xóa bỏ chế độ một đảng, … - Kinh tế: Đề ra nhiều phương án nhưng chưa thực hiện được gì, kinh tế tiếp tục suy giảm, dẫn đến bất ổn về chính trị - xã hội. * Kết quả: - Làm cho nền kinh tế thêm suy sụp, kéo theo sự rối loạn về chính trị và xã hội. Tổng thống M.Goocbachop

23. Hoạt động cặp đôi: Vì sao cuộc cải tổ của Tổng thống Goóc-ba-chốp thất bại? Theo em, Việt Nam đã rút ra được bài học kinh nghiệm gì từ công cuộc cải tổ của Liên Xô? - Tháng 3/1985,  M Gooc -ba - chop (M.Gorbachev) tiến hành cải tổ đất nước theo đường lối “cải cách kinh tế triệt để”, tiếp theo là cải cách hệ thống chính trị và đổi mới tư tưởng. Sau 6 năm, do không có sự chuẩn bị đầy đủ các điều kiện, lại thiếu một đường lối chiến lược toàn diện, nhất quán nên đất nước Xô Viết khủng hoảng toàn diện. - Bài học kinh nghiệm Việt Nam rút ra được từ công cuộc cải tổ của Liên Xô: + Cần phải xây dựng một chế độ chủ nghĩa xã hội khoa học đầy tính nhân văn phù hợp với hoàn cảnh và truyền thống cuả mỗi quốc gia bằng cách vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội khoa học vào từng hoàn cảnh cụ thể ; luôn luôn cảnh giác với mọi âm mưu cuả các đế quốc; phải luôn nâng cao vai trò lãnh đạo cuả Đảng Cộng sản... + Nhiều bài học kinh nghiệm được rút ra cho các nước chủ nghĩa xã hội đang tiến hành công cuộc cải cách đổi mới, nhằm xây dựng một chế độ chủ nghĩa xã hội đúng với bản chất nhân văn vì sự giải phóng và hạnh phúc con người, phù hợp với hoàn cảnh và truyền thống văn hoá cuả mỗi dân tộc

24. Cuộc biểu tình đòi li khai và độc lập ở Litva

25. 4. Cuộckhủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết Hoạt động nhóm: 1. Tóm tắt quá trình khủng hoảng và sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô? 2. Nêu ý kiến về sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô? c. Quá trình khủng hoảng và tan ra của Liên bang Xô Viết - Sau cuộc đảo chính ngày 19/8/1991 không thành, Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên bang như tê liệt. - Ngày 21/12/1991, 11 nước cộng hòa ký Hiệp định về giải tán Liên bang thành lập cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG). - Tối ngày 25/12/1991, Goóc-ba-chốp tuyên bố từ chức Tổng thống, lá cờ Liên bang Xô Viết trên nóc điện Crem-li bị hạ xuống, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ XHCN của Liên bang Xô Viết sau 74 năm tồn tại.

26. BÊLÔRUTXIA Lược đồ các nước SNG

27. 1990, “bứctường Berlin” bịphábỏ 12/1991, nhànước XHCN LiênXôsụpđổ

28. Tổng thống đầu tiên là Boris Yeltsin (đắccửngày12/6/1991)

29. Qua các cuộc tổng tuyển cử, các phe đối lập thắng thế, giành được chính quyền; các đảng cộng sản đều thất bại. Tên nước thay đổi, nói chung đều là các nước cộng hòa Chính quyền mới ở các nước Đông Âu đều tuyên bố từ bỏ CNXH, thực hiện đa nguyên về chính trị, chuyển nền kinh tế theo cơ chế thị trường. 02 • Sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Đông Âu và Liên Xô chấm dứt sự tồn tại của hệ thống XHCN. • + 28 - 6 - 1991, SEV ngừng hoạt động • + 1 - 7 - 1991, Tổ chức Vác-sa-va giải tán 04 01 03 Là những tổn thất hết sức nặng nề đối với phong trào cách mạng thế giới và các lực lượng dân chủ, tiến bộ ở các nước.

30. Nguyên nhân nào dẫn tới sự tan rã của chế độ XHCN ở các nước Đông Âu? - Mô hình chủ nghĩa xã hội rập khuôn chưa khoa học, có nhiều thiếu sót, … - Những sai lầm về sự tha hóa biến chất của một số nhà lãnh đạo. - Chậm sữa chữa thay đổi trước biến đổi tình hình thế giới. - Sự chống phá của Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động.

31. Điền vào chỗ trống: • Bối cảnh lịch sử: Sau CTTGII, Liên Xô: • Chịu ------------------------------------------------------------ trong chiến tranh • Liên Xô đã: • Hoàn thành kế hoạch --------------------------------------------------------- • - 1949, ------------------------------------------------------------ phá thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mĩ. tổn thất nặng nềnhất 5 năm khôi phục kinh tế chế tạo thành công bom nguyên tử

32. Bài 2 • Đối ngoại của Liên Xô: • Thực hiện chính sách -------------------------------------------- thế giới. • - Ủng hộ ------------------------------------------------------- thế giới. • - Giúp đỡ các nước ---------------------------------------------------- • Khoa học - kĩ thuật • - 1957, là nước đầu tiên -------------------------------------------- nhân tạo. • - 1961, ----------------------------------------, đưa Gagarin bay vòng quanh trái đất , mở đầu ------------------------------------------------- của loài người. bảo vệ hòa bình phong trào giải phóng dân tộc xã hội chủ nghĩa phóng thành công vệ tinh phóng tàu vũ trụ, kỉ nguyên chinh phục vũ trụ

33. Câu 1. Việc Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử vào năm 1949 đã A. cân bằng lực lượng quân sự giữa Mỹ và Liên Xô. B. đánh dấu bước phát triển nhanh chóng của khoa học -kĩ thuật Xô viết. C. phá vỡ thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mỹ. D. Liên Xô trở thành cường quốc xuất khẩu vũ khí hạt nhân. Câu 2.Đến nửa đầu những năm 70, Liên Xô đã trở thành A. nước đầu tiên trên thế giới đưa người đặt chân lên Mặt Trăng. B. nước xuất khẩu vũ khí và lương thực số 1 thế giới. C. nước đi đầu trên thế giới trong cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật lần thứ hai. D. cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới (sau Mỹ)

34. Câu 3. Cho các sự kiện: 1).Liên Xô phóng thành công vệ tinh nhân tạo. 2). Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử. 3). Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai thế giới. 4). Liên Xô phóng tàu vũ trụ Phương Đông, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người. Hãy sắp xếp các sự kiện trên theo trình tự thời gian về những thành tựu của Liên Xô. A. 1, 2, 3, 4. B. 1, 3, 2, 3. C. 2, 3, 1, 4. D. 2, 1, 4, 3.