Phương pháp giảng dạy và học Ngữ văn đạt hiệu quả tại THCS

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh bµi tËp nghiÖp vô s- ph¹m nµy, t«i ®· nhËn ®-îc sù quan t©m h-íng dÉn, gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Phã gi¸o s-- TiÕn sÜ NguyÔn Quang Ninh. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n! .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 1 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Ch- ¬ng 1: Më ®Çu I.Lý do chän ®Ò tµi: Nh- chóng ta ®· biÕt ng«n ng÷ lµ sù s¸ng t¹o kú diÖu cña loµi ng-êi, lµ ph-¬ng tiÖn phæ biÕn vµ thuËn tiÖn nhÊt trong giao tiÕp, gióp chóng ta bµy tæ ý kiÕn, th¸i ®é ®¸nh gi¸ riªng cña m×nh. Nh-ng kh«ng ph¶i cø cã ng«n ng÷ cã c«ng cô giao tiÕp lµ chóng ta cã thÓ bµy tá ®-îc ý kiÕn, th¸i ®é nhËn xÐt cña m×nh cho ng-êi kh¸c hiÓu mét çch chÝnh x¸c, khoa häc. V× vËy chóng ta ph¶i biÕt sö dông ng«n ng÷ nh- thÕ nµo ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých giao tiÕp bµy tá th¸i ®é ý kiÕn cña m×nh sao cho ng-êi kh¸c hiÓu ®-îc. Ng«n ng÷ lµ c«ng cô cho qu¸ tr×nh t- duy, gióp cho t- duy ph¸t triÓn, gióp cho ng-êi giao tiÕp thµnh c«ng nÕu ng-êi ta biÕt sö dông nã. NhiÖm vô , môc tiªu cña nhµ tr-êng hiÖn nay lµ gióp häc sinh sö dông ng«n ng÷, ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých giao tiÕp trong cuéc sèng. Cïng víi çc bé m«n, m«n Ng÷ v¨n trong nhµ tr-êng THCS víi çc ph©n m«n, ®Æc biÖt lµ m«n TiÕng viÖt cã mét vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t- duy cho häc sinh, trang bÞ cho häc sinh c«ng cô giao tiÕp ®Ó tiÕp nhËn, diÔn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc khoa häc n¾m b¾t ®-îc tõ nhµ trêng, ngoµi x· héi vµ cuéc sèng. “ Nãi çch kh¸c häc sinh muèn thùc hiÖn tèt nhiÖm vô häc tËp, tr-íc hÕt ®Ó nghiªn cøu vµ rÌn luyÖn kü n¨ng TiÕng viÖt- ch×a kho¸ cña nhËn thøc, cña häc vÊn cña sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ. ThiÕu quan t©m ®óng møc tíi viÖc rÌn luyÖn n¨ng lùc TiÕng viÖt, häc sinh kh«ng thÓ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô häc tËp cña bÊt cø bé m«n khoa häc nµo trong nhµ t-êng ” ( Lª A- NguyÔn Dôc- 1999 ). Do vËy nhµ tr-êng cÇn coi träng viÖc häc v¨n b¶n vµ t¹o lËp v¨n b¶n. Bëi lÏ v¨n b¶n lµ s¶n phÈm tæng hîp nhÊt, lµ tÊm g-¬ng ph¶n ¸nh n¨ng lùccña häc sinh. §ã lµ n¨ng lùc t- duy, giao tiÕp lµ vèn sèng, vèn v¨n häc, v¨n ho¸, lµ viÖc thµnh th¹o trong viÖc sö dông ng«n ng÷, sù s¸ng t¹o ç nh©n. V× thÕ viÖc d¹y TiÕng viÖt kÕt hîp víi viÖc ph¸t triÓn t- duy h×nh thµnh kü n¨ng .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 2 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... c¬ b¶n ®Ó tËp viÕt ®o¹n v¨n- v¨n b¶n cÇn ph¶i ®i tõ dÔ ®Õn khã. B¾t ®Çu lµ çc lo¹i v¨n b¶n s¸ng t¸c ( trÇn thuËt, tù sù, biÓu c¶m, miªu t¶( t¸i hiÖn h×nh ¶nh cña sù vËt ,cña mét phong c¶nh. . . ). Hay mét v¨n b¶n kh¸c nh- thuyÕt minh ( tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, nguyªn nh©n cña hiÖn t-îng trong tù nhiªn x· héi – khoa häc – v¨n häc ®Ó thÓ hiÖn mét quan ®iÓm, mét çch nh×n, mét çch nghÜ ). NghÞ luËn lµ mét thÓ v¨n häc sinh ®-îc lµm quen ë cÊpTHCS vµ sÏ ph¸t triÓn ë THPT, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh cã suy nghÜ logÝc, s¸ng t¹o vµ sau nµy cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ nghiªn cøu khoa häc, nhÊt lµ khoa v¨n häc. Nãi chung v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn ®Òu cã vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy v¨n häc cho häc sinh. ë mçi mét thÓ lo¹i l¹i cã nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau ®èi víi kü n¨ng viÕt cña çc em. Cã thÓ nãi r»ng ë mçi thÓ lo¹i, mçi kiÓu v¨n ®Òu ®-a chóng ta mét çi nh×n nhËn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò míi h¬n, cô thÓ h¬n trong viÖc h×nh thµnh ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy cña häc sinh, ®Ó s¶n sinh v¨n b¶nngoµi s¸ng t¹o cña ng-êi häc th× çc kü n¨ng thao t¸c lµm bµi trªn c¬ së vËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng yªu Çu cô thÓ , s¸ng t¹o ra nh÷ng ch©n trêi míi lµ v« cïng cÇn thiÕt. Th«ng qua bµi v¨n ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng häc v¨n cña häc sinh trªn c¬ së hiÓu, n¾m kiÕn thøc cña çc em nh- thÕ nµo? §ã lµ kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò míi. §Çu tiªn lµ v¨n miªu t¶. Kú thùc mµ nãi, ë d¹ng v¨n nµy çc em ®· ®-îc lµm quen ë bËc TiÓu häc. Do ®ã ë bËc THCS ®-îc n©ng lªn ë ph-¬ng diÖn réng h¬n ë cÊp ®é kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ chøc n¨ng c¬ b¶n còng ng- çc ph-¬ng ph¸p t¶ trong v¨n miªu t¶. ë líp 6 lµ líp ®Çu cÊp nªn v¨n miªu t¶ míi chØ ®-îc chia thµnh hai lo¹i lín lµ v¨n t¶ c¶nh ( T¶ vÒ thiªn nhiªn nãi chung ) vµ v¨n t¶ ng-êi. YÕu tè .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 3 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... c¬ b¶n trong v¨n miªu t¶ chÝnh lµ kÓ- t¶ môc ®Ých lµ h×nh dung nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña vÊn ®Ò ®-îc nãi ®Õn trong bµi v¨n miªu t¶ ®ã. Nh- vËy, so víi TiÓu häc th× v¨n miªu t¶ ë bËc THCS ®· cã cÊp ®é kh¸i qu¸t cao h¬n mang tÝnh ch×u t-îng h¬n. V¨n miªu t¶ rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi ®êi sèng hµng ngµy cña con ng-êi vÝ nh- t¶ mét ng-êi thÇy, c« gi¸o, t¶ vÒ con ®-êng, t¶ dßng s«ng quª h-¬ng… §· trë nªn g¾n bã mËt thiÕt víi çc em. ë d¹ng v¨n miªu t¶ cã t¸c dông t¹o lêi v¨n sinh ®éng, hÊp dÉn b»ng viÖc sö dông tõ ng÷ giµu h×nh ¶nh, gîi trÝ t-ëng t-îng phong phó vÒ cuéc sèng vµ thÕ giíi mµ çc em ®ang h×nh thµnh. T«i nghÜ r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ mét ®Ò tµi míi mµ nã ®· cã c¬ së ban ®Çu. Trong ch-¬ng tr×nh míi hiÖn nay lu«n yªu cÇu ph¶i cã nmét ph-¬ng thøc tiÕp nhËn míi, con ®-êng míi ®Ó h×nh thµnh n¨ng lùc t- duy s¸ng t¹o cho häc sinh gióp häc sinh biÕt s¶n sinh ra çc v¨n b¶n míi. V× vËy rÊt cÇn thiÕt ph¸t huy v¨n b¶n miªu t¶ ë nhµ tr-êng vµ c¶ trong cuéc sèng ®-¬ng ®¹i nµy. TiÕp ®Õn lµ v¨n b¶n thuyÕt minh. §©y lµ kiÓuv¨n b¶nlÇn ®Çu tiªn ®-îc ®-a vµo ch-¬ng tr×nh tËp lµm v¨n ë bËc THCS. §©y lµ lo¹i v¨n b¶n th«ng dông, cã ph¹m vi sö dông rÊt phæ biÕn trong ®êi sèng. Tõ l©u trªn thÕ giíi ë mét sè n-íc nh- Trung Quèc, NhËt B¶n ®· ®-a vµo ch-¬ng tr×nh häc cho häc sinh n-íc häc. V¨n b¶n thuyÕt ming lµ v¨n b¶n tr×nh bµy tÝnh chÊt, cÊu t¹o, çc ding, cïng lý do ph¸t sinh, quy luËt ph¸t triÓn, biÕn ho¸ cña sù vËt, nh¨mf cung cÊp tri thøc, h-íng dÉn cho con ng-êi. V¨n b¶n thuyÕt minh ®-îc sö dông rÊt réng r·i, ngµnh nghÒ nµo còng cÇn ®Õn. Khi mua mét ®å dïng nh- vi tÝnh, qu¹t … ®Òu ph¶i kÌm theo mét b¶n thuyÕt minh. Hay mua mét hép b¸nh kÑo trªn bao b× còng ghi ngµy s¶n xuÊt, h¹n sö dông, träng l-îng, thµnh phÇn çc chÊt lµm nªn s¶n phÈm … §Õn mét danh lam th¾ng c¶nh ®Òu cã ghi lêi giíi thiÖu lai lÞch th¾ng c¶nh. CÇm mét quyÓn s¸ch b×a cã ghi lêi giíi thiÖu … TÊt c¶ ®Òu lµ v¨n b¶n thuyÕt minh. ThuyÕt minh cã nghÜa lµ gi¶i thÝch, tr×nh bµy, .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 4 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... giíi thiÖu cho ng-êi ®äc, ng-êi nghe hiÓu râ. Kh¸c víi v¨n b¶n nghÞ luËn, tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, hµnh c hÝnh c«ng vô, v¨n b¶n thuyÕt minh chñ yÕu tr×nh b»y kiÕn thùc mét çch kh¸ch quan, gióp con ng-êi hiÓu biÕt ®-îc ®Æc tr-ng, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t-în vµ biÕt çch sö dông chóng vµo môc ®Ých cã lîi cho con ng-êi. V¨n b¶n thuyÕt minh g¾n víi t- duy khoa häc. Nã ®ßi hái tÝnh chÝnh x¸c r¹ch rßi. Muèn lµm ®-îc v¨n b¶n thuyÕt minh ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, nghiªn cøu, häc hái ®Ó cã kiÕn thùc th× míi lµm ®-îc. §-a v¨n b¶n nµy vµo nhµ tr-êng lµ cung cÊp cho häc sinh mét kiÓu v¨n b¶n th«ng dông, rÌn luyÖn kü n¨ng tr×nh bµy çc tri thøc cã tÝnh chÊt kh¸ch quan, khoa häc, n©ng cao n¨ng lùc biÓu ®¹i vµ t- duy cho häc sinh, gióp çc em lµm quen víi lèi lµm v¨n cã t- duy, mang tÝnh kh¸ch quan, khoa häc, chÝnh x¸c. MÆc dï ®©y lµ thÓ lo¹i v¨n kh«ng xa l¹ víi häc sinh vµ çc em còng ®· tiÕp nhËn vµ cã thÓ hiÓu ®-îc. Song ®Ó çc em biÕt vËn dông ph-¬ng ph¸p thuyÕt minh nh- thÕ nµo trong khi lµm thuyÕt minh sao cho bµi viÕt ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan x¸t thùc vµ h÷u Ých cho con ng-êi l¹i lµ nhiÖm vô cña ng-êi gi¸o viªn. NÕu häc sinh viÕt bµi v¨n biÓu c¶m, thuyÕt minh sao cho hay, ®óng ®· rÊt khã th× häc bµi v¨n nghi luËn ®èi víi häc sinh THCS cµng bì ngì míi mÎ vµ khã kh¨n h¬n nhiÒu. Bëi lÏ çc em míi ®-îc lµm quen víi lo¹i v¨n nµy. MÆt kh¸c nh÷ng vÊn ®Ò yªu cÇu cÇn cã ®Ó viÕt tèt bµi v¨n nghÞ luËn víi häc sinh THCS lµ v« cïng h¹n chÕ ( Ph-¬ng ph¸p, çch thøc lµm bµi, vèn sèng thùc tÕ nghÌo nµn, vèn hiÓu biÕt v¨n ho¸, phong tôc, tËp qu¸n trong x· héi, vèn lËp luËn non nít, çc em Ýt quan t©m ®Õn tÝnh chÆt chÏ, l«gÝc trong lµm v¨n nghÞ luËn ). Thªm n÷a viÖc gi¶ng d¹y ph-¬ng ph¸p lµm v¨n nghÞ luËn ®èi víi gi¸o viªn còng khã h¬n so víi çc bµi v¨n s¸ng t¸c. NhiÒu b¨n kho¨n tr¨n trë ®Æt ra: Gi¸o viªn cÇn d¹y nh- thÕ nµo ®Ó häc sinh lµm ®-îc bµi v¨n nghi luËn tèt? Häc sinh häc çch nµo ®Ó viÕt bµi v¨n nghÞ luËn ®óng vµ hay? Bao .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 5 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... nhiªu c©u hái ®Æt ra víi thÇy vµ trß xung quanh vÊn ®Ò ph-¬ng ph¸p lµm v¨n nghÞ luËn. Tõ nh÷ng yªu cÇu vÒ ph-¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vµ häc çc lo¹i v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn sao cho ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt cho nªn viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp ph-¬ng ph¸p lµm v¨n miªu t¶, thuyÕt ming, nghÞ luËn lµ vÊn ®Ò quan träng ®èi víi gi¸o viªn vµ häc sinh THCS. §ã lµ lÝ do khiÕn t«i chän ®Ò tµi nµy. II. LÞch sö vÊn ®Ò. Khi x· h«i loµi ng-êi ra ®êi g¾n lion víi lao ®éng s¶n xuÊt, ®êi sèng sinh ho¹t th× chÝnh lóc ®ã v¨n ch-¬ng ra ®êi nh»m t¸i t¹o l¹i cuéc sèng, ®êi sèng con ng-êi vµ ho¹t ®éng x· héi. V¨n häc ViÖt Nam ra ®êi kÓ tõ thêi çc vua Hïng dùng n-íc cho ®Õn h«m nay, víi nhiÒu ®Ò tµi, chñ ®Ò, kiÓu v¨n kh¸c nhau song suy cho cïng lµ xuÊt ph¸t tõ cuéc sèng, nhu cÇu thÈm mÜ cña con ng-êi. HiÖn nay cã s¸u kiÓu v¨n b¶n chÝnh theo s¸ch gi¸o khoa chØnh lÝ lµ v¨n tù sù, v¨n miªu t¶, v¨n biÓu c¶m, v¨n thuyÕt minh, v¨n nghÞ luËn, v¨n b¶n hµnh chÝnh- c«ng vô. VÒ v¨n miªu t¶ häc ë ch-¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 6 ( tËp 2 ) NXB GD 2002. VÒ v¨n thuyÕt minh häc ë ch-¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8 ( tËp 1 ) NXB GD 2004. VÒ v¨n nghÞ luËn häc ë ch-¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 8 ( tËp 2 ) NXB GD 2004 vµ ch-¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9 ( tËp 1 ) NXB GD 2005. S¸ch tham kh¶o: TÝnh vµo thêi ®iÓm nµy cã rÊt nhiÒu s¸ch tham kh¶o dµnh cho chuyªn ngµnh ng÷ v¨n THCS song ë cÊp ®é ®Ò tµi nµy t«i thÊy çc cuèn s¸ch sau phï hîp víi ch-¬ng tr×nh ®æi míi gi¸o dôc hiÖn hµnh: “ Nh÷ng bµi v¨n chän läc THCS 9” cña Lu §øc H¹nh chñ biªn .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 6 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... NXB §HSP 2005. “ 207 ®Ò vµ bµi v¨n THCS 9” cña Lª L¬ng T©m NXB §HSP 2006. “ TuyÓn tËp 150 bµi v¨n hay 8” cña Th¸i Quang Vinh NXB §HQG TP. Hå ChÝ Minh 2005. §Æc biÖt lµ cuèn s¸ch: “ Nh÷ng bµi lµm v¨n tù sù vµ miªu t¶” cña PGS- TS NguyÔn Quang Minh- NXB GD 2003. ë cuèn s¸ch nµy t¸c gi¶ ®· ®i s©u vµo tõng kiÓu bµi, ph©n lo¹i phï hîp cho viÖc nghiªn cøu gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn vµ häc tËp cña häc sinh. Râ rµng viÖc d¹y häc ®· cã c¬ së cña nã tõ xa x-a, vÝ nh- v¨n nghÞ luËn lµ mét thÓ v¨n ra ®êi tõ rÊt l©u. ë Trung Hoa v¨n nghi luËn cã tõ thêi Khæng Tö ( 551- 479 tr-íc CN ). ë n-íc ta v¨n nghi luËn còng lµ mét thÓ lo¹i cã truyÒn thèng l©u ®êi cã gi¸ trÞ vµ t¸c dông to lín trong tr-êng k× lÞch sö, trong c«ng cuéc dùng vµ gi÷ n-íc, ChiÕu dêi ®« cña LÝ C«ng UÈn, HÞch t-íng sÜ cña TrÇn Quèc TuÊn. Vµ ®Æc biÖt ®Õn thÕ kØ XX, v¨n nghi luËn ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bao giê hÕt. Hµng lo¹t tªn tuæi cña çc nhµ chÝnh luËn, v¨n luËn xuÊt s¾c víi nh÷ng ¸ng nghÞ luËn bÊt hñ mµ tiªu biÓu nhÊt lµ Hå ChÝ Minh víi b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp … sau nµy cã çc nhµ viÕt nghÞ luËn næi tiÕng nh- H¶i TriÒu, §Æng Th¸i Mai , Hoµi Thanh, Xu©n DiÖu … Cã thÓ nãi viÖc nghiªn cøu vÒ v¨n nghÞ luËn ®-îc rÊt nhiÒu ng-êi ®Ò cËp tíi. GÇn ®©y nhÊt lµ bµi viÕt cña TiÕn Sü §ç Ngäc Thèng nãi vÒ vÎ ®Ñp cña v¨n nghÞ luËn, nh- vËy v¨n nghÞ luËn cã vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng x· héi ViÖt Nam nãi riªng vµ trªn toµn thÕ giíi noid chung. ViÖc d¹y, häc v¨n nghÞ luËn trªn thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®Òu cã giai ®o¹n chuyÓn tiÕp, cã tÝnh chÊt thêi gian nh»m chuÈn bÞ cho häc sinh, thanh niªn trùc tiÕp b-íc vµo ®êi. Nh-ng ë n-íc ta tr-íc kia viÖc d¹y häc v¨n nghÞ luËn cßn tån t¹i hai vÊn ®Ò chÝnh sau: Mét lµ ch-a cung cÊp ®-îc cho häc sinh cã tr×nh ®é lµm bµi v¨n nghÞ luËn mét çch hµi hoµ chÊt l-îng. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 7 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Hai lµ häc sinh tõ ®ã dÉn ®Õn ng¹i häc v¨n nghÞ luËn kh«ng høng thó tiÕp thu bµi trªn líp mét çch thùc sù nhÊt. X· héi hiÖn ®¹i ®ang thay ®æi nhanh chãng cho nªn viÖc gi¶ng d¹y häc tËp v¨n nghÞ luËn còng nh- v¨n miªu t¶, thuyÕt minh lµ nhu cÇu cÊp thiÕt, cÊp b¸ch cña nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam III. Môc ®Ýc cña ®Ò tµi: Trong qu¸ tr×nh d¹y häc vÒ ph-¬ng ph¸p lµm bµi v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn rong s¸ch gi¸o khoa 6,8,9 ®· cã hÖ thèng çc bµi v¨n mÉu phï hîp víi khèi líp vµ t©m lÝ løa tuæi häc sinh. Ng-êi gi¸o viªn cã nhiÖm vô khai th¸c triÖt ®Ò nh÷ng bµi v¨n mÉu nµy mµ rót gia ph-¬ng ph¸p lµm v¨n nghÞ luËn cho häc sinh THCS. Tuy nhiªn, gi¸o viªn còng nªn giíi thiÖu thªm cho häc sinh tham kh¶o nh÷ng bµi v¨n biÓu c¶m, thuyÕt minh, nghÞ luËn ngoµi ch-¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa sao cho phï hîp víi tõng vïng, tõng miÒn, tõng ®èi t-îng häc sinh. Nh÷ng bµi v¨n mÉu ®ã sÏ gióp cho giê gi¶ng phong phó, sinh ®éng. Trªn c¬ së ®ã kiÕn thøc vÒ miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn cña häc sinh ®-îc më réng h¬n çc em cã thÓ nhanh nh¹y chñ ®éng s¸ng t¹o trong viÖc tiÕp thu ph-¬ng ph¸p lµm ç kiÓu v¨n b¶n nµy. §ã lµ môc ®Ých khi t«i chän ®Ò tµi nµy. IV. Giíi h¹n cña ®Ò tµi: §Ò tµi nghiªn cøu nµy chØ ¸p dông cho ®èi t-îng gi¶ng d¹y häc tËp ë THCS. B¶n th©n t«i ®· s-u tÇm, ®äc nghiªn cøu toµn bé nh÷ng kiÕn thøc lÝ thuyÕt cã liªn quan ®Õn çc kiÓu v¨n b¶n nµy tõ s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o hiÖn hµnh, bµi v¨n hay qua ç k× thi häc sinh giái, k× thi tèt nghiÖp, thi chÊt l-îng, k× thi ®Þnh k×, çc bµi nghÞ luËn phª ph¸n v¨n häc, b×nh gi¶ng trªn s¸ch häc … tõ ®ã giíi thiÖu cho häc sinh vµo nh÷ng bµi häc, tiÕt häc vµ ngo¹i kho¸ liªn quan ®Õn ®Ò tµi, kiÓu v¨n. Tõ ®ã t«i .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 8 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... h-íng dÉn häc sinh t×m hiÓu ph-¬ng ph¸p lµm v¨n miªu t¶ thuyÕt minh vµ v¨n nghÞ luËn. V. Ph- ¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy t«i sö dông ph-¬ng ph¸p chñ yÕu sau: 1. §äc tµi liÖu tham kh¶o ý kiÕn cña thÇy NguyÔn Quang Ninh. 2. S-u tÇm thèng kª nh÷ng ®o¹n v¨n bµi v¨n hay, çch më bµi kÕt bµi hay. 3. Dïng phiÕu th¨m dß t×nh h×nh ham ®äc s¸ch, ®äc v¨n miªu t¶ thuyÕt minh vµ nghÞ luËn. 4. Dïng ph-ên ph¸p ph©n tÝch, so s¸nh, ®èi chiÕu çc ®o¹n v¨n vµ häc sinh rót ra nh÷ng ph-¬ng ph¸p lµm v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn ®Ó viÕt nh÷ng bµi v¨n hay, cã søc thuyÕt phôc ®èi víi ng-êi ®äc. 5. Dïng ph-¬ng ph¸p kh¶o s¸t: KiÓm tra häc sinh vÒ viÖc tiÕp nhËn ph-¬ng ph¸p lµm v¨n miªu t¶, thuyÕt minh vµ nghÞ luËn. 6. Dïng ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn ®Ó gióp häc sinh nhËn d¹ng mét sè kiÓu bµi v¨n miªu t¶ nh- : Ph-¬ng ph¸p t¶ c¶nh, ph-¬ng ph¸p t¶ ng-êi … VÒ v¨n thuyÕt minh: thuyÕt minh vÒ ®å vËt, thuyÕt minh vÒ thÓ lo¹i v¨n häc, thuyÕt minh vÒ mét ph-¬ng ph¸p ( çch lµm ) thuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh. V¨n nghÞ luËn: Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn, gi¶i thÝch … ………………o0o………………. Ch- ¬ng II Néi dung: nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 9 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... I. C¬ së lÝ luËn A. V¨n miªu t¶: 1. Kh¸i niÖm vÒ v¨n miªu t¶: V¨n miªu t¶ lµ lo¹i v¨n dïng ®Ó tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt næi bËt cña sù vËt, sù viÖc, con ng-êi, phong c¶nh … nh»m lµm cho nh÷ng çi ®-îc miªu t¶ nh- hiÖn lªn tr-íc m¾t ng-êi ®äc, ng-êi nghe gióp cho hä cã thÓ h×nh dung ra chóng mét çch cô thÓ sinh ®éng. Còng cã thÓ hiÓu kh¸c ®i r»ng: V¨n miªu t¶ lµ lo¹i v¨n thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña sù vËt, sù viÖc con ng-êi, phong c¶nh … mét çch cô thÓ sinh ®éng nh- nã vèn cã trong ®êi sèng. VÝ dô: - T×nh huèng1: Em h·y t¶ s¬ qua vÒ ng«i nhµ cña em. - T×nh huèng 2: Em h·y t¶ chiÕc ¸o. - T×nh huèng 3: Em h·y t¶ h×nh ¶nh ng-êi lùc sÜ. 2. §Æc ®iÓm chung vÒ v¨n miªu t¶: V¨n miªu t¶ lµ lo¹i v¨n mang tÝnh chÊt th«ng b¸o thÈm mü cho dï miªu t¶ bÊt cø ®èi t-îng nµo, dï cã b¸m s¸t thùc tÕ, v¨n miªu t¶ còng kh«ng bao giê lµ sù sao chÐp chôp ¶nh l¹i nh÷ng sù vËt, sù viÖc, con ng-êi … mét çch m¸y mãc mµ lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn xÐt, t-ëng t-îng ®¸nh gi¸ hÕt søc phong phó. Hay nãi çch kh¸c sù miªu t¶ thÓ hiÖn ®-îc çi míi mÎ çi riªng biÖt trong çch quan s¸t, çch c¶m nhËn cña ng-êi viÕt. V¨n miªu t¶ cÇn ph¶i ch©n thËt. TÝnh chÊt thËt ë ®©y kh«ng chØ ®-îc hiÓu lµ ch©n thËt trong quan s¸t vµ sù thÓ hiÖn trong quan s¸t Êy, mµ cßn ®-îc hiÓu lµ sù ch©n thËt trong çch c¶m çch nghÜ … .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 10 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Ng«n ng÷ trong v¨n miªu t¶ bao giê còng lµ ng«n ng÷ giµu c¶m xóc, giµu h×nh ¶nh, giµu chÝ t-ëng t-îng, ©m thanh. §©y lµ sù kh¸c biÖt ®Ó nhËn they trong v¨n miªu t¶ kh¸c víi miªu t¶ trong sinh häc vµ ®Þa lÝ. Cã thÓ hiÓu r»ng: Khi chóng ta cÇn t¸i hiÖn ho¹c giíi thiÖu mét ai ®ã ch-a tr«ng they hoÆc h×nh dung ra ®-îc vÒ mét sù vËt, sù viÖc, con ng-êi … ta cÇn ding v¨n miªu t¶ ( ë 3 t×nh huèng trªn ch¼ng h¹n ) 3. Quan s¸t t-ëng t-îng, so s¸nh, nhËn xÐt trong v¨n miªu t¶: Nãi ®Õn çc thao t¸c: quan s¸t, t-ëng t-îng, so s¸nh, nhËn xÐt lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ hÕt søc cÇn thiÕt nhÊt ®èi víi viÖc viÕt v¨n miªu t¶. Tuy nhiªn ®©y còng chØ lµ thao t¸c chung nhÊt cña viÖc t¶ mµ ch-a ph¶i lµ viÖc viÕt bµi v¨n miªu t¶. V× thÕ khi viÕt ®-îc bµi v¨n miªu t¶ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c n÷a ( ngo¹i c¶nh, yÕu tè tù nhiªn …) Nh-ng yÕu tè ®Çu tiªn lµ quan s¸t. VËy nªn hiÓu quan s¸t ®Ó hiÓu ®¹t ®-îc kÕt qu¶ g×? Quan s¸t nh»m ®Ó ph¸t hiÖn ra çi b¶n chÊt çi riªng biÖt cña ®èi t-îng. Quan s¸t lµ ®Ó ph¸t hiÖn ra çi mµ ng-êi ta ch-a thÊy hoÆc ch-a c¶m, kh«ng c¶m nh- m×nh. Tõ çi míi çi riªng trong quan s¸t tiÕn ®Õn ta n©ng dÇn lªn thµnh çi míi çi riªng trong t×nh c¶m trong t- t-ëng. Còng cã thÓ quan s¸t lµ sù vËn dông tÊt c¶ çc gi¸c quan cña tõng ng-êi ®Ó nhËn biÕt ®Æc ®iÓm cña thÕ giíi xung quanh, dïng m¾t ®Ó nhËn râ h×nh d¹ng , mµu s¾c , h×nh khèi . . . cña sù vËt , dïng tai ®Ó nghe ©m thanh . . . Tuy nhiªn , quan s¸t ph¶i cã môc ®Ých, cã kÒ ho¹ch cô thÓ ®Ó läc gi÷ l¹i chi tiÕt cô thÓ, riªng biÖt, ®Æc ®iÓm riªng … §ång thêi ng-êi quan s¸t cÇn ph¶i so s¸nh, liªn hÖ, håi t-ëng. V× vËy khi miªu t¶ cÇn ph¶i quan s¸t ®Ó n¾m b¾t ®-îc çi thÇn, çi hån vµ nÐt riªng biÖt cña ®èi t-îng miªu t¶. Vµ còng chÝnh nÐt riªng biÖt Êy t¹o nªn çi míi vµ ®éc ®¸o cho néi dung bµi v¨n. ë ®©y nªu nãi quan s¸t vÉn ch-a ®ñ mµ ®Ó gióp ng-êng ®äc, ng-êi nghe h×nh dung ra ®-îc .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 11 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... con ng-êi Êy, c¶nh vËt Êy ... ng-êi viÕt cßn ph¶i biÕt t-ëng t-îng, so s¸nh, nhËn xÐt chÝnh ®iÒu võa võa gióp cho ng-êi ®äc h×nh dung ®-îc ®èi t-îng miªu t¶ mét çch cô thÓ, râ rµng võa gióp cho lêi v¨n thªm sinh ®éng, giµu h×nh ¶nh. VÝ dô: “ Tr¨ng lµ çi liÒm vµng gi÷a çnh ®ång sao. Tr¨ng lµ ¸i ®Üa b¹c thªu tÊm th¶m nhung da trêi ... ”. Tãm l¹i: Trong bµi v¨n miªu t¶ nÕu muèn t¶ ®-îc, tr-íc hÕt ng-êi ta ph¶i biÕt quan s¸t, råi tõ ®ã nhËn xÐt, hiÖn håi t-ëng, t-ëng t-îng, v× von, so s¸nh ... ®Ó lµm næi bËt lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña sù vËt. 4. Lêi v¨n, ®o¹n v¨n vµ bè côc bµi v¨n miªu t¶ a, Lêi v¨n, ®o¹n v¨n trong v¨n miªu t¶ + Lêi v¨n: Trong v¨n miªu t¶, phô thuéc vµo ®èi t-îng ®-îc miªu t¶ vµ ng-êi viÕt, ng-êi nãi. Nh-ng c¬ b¶n lµ lêi v¨n mang tÝnh th«ng b¸o, ch©n thËt vµ giµu h×nh ¶nh, sèng ®éng vµ hÊp dÉn. + §o¹n v¨n trong v¨n miªu t¶: §©y lµ yÕu tè cã dung l-îng vµ sè ch÷, cÇn nhiÒu cÊu tróc hîp thµnh ®o¹n, ®Ó nhiÒu ®o¹n v¨n t¹o thµnh bµi v¨n hoµn chØnh vÒ néi dung vµ h×nh thøc. VÝ dô ®o¹n v¨n: ®Ò tµi cho lµ: “ miªu t¶ mét vïng b·i ven hå, ao ngËp níc sau c¬n ma ” ë ®©y cÇn x¸c ®Þnh ®-îc ®Æc ®iÓm næi bËt cÇm ®¹t lµ: sinh ®éng, ån µo, huyªn n¸o. §o¹n v¨n: “ Níc d©ng lªn tr¾ng mªnh m«ng, cua ç tÊp nËp xu«i ng-îc, cß, cèc, sÕu, v¹c, le le, vÞt trêi, bå n«ng ... bay vÒ vïng n-íc míi ®Ó kiÕm måi, hä c·i cä om sßm, b× bâm léi ... ” b, Bè côc bµi v¨n miªu t¶: T-¬ng tù nh- çc kiÓu bµi v¨n kh¸c cã 3 phÇn th× trong v¨n miªu t¶ còng vËy ( më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. ) Më bµi: Giíi thiÖu ®èi t-îng ®-îc t¶. Th©n bµi: T¶ chi tiÕt cô thÓ cña ®èi t-îng mµ ®Ò tµi yªu cÇu. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 12 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... KÕt bµi: Nªu c¶m t-ëng, suy nghÜ, t×nh c¶m cña m×nh. 5. Ph©n lo¹i v¨n miªu t¶: V¨n t¶ c¶nh vµ v¨n t¶ ng- êi. Nãi ®Õn v¨n miªu t¶ chÝnh lµ tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña sù vËt, sù viÖc , con ng-êi, phong c¶nh ... mét çch sinh ®éng, cô thÓ nh- nã vèn cã trong ®êi sèng. Do ®ã ®Ó ph©n lo¹i th× cã rÊt nhiÒu çch ph©n lo¹i, nã kh«ng chØ cã hai lo¹i mµ cßn nhiÒu h¬n. Nh-ng ë ch-¬ng tr×nh THCS ®-îc ph©n thµnh hai lo¹i, v¨n t¶ c¶nh vµ v¨n t¶ ng-êi. a, Ph- ¬ng ph¸p t¶ c¶nh, viÕt v¨n t¶ c¶nh vµ bè côc bµi v¨n t¶ c¶nh: * V¨n t¶ c¶nh: Tuú theo ®èi t-îng ®-îc miªu t¶ chóng ta cã thÓ chia v¨n t¶ c¶nh thµnh hai lo¹i chÝnh lµ: T¶ c¶nh thiªn nhiªn vµ t¶ c¶nh sinh ho¹t. Nh-ng muèn viÕt ®-îc bµi v¨n cÇn ph¶i cã ý, nh÷ng ý nµy cã thÓ cã ®-îc nhê vµo viÖc ®äc s¸ch, b¸o, tµi liÖu. Nh-ng phÇn lín nh÷ng ý nµy do viÖc quan s¸t mµ cã. Do ®ã viÖc quan s¸t lµ rÊt cÇn thiÕt, ph¶i biÕt çch quan s¸t, cã c«ng quan s¸t. *Ph- ¬ng ph¸p t¶ c¶nh: Chóng ta muèn lµm tèt bµi v¨n miªu t¶ thuéc v¨n t¶ c¶nh cÇn ph¶i ®¹t ®-îc nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶i sau: + X¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng miªu t¶: Thùc chÊt cña ®èi t-îng nµy lµ nh÷ng c¶nh vËt rÊt gÇn gòi víi cuéc sèng xung quanh con ng-êi hay n»m trong ph¹m vi kiÓm so¸t, c¶m nhËn, nh×n thÊy ®ã cã thÓ lµ nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, nh÷ng di tÝch lÞch sö hay còng cã thÓ nh÷ng c¶nh sinh ho¹t th-êng ngµy diÔn ra xung quanh chóng ta. Bëi vËi, khi ta cÇn Ph¶i ®Þnh râ ®èi t-îng t¶ c¶nh lµ phong c¶nh thiªn nhiªn hay t¶ c¶nh sinh ho¹t cña con ng-êi ®Ó viÖc miªu t¶ ®-îc chÝnh x¸c tËp trung. + Quan s¸t lùa chän®-îc nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu: Thùc chÊt cña quan s¸t lµ nh×n, xem xÐt, nhËn biÕt mét vËt, mét ng-êi, mét c¶nh nµo ®ã phat hiÖn nh÷ng nÐt riªng cña nã. Mçi c¶nh dï cã lµ c¶nh thiªn nhiªn hay .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 13 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... c¶nh sinh ho¹t ®Òu cã nh÷ng nÐt riªng. Bëi vËy viÖc quan s¸t, lùa chon ®-îc nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña ®èi t-îng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Cã nghÜa lµ khi t¶ ®-îc nh÷ng nÐt ®Æc tr-ng cña c¶nh th× c¶nh hiÖn lªn míi ®óng lµ nã mµ kh«ng ph¶i lµ c¶nh kh¸c, lóc ®ã viÖc miªu t¶ míi gióp cho ng-êi ®äc, ng-êi nghe h×nh dung mét çch râ rµng, cô thÓ vÒ c¶nh ®-îc t¶ vµ kh«ng nhÇm lÉn c¶nh ®ã víi nh÷ng c¶nh kh¸c. V× thÕ khi quan s¸t, chóng ta cÇn chó ý nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - Lùa chon thêi ®iÓm quan s¸t cho phï hîp. - Lùa chän gãc ®é kh«ng gian quan s¸t cho thÝch hîp. - Lùa chon nh÷ng chi tiÕt quan s¸t sao cho phï hîp víi ®Æc tr-ng ®èi t-îng. + Tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu quan s¸t ®-îc theo tr×nh tù hîp lÝ: ë ®©y cã thÓ miªu t¶ theo çch tõ xa ®Õn gÇn, tö ngoµi vµo trong, tõ tr¸i sang ph¶i, tõ tr-íc ra sau ... HoÆc ng-îc l¹i. §©y lµ viÖc miªu t¶ theo sù thay ®æi vÒ kh«ng gian hÆc thay ®æi theo tr×nh tù thêi gian. Cã nghÜa lµ çi g× thÊy tr-íc ®-îc nãi tr-íc, çi g× xuÊt hiÖn sau sÏ nãi sau ... Hay còng cã thÓ tr×nh bµy theo tõng ®Æc ®iÓm næi bËt cña c¶nh. NghÜa lµ: §Æc ®iÓm nµo tiªu biÓu nhÊt, næi bËt nhÊt sÏ ®-îc nãi ®Õn tr-íc, cßn ®Æc ®iÓm nµo kh«ng tiªu biÓu, kh«ng næi bËt sÏ ®-îc nãi sau. Do ®ã viÖc lùa trän çch viÕt, çch tr×nh bµy nµo cho hîp lÝ tuú thuéc vµo tõng ®èi t-îng miªu t¶ cô thÓ. * ViÕt v¨n t¶ c¶nh: Nh- phÇn tr×nh bµy ë trªn chóng ta cÇn n¾m b¾t ®-îc ph-¬ng ph¸p viÕt v¨n t¶ c¶nh cÇn n¾m 3 ý sau: + Ph¶i x¸c ®Þnh ®èi t-îng miªu t¶: Môc ®Ých ch¸nh sao nh·ng, l¹c ý ... + Ph¶i quan s¸t biÕt lùa chon cho ®-îc nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu, chi tiÕt ... th«ng qua sù quan s¸t tinh tÕ, cã môc ®Ých. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 14 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... + Ph¶i tr×nh bµy cho ®-îc nh÷ng quan ®iÓm s¸t theo mét tr×nh tù logic hîp lý, dÔ hiÓu * Bè côc cña v¨n t¶ c¶nh: Gièng nh- ®· nãi tr-íc phÇn bè côc bµi v¨n miªu t¶ th× v¨n t¶ c¶nh lµ mét bé phËn cña v¨n miªu t¶. Do ®ã v¨n t¶ c¶nh ®-îc chia lµm 3 phÇn víi nh÷ng yªu cÇu cô thÓ cho tõng phÇn. + Më bµi:- Giíi thiÖu c¶nh ®-îc t¶. - Giíi thiÖu nh÷ng ®iÓm cÇn thiÕt kh¸c tuú thuéc vµo c¶nh ®-îc t¶: Cã thÓ lµ mét ®o¹n v¨n hoÆc mét sè ®o¹n v¨n. L- u ý: Cã hai çch më bµi: Më bµi theo lèi giíi thiÖu trùc tiÕp hÆc më bµi theo lèi gi¸n tiÕp. + Th©n bµi: ë phÇn nµy ta tËp trung t¶ chi tiÕt tõng c¶nh theo mét tr×nh tù ®· ®-îc lùa chän, cã thÓ t¶ theo: - T¶ theo tr×nh tù kh«ng gian. - T¶ theo tr×nh tù thêi gian. - T¶ theo ®Æc ®iÓm cña c¶nh. Cã thÓ theo lÇn l-ît tr×nh tù : T¶ bao qu¸t nh÷ng nÐt chung nhÊt ( ®-êng nÐt, h×nh khèi, h×nh khèi, kh«ng gian bao quanh. ) T¶ nh÷ng nÐt riªng ç biÖt, ®Æc s¾c cña c¶nh vËt ... + KÕt bµi: Ph¸t biÓu c¶m t-ëng vÒ c¶nh ®-îc t¶. b, Ph- ¬ng ph¸p t¶ ng- êi, viÕt v¨n t¶ ng- êi vµ bè côc v¨n t¶ ng- êi: * V¨n t¶ ng- êi: §Ó kh¾c ho¹ ch©n dung, h×nh ¶nh t- thÕ mét ho¹t ®éng cô thÓ nµo ®ã ng-êi ta ph¶i sö dông v¨n miªu t¶ ®Ó t¶ ng-êi. ë ®©y cã thÓ c¨n cø vµo néi dung çch thøc t¶ ng-êi mµ chóng ta cã thÓ chia viÖc t¶ ng-êi thµnh hai lo¹i nhá: T¶ ch©n dung vµ t¶ ng-êi trong mét ho¹t ®éng t- thÕ cô thÓ. VËy khi t¶ ch©n dung ng-êi cÇn ph¶i t¶ nh- thÕ nµo? Çch t¶ chñ yÕu h-íng vµo mÆt ngo¹i h×nh. VÝ dô: Nhµ v¨n Nam Cao t¶ nh©n vËt ThÞ .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 15 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Në trong t¸c phÈm “ ChÝ PhÌo ” Cã ®o¹n: “ ... çi mÆt hao hao gièng mÆt lîn, thÞ s©u ®Õn ma chª quû hên ... ” nh÷ng viÖc t¶ ngo¹i h×nh nµy kh«ng thÓ t¸ch rêi ®êi sèng néi t©m. ( VÝ dô Kim L©n t¶ bµ cô Tø trong t¸c phÈm “ Vî nhÆt ” ) V× thÕ çi nh×n trong t¶ ch©n dung th-êng lµ nh÷ng çi nh×n tÜnh, chiÒu s©u t©m linh. VËy ®Ó t¶ ng-êi rong mét ho¹t ®éng, t- thÕ cô thÓ thùc chÊt lµ t¶ g×? ë ®©y chÝnh lµ çch t¶ kh«ng chØ h-íng vµo ngo¹i h×nh mµ cßn tËp trung c¶ vµo viÖc miªu t¶ nh÷ng diÔn biÕn t©m lÝ nh÷ng t×nh c¶m th¸i ®é ... cña ®èi t-îng. * Ph-¬ng ph¸p t¶ ng-êi: Muèn t¶ ng-êi dï ë gãc ®é t¶ ch©n dung hay t¶ ng-êi trong mét ho¹t ®éng t- thÕ cô thÓ cÇn ph¶i ®¹t nh÷ng yªu cÇu sau: + X¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng miªu t¶: §èi t-îng miªu t¶ ng-êi ë ®©y th-êng lµ nh÷ng ng-êi th©n trong gia ®×nh, nh÷ng g-¬ng mÆt tèt viÖc tèt, nh÷ng thÇy c« gi¸o hoÆc b¹n bÌ gÇn gòi víi m×nh hay nh÷ng ng-êi g©y ®-îc Ên t-îng m¹nh ®Ó l¹i nhiÒu kØ niÖm ... + Quan s¸t, lùa chän nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu: §¹i thi hµo NguyÔn Du ®· tõng viÕt: “ Mai cèt çch, tuyÕt tinh thÇn Mçi ngêi mét vÎ, mêi ph©n vÑn mêi ” ( TruyÖn KiÒu ) Mçi con ng-êi ®Òu cã mét sè nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng dÔ nhËn c¶ vÒ ngo¹i h×nh lÉn ®êi sèng néi t©m. VÝ dô NguyÔn Du t¶ c« Thuý V©n lµ: Trßn trÜnh, ®Çy ®Æn, phóc hËu ... b¸o hiÖu cuéc ®êi ªm ®Òm, tÜnh lÆng. C« Thuý KiÒu lµ: S¾c s¶o, mÆn mµ, nghiªng n-íc nghiªng thµnh ... B¸o hiÖu .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 16 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... cuéc ®êi gÆp sãng giã, b·o t¸p, gian chu©n. V× thÕ viÖc miªu t¶ ngo¹i h×nh ®Ó phÇn nµo ®ã béc lé néi t©m lµ cÇn thiÕt. Cã nghÜa lµ viÖc miªu t¶ ngo¹i h×nh chñ yÕu g¾n liÒn víi viÖc thÓ hiÖn néi t©m, do ®ã khi t¶ ngo¹i h×nh cÇn ph¶i cã sù chän läc nh-ng nÕu chØ t¶ ngo¹i h×nh mµ kh«ng tËp trung lµm s¸ng râ néi t©m th× con ng-êi hiÖn lªn trong v¨n miªu t¶ chr lµ nh÷ng pho t-îng kh«ng hån. Vèn dÜ ®êi sèng cña con ng-êi bao giê còng g¾n víi mét hoµn c¶nh cô thÓ, mét kh«ng gian, thêi gian cô thÓ ... V× thÕ khi miªu t¶ nªn lång c¶ viÖc miªu t¶ ngo¹i h×nh ®Ó lµm næi bËt cuéc sèng néi t©m, hµnh ®éng cña con ng-êi. VÝ dô: Nam Cao miªu t¶ hai nh©n vËt ChÝ PhÌo- ThÞ Në tõ hai con ng-êi bÒ ngoµi gièng quû d÷, xÊu xÝ ë lµng Vò §¹i ®ã nh-ng çi tinh thÇn bªn trong lµ khao kh¸t t×nh yªu, -íc m¬ hoµn l-¬ng vµ ThÞ Në ®· cøu ch÷a chi ang ChÝ b»ng t×nh th-¬ng yªu ë chi tiÕt “ B¸t ch¸o hµnh” ... + Ch×nh bµy kÕt qu¶ quan s¸t theo mét tr×nh tù hîp lÝ: Nªn hiÓu lµ khi t¶ ng-êi ta sÏ t¶ lÇn l-ît tõ: Ngo¹i h×nh, lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng, suy nghÜ, t×nh c¶m ... * ViÕt v¨n t¶ ng- êi : §Ó viÕt mét bµi v¨n t¶ ng-êi cho hay tr-íc hÕt ph¶i t¶ cho ®óng, mµ t¶ ®óng thùc chÊt lµ ph¶i quan s¸t lùa chän nh÷ng chi tiÕt tiªu biÓu sau ®ã s¾p xÕp theo mét bè côc hîp lÝ, phï hîp víi quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña çc yªu cÇu cÇn ®¹t trong v¨n miªu t¶: Th«ng qua t¶ ngo¹i h×nh ®Ó béc lé néi t©m con ng-êi ®-îc t¶. * Bè côc bµi v¨n t¶ ng- êi: Gåm ba phÇn gièng nh- trong bµi v¨n t¶ c¶nh vËy. Nh-ng cÇn hiÓu cô thÓ h¬n lµ: + Më bµi: Giíi thiÖu vÒ ng-êi ®-îc t¶. + Th©n bµi: LÇn l-ît miªu t¶ chi tiÕt tõ ngo¹i h×nh råi sau ®ã ®Õn néi t©m th«ng qua lêi nãi, hµnh ®éng, cö chØ ... ( Béc lé nh©n çch ) + KÕt bµi: Nªu nh÷ng t×nh c¶m, suy nghÜ cña ng-êi viÕt vÒ ng-êi .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 17 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... ®-îc t¶. 6. ý nghÜa thùc tiÔn cña v¨n miªu t¶: Kh¸c víi çc lo¹i v¨n kh¸c, v¨n miªu t¶ cã vai trß, tÇm quan träng, ý nghÜa thiÕt thùc trong ®êi sèng con ng-êi th«ng qua sù nhËn thøc cña chñ thÓ ®èi víi kh¸ch thÓ, b¶n th©n ®èi víi mäi sù vËt, sù viÖc ... Xung quanh hay gi÷a con ng-êi víi vò trô ... Th«ng qua v¨n miªu t¶ gióp cuéc sèng con ng-êi ®¹t ®Õn gi¸ trÞ thÈm mü rong sù th-ëng thøc vÒ cuéc sèng tù nhiªn, con ng-êi vµ x· héi ®Ò tõ ®ã cã çi nh×n ®a chiÒu vÒ ph-¬ng diÖn vËt chÊt ®Õn chiÒu s©u tinh thÇn, t×nh c¶m. V¨n miªu t¶ gióp cho ng-êi d¹y, häc cã çi nh×n cô thÓ, s¸t thùc, gÇn gòi vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña sù vËt, sù viÖc, c¶nh vËt ... trë nen ®Çy søc sèng, hÊp dÉn, sinh ®éng h¬n. Tõ ®ã ®Ó ph©n biÖt ®-îc çi g× lµ chung nhÊt, çi g× lµ riªng nhÊt, çi g× lµ míi nhÊt th«ng qua sù hiÓu biÕt cña con ng-êi khi tù ý thøc vÒ ®èi t-îng ®-îc miªu t¶. B. V¨n thuyÕt minh: I. Kh¸i niÖm: V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n th«ng dông trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng nh»m cung cÊp tri thøc ( kiÕn thøc ) vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, nguyªn nh©n ... cña çc sù vËt vµ hiÖn t-îng trong tù nhiªn, x· héi b»ng nhiÒu ph-¬ng ph¸p tr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch. II. §Æc ®iÓm v¨n thuyÕt minh: 1. V¨n b¶n thuyÕt minh cã tÝnh chÊt kh¸ch quan, thùc dông lµ lo¹i v¨n b¶n cã kh¶ n¨ng cung cÊp tri thøc x¸ thùc h-u Ých cho con ng-êi. 2. Mét v¨n b¶n thuyÕt minh hay, cã gi¸ trÞ lµ mét v¨n b¶n tr×nh bµy râ rµng, hÊp dÉn nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®èi t-îng thuyÕt minh. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 18 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... 3. V¨n b¶n thuyÕt minh sö dông ng«n ng÷ chÝnh x¸c, c« ®äng, chÆt chÏ, sinh ®éng. III. Ph- ¬ng ph¸p lµm bµi v¨n thuyÕt minh: 1. Ph¶i cã tri thøc vÒ ®èi t-îng thuyÕt minh: §èi víi bµi v¨n thuyÕt minh, ph¶i cã tri thøc vÒ ®èi t-îng cÇn thuyÕt minh. Kh«ng cã tri thøc kh«ng thÓ thuyÕt minh ®-îc. Tri thøc lÊy tõ nguån häc tËp, tÝch luü hµng ngµy, tõ s¸ch b¸o vµ dÆc biÖt lµ tõ quan s¸t, t×m hiÓu cña ng-êi viÕt. 1.1. Muèn lµm v¨n b¶n thuyÕt minh ph¶i cã kiÕn thøc, nghÜa lµ ph¶i hiÓu biÕt vÒ ®èi t-îng thuyÕt minh ( sù vËt, hiÖn t-îng, ph-¬ng ph¸p ... ) lµ çi g×? Cã ®Æc ®iÓm tiªu biÓu g× ? Nã h×nh thµnh nh- thÕ nµo? Cã gi¸ trÞ ý nghÜa g× ®èi víi con ng-êi? 1.2. Muèn cã tri thøc vÒ ®èi t-îng ph¶i biÕt quan s¸t. Quan s¸t kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n lµ nh×n, xem, mµ cßn xÐt ®Ó ph¸t hiÖn ®Æc ®iÓm tiªu biÓu cña sù vËt, ph¶i biÕt çi chÝng, phô. §Æc ®iÓm tiªu biÓu lµ ®Æc ®iÓm cã ý nghÜa ph©n biÖt sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c, vÝ dô nh- cao, thÊp, dµi, nh¾n, vu«ng, trßn, dÑt, mÒm ... 1.3. Muèn cã tri thøc vÒ ®èi t-îng ph¶i biÕt tra cøu tõ ®iÓn, s¸ch gi¸o khoa. 1.4. Muèn cã tri thøc vÒ ®èi t-îng, ph¶i biÕt ph©n tÝch. VÝ dô ®èi t-îng cÇn thuyÕt minh chia lµm mÊy bé phËn, mçi bé phËn cã ®Æc ®iÓm g×? Quan hÖ çc bé phËn Êy ra sao? Lµm nh- vËy cã tri thøc ®Ó thuyÕt minh. Tãm l¹i ph-¬ng ph¸p thuyÕt minh lµ vÊn ®Ò then chèt cña bµi v¨n thuyÕt minh. N¾m ®-îc ph-¬ng ph¸p chóng ta sÏ ph¶i biÕt ghi nhËn th«ng tin nµo, lùa chän nh÷ng ®èi t-îng nµo ®Ó thuyÕt minh mét sù vËt, hiÖn t-îng. NÕu hiÓu cÊu t¹o cña sù vËt th× ph¶i tr×nh bµy sù vËt theo qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña nã tõ tr-íc ®Õn sau: NÕu sù vËt cã nhiÒu ph-¬ng diÖn th× lÇn l-ît tr×nh bµy tõng ph-¬ng diÖn mét cho ®Õn hÕt. Nh- thÕ lµ .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 19 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... tr×nh bµy sù viÖc theo ®Æc tr-ng b¶n th©n cña sù viÖc. 2. Çc ph- ¬ng ph¸p lµm v¨n thuyÕt minh. 2.1. Ph-¬ng ph¸p nªu ®Þnh nghÜa, gi¶i thÝch. 2.2. Ph-¬ng ph¸p liÖt kª. 2.3. Ph-¬ng ph¸p nªu vÝ dô. 2.4. Ph-¬ng ph¸p dïng sè liÖu ( con sè ). 2.5. Ph-¬ng ph¸p so s¸nh. 2.6. Ph-¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch. §èi víi lo¹i sù vËt ®a d¹ng, ng-êi ta chia ra tõng lo¹i ®Ó tr×nh bµy. §èi víi sù vËt cã nhiÒu cÊu t¹o, nhiÒu mÆt, ng-êi ta chia ra tõng bé phËn, tõng mÆt ®Ó thuyÕt minh. IV. §Ò v¨n thuyÕt minh vµ çch lµm bµi v¨n thuyÕt minh. 1. §Ò v¨n thuyÕt minh: Trong cuéc sèng, mèi sù vËt hiÖn t-îng ®Òu mang mét ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt, cÊu t¹o vµ cã vai trß riªng ®èi víi con ng-êi. §Ó hiÓu ®-îc tÝnh chÊt, cÊu t¹o, çch dïng cïng quy luËt ph¸t sinh, quy luËt ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t-îng th× ta ®Òu ph¶i dïnh ®Õn v¨n b¶n thuyÕt minh còng v« cïng phong phó vµ ®a d¹ng. Trong giíi h¹n ch-¬ng tr×nh ng÷ v¨n THCS ( Ng÷ v¨n 8- 9 ) cã nh÷ng vÊn ®Ò v¨n thuyÕt minh nh-: - Giíi thiÖu mét g-¬ng mÆt trÎ ViÖt Nam. - Giíi thiÖu chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam. - Giíi thiÖu mét di tÝch, th¾ng c¶nh næi tiÕng. - ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm th¬, truyÖn ng¾n ... 2. Çch lµm bµi v¨n thuyÕt minh: - §Ó lµm bµi v¨n thuyÕt minh tr-íc hÕt ph¶i t×m hiÓu ®Ò bµi nh»m .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 20 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... x¸c ®Þnh ®èi t-îng sÔ thuyÕt minh. - Ph¶i cã tri thøc kh¸ch quan, khoa häc vÒ ®èi t-îng thuyÕt minh ( cã thÓ ®Õn tËn n¬i quan s¸t, t×m hiÓu kÜ l-ìng, chÝnh x¸ vµ ghi chÐp l¹i ) ho¹c t×m ®äc ë s¸ch b¸o çc kiÕn thøc tin cËy vÒ ®èi t-îng thuyÕt minh. - §Þnh h-íng tr×nh bµy theo mét tr×nh tù thÝch hîp víi ®èi t-îng thuyÕt minh sao ng-êi ®äc dÔ hiÓu. - Sö dông ng«n ng÷ chÝnh x¸c, diÕn ®¹t râ rµng, m¹ch l¹c. Chó ý dïng tõ phï hîp víi v¨n thuyÕt mimh. 3. Bè côc bµi v¨n thuyÕt minh: Bè côc bµi v¨n thuyÕt minh th-êng cã 3 phÇn: - Mëi bµi: Giíi thiÖu ®èi t-îng cÇn thuyÕt minh. - Th©n bµi: Tr×nh bµy cÊu t¹o, çc ®Æc ®iÓm, lîi Ých ... cña ®èi t-îng. - KÕt bµi: Bµy tá th¸i ®é, t×nh c¶m cña ng-êi viÕt ®èi víi ®èi t-îng thuyÕt minh. V. PH©n lo¹i kiÓu bµi v¨n thuyÕt minh: 1. ThuyÕt minh vÒ mét thø ®å dïnh: VÝ dô: - ThuyÕt minh vÒ çi phÝch n-íc. - Giíi thiÖu chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam. * Çc b- íc lµm bµi v¨n thuyÕt minh vÒ thø ®å dïng. - B- íc 1:X¸c ®Þnh ®èi t-îng thuyÕt minh. VÝ dô: ChiÕc nãn l¸ viÖt nam. - B- íc 2: Tr×nh bµy cÊu t¹o, ®Æc ®iÓm vµ lîi Ých cña chiÕc nãn l¸ ViÖt Nam. + H×nh d¸ng nh- thÕ nµo? Lµm b»ng nguyªn liÖu g×? ... .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 21 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... + T¸c dông cña nã ra sao? + Bµy tá th¸i ®é víi chiÕc nãn l¸ ( Yªu quý gi÷ g×n ... ). - B- íc 3: LËp dµn ý chi tiÕt. - B- íc 4: T¹o v¨n b¶n. + Më bµi: Cã nhiÒu çch viÕt ( Giíi thiÖu ®èi t-îng cÇn thuyÕt minh trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ). VÝ vô: “ trë l¹i huÕ th¬ng, bµi th¬ kh¾c tronh chiÕc nãn, em cÇm trªn tay ra ®øng bê s«ng ”. Cïng víi tµ ¸o dµi thít tha, chiÕc nãn l¸ gãpphÇn kh«ng nhá t¹o nªn nÐt ®éc ®¸o, sù duyªn d¸ng tinh tÕ thËt ®¨c biÖt cho phô n÷ ®Êt ViÖt. + Th©n bµi: §©y lµ phÇn yªu cÇu kü n¨ng viÕt cña çc em ph¶i linh ho¹t, tû mØ kh«ng r-êm rµ, dµi dßng do ®ã gi¸o viªn ph¶i rÌn cho çc em vËn dông çc kiÓu c©u ®· häc sao cho phï hîp. VÝ dô: Nãn ®-îc lµm b»ng l¸ gåi nhá, s¾c vµng h-¬ng, cßn gäi lµ l¸ hå hay l¸ giµ, cã n¬i cßn lµm b»ng l¸ nãn hay l¸ cä. Nh÷ng ng-êi thî thñ c«ng ph¶i khÐo lÐo ph¬i kh« l¸ ®Æt lªn khung tre kh©u tõng líp mét. + KÕt bµi: Bµy tá th¸i ®é, t×nh c¶m cña ng-êi viÕt ®èi víi ®èi t-îng thuyÕt minh. VÝ dô: Ngµy nay cho dï cuéc sèng hiÖn ®¹i víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn ®Õn ®©u th× phÝch còng kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng së trong tr-êng häc vµ trong mâi gia ®×nh ViÖt Nam. 2 ThuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc: 2.1. Muèn thuyÕt minh ®Æc ®iÓm mét c¬ thÓ, mét thÓ lo¹i v¨n häc hay mét v¨n b¶n cô thÓ, tr-íc hÕt ph¶i quan s¸t, nhËn xÐt, sau ®ã kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm. Khi nªu çc ®Æc ®iÓm, cÇn lùa chän nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu quan .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 22 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... träng vµ cÇn cã nh÷ng vÝ dô cô thÓ ®Ó lµm s¸ng tá ®Æc ®iÓm Êy. 2.2. Çc b-íc lµm mét bµi v¨n thuyÕt minh vÒ mét thÓ lo¹i v¨n häc: - B-íc 1: X¸c ®Þnh thÓ lo¹i v¨n häc cÇn thuyÕt minh ( truyÖn ng¾n, th¬ ... ). §äc kü t¸c phÈm ®Ó n¾m ch¾c thÓ lo¹i. - B-íc 2: T×m ý - lËp dµn ý. + Nªu ®Þnh nghÜa vÒ thÓ lo¹i v¨n häc. + §Æc ®iÓm cña thÓ lo¹i v¨n häc ®ã. + C¶m nhËn cña ng-êi viÕt vÒ thÓ lo¹i v¨n häc ®ã. Trªn c¬ së ®ã lËp dµn ý chi tiÕt. VÝ dô: ThuyÕt minh ®Æc ®iÓm cña thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có. - Më bµi: Nªu ®Þnh nghÜa vÒ thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có. - Th©n bµi: Nªu ®Æc ®iÓm cña bµi th¬: + Sè c©u, sè ch÷ trong mçi bµi. + Quy luËt b»ng tr¾c cña thÓ th¬ + Çch gieo vÇn cña thÓ th¬. + Çch ng¾t nhÞp phæ biÕn cña mçi dßng th¬. - KÕt bµi: C¶m nhËn cña em vÒ nh¹c ®iÖu, vÓ ®Ñp cña th¬. - B-íc 3: ViÕt ®o¹n v¨n- t¹o lËp v¨n b¶n. VÝ dô: ThuyÕt minh vÒ th¬ míi. Th¬ míi ra ®êi trong th¬ ca ViÖt Nam nh÷ng n¨m 1932 cña thÕ kØ 20 ®-îc coi lµ cuéc çch m¹ng trong th¬ ca cã tÝnh chÊt nh- lµ mét b-íc ngoÆt lín. Nh÷ng quy t¾c gß bã, lèi diÔn ®¹t -íc lÖ, c«ng thøc cña th¬ cæ ®iÓn bÞ ph¸ bá. C¶m xóc cña ng-êi thi sÜ ®-îc ph¬i bµy, cëi më mét çch ch©n thµnh h¬n. Çi “ T«i ” ç nh©n ®îc th¨ng hoa m·nh liÖt nhÊt, çc .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 23 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... nhµ th¬ say x-a t×m ®Õn c¶m xóc b¶n ng· cña m×nh víi ®Ò tµi phong phó hÊp dÉn. 3. ThuyÕt minh vÒ mét ph- ¬ng ph¸p ( çch lµm ): 3.1. §Ó lµm ®-îc bµi v¨n thuyÕt minh vÒ mét ph-¬ng ph¸p ( çch lµm ). - B-íc 1: T×m hiÓu, n¾m tr¾c ph-¬ng ph¸p ( çch lµm ) ®ã VÝ dô: - Çch lµm mãn ¨n d©n téc. - Lµm ®å ch¬i cho trÓ em ... - B-íc 2: Tr×nh bµy çch lµm sao cho ng-êi nghe dÏ hiÓu vµ cã thÓ häc tËp vµ lamg ®-îc. - B-íc 3: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t ( trß ch¬i, ®å ch¬i ). Th©n bµi: + Nªu râ ®iÒu kiÖn, çch thøc, tr×nh tù lµm ra s¶n phÈm. + Yªu cÇu chÊt l-îng s¶n phÈm. KÕt bµi: Nªu t¸c dông cña s¶n phÈm ®èi víi ®êi sèng con ng-êi. VÝ dô: Giíi thiÖu mãn ¨n ch¶ ç. - S¶n phÈm sau khi lµm: Ç chÝn vµng, kh«ng n¸t, kh«ng tanh, cã mïi th¬m ®Æc tr-ng cña ç v« cïng hÊp dÉn. Chó ý lêi v¨n trong bµi thuyÕt minh mét ph-¬ng ph¸p ph¶i ng¾n gän, râ rµng, sóc tÝch. 4. ThuyÕt minh vÒ mét danh lam th¾ng c¶nh: 4.1. Bµi thuyÕt minh nµy, ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng víi çc kiÓu thuyÕt minh kh¸c nh- ph¶i quan s¸t, t×m hiÓu sö dông çc ph-¬ng ph¸p thuyÕt minh, cßn mét sè ®iÓm kh¸c quan träng ®ã lµ sù hiÓu biÕt vÒ lÞch .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 24 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... sö, nh÷ng ®iÒu kh«ng thÓ quan s¸t trùc tiÕp ®-îc mµ chØ cã tÝch luü häc tËp, nghiªn cøu. 4.2. C¸c b-íc lµm bµi: - B-íc 1: + X¸c ®Þnh di tÝch lÞch sö ( Hå Hoµn KiÕm, Chïa Keo, Chïa Mét Cét ... ). + C¶m nhËn kh¸i qu¸t vÒ di tÝch lÞch sö ®ã. - B-íc 2: T×m ý- lËp dµn ý. §Ó t×m ®-îc ý tr×nh bµy ng-êi viÕt ph¶i p¬h¶i ®Õn tËn n¬i quan s¸t hoÆc tra cøu s¸ch vë, hái han nh÷ng ng-êi hiÓu biÕt vÒ di tÝch lÞch sö ®ã cã ®-îc kiÕn thøc ®¸ng tin cËy. §äc tµi liÖu lÞch sö cã liªn quan ®Õn di tÝch lÞch sö, danh lam ®ã. ViÕt thµnh ®o¹n v¨n ®Ó tr×nh bµy, giíi thiÖu di tÝch theo tr×nh tù hîp lÝ: + Thêi gian x©y dùng. + §Æc ®iÓm. Ai lµ ng-êi cã c«ng ®Çu tiªn trong viÖc h×nh thµnh, x©y dùng di tÝch lÞch sö ( hoÆc t×m ra ... ). + Giíi thiÖu vÒ diÖn tÝch, kiÐn tróc cña khu di tÝch. - B-íc 3: S¾p xÕp bè côc bµi v¨n. Më bµi: Giíi thiÖu khu di tÝch ( danh lam ). VÝ dô: Chïa mét cét thuéc ®Þa phËn quËn Ba §×nh, bªn ph¶i L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh x©y dùng vµo n¨m 1409. §©y lµ mét côm kiÕn tróc, gåm ng«i chïa vµ toµ x©y gi÷a hå vu«ng. - Th©n bµi: §©y lµ phÇn quan träng, yªu cÇu ph¶i t¸i hiÖn l¹i khu di tÝch .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 25 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... ( danh lam ) sao cho ng-êi ®äc, ng-êi nghe thÊy vµ hiÓu ®-îc sù xuÊt hiÖn, qu¸ tr×nh x©y dùng, trïng tu, hiÓu ®-îc gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña khu di tÝch. V× vËy phÇn th©n bµi ph¶i kÕt hîp yÕu tè tù sù, miªu t¶ ®Ó bµi viÕt thªm sinh ®éng, hÊp dÉn. VÝ dô khi thuyÕt minh vÒ V¨n MiÕu: V¨n MiÕu ®-îc x©y dùng n¨m 1070 d-íi thêi vua LÝ. Thêi ®ã vua x©y dùng V¨n MiÕu nh- mét n¬i ®Ó d¹y çc hoµng tö häc. Häc trß ®Çu tiªn lµ häc trß Lý Cµn §øc, hoµng tö häc ë ®©y lóc 5 tuæi, sau ba n¨m häc hµnh ®· lªn lµm vua. Nh-ng nÕu chØ d¹y çc hoµng tö th× cã lÏ n¬i nµy còng ch¼ng thÓ trë thµnh tr-êng ®Ëi häc ®-îc. Sau mét thêi gian ngoµi d¹y häc cho çc hoµng tö, n¬i nµy cßn d¹y cho nh÷ng ng-êi tµi trong thiªn h¹. Tö ®ã V¨n MiÕu trë thµnh tr-êng ®¹i häc ®Çu tiªn ë n-íc ta. - KÕt bµi: Nªu ý nghÜa cña khu di tÝch vµ c¶m nghÜ cña ng-êi viÕt vÒ khu di tÝch. - VÝ dô: KÕt bµi khi giíi thiÖu L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh. C¶ cuéc ®êi B¸c ®· cèng hiÕn cho ®Êt n-íc ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam. Chóng ta kh«ng thÓ kÓ hÕt c«ng ¬n trêi biÓn Êy, lßng kÝnh yªu cña toµn d©n téc ®· ®-îc thÓ hiÖn phÇn nµo qua viÖc t«n t¹o l¨ng Ng-êi, ®Ó Ng-êi m·i m·i bªn c¹nh chóng ta. Chóng ta ph¶i b¶o vÖ, gi÷ g×n l¨ng nh- mét kØ vËt, mét c«ng tr×nh x©y dùng mang ý nghÜa träng ®¹i cña c¶ n-íc. C V¨n nghÞ luËn: I. Kh¸i niÖm: V¨n nghÞ luËn lµ lo¹i v¨n dïng ®Ó bµn b¹c vÒ mét vÊn ®Ò, mét hiÖn t-îng, mét nhËn ®Þnh hoÆc vÒ mét gi¸ trÞ cña mét t¸c phÈm v¨n häc. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 26 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Nh-ng ®¸ng chó ý lµ cã nhiÒu çch ®Ó bµn b¹c: Dïng b»ng chøng ®Ò ng-êi ®äc hiÓu tin t-ëng ( Chøng minh ), gi¶ng gi¶i råi ®-a ra b»ng chøng ®Ò ng-êi ®äc hiÓu cÆn kÏ ( Gi¶i thÝch ), Còng cã khi ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh ( B×nh luËn ) hoÆc chØ ®-a ra nh÷ng gi¸ trÞ cña hiÖn t-îng, nh©n vËt trong t¸c phÈm v¨n häc ( Ph©n tÝch ). V¨n nghÞ luËn lµ lo¹i v¨n trong ®ã ng-êi viÕt ( Ng-êi nãi ) tr×nh bµy nh÷ng ý kiÕn cña m×nh b»ng çch dïng lÝ luËn bao gåm c¶ lÝ lÔ vµ dÉn chøng ®Ò lµm s¸ng tá vÊn ®Ò thuéc ch©n lÝ nh»m t¹o cho ng-êi ®äc ( ng-êi nghe ) hiÓu, tin, ®ång t×nh víi nh÷ng ý kiÕn cña m×nh vµ hµnh ®éng theo nh÷ng ®iÒu mµ m×nh ®Ò xuÊt. II. §Æc ®iÓm cña v¨n nghÞ luËn: 1. V¨n nghÞ luËn lµ kÕt qu¶ cña t- duy logic: V¨n nghÞ luËn thiªn vÒ viÖc tr×nh bµy çc ý kiÕn, çc lÝ lÏ ®Ó gi¶i thÝch, chøng minh, b×nh luËn, ph©n tÝch mét vÊn ®Ò nµo ®ã. Nã nh»m môc ®Ých t¸c ®éng vµo trÝ tuÖ, lÝ trÝ cña ng-êi ®äc, ng-êi nghe. Nã lµ kÕt qu¶ t- duy logic, do ®ã cÇn ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng quy t¾c chÆt chÔ trong qu¸ tr×nh lµm v¨n. V× thÕ bµi v¨n nghÞ luËn bao giê còng ph¶i cã nªu vÊn ®Ò ( Më bµi ), gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( Th©n bµi ), kÕt thóc vÊn ®Ò ( KÕt bµi ), vµ ë tõng kÕt cÊu ®o¹n v¨n cÇn më ®o¹n, ph¸t triÓn ®o¹n, s¬ kÕt ®o¹n khiÕn ng-êi ®äc ( ng-êi nghe) hiÓu râ, tin råi x©y dùng th¸i ®é ®óng vµ h-íng dÉn hµnh ®éng ®óng. 2. Ng«n ng÷ v¨n nghÞ luËn lµ ng«n ng÷ mang phong çch chÝnh luËn: Ng«n ng÷ trong v¨n nghÞ luËn ®Æc biÖt chó träng ®Õn sù chÝnh x¸c, chÆt chÏ v× môc ®Ých diÔn ®¹t trong v¨n nghÞ luËn lµ môc ®Ých ph¶n ¸nh râ rµng, chÝnh x¸c qu¸ tr×nh t- duy ®Ó ®¹t tíi nhËn thøc ch©n lÝ. Tuy nhiªn ng«n ng÷ cña v¨n chÝnh luËn còng cÇn cã sù hÊp dÉn, l«i cuèn ng-êi ®äc b»ng çch dïng tõ ng÷ h×nh t-îng, giîi c¶m, b»ng çch diÔn .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 27 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... ®¹t linh ho¹t chø kh«ng chÊp nhËn sù kh« khan ®¬n ®iÖu, nhÊt lµ khi ®èi t-îng nghÞ luËn lµ mét t¸c phÈm v¨n häc. 3. LÝ lÏ vµ lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn: Kh¸c víi v¨n h×nh t-îng, v¨n h- cÊu, dùa vµo trÝ t-ëng t-îng ®Ó s¸ng t¹o. V¨n nghÞ luËn kh«ng dïng h- cÊu, kh«ng dïng trÝ t-ëng t-îng mµ dùa vµo t- duy logic nh»m tr×nh bµy t- t-ëng, quan ®iÓm cña ng-êi viÕt. V× vËy, v¨n nghÞ luËn tr×nh bµy t- t-ëng vµ thuyÕt phôc ng-êi ®äc chñ yÕu b»ng lÝ lÏ lËp luËn. NÕu nh- v¨n h- cÊu nh»m kÝch thÝch trÝ t-ëng t-îng, x©y dùng ãc quan s¸t tinh tÕ víi ®êi sèng t×nh c¶m ch©n thùc, nh÷ng kh¸m ph¸ hån nhiªn vÒ thiªn nhiªn, vÒ ®êi sèng gia ®×nh, x· héi ... Th× v¨n nghÞ luËn nh»m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng lËp luËn chÆt chÏ, tr×nh bµy lÝ lÏ vµ dÉn chøng mét çch s¸ng sña, giµu søc thuyÕt phôc, diÔn t¶ nh÷ng suy nghÜ vµ nªu ý kiÕn riªng cña m×nh vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã trong cuéc sèng hoÆc trong v¨n häc, nghÖ thuËt. §Ó bµi viÕt cã søc thuyÕt phôc cao ng-êi viÕt ph¶i chia ra nh÷ng lÝ lÏ, lËp luËn, b»ng chøng tiªu biÓu, x¸c ®¸ng gióp ng-êi ®äc hiÓu vµ tin vÊn ®Ò nªu ra. LÝ lÏ vµ lËp luËn muèn chÆt chÏ ph¶i xuÊt ph¸t tõ mét ch©n lÝ hiÓn nhiªn hoÆc mét ý kiÕn ®· ®-îc nhiÒu ng-êi thõa nhËn. LÝ lÏ cña mét bµi v¨n nghÞ luËn thÓ hiÖn ë hÖ thèng çc luËn ®iÓm cña bµi viÕt, cß lËp luËn lµ çch thøc tr×nh bµy lý lÏ, çch dÉn d¾t vµ nªu vÊn ®Ò cña ng-êi viÕt. Trong khi bµn vÒ vÊn ®Ò nªu ra, kh«ng nªn chØ ®¸nh gi¸ ph©n tÝch mét chiÒu mµ ph¶i chó ý ®Õn tÝnh hai mÆt cña vÊn ®Ò: §óng, sai, ph¶i, tr¸i, xÊu, tèt ... v× thÕ cÇn ph¶i ®Æt ra çc ph¶n lËp luËn, sau ®ã dïng lÝ lÏ vµ dÉn chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh ho¸c b¸c bá. CÇn vËn dông mÉu c©u “ MÆc dï... nhng ... ”, “ Kh«ng nh÷ng ... mµ cßn ... ”, “ V× ... nªn ”. 4. DÉn chøng vµ çch tr×nh bµy dÉn chøng trong v¨n nghÞ luËn: .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 28 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... V¨n nghÞ luËn t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo nhËn thøc lÝ tÝnh, trÝ tuÖ ng-êi ®äc. Nã dïng lÝ lÏ vµ dÉn chøng ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã. LÝ lÏ lµm cho ng-êi ta hiÓu, dÉn chøng lµm cho ng-êi ta tin. Vµ nh- vËy bµi v¨n nghÞ luËn cã søc thuyÕt phôc cao. Trong bµi v¨n nghÞ luËn dÉn chøng lµ v« cïng quan träng, nã lµ c¬ së ®Ò ng-êi ®äc tin vµo vÊn ®Ò mµ ng-êi viÕt ®-a ra. DÉn chøng trong v¨n nghÞ luËn th-êng gåm hai lo¹i: B¾t buéc vµ më réng. DÉn chøng b¾t buéc: N»m trong ph¹m vi yªu cÇu cña ®Ò bµi vµ t- liÖu. DÉn chøng më réng: Lµ dÉn chøng n»m ngoµi yªu cÇu cña ®Ò tµi do ng-êi viÕt tù dÉn ra ®Ó liªn hÖ, ®èi chiÕu, so s¸nh nh»m s¸ng tá thªm ý ®ang ®-îc bµn b¹c. VÝ dô: Qua t¸c phÈm “ ChiÕu dêi ®« ” cña LÝ C«ng UÈn, “ HÞch tíng sÜ ” cña TrÇn Quèc TuÊn, “ Níc §¹i ViÖt ta ” cña NguyÔn Tr·i ®· ph¶n ¸nh lßng yªu n-íc, ý trÝ ®éc lËp tù c-êng cña d©n téc §¹i ViÖt. H·y chøng minh. ë ®Ò trªn dÉn chøng b¾t buéc lÊy tõ t¸c phÈm “ ChiÕu dêi ®« ” cña LÝ C«ng UÈn, “ HÞch tíng sÜ ” cña TrÇn Quèc TuÊn, “ Níc §¹i ViÖt ta ” cña NguyÔn Tr·i. Cßn dÉn chøng më réng cã thÓ lÊy ë “ Nam quèc s¬n hµ ” cña LÝ Th-êng KiÖt ë giai ®o¹n tr-íc ®Ó so s¸nh lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. Khi viÕt ng-êi viÕt coi träng, tËp chung vµo dÉn chøng b¾t buéc, ch¸nh t×nh tr¹ng dÉn chøng më réng l¹i nhiÒu h¬n dÉn chøng b¾t buéc. Ng-êi viÕt ph¶i x¸ ®Þnh dÉn chøng vÒ ph¹m vi vµ møc ®é. 5. TØ lÖ d·n chøng vµ lÝ lÏ trong v¨n nghÞ luËn: §Ó bµi viÕt cã søc thuyÕt phôc vµ l«i cuèn nh-êi ®äc, ng-êi viÕt ph¶i .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 29 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... biÕt c©n ®èi gi÷a dÉn chøng vµ lÝ lÏ, dÉn chøng ®-a ra cÇn ph©n tÝch hay vµ g¾n bã víi lý lÏ mµ nã cÇn lµm s¸ng tá. Tr¸nh t×nh tr¹ng bµi viÕt chØ cã lý lÏ trë nªn kh« khan hoÆc bµi viÕt nhiÒu dÉn chøng, Ýt lÝ lÏ sÏ hêi hît g©y c¶m gi¸c thiÕu s©u s¾c ®èi víi ng-êi ®äc. III. Çc yÕu tè t¹o nªn néi dung bµi v¨n nghÞ luËn: 1. ý: V¨n nghÞ luËn lµ ®o¹n v¨n t- duy logic, trõu t-îng. Nã chñ yÕu bao gåm nh÷ng ý kiÕn thÓ hiÖn nh÷ng ph¸n ®o¸n, suy luËn th-êng ®-îc gäi t¾t lµ ý, tuú theo møc ®é, vai trß, vÞ trÝ ®èi víi bµi v¨n nghÞ luËn, nh÷ng ý ®-îc gäi tªn theo thuËt ng÷ chuyªn ngµnh cña bé m«n lµ : LuËn ®Ò, luËn ®iÓm, luËn cø. 1.1. LuËn ®Ò: Lµ vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn, ®ã chÝnh lµ ý kiÕn ®-îc nªu ra trong ®Ò bµi yªu cÇu chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt. 1.2. LuËn ®iÓm: Lµ nh÷ng ý chÝnh chøa trong luËn ®Ò, cã thÓ mét luËn ®iÓm hoÆc nhiÒu luËn ®iÓm. Trong tõng luËn ®iÓm l¹i cã thÓ ph©n nhá ra thµnh nhiÒu luËn ®iÓm nhá. Çc luËn ®iÓm lín, nhá quy vÒ luËn ®Ò ®Ò thuyÕt minh, soi s¸ng cho luËn ®Ò. 1.3. LuËn cø: Lµ çc cø liÖu ®Ó thuyÕt minh cho luËn ®iÓm. Cã hai lo¹i luËn cø: LÝ lÏ ( lµ çc nguyªn lÝ, ch©n lÝ, ý kiÕn ®Ó ®-îc c«ng nhËn ) vµ dÉn chøng ( Tõ thùc tÕ ®êi sèng hoÆc v¨n häc ). LÝ lÏ vµ dÉn chøng soi s¸ng cho nhau. LÝ lÏ kÕt hîp víi dÉn chøng lµm cho néi dung cã søc nÆng thuyÕt phôc. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 30 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... 2. Tæ chøc liªn kÕt ý: Khi ta cã luËn ®iÓm, luËn cø cÇn ph¶i tæ chøc s¾p xÕp, phèi hîp tr×nh bµy chóng theo quan ®iÓm nhÊt ®Þnh sao cho luËn cø nãi lªn luËn ®iÓm vµ luËn ®iÓm thuyÕt minh ®-îc luËn ®Ò mét çch m¹nh mÏ, næi bËt ®Çy søc thuyÕt phôc. ViÖc tæ chøc liªn kÕt ý nµy ®-îc gäi chung lµ çch lËp luËn nghÜa lµ çch ®-a luËn cø, luËn ®iÓm vµo tæ chøc logic trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy ®Ò t¹o søc thuyÕt phôc m¹nh mÏ cho viÖc gi¶i quyÕt luËn ®Ò. IV. Ph- ¬ng ph¸p lµm bµi v¨n nghÞ luËn: Muèn lµm bµi v¨n nghÞ luËn tõ kh©u t×m hiÓu ®Ò, çch lËp ý ®Õn kh©u tr×nh bµy hÖ thèng luËn ®iÓm, luËn cø ®Ó lµm cho hÖ thèng nµy ®Õn ®-îc míi ng-êi ®äc nh»m thuyÕt phôc ng-êi ®äc, nghÜa lµ tæ chøc nªu néi dung bµi lµm cña m×nh. Chóng ta ph¶i dùa vµo phÐp suy luËn logic häc, sö dông mét sè thao t¸c ®Ò tæ chøc, phèi hîp çc lÝ lÏ vµ dÉn chøng nh»m lµm cho luËn cø thuyÕt minh ®-îc luËn ®iÓm, luËn ®iÓm thuyÕt minh ®-îc luËn ®Ò. Sau ®©y lµ mét sè thao t¸c th-êng ®-îc vËn dông. 1. Ph©n tÝch tæng hîp: Ph©n tÝch lµ chia ®èi t-îng ra thµnh nh÷ng bé phËn, nh÷ng khÝa c¹nh ®Ò t×m hiÓu, kh¶o s¸t, kh¸m ph¸. Tæng hîp lµ thao t¸c ng-îc l¹i víi ph©n tÝch. Tæng hîp cã nghÜa lµ th©u tãm nh÷ng hiÓu biÕt cña tõng khÜa c¹nh, tõng bé phËn l¹i thµnh mét sù hiÓu biÕt chung, ®Çy ®ñ tõng bé phËn ®Õn toµn bé ®èi t-îng. Hai thao t¸c nµy cã liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ quy ®Þnh lÉn nhau. 2. Gi¶i thÝch, chøng minh, b×nh luËn: mét vÊn ®Ò b»ng lÝ lÏ. Gi¶i thÝch lµ thao t¸c lµm cho ng-êi kh¸c hiÓu râ, hiÓu ®óng, ®Çy ®ñ Chøng minh lµ thao t¸c lµm sÊng tá mét vÊn ®Ò b»ng dÉn chøng ( kÌm lÝ lÏ ) ®Ó lµm cho ng-êi ®äc, ng-êi nghe tin theo. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 31 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... B×nh luËn lµ bµy tá quan ®iÓm, ý kiÕn riªng cña m×nh ®Ò nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ b¶n chÊt nghÜa lµ kh¼ng ®Þnh sù ®óng sai cña vÊn ®Ò vµ bµn b¹c më réng vÊn ®Ò ®Ó gi¶i quyÕt mét çch chÝnh x¸c, hoµn trØnh toµn diÖn. Ba thao t¸c nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong thùc tÕ nghÞ luËn, lµ mét thao t¸c ph©n tÝch tæng hîp, chóng lu«n ®-îc dïng trong bÊt cø bµi v¨n nghÞ luËn nµo. Tuy nhiªn trong nhµ tr-êng THCS ph¶i t¸ch ra ®Ó rÌn luyÖn tõng thao t¸c mét cho nªn ba thao t¸c nµy trë thµnh ba kiÓu bµi c¬ b¶n cña v¨n nghÞ luËn bªn c¹nh kiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm, ph©n tÝch nh©n vËt. 3. Quy n¹p – diÔn dÞch: Quy n¹p lµ ®i tõ çi riªng ®Õn çi chung, tõ çi bé phËn ®Õn çi toµn thÓ, tõ ®¬n lÎ ®Õn kh¸i qu¸t. DiÔn dÞch lµ thao t¸c ng-îc l¹i tõ çi toµn thÓ ®Õn çi bé phËn, tõ çi kh¸i qu¸t ®Õn çi ®¬n lÎ… 4. So s¸nh: So s¸nh lµ thao t¸c ®èi chiÕu nh»m t×m ra çi chung vµ çi kh¸c biÖt gi÷a çc ®èi t-îng, çc vÊn ®Ò. So s¸nh cßn gióp ta nhÊn m¹nh nÐt ®éc ®¸o, ®Æc s¾c trong ý kiÕn cña m×nh vÒ mét vÊn ®Ò t¨ng thªm søc thuyÕt phôc cña bµi v¨n nghÞ luËn. 5. Lo¹i suy: Lo¹i suy lµ thao t¸c ®i tõ çi ch©n lý ®· biÕt mµ suy ra mét ch©n lý t-¬ng tù cã chungt mét l«gÝc bªn trong. 6. Nªu gi¶ thiÕt ph¶n ®Ò: Lµ thao t¸c ®i tõ mét ch©n lý ®· biÕt mµ nªu lªn mét luËn ®iÓm, gi¶ ®Þnh ng-îc l¹i luËn ®iÓm cÇn chøng minh mµ ph¸t triÓn nã ®Õn tËn cïng ®Ó chøng tá nã sai vµ tõ ®ã kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña luËn ®iÓm cÇn chøng minh. §©y lµ çch lËt ng-îc vÊn ®Ò ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 32 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... V. §Ò v¨n nghÞ luËn vµ çch lµm bµi v¨n nghÞ luËn. 1. §Ò v¨n nghÞ luËn: Trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng cã nh÷ng vÊn ®Ò mµ chóng ta ph¶i bµn b¹c, xem xÐt ®¸nh gi¸, ph¸t biÓu t- t-ëng, t×nh c¶m, th¸i ®é, quan ®iÓm cña m×nh mét çch trùc tiÕp nh-: V¨n häc, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, lèi sèng…§Ó viÕt mét çch s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã chóng ta ph¶i dïng v¨n nghÞ luËn. Do ®ã ®Ò v¨n nghÞ luËn cµng ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n bao giê hÕt. Trong ch-¬ng tr×nh THCS giíi h¹n mét sè kiÓu v¨n nghÞ luËn sau: - Lµm s¸ng tá lêi d¹y cña B¸c: “ §oµn kÕt ®oµn kÕt ®¹i ®oµn kÕt Thµnh c«ng thµnh c«ng ®¹i thµnh c«ng”. - Chøng minh r»ng: Bµi th¬ “ C¶nh khuya ” vµ “ R»m th¸ng giªng” cña Hå ChÝ Minh cïng thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn vµ t×nh yªu Tæ Quèc cña Ng-êi. -Gi¶i thÝch c©u tôc ng÷ : ¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y. - “ Trong lßng mÑ ” ( TrÝch “ Nh÷ng ngµy th¬ Êu” cña Nguyªn Hång ) lµ lßng khao kh¸t bÊt diÖt cña t×nh mÉu tö. H·y chøng minh. 2. Çch lµm bµi v¨n nghÞ luËn: 2.1. §Ó lµm bµi v¨n nghÞ luËn, tr- íc hÕt ph¶i t×m hiÓu ®Ò: CÇn n¾m ch¾c çc ®Ò bµi yªu cÇu nh÷ng g× ( vÒ kiÓu bµi, vÒ néi dung, vÒ giíi h¹n dÉn chøng ) n¾m ch¾c ®Æc ®iÓm yªu cÇu kiÓu bµi nghÞ luËn mµ ®Ò bµi ra ®Ó thùc hiÖn viÕt bµi cho ®óng. KiÓu bµi lµ v¨n gi¶i thÝch cÇn dïng nhiÒu lý lÏ, bªn c¹nh ®ã vÉn ph¶i lÊy dÉn chøng, ph©n tÝch ®Ó më réng vÊn ®Ò. 2.2. LËp dµn ý: .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 33 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... - PhÇn ®Æt vÊn ®Ò theo çch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. NÕu ®Æt vÊn ®Ò theo çch gi¸n tiÕp cã thÓ b»ng ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi lËp, nghi vÊn, diÔn dÞch, quy n¹p, … NÕu dïng thao t¸c diÔn dÞch cã thÓ dÉn d¾t b»ng mét sè çch sau: + Giíi thiÖu xuÊt xø cña vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn ( luËn ®Ò ). + Nªu hoµn c¶nh lÞch sö, x· héi cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn. - PhÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( th©n bµi ). + Gi¶i thÝch ng¾n gän luËn ®Ò ( kh¸i qu¸t chung vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn). + Ph©n tÝch, chøng minh, b×nh luËn tõng nghÞ luËn ®Ò. LÇn l-ît lµm s¸ng tá tõng luËn ®iÓm ( lín, nhá ) hµm chøa trong luËn ®Ò theo m« h×nh sau: * LuËn ®iÓm 1: - LuËn ®iÓm a: DÉn chøng – ph©n tÝch dÉn chøng – s¬ kÕt – chuyÓn ®o¹n. - LuËn ®iÓm b: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t, nªu dÉn chøng – ph©n tÝch dÉn chøng – b×nh – chuyÓn ®o¹n. * LuËn ®iÓm 2: T-¬ng tù nh- luËn ®iÓm 1. Tæng hîp lêi b×nh, kh¾c s©u vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn. Chó ý ë mçi luËn ®iÓm lín kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã luËn ®iÓm nhá, ë mçi luËn ®iÓm cã thÓ cã hai hoÆc h¬n hai dÉn chøng. Mçi lo¹i nghÞ luËn yªu cÇu sù t-¬ng quan gi÷a lý lÏ vµ dÉn chøng kh¸c nhau. - PhÇn kÕt luËn vÊn ®Ò ( kÕt bµi ). Cã thÓ kÕt thóc theo mét sè çch sau: .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 34 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... + Tæng hîp, tãm l-îc çc ý chÝnh ®· nªu ë phÇn th©n bµi. + Nªu ph-¬ng h-íng ¸p dông vµo cuéc sèng. + Ph¸t triÓn më réng, thªm vÊn ®Ò. VI. Çc kiÓu bµi v¨n nghÞ luËn trong ch- ¬ng tr×nh THCS. 1. KiÓu bµi chøng minh: Chøng minh lµ mét phÐp lËp luËn dïng lý lÏ, b»ng chøng ch©n thËt ®Ó chøng tá ®iÒu cÇn chøng minh lµ ®óng, ®¸ng tin cËy. *Trong v¨n chøng minh: - VÊn ®Ò cÇn lµm s¸ng tá lµ luËn ®Ò. - LuËn ®Ò ®-îc gi¶i thÝch chia lµm çc ý nhá gäi lµ luËn ®iÓm. - LuËn ®iÓm ®-îc lµm s¸ng tá b»ng çc lý lÏ vµ dÉn chøng gäi lµ luË cø. VÝ dô: Chøng minh r»ng: “ TiÕng ViÖt giµu vµ ®Ñp ”. + LuËn ®Ò: TiÕng ViÖt giµu vµ ®Ñp. + LuËn ®iÓm: Hai luËn ®iÓm: TiÕng ViÖt giµu: - Vèn tõ. - CÊu tróc c©u. - BiÖn ph¸p tu tõ. TiÕng ViÖt ®Ñp: - Thanh ®iÖu. - BiÖn ph¸p tu tõ. - Kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong viÖc sö dông linh ho¹t. + LuËn cø: DÉn chøng vµ lý lÏ trong bµi viÕt. 1.1. Ph©n lo¹i v¨n chøng minh: a. Chøng minh vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 35 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Lo¹i nµy lÊy dÉn chøng lµ çc sè liÖu, dÉn chøng vÒ ng-êi thùc, viÖc thùc trong cuéc sèng, sù kiÖn lÞch sö vµ nh©n vËt lÞch sö. VÝ dô: Lµm s¸ng tá lêi d¹y cña B¸c. §oµn kÕt ®oµn kÕt ®¹i ®oµn kÕt Thµnh c«ng thµnh c«ng ®¹i thµnh c«ng. b. Chøng minh v¨n häc. Nguån dÉn chøng lµ th¬ v¨n. Ph¹m vi vÊn ®Ò chøng minh thuéc mét t¸c phÈm hoÆc mét trµo l-u, giai ®o¹n v¨n häc thuéc phong çch t¸c gi¶. VÝ dô 1: H·y lµm s¸ng tá lèi c¶m nhËn tinh tÕ s©u s¾c, viÖc sö dông ng«n tõ trang nh·, ®iªu luyÖn hÕt søc gîi c¶m trong v¨n häc cña Th¹ch Lam qua v¨n b¶n “ Mét thø quµ cña lóa non ”. VÝ dô 2: Cã ý kiÕn cho r»ng: §o¹n th¬: “ Nµo ®©u nh÷ng ®ªm vµng trªn bê suèi… …………………………………………… Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? ” TrÝch “ Nhí rõng ” cña ThÕ L÷ ( Ng÷ v¨n 8 tËp 1 ). Lµ mét bøc tø b×nh ®Ëm chÊt héi häa. H·y chøng minh. 1.2. DÉn chøng trong v¨n chøng minh. a. Sè l-îng dÉn chøng ph¶i nhiÒu, phong phó ®a d¹ng. NÕu Ýt th× bµi chøng minh sÏ kÐm søc thuyÕt phôc. ChÊt l-îng dÉn chøng ph¶i tiªu biÓu, ®iÓn h×nh toµn diÖn. DÉn chøng ph¶i s¸t ®Ò, ph¶i h-íng vµo luËn ®Ò, luËn ®iÓm ( mang tÝnh quy tô, ®ång t©m). b. çch tr×nh bµy vµ sö dông dÉn chøng. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 36 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... - Tr×nh bµy: Lùa chän tr×nh bµy dÉn chøng kh«ng thÓ tïy tiÖn, ph¶i ®-îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh. + Tr×nh tù hÖ thèng luËn ®iÓm. + Tr×nh tù hÖ thèng sù viÖc. + Tr×nh tù hÖ thèng thêi gian. + Tr×nh tù hÖ thèng kh«ng gian. + Tr×nh tù hÖ thèng tÝnh chÊt, møc ®é tõ nh¹t ®Õn ®Ëm, tõ thÊp ®Õn cao. HÖ thèng dÉn chøng trong v¨n chøng minh ph¶i hîp lý vµ nhÊt qu¸n míi t¹o nªn bè côc chÆt chÏ c©n ®èi trong v¨n chøng minh. - Sö dông dÉn chøng: + Sö dông trùc tiÕp: Ph¶i t«n träng vµ trÝch nguyªn v¨n c©u ch÷ còng nh- nh÷ng dÊu ®Æc biÖt. + Sö dông gi¸n tiÕp: §¶m b¶o ý chÝnh néi dung trong dÉn chøng kh«ng cÇn ®é chÝnh x¸c trong ng«n tõ. - Ph©n tÝch dÉn chøng lµ thao t¸c quan träng t¹o nªn “ chÊt v¨n ” trong bµi v¨n chøng minh. CÇn ph¸t triÓn dÉn chøng linh ho¹t trªn c¬ së vËn dông nh÷ng thao t¸c t- duy nh-: Gi¶ng gi¶i, h×nh dung, t-ëng t-îng, so s¸nh, ®èi chiÕu, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. Tr¸nh ý thøc sa ®µ vµo ph©n tÝch mét dÉn chøngthËt s©u, thËt hay sÏ mÊt c©n ®èi trong mét bµi ph©n tÝch hoÆc b×nh gi¶ng. 1.3. C¸c b- íc lµm bµi v¨n chøng minh: a. T×m hiÓu ®Ò: §Þnh h- íng cho toµn bµi viÕt: - §Þnh h-íng thÓ lo¹i, tiÓu lo¹i. - §Þnh h-íng néi dung vÊn ®Ò chøng minh ( luËn ®Ò ). - §Þnh h-íng ph¹m vi t- liÖu ( ®Ò bµi giíi h¹n ). .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 37 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... b. T×m ý: TriÓn khai luËn ®Ò thµnh çc luËn ®iÓm. VÝ dô: H·y viÕt mét bµi tham luËn ë Héi nghÞ häc tèt ®Ó thuyÕt phôc çc b¹n hiÓu r»ng: Häc v¨n lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ bæ Ých. Cã thÓ t×m ý triÓn khai thµnh çc luËn ®iÓm sau: LuËn ®iÓm 1: Häc v¨n lµm phong phó vµ ®Ñp thªm ®êi sèng. LuËn ®iÓm 2: Häc v¨n cßn ¶nh h-ëng tÝch cùc tíi nh÷ng m«n häc kh¸c, trau dåi vèn ng«n ng÷ trong giao tiÕp… Tõ çc ý chÝnh, çc luËn ®iÓm cã thÓ chia thµnh çc ý nhá lµm s¸ng tá ý chÝnh. c. LËp dµn ý: Më bµi: - Giíi thiÖu vÊn ®Ò cÇn chøng minh. - Giíi thiÖu ph¹m vi t- liÖu. Th©n bµi: - Tr×nh bµy lÇn l-ît çc luËn ®iÓm, ý nhá trong luËn ®iÎm sao cho ®Én chøng vÒ ý nhá h-íng vÒ luËn ®iÓm, luËn ®iÓm h-íng vÒ luËn ®Ò. KÕt bµi: Nªu ý kiÕn, tÇm quan träng cña vÊn ®Ò cÇn chøng minh. 2. KiÓu bµi gi¶i thÝch: Gi¶i thÝch mét vÊn ®Ò lµ ph-¬ng ph¸p lËp luËn chñ yÕu dùa vµo lý lÏ ®Ó c¾t nghÜa, gi¶ng gi¶i gióp ng-êi ®äc, ng-êi nghe hiÓu ®óng, hiÓu ®Çy ®ñ vÒ vÊn ®Ò ®ã. NÕu dÉn chøng lµ linh hån cña bµi v¨n chøng minh th× lý lÏ vµ çch lËp luËn lµ b¶n chÊt cña v¨n gi¶i thÝch. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 38 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Lý lÏ nªu ra gi¶i thÝch vÊn ®Ò ph¶i s¾c bÐn, thÓ hiÖn mét quan ®iÓm, lËp tr-êng ®óng ®¾n, tiÕn bé. Çch lËp luËn ph¶i chÆt chÏ, lý vµ t×nh ph¶i hßa hîp míi cã søc thuyÕt phôc. 2.1. T×m ý, lý lÏ trong v¨n gi¶i thÝch: Muèn t×m ®-îc lý lÏ ®Ó gi¶ng gi¶i, c¾t nghÜa vÊn ®Ò cÇn ph¶i biÕt ®Æt c©u hái, ph¶i ®ñ kiÕn thøc ®Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái ®ã. Qu¸ tr×nh ®äc c©u hái vµ tù tr¶ lêi chÝnh lµ quy tr×nh t×m ý – tøc lµ t×m lý lÏ. a. §Æt c©u hái 1: VÊn ®Ò Êy, kh¸i niÖm Êy nghÜa lµ g×? vµ tù tr¶ lêi cho c©u hái ®ã. VÝ dô:Gi¶i thÝch lêi d¹y cña B¸c Hå “ Häc tËp tèt, lao ®éng tèt”. Ph¶i ®Æt c©u hái “ Häc tËp tèt ” lµ häc tËp ®¹t kÕt qu¶ cao, n¾m ®-îc b¶n chÊt vÊn ®Ò, vËn dông ®-îc kiÕn thøc vµo thùc tÕ ®êi sèng. N¾m ®-îc kiÕn thøc mét çch toµn diÖn, s©u s¾c c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. “ Lao ®éng tèt ” lµ lao ®éng theo ®óng quy tr×nh kü thuËt, cho n¨ng suÊt cao ®¶m b¶o an toµn lao ®éng. b. §Æt c©u hái 2: V× sao ph¶i thùc hiÖn …? vµ t×m çch tr¶ lêi. VÝ dô: V× sao ph¶i häc tËp tèt, lao ®éng tèt. Tr¶ lêi: Líp líp thiÕu niªn nhi ®ång h«m nay lµ chñ nh©n cña tæ quèc mai sau. Qu¸ tr×nh häc tËp trong nhµ tr-êng lµ ®Ó tÝch lòy kiÕn thøc, chiÕm lÜnh v¨n minh nh©n lo¹i, lµm chñ KHKT nh»m sau nµy cã ®ñ kiÕn thøc lµm chñ cuéc ®êi, lµm chñ x· héi mét çch tù tin, b¶n lÜnh vµ s¸ng suèt ®-a ®Êt n-íc tiÕn lªn… c. §Æt c©u hái 3: Chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay thùc hiÖn nh- thÕ nµo? VÝ dô: §ang lµ häc sinh THCS thùc hiÖn “ Häc tËp tèt, lao ®éng tèt ” nh thÕ nµo? .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 39 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Tr¶ lêi: Häc ®Çy ®ñ, toµn diÖn çc m«n häc kh«ng häc lÖch, häc vÑt. 2.2. LËp giµn ý cho v¨n gi¶i thÝch. Më bµi: DÉn d¾t vµo ®Ò: Nªu vÊn ®Ò, xuÊt sø cña vÊn ®Ò cÇn gi¶i thÝch. VÝ dô: Lêi d¹y cña ai? TrÝch ®¨ng ë ®©u? Nh»m môc ®Ých g×? Nªu vÊn ®Ò cÇn gi¶i thÝch lµ: Giíi thiÖu c©u trÝch cã thÓ giíi h¹n vÊn ®Ò cÇn gi¶i thÝch. Th©n bµi: Tr¶ lêi c©u hái thÕ nµo lµ… Chó ý gi¶i thÝch çc kh¸i niÖm, çc tõ khã, çc tõ then chèt cña vÊn ®Ò. - Tr¶ lêi c©u hái t¹i sao l¹i? - Tr¶ lêi c©u hái thùc hiÖn vÊn ®Ò Êy nh- thÕ nµo? KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng, ý nghÜa, t¸c dông cña vÊn ®Ò. Nªu suy nghÜ, liªn hÖ thùc tÕ, rót ra bµi häc cho b¶n th©n. 3. KiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt: Mçi t¸c phÈm v¨n häc dï lµ tr÷ t×nh, tù sù ®Òu cã nh©n vËt. Nh©n vËt lµ nh©n tè quan träng nhÊt cña t¸c phÈm, qua nh©n vËt nhµ v¨n thÓ hiÖn t- t-ëng, t×nh c¶m, quan ®iÓm nhËn thøc vµ lý t-ëng, thÈm mü cña m×nh. Nh©n vËt th-êng g¾n víi chñ ®Ò cña t¸c phÈm. V× vËy, trong nhµ tr-êng bªn c¹nh kiÓu bµi ph©n tÝch, b×nh gi¶ng t¸c phÈm v¨n häc cßn cã kiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt. Dùa vµo ®Æc tr-ng thÓ lo¹i v¨n häc, kiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt ®-îc chia lµm hai lo¹i: Ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh vµ ph©n tÝch nh©n vËt tù sù. 3.1. KiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh: .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 40 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Trong t¸c phÈm tr÷ t×nh, nh©n vËt tr÷ t×nh th-êng thÓ hiÖn qua çi t«i tr÷ t×nh. Çi t«i tr÷ t×nh Êy cã khi lµ chÝnh t¸c gi¶ - bµy tá trùc tiÕpc¶m xóc, t©m tr¹ng cña m×nh. Nh-ng còng cã khi t¸c gi¶ kh«ng tù x-ng mµ chóng ta vÉn nhËn ra nh©n vËt tr÷ t×nh ( T«i, ta, anh, em,…), çi t«i tr÷ t×nh cña t¸c gi¶ nhËp vai mét ng-êi kh¸c béc lé, bµy tá, c¶m xóc, t©m tr¹ng. Nh- vËy ph©n tÝch t¸c phÈm tr÷ t×nh th-êng còng cã nghÜa lµ ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh. Ph©n tÝch nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ, t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh thuéc vÒ chñ quan nh-ng còng cã thÓ liªn quan ®Õn thÕ giíi quan. Ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh ph¶i lµm næi bËt c¶m xóc, suy nghÜ, t©m tr¹ng chñ quan, mÆt kh¸c ph¶i thÊy ®-îc nh÷ng nÐt kh¸ch quan ®-îc c¶m nhËn qua s¾c ®iÖu chñ quan.Ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh lµ ph©n tÝch thÓ hiÖn qua tø th¬, h×nh ¶nh th¬, ©m thanh, nh¹c ®iÖu th¬ theo ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc. 3.2. KiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt tù sù: Nh©n vËt tù sù lµ con ng-êi cô thÓ ®-îc miªu t¶, kh¾c häa trong t¸c phÈn tù sù, nh©n vËt tù sù th-êng cã tªn, tuæi, lý lÞch, diÖn m¹o, tÝnh çch, sè phËn riªng. Lµ con ng-êi cña cuéc ®êi ®-îc h- cÊu, t¸i t¹o theo quan niÖm vµ nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. §ã lµ mét çch h×nh t-îng nghÖ thuËt mang tÝnh -íc lÖ. V× vËy kh«ng ®ång nhÊt nh©n vËt v¨n häc víi con ng-êi ngoµi ®êi thËt. Tuy nhiªn tiÕp xóc víi mçi nh©n vËt tù sù cña t¸c phÈm tù sù ta cã thÓ thÊy ®-îc mét con ng-êi cña cuéc ®êi. Tõ nh©n vËt cã thÓ nhËn ra çch nh×n ®êi, nh×n ng-êi còng nh- nh©n ra çi tµi t¶ ng-êi cña t¸c gi¶. Qua nh©n vËt nhµ v¨n th-êng thÓ hiÖn t- t-ëng, quan ®iÓm nghÖ thuËt lý t-ëng .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 41 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... thÈm mü cña m×nh. Do ®ã ph©n tÝch nh©n vËt còng lµ ph©n tÝch t- t-ëng nghÖ thuËt cña t¸c phÈm, cña t¸c gi¶. Nh©n vËt tù sù ®-îc ®-a ra ph©n tÝch th-êng ph¶i ®¹t ®Õn tr×nh ®é mét tÝnh çch ( nÐt tÝnh çch ), mét ®iÓn h×nh. TÝnh çch lµ ç tÝnh cña nh©n vËt, ç tÝnh Êy râ rÖt, ®Ëm nÐt vµ nhÊt qu¸n tõ ®Çu ®Õn cuèi trong t¸c phÈm qua sè phËn nh©n vËt. Ph©n tÝch nh©n vËt tù sù lµ ph©n tÝch nh÷ng chi tiÕt cô thÓ cã liªn quan ®Õn nh©n vËt, lÇn l-ît xuÊt hiÖn trong t¸c phÈm v¨n häc b»ng çi nh×n nèi kÕt, hÖ thèng, tæng thÓ nh»m t×m hiÓu, suy luËn vÒ ý nghÜa cña chi tiÕt Êy ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ vÒ nh©n vËt còng nh- vÒ t- t-ëng nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. 3.3. Ph- ¬ng ph¸p lµm kiÓu bµi ph©n tÝch nh©n vËt: Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm vµ nh©n vËt cÇn ph©n tÝch. VÝ dô:Ph©n tÝch nh©n vËt B¸ KiÕn trong t¸c phÈm “ ChÝ PhÌo ” cña nhµ v¨n Nam Cao. “ChÝ PhÌo lµ chuyÖn ng¾n ®Æc s¾c cña Nam Cao viÕt vÒ ®Ò tµi ng-êi n«ng d©n tr-íc çch m¹ng th¸ng t¸m. T¸c phÈm ra ®êi n¨m 1941 qua nhiÒu lÇn ®æi tªn ®Ó råi ®øng l¹i víi çi tªn cña nh©n vËt chÝnh: ChÝ PhÌo. §iÒu hÊp dÉn ®Æc biÖt cña chuyÖn ng¾n nµy lµ ng-êi ®äc kh«ng chØ cã nh÷ng Ên t-îng s©u s¾c víi nh©n vËt chÝnh, nh©n vËt trung t©m cña t¸c phÈm – ChÝ PhÌo, mµ cßn cã nh÷ng Ên t-îng kh«ng thÓ phai mê ®èi víi mét lo¹t çc nh©n vËt kh¸c, nh÷ng nh©n vËt chØ cã tÝnh chÊt lµm ph«ng nÒn ®Ó tõ ®ã ChÝ PhÌo cã c¬ héi ®-îc béc lé hÕt phÈm chÊt, tÝnh çch cña m×nh, trong ®ã næi lªn lµ nh©n vËt B¸ KiÕn.” ( Lª Kim Nhung – V¨n Häc vµ tuæi trÎ sè 11 / 2003 ) Th©n bµi: Ph©n tÝch: Ph¶i kh¸i qu¸t ®-îc nh÷ng ®Æc ®iÓm, nh÷ng nÐt tÝnh çch nh©n vËt. Cho ph¸t triÓn lÇn l-ît çc chi tiÕt tiªu biÓu, thÓ hiÖn trong t¸c phÈm phï hîp víi nh÷ng nÐt tÝnh çch ®Ó chøng minh. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 42 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... Sau khi ph©n tÝch ph¶i nhËn xÐt ®¸nh gi¸ nh©n vËt, vÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, vÒ chñ ®Ých nghÖ thuËt cña t¸c gi¶ trong viÖc x©y dùng nh©n vËt ®Ó thÓ hiÖn chñ ®Ò, ph¶n ¸nh con ng-êi cña cuéc sèng thùc t¹i. KÕt bµi: Nªu nhËn ®Þnh, kÕt luËn chung vÒ nh©n vËt, ý nghÜa, gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Nªu c¶m nghÜ, Ên t-îng, t¸c dông cña nh©n vËt ®èi víi b¶n th©n hoÆc rót ra bµi häc chung vÒ t- t-ëng, t×nh c¶m. VÝ dô:Ph©n tÝch nh©n vËt B¸ KiÕn trong t¸c phÈm “ ChÝ PhÌo” cña nhµ v¨n Nam Cao. “X©y dùng nh©n vËt B¸ KiÕn, Nam Cao võa muèn ph¬i bµy mét thùc tr¹ng ë n«ng th«n ViÖt Nam tr-íc çch m¹ng th¸ng 8 võa muèn ®-a ra c¬ së ®Ó c¾t nghÜa râ qu¸ tr×nh l-u manh hãa ë ChÝ PhÌo. N»m trong hÖ thèng çc nh©n vËt ph¶n diÖn cña v¨n häc hiÖn thùc 1930 – 1945, B¸ KiÕn, mét ®iÓn h×nh v¨n häc ®· chiÕm lÜnh ®-îc sù quan t©m cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc. Tõ ngoµi ®êi b-íc vµo trang v¨n, nh©n vËt B¸ KiÕn cïng víi nh©n vËt ChÝ PhÌo, lu«n g¾n liÒn víi tªn tuæi cña ng-êi s¸ng t¹o ra chóng – Nam Cao. Vµ ®ã chÝnh lµ mãn quµ v« gi¸ ®èi víi ngêi cÇm bót.” ( Lª Kim Nhung – V¨n Häc vµ tuæi trÎ sè 11 / 2003 ) 4. KiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm: §Æc ®iÓm: KiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc lµ kiÓu bµi cã néi dung kh¸m ph¸ çc gi¸ trÞ v¨n häc cña t¸c phÈm, b»ng çch ph©n tÝch th¸o gì t¸c phÈm thµnh nh÷ng bé phËn, nh÷ng khÝa c¹nh theo mét hÖ thèng nµo ®ã lµ gì nh÷ng nÕp gÊp, nh÷ng tÇng nh÷ng líp ý nghÜa cña t¸c phÈm ®Ó t×m hiÓu vµ trªn c¬ së ®ã mµ tæng hîp l¹i ®Ó rót ra kÕt luËn, nhËn ®Þnh ®¸nh gi¸ chung. - ë bµi ph©n tÝch nãi chung vµ ph©n tÝch t¸c phÈm nãi riªng chñ yÕu gåm: Hai thao t¸c: Ph©n tÝch vµ tæng hîp. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 43 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... - KiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm tïy theo møc ®é, ph¹m vi cã thÓ chia thµnh çc d¹ng bµi cô thÓ sau: + Ph©n tÝch t¸c phÈm tù sù, tr÷ t×nh, kÞch. + Ph©n tÝch t¸c phÈm tù sù, tr÷ t×nh. + Ph©n tÝch kiÓu khÝa c¹nh néi dung hoÆc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. * Yªu cÇu: - Ph¶i b¸m s¸t yªu cÇu cña ®Ò ra vµ v¨n b¶n t¸c phÈm. - Ph¶i cã th¸i ®é kh¸ch quan, khoa häc, kh«ng ®-îc suy diÔn chñ quan tïy tiÖn. - Ph¶i vËn dông kiÕn thøc vÒ t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh lÞch sö x· héi vÒ lý luËnv¨n häc, vÒ ng«n ng÷ khoa häc, x· héi häc… ®Ó soi s¸ng cho viÖc ph©n tÝch. - Ph¶i viÕt võa theo phong çch khoa häc võa theo phong çch nghÖ thuËt ®Ó t¹o sù hÊp dÉn, l«i cuèn ng-êi ®äc. * Ph- ¬ng ph¸p lµm bµi: Ph-¬ng ph¸p chung: + Ph©n tÝch hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm. + Ph©n tÝch trùc tiÕp t¸c phÈm. Muèn ph©n tÝch t¸c phÈm ta th-êng ph¶i tr¶i qua ba b-íc: Tæng – Ph©n – Hîp. B- íc 1: Tæng tøc lµ c¶m nhËn çi tinh thÇn chung, Ên t-îng chung vÒ hai mÆt néi dung: t- t-ëng vµ ®Æc s¾c nghÖ thuËt. ë b-íc nµy cÇn l-u ý vÒ thÓ lo¹i t¸c phÈm. NÕu lµ t¸c phÈm tr÷ t×nh th× chó ý sù biÓu hiÖn t×nh c¶m t©m tr¹ng, c¶m xóc cña nhµ th¬ qua nh©n vËt tr÷ t×nh, qua h×nh ¶nh, ©m thanh, nhÞp ®iÖu… nÕu lµ t¸c phÈm tù sù th× chó ý ®Õn ®Ò tµi, cèt chuyÖn, nh©n vËt, t×nh tiÕt. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 44 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... B- íc 2: Ph©n: §©y lµ b-íc ph©n tÝch tõng chi tiÕt, tõng ph-¬ng tiÖn cña t¸c phÈm vÒ hai mÆt néi dung t- t-ëng vµ h×nh thøc nghÖ thuËt. Cã thÓ ph©n tÝch theo ba çch: Çch c¾t ngang: Lµ ph©n tÝch theo bè côc, ®o¹n m¹ch cña t¸c phÈm. Riªng ®èi víi th¬ cã thÓ ph©n tÝch tõng c©u, tõng cÆp c©u, tõng khæ th¬. Çch bæ däc: Lµ çch chia t¸c phÈm ra tõng khÝa c¹nh vÒ néi dung còng nh- nghÖ thuËt ®Ó ph©n tÝch theo suèt chiÒu dµi t¸c phÈm. Çch kÕt hîp c¾t ngang víi bæ däc: Lµ vËn dông c¶ hai çch trªn trong qu¶ tr×nh ph©n tÝch. B-íc nµy ta ph¶i ¸p dông ph-¬ng ph¸p ®Ëm nh¹t ®èi víi chi tiÕt cña t¸c phÈm. Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch th«ng th-êng ta ph©n tÝch nghÖ thuËt néi dung song hµnh. §èi víi nh÷ng t¸c phÈm dµi ta cã thÓ ph©n tÝch néi dung riªng, ph©n tÝch nghÖ thuËt riªng. B- íc 3: Hîp: §©y lµ b-íc tæng hîp mét çch s©u s¾c trªn c¬ së ®· ph©n tÝch kü çc chi tiÕt cña t¸c phÈm ë b-íc 2 ®Ó tõ ®ã mµ ®-a ra nh÷ng kÕt luËn, nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ chung vÒ t¸c phÈm. - Ph-¬ng ph¸p lµm bµi tõng phÇn: + §Æt vÊn ®Ò: Th-êng ®Æt vÊn ®Ò theo çch gi¸n tiÕp vµ theo hai b-íc: B- íc 1: Giíi thiÖu th©n thÕ, sù nghiÖp cña t¸c gi¶, t¸c phÈm hoÆc chØ giíi thiÖu t¸c phÈm, gi¸ trÞ cña t¸c phÈm. Giíi thiÖu hoµn c¶nh lÞch sö – x· héi, hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm. Giíi thiÖu xuÊt xø cña t¸c phÈm ( ®o¹n trÝch ). .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 45 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... B- íc 2: ChÐp nguyªn v¨n theoçch tØnh l-îc c©u ®Çu c©u cuèi, ë gi÷a hai c©u nµy lµ mét hµng dÊu chÊm löng ( NÕu t¸c phÈm hoÆc ®o¹n trÝch kh¸ dµi ) hoÆc giíi thiÖu nh©n vËt hay mét khÝa c¹nh ph©n tÝch ( nÕu ®Ò ra yªu cÇu ph©n tÝch nh©n vËt hay mét khÝa c¹nh vÒ néi dung hoÆc nghÖ thuËt cña t¸c phÈm ). + Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: §©y lµ phÇn ph©n tÝch chi tiÕt t¸c phÈm, cã thÓ ph©n tÝch theo mét trong ba çch nãi trªn. Çch ng¾t ngang th-êng ¸p dông cho t¸c phÈm th¬ ng¾n hoÆc t¸c phÈm cã bè côc, ®o¹n m¹ch râ rµng. Çch bæ däc th-êng ¸p dông cho t¸c phÈm v¨n xu«i dµi. Çch kÕt hîp ng¾t ngang vµ bæ däc: VËn dông c¶ hai çch trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch tïy phÇn, tïy lóc, th-êng ¸p dông cho t¸c phÈm mµ nhiÒu ý t-ëng ®an xen vµo nhau khã t¸ch b¹ch tõng ®o¹n theo ý ®-îc. + KÕt thóc vÊn ®Ò: Tãm l-îc nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ ( nÕu cã ) cña t¸c phÈm ®Ó ®¸nh gi¸ chung. Ph¸t biÓu c¶m nghÜ, Ên t-îng s©u s¾c nhÊt cña b¶n th©n vµ t¸c phÈm. Rót ra bµi häc t- t-ëng, t×nh c¶m ®èi víi b¶n th©n. 5. KiÓu bµi b×nh luËn: Lµ kiÓu bµi cã néi dung tr×nh bµy lý lÏ vµ dÉn chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh luËn ®Ò ®óng hay sai, ®óng hay sai ë chç nµo, nh- thÕ nµo? V× sao sai? v× sao ®óng? (b×nh) vµ tõ ®ã bµn b¹c më réng thªm vÊn ®Ò, xÐt xem vÊn ®Ò cã ý nghÜa, t¸c dông nh- thÕ nµo ®èi víi ®êi sèng ( luËn ). .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 46 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... B×nh luËn lµ kiÓu bµi tæng hîp v× trong ®ã cã c¶ viÖc gi¶i thÝch, ph©n tÝch vµ chøng minh. Muèn lµm tèt bµi b×nh luËn ng-êi lµm ph¶i biÕt vËn dông thao t¸c gi¶i thÝch, chøng minh. * Yªu cÇu: Muèn b×nh luËn tr-íc hÕt ph¶i hiÓu ®óng,hiÓu râ luËn ®Ò. Ph¶i biÕt kh¼ng ®Þnh møc ®é ®óng sai cña luËn ®Ò, ph¶i biÕt xem xÐt luËn ®Ò trong nhiÒu mÆt, nhiÒu khÝa c¹nh, ph¶i ®Æt nã trong çc mèi quan hÖ nh- c¬ së, diÔn biÕn, triÓn väng, ý nghÜa t¸c dông ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸. Bµi b×nh luËn ®ßi hái ng-êi viÕt vËn dông tèi ®a n¨ng lùc t- duy tr¸nh th¸i ®é xem xÐt mét chiÒu, dÔ dµng tho¶i m¸i víi mét lËp luËn ®¬n gi¶n, thao t¸c b×nh luËn ®ßi hái ng-êi viÕt ph¶i biÕt lËt xu«i, lËt ng-îc vÊn ®Ò, dµo ®ãn nh÷ng kh¶ n¨ng th¾c m¾c cña ng-êi ®äc, ph¶i ®Æt ra nh÷ng ph¶n ®Ò tranh luËn, nh»m kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò mét çch v÷ng ch¾c h¬n. Lý lÏ dÉn chøng x¸c ®óng, s¾c bÐn ®Ó cho bµi v¨n cã søc thuyÕt phôc m¹nh. * Ph- ¬ng ph¸p lµm bµi: - §Æt vÊn ®Ò: Nh- kiÓu bµi chøng minh. - Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: + Gi¶i thÝch luËn ®Ò: Gi¶i thÝch ý nghÜa cña tõng tõ ng÷ quan träng, h×nh ¶nh c« ®äng bãng bÈy tiÕn tíi gi¶i thÝch ý nghÜa chung cña toµn bé luËn ®Ò. + B×nh luËn ®Ò: Dïng lý lÏ dÉn chøng ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ luËn ®Ò. Cã ba kh¶ n¨ng trong viÖc b×nh luËn ®Ò: NhÊt trÝ hoµn toµn víi luËn ®Ò; nhÊt trÝ mét phÇn víi luËn ®Ò; kh«ng nhÊt trÝ víi luËn ®Ò. B»ng vèn tri thøc vµ kinh nghiÖm sèng cña m×nh, ng-êi lµm bµi chän mét trong ba kh¶ n¨ng trªn ®Ó thuyÕt phôc ng-êi ®äc ®ång t×nh víi çch ®¸nh gi¸ cña m×nh. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 47 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... + LuËn luËn ®Ò: Sau b×nh luËn ®Ò lµ luËn luËn ®Ò, nghÜa lµ ph¶i më réng lêi bµn. §èi víi luËn ®Ò ®óng hoµn toµn ta luËn theo h-íng bµn th¶o sau vÊn ®Ò b»ng çch nªu lªn nh÷ng ngo¹i lÖ (nÕu cã) më réng liªn hÖ vÊn ®Ò nµy víi vÊn ®Ò kh¸c (nÕu ®-îc). Nªu ý nghÜa, t¸c dông cña vÊn ®Ò, nªu h-íng vËn dông vµo thùc tÕ cuéc sèng ®Ó rót ra kÕt luËn hµnh ®éng. §èi víi luËn ®Ò cã ®óng, cã sai hoÆc sai hoµn toµn, ta luËn theo h-íng bæ sung ®Ó vÊn ®Ò ®-îc nh×n nhËn mét çch toµn diÖn, triÖt ®Ó, ®óng ®¾n h¬n tr-íc khi ®µo s©u thªm vÊn ®Ò. Cã thÓ bæ sung b»ng çch ®-a ra nh÷ng “ ph¶n ®Ò ” hoÆc ®Æt vÊn ®Ò vµo nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau nh kh«ng gian, thêi gian, chÕ ®é x· héi, quan ®iÓm… ®Ó xem xÐt. - KÕt thóc vÊn ®Ò: Nh- kiÓu bµi chøng minh. II. C¬ së thùc tiÔn: 1. Ch- ¬ng tr×nh: Ch-¬ng tr×nh ®· bè trÝ d¹y häc theo trôc ®ång t©m víi nguyªn t¾c tÝch hîp nªn viÖc d¹y çc ph-¬ng thøc : miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn lu«n b¸m s¸t cïng çc v¨n b¶n, lÊy ng÷ liÖu tõ çc v¨n b¶n ®Ó ph©n tÝch. Çc ph-¬ng thøc ®Òu ®-îc d¹y theo hai vßng, vßng sau cñng cè vµ n©ng cao h¬n vßng tr-íc. Ch-¬ng tr×nh ngoµi viÖc cung cÊp cho häc sinh mét çch chi tiÕt çc ®Æc ®iÓm thÓ lo¹i, çc b-íc tiÕn hµnh , ph-¬ng ph¸p lµm bµi ... cßn ®Æc biÖt chó ý båi d-ìng, rÌn luyÖn kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng cho häc sinh vÒ tõng ph-¬ng thøc ( miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn ). Ch-¬ng tr×nh chØ râ : “ §Ó kh¾c phôc m©u thuÉn gi÷a tÝnh hµng ngang vµ tÝnh hÖ thèng däc cña khoa häc. Ch-¬ng tr×nh sÏ dµnh mét sè tiÕt «n tËp, tæng kÕt theo tõng ph©n m«n nh÷ng vÊn ®Ò trong hÖ thèng tri thøc cña ph©n m«n ®-îc gi¶ng d¹y ë thêi gian r-íc ®ã ”. V× thÕ trong ch-¬ng tr×nh çc ph-¬ng thøc miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn ®Òu ®-îc dµnh l-îng thêi gian t-¬ng ®èi nhiÒu cho viÖc rÌn luyÖn lËp dµn ý, luyÖn nãi, luyÖn viÕt ... .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 48 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... * §¬n vÞ bµi häc: - §èi víi v¨n miªu t¶: ®-îc s¾p xÕp ë ch-¬ng tr×nh líp 6 víi 13 tiÕt. - §èi víi v¨n thuyÕt minh : ®-îc s¾p xÕp ë ch-¬ng tr×nh líp 8 víi 14 tiÕt vµ ch-¬ng tr×nh líp 9 víi 7 tiÕt.Tæng céng lµ 21 tiÕt. - §èi víi v¨n nghÞ luËn ( lµ thÓ lo¹i v¨n khã ) ®-îc s¾p xÕp ë ch-¬ng tr×nh líp 7 víi 16 tiÕt, líp 8 lµ 5 tiÕt vµ líp 9 lµ 17 tiÕt. Tæng céng lµ 38 tiÕt. 2. S¸ch gi¸o khoa : Ch-¬ng tr×nh m«n ng÷ v¨n THCS ®-îc x©y dùng theo tinh thÇn tÝch hîp kh¸ cao, kh«ng chØ chó träng néi dung mµ cßn phôc vô tÝch cùc cho viÖc dæi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc . V× thÕ, viÖc biªn so¹n s¸ch gi¸o khoa cña m«n häc nµy cã nh÷ng thay ®æi lín so víi çc bé s¸ch gi¸o khoa tr-íc ®©y. Nh÷ng thay ®æi nµy tËp trung trªn çc ph-¬ng diÖn sau : Çc ph-¬ng thøc biÓu ®¹t ®Òu ®-¬c truyÒn ®¹t ®Õn häc sinh theo thø tù : + Giíi thiÖu ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t chung . + Çc ph-¬ng ph¸p lµm bµi. + Çc b-íc lµm bµi. + LuyÖn tËp viÕt bµi. + LuyÖn tr×nh bµy nãi vÒ kiÓu bµi. + Lµm bµi thùc hµnh ( kiÓm tra ). + Tr¶ vµ ch÷a bµi. S¸ch gi¸o khoa míi ®· l-îc bá nh÷ng néi dung phøc t¹p, nh÷ng kiÕn thøc qu¸ chuyªn s©u kh«ng mang l¹i nhiÒu Ých lîi cho häc sinh. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 49 https://tailieutieuhoc.com/

Häc viªn Tr- ¬ng Thu H- ¬ng ................................................................................... T¨ng c-êng thùc hµnh øng dông b»ng çch chó ý phÇn c©u hái , bµi tËp rÌn luyÖn vµ hÖ thèng bµi ®äc thªm cho häc sinh tù t×m hiÓu, tù ®äc thªm ... §Ó gi¶ng d¹y tèt ch-¬ng tr×nh ng÷ v¨n THCS míi , gi¸o viªn trùc tiÕp ®øng líp cÇn n¾m ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ néi dung vµ cÊu tróc cña s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n. 3. ViÖc d¹y - häc ë çc tr- êng phæ th«ng: HiÖn nay , ë çc tr-êng phæ th«ng ®· ¸p dông viÖc ®æi míi ch-¬ng tr×nh, néi dung , ph-¬ng ph¸p vµo qu¸ tr×nh d¹y häc. Gi¸o viªn ®· chó ý nhiÒu ®Õn vÊn ®Ò rÌn kÜ n¨ng thùc hµnh cho häc sinh. Thùc tÕ häc sinh ®· phÇn nµo tiÕp thu tèt kiÕn thøc còng nh- ph-¬ng ph¸p häc tËp theo h-íng tÝch cùc. Riªng vÒ viÖc viÕt v¨n cña häc sinh THCS nãi chung vµ cña häc sinh tr-êng t«i nãi riªng , kÜ n¨ng viÕt cña çc em cßn h¹n chÕ rÊt nhiÒu, çc em cßn diÔn ®¹t vông vÒ, nhiÒu khi sao chÐp m¸y mãc. Bµi viÕt ch-a cã sù dông c«ng, s¸ng t¹o. Tõ thùc tr¹ng trªn, t«i rÊt mong muèn ®Ò tµi cña t«i sÏ gãp phÇn kh¾c phôc phÇn nµo viÖc viÕt v¨n kÐm cña häc sinh THCS hiÖn nay. Ch- ¬ng iii Bµi v¨n mÉu Cã nªn sö dông bµi v¨n mÉu trong gi¶ng d¹y bé m«n ng÷ v¨ THCS? Thùc hµnh ph©n m«n lµm v¨n trong ch-¬ng tr×nh ng÷ v¨ bËc THCS lµ mét ho¹t ®éng rÊt quan träng. §©y hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ viÖc minh ho¹ lÝ thuyÕt mét çch ®¬n thuÇn mµ thùc sù lµ nh÷ng ho¹t ®éng rÌn luyÖn kÜ n¨ng nh»m gãp phÇn ph¸t triÓn tßan diÖn ng-êi häc sinh. .............................................................................. Líp Chuyªn tu K1- Khoa ng÷ v¨n- §HSP 50 https://tailieutieuhoc.com/

Phương pháp giảng dạy và học Ngữ văn đạt hiệu quả tại THCS

Phương pháp giảng dạy và học Ngữ văn đạt hiệu quả tại THCS

Presentation Transcript