Bài giảng Ngữ văn 10 - Tuần 2: Khái quát văn học dân gian Việt Nam

1. VĂN HỌC DÂN GIAN KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM

2. MỤC TIÊU BÀI GIẢNG Giúphọcsinh NắmđượcnhữngđặctrưngcơbảncủavănhọcdângianvàkháiniệmvềcácthểloạicủavănhọcdângianViệt Nam. Hiểurõvịtrí, vaitròvànhữnggiátrịcơbảncủavănhọcdângiantrongmốiquanhệvớivănhọcviếtvàđờisốngvănhóadântộc.

3. ĐỀ MỤC BÀI GIẢNG III II I • ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM • HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM • NHỮNG GIÁ TRỊ CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể • Văn học dân gian là kho tri thức vô cùng phong phú về đời sống các dân tộc. • Văn học dân gian có giá trị giáo dục sâu sắc về đạo lí làm người. • Văn học dân gian có giá trị thẩm mĩ to lớn, góp phần quan trọng tạo nên bản sắc riêng cho nền văn học dân tộc.

4. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM

5. TranhĐôngHồ

6. Điêu khắc dân gian

7. Điêu khắc dân gian

8. Bức phù điêu

9. Bàihát quanhọ, dânca

10. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng 1 Vănhọcdângianlàtácphẩmnghệthuậtngôntừ

11. Truyện Tấm Cám

12. Thân em như tấm lụa đào, • Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai

13. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Cáchnóiví von, giàuhìnhảnh Từngữmộcmạc, giảndị, dễhiểu, ngắngọn, hàmsúc. Ngônngữđượcchọnlựa, tổchứckhéoléo, nghệthuật

14. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Vănhọcdângiantồntạivàpháttriểnnhờtruyềnmiệng Vănhọcdângianlàtácphẩmnghệthuậtngôntừ

15. Truyềnmiệnglàkiểughinhớtheokiểunhậptâmvàphổbiếnbằnglờinóivàbằngcáchtrìnhdiễnchongườinghe, ngườixem

16. “Trămnămbiađácũngmòn Nghìnnămbiamiệnghãycòntrơtrơ”

17. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Theo thờigian Quátrình truyềnmiệng Theo khônggian

18. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Nói Hát • Hình • thức • Truyền • miệng Diễn Kể

19. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM • Tụcngữ • Câu đố Nói • Cái nết đánh chết cái đẹp • Chiều chiều ra đứng ngõ sau • Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều • Vừa bằng hạt đỗ, ăn giỗ cả làng • Cadao

20. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Thầntrụtrời Thần thoại Truyềnthuyết Thánhgióng Đẻđấtđẻnước Kể Sử thi Truyện cổ tích Tấm Cám Nhưngnóphải bằnghaimày Truyện cười Đeo nhạc cho mèo Truyện ngụ ngôn

21. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM • Hátru Hát • Hát giao duyên • Hátdânca

22. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Diễn Chèo Tuồng

23. Lời Nhạc • (Vănhọc • dângian) Nghệ thuật múa Đạo cụ Trang phục Diễn xuất

24. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Nói Hát Hình thức Truyền miệng Diễn Kể Diễnxướngdângian

25. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng 1

26. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 Vănhọcdângiangắnbómậtthiếtvớicácsinhhoạtcộngđồngvàcánhân. Lao động Giađình Lễhội Vuichơi

27. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 Quátrìnhsángtáctậpthể: Cánhânkhởixướng tácphẩmhìnhthànhvàđượctiếpnhận  nhiềungườikhác (ở nhữngvùng, thếhệkhácnhau) tiếptụclưutruyềnvàsángtáclại  tácphẩmbiếnđổidần  hay hơn, phongphúhơn. Vănhọcdângiangắnbómậtthiếtvớicácsinhhoạtcộngđồngvàcánhân.

28. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 + Tínhtậpthể Tínhtruyềnmiệng Tínhdịbản

29. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 Ví dụ 1: • Râutômnấuvớiruộtbầu • Chồngchanvợhúpgậtđầukhenngon • Thócbồthươngkẻănđong • Cóchồngthươngkẻnằmkhôngmộtmình • Dốcbồthươngkẻănđong • Góachồngthươngkẻnằmkhôngmộtmình • Râutômnấuvớiruộtbù • Chồngchanvợhúpgậtgùkhenngon

30. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 Vídụ 2: Dịbản 1:TấmgiếtCámrồiđemxáclàmmắmbỏvàochĩnhgửichomụdìghẻ. Saukhiăn hếthủmắmnhìnthấyđầulâucủa con, mụ lăn đùngrachết. Dịbản 2:TấmlừaCám, bảoCámdội nướcsôilênngườichotrắng da. Cámchết, nghe tin, mụdìghẻuấtlên, ngãvậtxuốngđấtchếttheo con.

31. Vídụ 3:Ba dịbảncủamộtbàicadao Gióđưagióđẩy, vềrẫyăncòng Vềkinhăncá, vềđồngăncua (Miền Nam) Gióđưagióđẩy, vềrẫyăncòng Vềbưngănốc, vềđồngăncua (MiềnTrung - Nam) Gióđưagióđẩy, vềrẫyăncòng Vềsôngăncá, vềđồngăncua (MiềnBắc) I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2

32. I ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM Văn học dân gian là sản phẩm của quá trính sáng tác tập thể 2 Vănhọcdângianlànhữngtácphẩmnghệthuậtngôntừtruyềnmiệng, sảnphẩmcủaquátrìnhsángtáctậpthể, thểhiệnnhậnthức, tưtưởngtìnhcảmcủanhândânlaođộngvềtựnhiên, xãhộinhằmphụcvụtrựctiếpcácsinhhoạtkhácnhautrongđờisốngcộngđồng.

33. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM

34. Thần thoại Truyện dân gian Sử thi Truyền thuyết Câu nói dân gian Vănhọcdângian Truyện cổ tích Truyện cười Thơ ca dân gian Truyện ngụ ngôn Sân khấu dân gian

35. Truyện dân gian Tụcngữ Câu nói dân gian Vănhọcdângian Câu đố Thơ ca dân gian Sân khấu dân gian

36. Truyện dân gian Câu nói dân gian Vănhọcdângian Truyện thơ Thơ ca dân gian Vè Cadao Sân khấu dân gian

37. Truyện dân gian Câu nói dân gian Vănhọcdângian Thơ ca dân gian Chèo Sân khấu dân gian Tuồng Múarối

38. Thuở ấy, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm. Bỗng xuất hiện một vị thần khổng lồ, cao lớn vô cùng, chân dài không sao tả xiết. Mỗi bước thần đi là băng từ vùng này qua vùng khác, vượt từ núi nọ sang núi kia.

39. Một hôm, thần vươn vai đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên. Thần đào đất, khuân đá, đắp thành một cái cột vừa to, vừa cao để chống trời. Cột đắp lên cao chừng nào thì trời như tấm màn mênh mông được nâng dần lên chừng ấy. Thần một mình hì hục đào, đắp, cột đá cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên tận mây xanh.Từ đó, trời đất mới phân đôi. Đất bằng như cái mâm vuông, trời tròn như cái bát úp, chỗ trời đất giáp nhau ấy là chân trời.

40. Khi trời đã cao và khô cứng, thần liền phá tan cột đi, lấy đất đá ném tung ra khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi biến thành một hòn núi hay một hòn đảo, đất tung tóe ra mọi nơi thành gò, đống, thành những dải đồi cao. Vì thế, mặt đất ngày nay không còn bằng phẳng mà có chỗ lõm, chỗ lồi. Chỗ thần đào sâu để lấy đất đá đắp cột, ngày nay là biển cả mênhmông. Cột trụ trời bây giờ không còn nữa. Người ta kể rằng vết tích cột đó ở núi Thạch Môn, vùng Hải Dương. Núi ấy còn gọi là Kình Thiên Trụ tức Cột chống Trời.

41. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 1 Thần thoại Tácphẩmtựsựdângianthườngkểvềcácvịthần Giải thích tự nhiên, phản ánh quá trình sáng tạo văn hóa của con người thời cổ đại.

42. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 1 Thần thoại Tác phẩm tự sự dân gian thường kể về các vị thần Giải thích tự nhiên, phản ánh quá trình sáng tạo văn hóa của con người thời cổ đại. Ví dụ: Thần trụ trời, Nữ thần mặt trời và mặt trăng, Thần mưa, Thần biển…

43. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 2 Sử thi Tácphẩmtựsựcóvần, nhịp, kểlạinhữngsựkiệnlớncótầmquantrọngliênquanđếncộngđồngngười.

44. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 2 Sử thi Tác phẩm tự sự có vần, nhịp, kể lại những sự kiện lớn có tầm quan trọng liên quan đến cộng đồng người. Ví dụ: Đẻ đất đẻ nước, Đăm Săn, Xinh Nhã…

45. Vuaphán: • “Ai làm • vừa ý Ta, • Ta sẽ • truyền • ngôicho”

46. Lang Liêuchọnthứgạonếpthơm làmbánhlễTiên Vương

47. Bánhhìnhtròn tượngtrưngchotrời, ta đặttênlàbánhgiầy. Bánhhìnhvuông tượngtrưngchođất, ta đặttênlàbánhchưng.

48. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 3 Truyền thuyết Tácphẩmtựsựdângianthườngkểvềcácsựkiệnvànhânvậtlịchsửtheoxu hướnglí tưởnghóa.

49. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 3 Truyền thuyết Vídụ: Sựtíchhồ Gươm; Bánhchưng, bánhgiầy; An DươngVươngvàMịChâu, TrọngThủy;… Tácphẩmtựsựdângianthườngkểvềcácsựkiệnvànhânvậtlịchsửtheoxu hướnglí tưởnghóa.

50. II HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM 4 Truyện cổ tích Tácphẩmtựsựdângianthườngkểvềsốphận con ngườibìnhthườngtrongxãhộinhằmthểhiệntinhthầnnhânđạovàlạcquancủanhândân.