Bài giảng Ngữ văn 11 - Văn bản: Câu cá mùa thu

1. CÂU CÁMÙA THU ( THU ĐIẾU ) _ NguyễnKhuyến_

2. Tácgiả a. Cuộcđời: NguyễnKhuyến ( 1835 – 1909 ) I. TÌM HIỂU CHUNG - Quê: sinhra ở Nam Địnhnhưnglớnlênvàsốngchủyếu ở xãYênĐổ, huyệnBìnhLục, tỉnhHàNam - Xuấtthântronggiađìnhnhànhonghèo - Đỗđầu 3 kìthiđượcgọilà“Tam NguyênYênĐổ” - Làmquankhoảng 10 nămdướitriềuNguyễnsauđócáoquanvềquêdạyhọcvàsốngthanhbạchnơiquênhà. Làngườitàinăng, cốtcáchthanhcao, yêunướcthươngdân.

3. - Đónggóplớncho VH dântộc:mảngthơNômviếtvềlàngquê , thơtràophúng b. Sựnghiệp. • Nội dung: Tácphẩmcủaôngviếtvề: • + tìnhyêuquêhươngđấtnước, giađình ,.. • + phảnảnhcuộcsốngcủanhữngcon ngườikhổcực, thuầnhậu, chấtphác • +châmbiếmđảkíchthựcdânvàtầnglớpthốngtrị • +bộclộtấmlòngưuáivớidânvớinước -> Nhà thơ của làng cảnh Việt Nam

4. 2. Tácphẩm: T H U Đ I Ế U - Xuấtxứ : “ Câucámùathu” nằmtrongchùmthơthugồm 3 bàicủaNguyễnKhuyến (Thu Vịnh , Thu Điếu, Thu Ẩm). - Hoàn cảnh : khi ông đã cáo quan về ở ẩn - Đề tài: mùa thu

5. Thơ thu cổ điển • Lác đác rừng phong hạt móc sa • Ngàn non hiu hắt, khí thu loà • (Cảm xúc mùa thu - Đỗ Phủ ) • ..Rừng phong thu đã nhuộm màu quan san • …Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng. • (Truyện Kiều – Nguyễn Du )

6. CÂU CÁ MÙA THU Aothulạnhlẽonướctrongveo , Mộtchiếcthuyềncâubétẻoteo . Sóngbiếctheolànhơigợití , Lávàngtrướcgiókhẽđưavèo . Tầngmâylơlửngtrờixanhngắt , Ngõtrúcquanh co kháchvắngteo . Tựagốibuôngcầnlâuchẳngđược , Cáđâuđớpđộngdướichânbèo . VĂN BẢN : - Thể loại : Thất ngôn bát cú Đường luật

7. Mùathutrênmặtnước 1 CẢNH THU Mùathutheolávàng bay 2 Mùathuvớitrờicao, ngõsâu Bố cục 3 TÌNH THU 4 Tâmtrạngcủanhàthơ

8. II. Đọchiểuvănbản: 1. Hai câuđề: Mùathutrênmặtnước Aothulạnhlẽonướctrongveo Mộtchiếcthuyềncâubétẻoteo. - Không gian “Ao thu” không gian nhỏnơilàngquê • nước trong veo • cảm nhận bằng thị giác:độ trong trẻo phẳng lặng, thanh sạch, độ sâu. • => nổi bật vẻđẹptrong trẻo tĩnh lặng của ao thu nhưchiếcgươnglớn. lạnh lẽo cảm nhận bằng xúc giác: lạnh lẽo tỏa ra từmặt nước và tiết thu, tĩnh lặng, hiuhắtcủa không gian. => Không khí đặc trưng của mùa thu: se selạnh

9. - Cảnh vật:chiếc thuyền câu - Sốlượng: “một” chỉ sự ít ỏi “bé tẻo teo”: - Con thuyềnrấtnhỏ - Khônggianthubịthuhẹplạitrongtầmmắtcủangườiđicâu. - Tínhtừ “bé” kếthợp vần “eo” trongtừláy “tẻoteo”-> cảnh vật như co lại nhỏ bé trước cái lạnh của mùa thu Tiểu kết: Không gian tĩnh lặng, nhỏ bé, trong trẻo; phùhợpvớithờigiankhivàothu Nghệ thuậttăngtiến: Khônggiannhỏhẹp (aothu)  1 chiếcthuyềncâubétẻoteo  Hìnhảnhngườiđi câu ● ● nhỏ bé nhưng trở thành tâm điểm của bức tranh thu và mở ra điểm nhìn cho khung cảnh.

11. 2. Hai câuthực: Mùathutheolávàng bay Sóngbiếctheolànhơigợntí, Lávàngtrướcgiókhẽđưavèo. - Nghệthuậtđối - Điểmnhìn: từmặtnướcaothu, thinhânnhìnraxungquanh, bắtgặpsóngthu, gióthu, láthu - Cảnhvật : “biếc” (màuxanh ): sắcxanhcủasóng + Sóng: “lànhơigợn tí”: sựchuyểnđộngtheoquántínhrấtnhẹnhàng, giónhẹ, sónggợnnhẹ “vàng”: chỉmàuđặctrưngcủamùathu Điểm xuyết trong bức tranh nhưng gọi dậy cả hồn thu, hồn quê + Lá: “khẽđưavèo”: Chiếc lá nhỏ, mảnh, chuyển độngnhịpnhàng, khẽ khàng theo gió.

12. Tiểu kết: • Nghệ thuật : lấy động tả tĩnh, các sự vật đều vận động song rất khẽ khàng, không đủ để tạo nên âm thanh. • Không gian bao trùm trong sự tĩnh lặng ●

13. Đường nét mềm mại, uốn lượn Màu sắc hài hòa thanh nhã Bức tranh thu Chuyển động nhẹ, khẽ

14. 3. Hai câuluận: Mùathuvớitrờicao, ngõsâu: • “Tầngmâylơlửngtrờixanhngắt, • Ngõtrúcquanh co kháchvắngteo.” - Điểmnhìncósự di chuyểntừcaoxuốngthấp, xa đếngần - Nghệ thuật đối rất chỉnh  Vẻ đẹp của cảnh thu trong không gian rộng mở + Tầngmây: “lơlửng” Từ láy giàu sức tạo hình:mâyxếpthànhtầng, ở độcaolưngchừng, chuyển độngnhẹ, lững lờ trôi - Cảnhvật: + Trờithu: “xanhngắt”-màuxanhđậm h/ảnhđặctảcáihồncủabầutrờithuBắc Bộ: cao xa vờivợi, trong xanh, khoáng đạt.

15. “Ngõtrúcquanhco” -> ngõtrúcuốnlượn, kéodàivàsâuhunhútvàotronglàngxóm + Ngõthu : “Kháchvắngteo” -> ngõvắngđếntộtcùng, không 1 bóngngười qua lại-> khắcsâuhơnsựyên bình, quạnhquẽcủakhônggian, nỗibuồnhiuhắtcủalòngngười. Tiểu kết: Bức tranhvớinhữngnétvẽđơnsơnhưngvôcùngtinhtế, cảnhthucó sự thống nhất giữa động và tĩnh, thoáng mộtnỗibuồncôtịch, tâmtrạng u uẩncủanhàthơ.

16. Kết luận +Thanh: ở sắcxanh, sắcvàngdịunhẹ; đườngnétthanhsơ - 6 câuthơđầutáihiệnđượcthầntháirấtriêngcủamùathuđồngbằngBắcBộ: Cảnhvậttrong – thanh – tĩnh. + Tĩnh: aolặng, sónggợnnhẹ, giónhẹ, kháchvắng +Trong: củanướcao  Cảnh thu đẹp, thanh sơ, hàihòagiữamàu sắc, âm thanh, đường nét. man mácbuồn - Cảmnhậntinhtếvàtìnhyêulàngquêcủa Ng Khuyến

17. 4. Hai câukết: Tâm trạngcủanhàthơ Tựagốibuôngcầnlâuchẳngđược, Cáđâuđớpđộngdướichânbèo. - Tưthế : “tựagối” ngườiđicâunhưthumìnhlạitrongdángvẻsuytư - Hànhđộng : “buôngcần” ngườiđicâu lãng quên côngviệccâucá  Đi câu chỉ là cái cớ. Thân nhàn mà tâm không nhàn - Tâmtrạng: Vẻ đẹp của 1 bậc trí thức: Tâm hồn thanh cao, lánh tục. Ý thức về trách nhiệm cá nhân. + Trầmlặngsuytưvềthếsự, về con người + Buồn đau, bất lực trước cảnh nước mất nhà tan

18. Cá đâuđớpđộngdướichânbèo. Đâu đó Không có  Âm thanh quá nhỏ, không đủ khuấy động ngoại cảnh. Cảnh thu vẫn vẹn nguyên trạng thái vốn có: Yên bình, vắng lặng - Ngoại cảnh khắc đậm tâm cảnh Tiểu kết: Thủ pháplấyđộngtảtĩnh, mở ra khônggianvôcùngtĩnhlặng, ngườiđicâutrầmngâm, chất chứanhiềusuytư Tấmlòngyêunướcthầmkínmàthiếttha

19. III Tổng kết: Tổng kết 1. Nội dung : Cảnh sắc mùa thuvùngđồngbằngBắcBộ được mở ra theo nhiều hướng, mang vẻ đẹp thanhsơ, trong trẻo. Tác phẩm Tìnhyêuthiênnhiên, gắnbóvớiquêhương. Tâmhồnthanhcao, cuộc đời thanh bạch Tác giả Tâmtrạng u hoài, nỗiđauthờithế.

20. 2. Nghệthuật: • Bàithơmangđậmmàusắccổđiển: đềtài, thểthơ, bútpháptảcảnhngụtình, NT lấyđộngtảtĩnh... • Bài thơ cósựcáchtânđổimớitheohướngdântộchoá: miêutảchânthực,hìnhảnhgầngũivớilàngquê, ngônngữthuầnNôm, từláygợicảm, độc vận “eo” tàitình ….

21. Đọc “Câucámùathu” (NK) “nhưthấytrướcmắtlàngcảnhaochuômnôngthônđồngbằngBắcBộ, trongtiếtthu; rấtlà đấtnướcmình, cóthật, rấtsốngchứkhôngtheoướclệnhư ở vănchươngsáchvở”. (XuânDiệu)