Bài giảng Ngữ văn 11 - Đọc hiểu: Bài ca ngất ngưởng

1. BÀI CA NGẤT NGƯỞNG NGỮ VĂN 11 GV : LêHàAnh

2. EmhãynêuhiểubiếtcủamìnhvềnhàthơNguyễnCôngTrứ ?

3. I. Tìmhiểuchung 1. Tácgiả : • Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858), biệt hiệu là Hi Văn, quêở HàTĩnh,xuất thân trong một gia đình Nho học. • Ông là người có tàinăng, nhiệthuyếttrênnhiềulĩnhvực, thi đỗ, làm quan, lập nhiều công cho nhà Nguyễn. Tuynhiên, con đường làm quan không bằng phẳng, thăng chức và giáng chức thất thường. • Sởtrường : SángtáchầuhếtcủaônglàbằngchữNôm, thểloạiưathíchlàhátnói. • Ông là người đầu tiên đã đem đến cho thể loại này một nội dung phù hợp với chức năng và cấu trúc của nó

4. 2. Tácphẩm : • -Hoàn cảnh ra đời: Bài ca ngất ngưởng được tác giả sáng tác sau khoảng thời gian ông cáo quan về quê (năm 1848). • -Thể loại:Bài ca ngất ngưởng thuộc thể loại hát nói • - Tác phẩm gửi gắm những nỗi lòng, tâm sự của tác giả về cuộc đời làm quan; khẳng định bản lĩnh, phong thái của riêng ông trước cuộc sốngcũng như triết lí sống đầy nhân văn.

5. Hátnói (Catrù)

6. Bốcục : Gồm 3 phần 10 câutiếp 6 câuđầu P1 P2 Ngấtngưởngkhivềhưu Ngấtngưởngtrênhànhtrìnhhoanlộ 3 câucuối P3 Tuyênngônkhẳngđịnhcátính

7. Ý nghĩanhanđề “Bàicangấtngưởng” ?

8. Nhan đề "Bài ca ngất ngưởng" của Nguyễn Công Trứ - Bài ca: Bài thơ được viết theo thể loại hát nói, là thể tổng hợp giữa ca nhạc và thơ, có tính chất tự do thích hợp với việc thể hiện con người cá nhân.- Từ “ngất ngưởng”: thế cao chênh vênh, không vững, nghiêng ngã, tư thế, thái độ cách sống ngang tàng, vượt thế tục của con người.=> Thể hiện cái dáng vẻ của một tinh thần ngạo nghễ, tự coi mình, hơn người, trên thiên hạ. Đây cũng là tư thế chung của toàn bài. Từ đó khẳng định cách sống tự do của bậc tài tử phong lưu, không ngần ngại khẳng định cá tính của mình. Thái độ sống ngất ngưỡng đầy thách thức trước những tôn ti phép tắc khắc kỉ của xã hội phong kiến.

9. Bài ca ngất ngưởng Vũ trụ nội mạc phi phận sựÔng Hi Văn tài bộ đã vào lồng Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây, cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa ThiênĐô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởngKìa núi nọ phau phau mây trắngTay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo đủng đỉnh một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởngĐược mất dương dương người tái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phongKhi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không tiên, không vướng tụcChẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ông! - Mỗi từ ngất ngưởng gắn liền với quãng đời nào của nhà thơ, qua đoạn thơ nào?

10. II. Phântíchvănbản Ngấtngưởngtrênhìnhtrìnhhoanlộ Ngấtngưởngtronglốisống, suynghĩ Tuyênngônkhẳngđịnhcátính

11. - Từ khái niệm ngất ngưởng nêu trên, hãy cho biết NCT ngất ngưỡng như thế nào trong thời kì làm quan? Thể hiện qua các biện pháp nghệ thuật nào? 1. Ngấtngưởngtrênhànhtrìnhhoanlộ ( 6 câuthơđầu ) Vũtrụnộimạc phi phậnsự Ông Hi Văntàibộđãvàolồng KhiThủkhoa, khiThamtán, khiTổngđốcĐông Gồmthaolượcđãnêntayngấtngưởng LúcBìnhTâycờĐạitướng CókhivềPhủDoãnThừaThiên

12. 1. Ngấtngưởngtrênhànhtrìnhhoanlộ ( 6 câuthơđầu ) a. 2 câuthơđầu - “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” (Mọi việc trong trời đất đều là phận sự của ta): Quan niệm con người sinh ra do “ý của trời đất” bởi vậy cần phải có trách nhiệm, phải gánh vác việc đời. - “Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng”: Hình ảnh ẩn dụ “vào lồng”: diễn tả cuộc đời làm quan, coi thường danh lợi của Nguyễn Công Trứ. Nhập thế là việc làm trói buộc, làm quan sẽ mất tự do, gò bó nhưng đó cũng là điều kiện để bộc lộ tài năng, hoài bão, trọn nghĩa vua tôi.

13. 1. Ngấtngưởngtrênhànhtrìnhhoanlộ ( 6 câuthơđầu ) b. 4 câu thơ tiếp: những việc đã làm ở chốn quan trường và tài năng của bản thân. Giỏi văn chương (khi thủ khoa), dùng binh (thao lược): văn võ toàn tài. Danh vị xã hội hơn người: Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng (bình định Trấn Tây), Phủ doãn Thừa Thiên. => Lời tự thuật chân thành của nhà thơ, khẳng định tài năng và lí tưởng trung quân, lòng tự hào về phẩm chất, năng lực và thái độ sống tài tử, phóng khoáng, khác đời ngạo nghễ của một người có khả năng xuất chúng.

14. 2. Ngất ngưởng trong lối sống, suy nghĩ Thảoluậnnhóm + Nhóm 1,3: Làm rõ cách về hưu, ăn chơi của Nguyễn Công Trứ có gì đáng chú ý ? + Nhóm 2,4: Phân tích quan niệm, thái độ sống của Nguyễn Công Trứ ? - Cái ngất ngưởng khi đã về hưu của NCT được thể hiện như thế nào khi về hưu? Đô môn giải tổ chi niên Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.Kìa núi nọ phau phau mây trắng,Tay kiếm cung mà nên dáng từ bi,Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởng.Được mất dương dương người thái thượng,Khen chê phơi phới ngọn đông phong.Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,Không phật, không tiên, không vướng tục

15. 2. Sự ngất ngưởng trong lối sống, suy nghĩ • - Cách sống theo ý chí và sở thích cá nhân “Cưỡi bò đeo đạc ngựa, Đi chùa có gót tiên theo sau”: Sở thích kì lạ, khác thường, thậm chí có phần bất cần. • - Quan niệm sống: • “Được mất dương dương người tái thượng/Khen chê phơi phới ngọn đông phong”: Sống như người thời thượng cổ, không quan tâm chuyện được mất; bỏ ngoài tai mọi sự khen chê. • “Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng/Không Phật, không tiên, không vướng tục”: Cuộc sống hưởng thụ, không vướng trần tục. • => Quan điểm sống kì lạ mang đậm dấu ấn riêng của nhà thơ. • - Quãng đời sau khi cáo quan về quê: “Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú/Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung” Sử dụng điển cố, ví mình sánh ngang với những người nổi tiếng có sự nghiệp hiển hách như Trái Tuân, Hàn Kì, Phú Bật. Qua đó ông cũng khẳng định tấm lòng của bậc trung thần, trước sau như một.

16. 3. Tuyênngônkhẳngđịnhcátính ChẳngHàn, Nhạc, cũngphườngHàn, PhúNghĩavuatôichovẹnđạosơchung.Trongtriềuaingấtngưởngnhưông! - Nguyễn Công Trứ đã khẳng định mình như thế nào trong 3 câu cuối ?

17. “Trong triều ai ngất ngưởng như ông”: Lời hỏi cũng là lời khẳng định vị trí đầu triều về cách sống “ngất ngưởng”. => Khẳng định cá tính, sự mong muốn vượt ngoài quan điểm đạo đức Nho gia thông thường. Cái ngất ngưởng của ông không phải là cách sống tiêu cực mà sự khẳng định bản thân của mình, cái bản lĩnh dám sống ở đời, và một phong cách sống tài hoa tài tử. 3. Tuyênngônkhẳngđịnhcátính

18. III. Tổngkết 1. Nội Dung2.Nghệ thuật

19. III. Tổngkết

20. III. Tổngkết

22. IV. Luyệntập Phântíchcảmhứngchủđạocủatácphẩm “Bàicangấtngưởng” ?

23. Nhắcnhở : Họcthuộclòngbàithơ Họcbàicũ, ônlạikiếnthứcđãhọc Chuẩnbị, soạnbàihọctiếptheo Hoànthànhbàitậpvềnhà

24. Tiếthọckếtthúc ! Cảmơnquýthầycôvàcácem !