Khơi nguồn cảm hứng đối với môn Địa lí ở học sinh THCS

1. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTP BẮC GIANG TRƯỜNG THCS SONG MAI SÁNG KIẾN KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS Người thực hiện: Phùng Thị Thu Phương Lĩnh vực: Giáo dục và Đào tạo Song Mai, ngày 20 tháng 4 năm 2019 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

2. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS MỤC LỤC NỘI DUNG Trang 1 1 1 Phần 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở thực tiễn 2. Ý nghĩa và tác dụng của sáng kiến 3. Những mâu thuẫn cần giải quyết 2 3 2 3 3 4 7 7 8 8 10 11 12 12 13 13 Phần 2. NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận của sáng kiến 2. Thực trạng 2.1. Thuận lợi 2.2. Khó khăn 3. Các giải pháp 3.1. Áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học 3.2. Sử dụng kênh hình trong SGK 3.3. Vận dụng kiến thức liên môn 3.4. Sử dụng giáo án điện tử 3.5. Hội giảng, sinh hoạt chuyên môn 3.6. Tạo kịch tính trong giờ học 3.7. Tạo không khí lớp học 3.8. Đối với phụ huynh và học sinh. 4. Hiệu quả SKKN 15 Phần 3. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 1. Kết luận 2. Kiếnnghị 15 16 17 TÀI LIỆU THAM KHẢO https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

3. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS SÁNG KIẾN : KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS I/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 1. Cơ sở thực tiễn: - Cha ông ta có câu: “ Nhất tự vi sư, bán tự vi sư”(một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy). Câu nói ấy đến ngày nay dường như vẫn còn nguyên giá trị, cho dù sự phát triển kinh tế có làm thay đổi ít hay nhiều suy nghĩ ở một bộ phận người học trò. - Ngày nay khi đất nước ngày càng đổi mới, Đảng và nhà nước ta ngày càng quan tâm hơn đến sự nghiệp trồng người, luôn coi đây là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng “ Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Cũng như cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói: “ Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý” - Điều khiến tôi luôn băn khoăn, suy nghĩ đó là: Với xu thế phát triển của xã hội hiện nay thì dường như học sinh không láy làm mặn mà, hứng thú với môn học mang tính xã hội và môn Địa lí cũng không phải là một ngoại lệ. Không chỉ ở học sinh mà phụ huynh học sinh cũng cho rằng không cần thiết phải học môn Địa lí ( điều này càng thể hiện rất rõ khi các giáo viên Địa lí rất khó chọn được học sinh tham gia các đội tuyển bồi dưỡng học sinh giỏi môn Địa lí...). Hơn thế nữa một số giáo viên cũng tự xem đây là bộ môn PHỤ do vậy sự hào hứng khi tiếp cận môn Địa lí ở học sinh còn mờ nhạt. Thực tiễn về tình hình học tập môn Địa lí của học sinh trường THCS Song Mai cũng không phải là ngoại lệ 2/ Ý nghĩa và tác dụng: - A. Cômenxki ( 1592-1670) đã viết: “Giáo dục có mục đich đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển nhân cách. Hãy tìm ra phương pháp cho phép giáo viên dạy ít hơn, họcsinh học nhiều và tích cực hơn. Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 1 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

4. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS - Ở Việt Nam từ cuối thập kỉ 80 bắt đầu xuất hiện những ý tưởng đề cao vai trò lợi ích của người học và để người học tự phát triển, hoặc sử dụng các phương pháp dạy học, các hình thức tổ chức dạy học phát huy được tinh thần chủ động lĩnh hội tri thức, tích cự sáng tạo. - Đến nay ngành Giáo dục vẫn không ngừng nghiên cứu, tìm ra những phương pháp giảng dạy mới nhằm phát huy tối đa sức sáng tạo của học sinh, nhằm đào tạo ra những thế hệ mới cho đất nước, những chủ nhân tương lai có đủ ĐỨC - TRÍ- THỂ - MĨ có thê gánh vác giang sơn đưa đất nước sánh vai cùng các cường quốc trên thế giới. - Do vậy việc phát huy tích tích cực chủ động của học sinh trong các môn học là vô cùng cần thiết và đặc biệt với môn Địa lí thì hơn bao giờ hết học sinh phải thực sự có hứng thú mới đem lại kết quả tốt nhất. 3/ Những mâu thuẫn cần giải quyết - Từ việc nghiên cứu lý luận và xuất phát từ thực tiễn của trường THCS Song Mai tôi nhận thấy rằng cần phải giải quyết tốt một số mâu thuẫn còn tồn tại mà quan trọng nhất là mâu thuẫn giữa yêu cầu, chỉ tiêu đặt ra của bộ môn với thực tế trình độ nhận thức của học sinh. Điều mấu chốt ở đây là học sinh chưa thực sự hứng thú với môn học, chưa đánh giá đúng vai trò tầm quan trọng của bộ môn Địa lí. - Vậy phải làm gì để học sinh không quay lưng với môn học của mình, làm thế nào để học sinh vui khi cô giáo đến lớp thì cần phải có sự cố gắng thật nhiều của mỗi giáo viên. - Trong phạm vi hạn hẹp của đề tài, tôi muốn nói lên những khó khăn trong quá trình giảng dạy, cũng từ đó tôi đã rút ra một số kinh nghiệm giúp học sinh có được hứng thú hơn với môn Địa lý. Hi vọng đó sẽ là tài liệu tham khảo cho nhiều giáo viên đã và đang giảng dạy Địa lí như tôi. II/ PHẦN NỘI DUNG: 1/ Cơ sở lí luận: Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 2 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

5. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS - Tâm lí học đại cương của nhóm tác giả Phạm Minh Hạc, Lê Khanh, Trần Trọng Thủy cho rằng khi ta có những hứng thú về một các gì đó thì cái đó bao giờ cũng dược ta ý thức, ta hiểu ý nghĩa của nó đối với cuộc sống của ta. Hơn nữa ở ta xuất hiện một tình cảm đặc biệt với nó. Vì vậy hứng thú lôi cuốn hướng dẫn chúng ta tiếp cận đối tượng và tạo nên tâm lí đi sâu tìm hiểu đối tượng. Do vậy hứng thú học tập có thể hiểu là sự tổng hợp cảm xúc, tình yêu và niềm đam mê tìm hiểu nghiên cứu tri thức môn học một cách chủ động, sáng tạo và tích cực của học sinh thông qua việc tổ chức các hoạt động của giáo viên. - Nguồn cảm hứng đối với môn học sẽ là động lực quan trọng để học sinh vươn lên chiếm lĩnh kiến thức ở nhiểu mức độ khác nhau. Nếu trong quá trình học tập học sinh không có hứng thú học tập với một môn học nào thì chắc chắn kết quả học tập của môn đó sẽ không cao. - Như chúng ta đã biết, địa lí là một môn học có tính tổng hợp. Đối tượng nghiên cứu của nó là tổng hợp thể lãnh thổ tự nhiên tồn tại khách quan trong thế giới khách quan và tổng hợp thể sản xuất, trong đó các yếu tố thành phần gắn bó chặt chẽ với nhau. Trong quá trình học tập địa lí học sinh luôn phải tìm hiểu các mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng trong quá trình phát triển và biến đổi không ngừng của chúng. Những kiến thức đó góp phần cho học sinh thế giới quan duy vật biện chứng và sẽ dần hình thành tình yêu dối với môn học 2/ Thực trạng: 2.1 Thuận lợi: - Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo đặc biệt là Ban giám hiệu trường rất chú trọng đến việc nâng cao chất lượng dạy và học - Hiện tại trường THCS Song Mai có 17 /17 phòng học được trang bị tivi thông minh, loa và phương tiện trợ giảng( micrô, tai nghe...), một phòng học thông minh với các thiết bị hiện đại. Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 3 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

6. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS - Ngoài ra môn địa lí còn được cấp nhiều phương tiện dạy học khác. Đặc biệt là: Tranh, ảnh, bản đồ, mô hình... - Đa số các em học sinh đều ngoan, có ý thức tổ chức kỉ luật tốt. 2.2/ Khó khăn: - Một số phụ huynh và học sinh còn cho rằng môn địa lí là môn phụ nên định hướng cho con em mình tập trung vào những môn như: Toán, lí, hóa, tiếng anh...để sau này có nhiều có hội tìm việc làm hơn nên chưa quan tâm đúng mức đến việc học bộ môn này. - Tài liệu tham khảo để giảng dạy và ôn luyện cho học sinh tham gia các kì thi còn thiếu thốn. Kĩ thuật cắt, chỉnh, sửa phim ảnh và ứng dụng các phần mềm dạy học trên máy tính của giáo viên chưa cao. - Học sinh của trường nhiều em nhận thức chậm, chưa chăm học. Nhiều học sinh vẫn giữ thói quen học thuộc lòng ghi nhớ máy móc không có hệ thống, học để đối phó...uy - Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy trong nhiều năm qua chất lượng học tập của một số môn học tương đối thấp, trong đó có môn địa lí. - Năm học 2018 - 2019 môn địa lí lớp 6A, 6B, 8C, 8D do tôi đảm nhiệm kết quả khảo sát đầu năm học như sau: Yếu, Lớp TS Giỏi % Khá % Tb % % Kém 6A 33 1 3.03 9 27.3 19 57.6 4 12.1 6B 31 4 12.9 10 32.2 14 45.2 3 9.7 8C 39 10 25.6 15 38.5 14 35.9 0 0 8D 34 2 5.9 11 32.3 17 50 4 11.7 Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 4 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

7. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS Kết quả lấy ý kiến học sinh về môn học địa lí cuối học kì I: 2018 - 2019 Bình Lớp TS Thích % % Ghét % thường 6A 33 10 30.3 19 57.6 4 12.1 6B 31 14 45.2 14 45.1 3 9.7 8C 39 25 64.1 14 35.8 0 0 8D 34 13 38.2 17 50 4 11.7 →Kết quả không cao như sự mong đợi, kì vọng của tôi. Từ thực tế trên tôi đã suy nghĩ và tìm thấy những nguyên nhân dẫn đến kết quả như vậy là vì: 2.2.1 Thứ nhất: Môn địa lí là một môn học khó, được kết hợp từ cả kiến thức tự nhiên và kiến thức xã hội. Có nhiều khái niệm khó và trừu tượng. Trong khi đó một tiết học chỉ có 45 phút quá ít so với nộidung bài học: Ví dụ: Trong chương trình địa lí lớp 6 bài 7 “Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả” trong thời gian 45 phút giáo viên phải l;àm sáng tỏ các nội dung khái niệm như: + Hướng tự quay quanh trục của Trái Đất. + Thời gian tự quay quanh trục của Trái Đất. + Các khu vực giờ trên Trái Đất. + Khái niệm giò GMT( giờ gốc). + Cách tính giờ ở các khu cực trên Trái Đất. + Vì sao giờ phía Đông của khu vực giờ GMT lại đến sớm hơn giờ phía Tây của khu vực giờ GMT. + Vì sao kinh tuyến 1800là kinh tuyến đổi ngày. + Hệ quả ngày và đêm. + Hệ quả sự chuyển động lệch hướng của các vật thể trên Trái Đất. →Như vậy trong bài này có 9 khái niệm giáo viên phải làm sáng tỏ trong khi đó học sinh lớp 6 còn rất mơ hồ thậm chí chưa từng nghe qua về những khái niệm nêu trên. Nội dung bài học đòi hỏi học sinh phải tiếp nhận Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 5 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

8. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS một khối lượng kiến thức lớn trong một thời gian ngắn mà hết thảy đều là những khái niệm rất trừu tượng. Vì vậy để di hết nội dung giáo viên buộc phải lao động hết mình, thao tác nhanh chóng, vận dụng nhiều kĩ năng linh hoạt cho một tiết dạy để hướng dẫn học sinh nắm được hết nội dung của bài mà không chắc rằng học sinh của mình có thực sự hiểu bài hay không (đặc biệt ở những lớp lực học của học sinh ở mức độ yếu, nhận thức chậm). Chính điều này đã làm tăng sự chán học của học sinh, tạo cho học sinh áp lực đối với môn học. 2.2.2 Thứ hai: Với tâm lý coi môn địa lí là môn phụ nên nhiều học sinh chưa thực sự chăm chỉ, nghiên cứu bài trước khi đến lớp, về nhà không chịu khó làm bài tập. Kiểm tra sách vở, đồ dùng học tập của các em tôi thấy một số học sinh không có sách giáo khoa thậm chí còn không có vở ghi riêng của môn địa lí. Nhiều học sinh được gọi lên bảng nhiều lần để trả lời câu hỏi vấn đáp nhưng đều không thể lấy được điểm 5 (điểm trung bình) 2.2.3 Thứ ba: Đối với giáo viên trực tiếp giảng dạy, việc trau dồi kiến thức thường xuyên và đổi mới phương pháp dạy học là một việc nên làm. Nhưng trong trong thực tế khi áp dụng phương pháp dạy học theo hướng tích cực vẫn còn thiếu thực tế mang tính hình thức rập khuôn, máy móc, cứng nhắc, ít sáng tạo. 2.2.4 Thứ tư: Chúng ta đều biết bản thân môn địa lí là một môn học khô cứng đơn điệu, trừu tượng ít gây cảm xúc, ít đi vào lòng người, ít tạo nên tiếng cười trong giờ học. Đó cũng là một lí do khiến cho học sinh ít mặn mà, đam mê theo học môn địa lí. 2.2.5 Thứ năm: Phụ huynh học sinh có phần ít quan tâm đầu tư cho con em mình học những môn khoa học xã hội. Khi được giáo viên thông báo kết quả của con em mình về môn địa lí nếu điểm có thấp thì cũng chỉ lướt qua cho xong./ Còn học sinh thì luôn coi đây là môn học phụ, (trước đây học nhưng không thi tốt nghiệp) nên luôn hy vọng vào sự chiếu cố của thầy cô vì thế các em thường ít quan tâm, chú ý đến môn học. Trong khi như trong phần Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 6 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

9. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS đầu tôi đã nói: Môn địa lí là một môn học khó, nó kết hợp kiến thức của nhiều môn học như toán học, văn học, sinh học, lịch sử, GDCD,...Trong khi thời gian dành cho giáo viên trình bày nội dung, hướng dẫn học sinh lĩnh hội tri thức mới chỉ có 45 phút là quá ngắn, không có tiết luyện tập (một tuần chỉ có từ 1 đến 2 tiết dạy nội dung mới hay thực hành). Vì vậy nếu không sắp xếp thời gian học tập hợp lí thì chắc chắn học sinh không hiểu bài và dẫn đến chán học. 3/ Giải pháp: - Từ những thực trạng nêu trên cùng với kết quả không như mong đợi của học sinh tôi đã tìm ra cho mình một hướng đi mới, khả thi hơn, hiệu quả hơn. Có thể nói đây là những kinh nghiệm trong quá trình dạy học của tôi. - Trước hết tôi nghĩ rằng: Dù có áp dụng những phương pháp giảng dạy mới tiến bộ, ưu việt tới đâu thì cũng phải sử dụng một cách linh hoạt, không máy móc. Phải tùy thuộc vào nhận thức của từng đối tượng học sinh, từng bài học thì mới mang lại kết như mong đợi. Tôi xin đưa ra một số giải pháp sau: 3.1/ Áp dụng linh hoạt các phương pháp dạy học: - Đối với việc thực hiện phương pháp dạy học theo hướng tích cực không nhất thiết phải thực hiện rập khuôn, cứng nhắc theo lí thuyết đã học. Nên dựa vào tình hình thực tế địa phương, từng đối tượng học sinh để áp dụng các phương pháp dạy học cho phù hợp: Ví dụ: Đối với những bài học có nhiều nội dung, nhiều khái niệm giáo viên không nên áp dụng phương pháp thảo luận nhóm. Chỉ nên hướng dẫn học sinh nhận biết qua các mô hình, đồ dùng trực quan, tranh ảnh, hệ thống kênh chữ, kênh hình từ đó rút ra kết luận về khái niệm đã học. - Hoặc khi áp dụng phương pháp mới như phương pháp thảo luận nhóm thì giáo viên cần chú ý đối tượng học sinh(lớp có lực học khá với lớp trung bình hoặc yếu kém) sẽ có khả năng tiếp nhận thông tin kiến thức chênh lệch nhau lớn. Vì vậy thông thường ngay sau khi thảo luận một nội dung học sinh Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 7 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

10. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS khá giỏi hiểu bài rất nhanh, học sinh yếu kém thì lại không biết gì khiến cho những học sinh này cảm thấy chán nản, không thích học. Do vậy hoạt động nhóm có thể đưa về nhóm cặp, hai học sinh ngồi cạnh nhau, trao đổi thông tin cho nhau. Còn giáo viên thì nên linh hoạt chọn cặp nhóm trả lời thông tin kiến thức. Giáo viên cần thông qua cặp nhóm này để các cặp nhóm khác chưa nắm dược thông tin kiến thức phải chú ý lắng nghe vì có thể giáo viên sẽ gọi đến tên mình. Với cách làm này có thể huy động tối đa số lượng học sinh tham gia đồng thời có thể giải giải quyết những vẫn đề khó phát sinh trong quá trình học tập của học sinh, giúp các em tháo gỡ, từ đó khiến học sinh thấy rằng địa lí cũng không phải là một môn học quá khó, hoặc khó tiếp thu. 3.2/ Khi áp dụng hệ thống kênh hình SGK để giảng dạy, giáo viên cần linh hoạt không nên rập khuôn cứng nhắc. Ví dụ: Sách địa lí lớp 6: Bài 7 “ Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả” trong đó có hình 22 là mô hình của Trái Đất và mũi tên vẽ sự lệch hướng của vật chuyển động: →Nếu giáo viên dùng hình này để minh họa thì học sinh sẽ rất khó hiểu vì đay là hình ảnh tĩnh nên vừa khó nhìn và vừa trừu tượng. Nếu không dùng hình 22 để giới thiệu mag giáo viên dùng quả địa cầu và phấn vạch mũi tên vật chuyển động trên quả địa cầu →Cụ thể: Vật chuyển động từ cực về xích đạo, cùng lúc giáo viên dùng tay đẩy quả địa cầu chuyển động quanh trục, ta sẽ thấy đồng thời vật chuyển động nhưng Trái Đất cũng tự quay nên vật chuyển động sẽ lệch hướng. Giáo viên dùng phấn làm dấu. Yêu cầu học sinh nhìn theo hướng chuyển động sẽ dễ dàng nhìn thấy vật chuyển động lệch phải hay lệch trái. 3.3/ Vận dụng kiến thức liên môn: - Khi dạy địa lí ai cũng cho rằng đây là môn học khô khan, cứng nhắc, đơn điệu, ít đi vào lòng người. Vì vậy theo tôi khi dạy ta nên đưa kiến thức văn học, lịch sử âm nhạc... Vào nội dung bài học, theo tôi như vậy có thể làm cho bài dạy nhẹ nhàng, sống động, đi vào lòng người hơn Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 8 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

11. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS Ví dụ: Ở chương trình địa lí lớp 6 trong bài “ Thời tiết, khí hậu và nhiệt độ không khí” có nội dung về khí hậu học sinh phải hiểu được: Khí hậu là sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết trong một thời gian dài và trở thành quy luật. Với phần kiến thức này nói lý thuyết là thế nhưng để chứng minh cho học sinh về sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết sẽ tương đối khó. Vì vậy giáo viên có thể áp dụng bằng cách: Đầu tiên giáo viên hỏi: Mùa đông năm nay ở miền Bắc có kiểu thời tiết như thế nào? Học sinh trả lời: Trời lạnh, nhiệt độ thấp, có gió mùa đông bắc, có mưa phùn →Giáo viên chốt kiến thức. Sau đó tiếp tục gợi ý gây sự chú ý của học sinh. Các em có biết bài thơ “ Bầm ơi” của nhà thơ Tố Hữu viết về người mẹ miền bắc trong thời kì kháng chiến chống Pháp. Bài thơ có đoạn viết; “ Bầm ơi có rét không bầm Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn Bầm ra ruộng cấy bầm run...” Theo các em: Người mẹ tác giả nhắc đến trong bài thơ, “Bầm”(mẹ) ra ruộng cấy vào mùa nào? Học sinh sẽ nhận biết ngay đó là vào mùa đông vì có trời lạnh, mưa phùn, gió bấc( gió Đông bắc) →Giáo viên kết luận: Trong thời kì kháng chiến chống Pháp mùa đông miền Bắc cũng có kiểu thời tiết nhiệt độ thấp, mưa phùn, gió Đông Bắc. Cho đến năm nay mùa đông của miền Bắc cũng có kiểu thời tiết trời lạnh, mưa phùn, có gió Đông Bắc. Điều này khẳng định cứ mùa đông thì có kiểu thời tiết như thế. Sự lặp đi lặp lại nhiều lần trở hành quy luật của kiểu thời tiết gọi là khí hậu. - Hay một ví dụ khác để giải thích câu ca dao: “ Chuồn Chuồn bay thấp thì mưa Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm” →Ở góc độ địa lí nói đơn giản là: Chuồn Chuồn là loài con trùng cánh mỏng. Khi trời nắng không khí khô nên thân và cánh Chuồn Chuồn rất nhẹ, Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 9 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

12. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS có thể bay cao được. Khi trời sắp đổ mưa, độ ẩm không khí tăng cao, làm đôi cánh của Chuồn Chuồn trở nên ẩm và nặng. Vì thế lúc này Chuồn Chuồn không bay cao được, nên phải bay ở dưới thấp. Quan sát được đặc điẻm này của Chuồn Chuồn mà dân gian có thể dự đoán được khi nào trời sắp mưa. - Cũng có thể giáo viên đưa lời một đoạn trong các bài hát, ý thơ hay, một địa danh lịch sử... vào làm nội dung giới thiệu bài. Ví dụ: Khi dạy địa lí 8 bài 24 “ Vùng biển Việt Nam” giáo viên có thể sử dụng đoạn đầu bài hát: “ Việt Nam quê hương tôi” “ Bạn ơi hãy đến quê hương chúng tôi Ngắm mặt biển xanh xa tít chân trời... Buồm căng gió vượt sóng ra ngoài khơi Trong nắng hồng bừng lên sáng ngời...” - Giáo viên khẳng định vùng biển Việt Nam rộng là thế, đẹp là thế và giàu là thế. Chúng ta phải làm gì để khai thác được những vẻ đẹp, sự giàu có của biển. Làm gì để biển Việt Nam vẫn luôn đẹp mãi và là niềm tự hào của người dân Việt Nam trước bạn bè thế giới. Để hiểu cụ thể hơn hôm nay cô và các em sẽ cùng nghiên cứu... 3.4/ Nhằm tạo hứng thú tich cực môn địa lí cho học sinh tôi còn tích cực sử dụng giáo án điện tử trong dạy học. - Giáo án điện tử là việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học, giảng dạy. - Giáo án điện tử mang tính trực quan cao, giúp học sinh có sự tin tưởng vào tính chân thực của sự vật hiện tượng được quan sát. - Dạy học bằng giáo án điện tử giúp học sinh có hứng thú học tập và phát triển trí tuệ thông qua sự kết hợp giữa hình ảnh trực quan và kênh chữ. Ví dụ: Địa lí 6 bài 12 “ Tác động của nội lực và ngoại lực trong việc hình thành địa hình bề mặt Trái Đất”. Giáo viên có thể cho học sinh quan sát hiện tượng núi lửa hoạt động, quan sát những trận động đất điển hình trên thế giới Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 10 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

13. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS để học sinh thấy rõ nguyên nhân sinh ra động đất và núi lửa cũng như tác động của nội lực trong việc hình thành địa hình bề mặt Trái Đất. Quan sát các trận mưa, bão, lũ lụt..., phong hóa của các loại đá để thấy được tác động của ngoại lực lên bề mặt Trái Đất. Từ đó có thể tự rút ra kết luận nội lực và ngoại lực là hai lực đối nghịch nhau và tác động đồng thời tạo nên địa hình bề mặt Trái Đất - Hay một ví dụ khác ở địa lí 8: Bài 38 “ Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam”. Giáo viên cho học sinh xem một số đoạn băng hình tư liệu về nạn săn bắn động vật hoang dã trái phép, chặt phá rừng, dốt rừng làm nương rẫy...Để học sịnh có thể hiểu rõ hơn về những kiến thức được nêu trong bài. Giúp cho bài học trở nên sinh động hơn tạo dược hứng thú cho học sinh trong quá trình lĩnh hội kiến thức. - Để giúp học sinh khắc sâu kiến thức, kích thích nguồn cảm hứng học tập của học sinh bằng viếc sử dụng giáo án điện tử theo tôi khi dạy học giáo viên cần phải: + Kết hợp hài hòa giữa slide hình ảnh, các video clip và lời giảng, giữa màn hình và ghi bảng trong các hoạt động sao cho linh hoạt và uyển chuyển + Nghiêm túc xác định mục tiêu tiết dạy của mình + Có sự đầu tư cao trong việc tìm kiếm cắt chỉnh phim, ảnh, video để lấy được những tư liệu mang tính cập nhật, chính xác và sinh động nhất nhằm tránh tình trạng sử dụng quá nhiều hình ảnh và nhiều hiệu ứng gây tác dụng ngược và làm cho tiết học bị loãng. - Ngoài ra khi sử dụng giáo án điện tử kĩ năng sử dụng giáo án điện tử của giáo viên phải thật vững vàng để xử lý kịp thời những sự cố kĩ thuật có thể xảy ra trong tiết dạy giúp cho quá trình học tập được liên tục và hoàn chỉnh, tránh gây ra sự thất vọng và giảm hứng thú học tập của học sinh 3.5/ Theo tôi cần thường xuyên tổ chức hội giảng, sinh hoạt chuyên môn, thao giảng, tích cực trao đổi về chuyên môn với đồng nghiệp để có thể học hỏi và rút ra được những bài học quý báu cho bản thân từ đó có các sáng kiến Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 11 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

14. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS để giúp học sinh tiép nhận môn học một cách tự nhiên, và hào hứng nhất. Việc có giáo viên dự giờ thì cần học sinh phải chuẩn bị tốt hơn bài hoc từ ỏ nhà. Trên lớp những tiết học có giáo viên dự giờ thường học sinh tập trung hơn, học tập sôi nổi tích cực, ý thức học tập được nâng cao. Đây là điều kiện để phát huy ý thức tự giác, sáng tạo trong học tập và thể hiện tài năng tạo được nguồn cảm hứng thực sự cho học sinh. 3.6/ Tạo kịch tính trong giờ học: - Thay vì giảng dạy theo trình tự bình thường giáo viên có thể biến tiết dạy của mình thành một vở kịch hay, một trò chơi, hoặc lồng ghép một đoạn kịch ngắn, âm nhạc, thơ ca vào bài dạy với những hình ảnh tình huống sống động khiến học sinh sảng khoái, muốn học và quên cả giờ ra chơi. Ví dụ: Khi dạy bài “ Đặc điểm sông ngòi Việt Nam” cuối giờ học giáo viên có thể dành 5 phút để các nhóm có thể chơi trò chơi tiếp sức viết tên các dòng sông của Việt Nam. Nếu đội nào thua thì phải hát một bài hát về một dòng sông bất kì trên lãnh thổ nước ta. Củng cố lại nội dung giáo viên cho học sinh nghe bài hát “ Chiều sông Thương” để kết thúc bài học. - Như vậy thông qua các hoạt động về vui chơi, giải trí bằng trò chơi và lồng ghép âm nhạc nêu trên tôi thấy học sinh thi đua học tập một cách tự giác, sáng tạo và không khí lớp học sôi động. Tài năng của học sinh được phát huy. - Thực tế cho thấy học sinh không chỉ nắm nội dung bài học một cách chủ động mà còn cảm nhận được cái đẹp của thiên nhiên, giá trị của các hoạt động sản xuất và lao động của con người, yêu đất nước, có ý thức trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ tổ quốc. Tạo được môi trường học tập thân thiện, vui tươi có sự đồng cảm giữa giáo viên và học sinh cũng như ngày càng hình thành ở học sinh tình yêu và cảm hứng thực sự đối với môn học. 3.7/ Giáo viên cần tạo không khí học tập thoải mái, cởi mở giúp học sinh có thể tự tin phát biểu hoặc đóng góp ý kiến xây dựng bài( dù đúng hay sai thì đều có mặt tích cực). Khi học sinh tích cực xây dựng bài và có những câu trả Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 12 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

15. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS lời đúng giáo viên có thể thưởng điểm cao cho học sinh nhằm khuyến khích động viên các em và kích thích các em học sinh còn lại cũng tích cự suy nghĩ. 3.8/Đối với phụ huynh và học sinh: - Chúng ta nên khẳng định môn địa lí là môn học thực tế, rất đời thường song ứng dụng trong thực tế rất lớn và hiệu quả. Học địa lí ta hiểu chi tiết những đặc điểm về tự nhiên xa hội xảy ra xung quanh chúng ta. Cập nhật những thông tin kinh tế, văn hóa, xã hội trong và ngoài nước. - Thực tiễn cho thấy hiện nay môn địa lí đã trở thành một môn học được lựa chọn trong kì thi tuyển sinh vào THPT. Điều đó càng khẳng định vai trò quan trọng của môn học trong hệ thống giáo dục phổ thông và tính ứng dụng của nó trong cuộc sống. - Chính vì vậy phụ huynh hãy quan tâm hơn nữa đến tất cả các môn học trong đó có môn địa lí. - Còn học sinh các em đừng theo lối học đối phó, vì chắc chắn trong cuộc sống và sự nghiệp sau này của các em, kiến thức địa lí cũng là một hành trang theo suốt và giúp ích rất nhiều trong cuộc sống, trong hành trình chinh phục tri thức, và góp phần tạo dựng nên sự nghiệp của các em. * Trên đây là những kinh nghiệm của tôi được rút ra từ những tiết dạy của bản thân . Với tôi việc áp dụng những phương pháp dạy học nêu trên đã khơi gợi được hứng thú thực sự của học sinh đối với môn địa lí. Tôi nhận thấy rằng những phương pháp dạy học đó có nhiều triển vọng đối với quá trình nhận thức và tiếp nhận môn học của học trò và chất lượng học tập của các em sẽ nâng cao hơn. 4/ Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm: - Sau một thời gian giảng dạy, áp dụng theo các phương pháp dạy học nêu trên tôi thấy đã có sự chuyển biến rõ rệt - Trước hết tôi có cảm nhận rằng: Học sinh yêu thích môn địa lí hơn, hào hứng mỗi khi giáo viên bước vào lớp. Những lời nói rất ngay thơ, tự nhiên Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 13 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

16. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS nhưng chân thành của các em khiến tôi cảm thấy ấm lòng và thậm chí còn tiếp thêm nguồn cảm hứng cho tôi trước khi bước vào lớp. Ví dụ: Khi tôi đi ngang qua của lớp( làm ra vẻ như quên giờ) thì học sinh trong lớp liền gọi: “Cô ơi vào lớp em mà...” thay vì trước đây học sinh thường nói: “ Cô địa, cô địa..”, hay “Cô địa đến rồi” - Sự chuyển biến của học sinh qua từng tiết học, với tinh thần học tốt hơn, thái độ khi ngồi trong lớp nghiêm túc hơn, và tinh thần xây dựng bài học trên lớp sôi nổi hăng say hơn. Có nhiều em học sinh thường hay đặt ra những câu hỏi liên quan tới kiến thức của bài học mà trong sách giáo khoa chưa đề cập tới. Có những em học sinh trước đây rất lì lợm, bất cần khi giáo viên đến lớp. Nhưng giờ các em cũng đã thay đổi không còn hiện tượng không ghi chép bài, không có sách giáo khoa. Nét mặt của các em chú ý hơn và thậm chí còn phát biểu xây dựng bài. Tôi hiểu rằng các em đang thay đổi và cũng hiểu rằng: Không phải các em quay lưng lại với môn học, với cô giáo mà chính giáo viên đã làm cho các em không hào hứng đón nhận môn học trong mỗi giờ lên lớp. - Niềm vui được nhân lên khi có những em học sinh còn chủ động xin vào đội tuyển học sinh giỏi và kết quả học tập của các em có sự tiến bộ rõ rệt. Từ kết quả tương đối thấp từ đầu năm học thì chỉ qua học kì (2018-2019) đã có nhiều nét khởi sắc rõ rệt. - Năm học 2018 - 2019 môn địa lí 6A, 6B, 8C, 8D do tôi đảm nhiệm kết quả khảo sát cuối học kì I như sau: Lớp TS Giỏi % Khá % Tb % % Yếu, Kém 6A 33 4 12.1 12 36.4 15 45.5 2 6.06 6B 31 6 19.3 14 45.2 10 32.2 1 3.2 8C 39 15 38.4 19 48.7 5 12.8 0 0 8D 34 5 14.7 15 44.1 12 35.3 2 5.9 Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 14 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

17. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS Kết quả lấy ý kiến học sinh về môn học địa lí cuối học kì I ( 2018-2019) Bình Lớp TS Thích % % Ghét % thường 6A 33 16 48.5 15 45.4 2 6.1 6B 31 20 64.5 10 32.2 1 3.2 8C 39 34 87.2 5 12.8 0 0 8D 34 20 58.8 12 35.3 2 5.9 - Tuy kết quả thu được sau một học kì chưa được cao, chưa hoàn toàn như mong muốn của tôi. Nhưng qua đó tôi đã có thể hi vọng và tin tưởng rằng nếu thực sự cố gắng, nghiêm túc nghiên cứu và ứng dụng linh hoạt với nhiều đối tượng học sinh khác nhau thì tỉ lệ học sinh khá giỏi sẽ được nâng cao lên, đồng thời tỉ lệ học sinh yếu kém cũng sẽ ngày một giảm xuống. Song tôi nghĩ điều quan trọng nhất, hạnh phúc nhất là học sinh sẽ luôn nhiệt tình đón chào cô giáo trong mỗi giờ lên lớp và ngày càng yêu thích cũng như có nguồn cảm hứng bất tận với môn địa lí. III/ KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT: 1/Kết luận: - Trong khuôn khổ hạn hẹp của đề tài tôi không dám chắc những phương pháp của tôi có đủ sức thuyết phục đối với các anh chị em đồng nghiệp nhưng riêng tôi , tôi đã có thể hi vọng và tin tưởng rằng tôi sẽ làm được trong một tương lai không xa. Bởi lẽ trong suốt hơn 10 năm cầm phấn tôi đã không ngừng tìm tòi, nghiên cứu và đúc rút được ra những kinh nghiệm quý báu cho riêng mình và hôm nay tôi muốn chia sẻ những kinh nghiệm này với anh chị em đồng nghiệp đặc biệt là những thầy cô giáo đang trực tiếp giảng dạy môn địa lí. - Nếu chúng ta có thể tạo được niềm tin yêu thực sự của học sinh đối với môn học thì không những ý niệm môn ĐỊA LÍ là môn PHỤ sẽ dần mất đi mà mục tiêu hướng tới sự phát triển toàn diện của học sinh cũng sẽ được đáp ứng Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 15 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

18. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS - Làm được điều đó tức là ta đã thực hiện được nhiệm vụ quan trọng của Đảng và nhà nước luôn khẳng dịnh “ Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nghĩa là ta đã đóng góp một phần không nhỏ cho nền giáo dục tỉnh nhà nói riêng và nền giáo dục của đất nước nói chung. Đồng thời góp phần to lớn trong việc trang bị tri thức cho học sinh giúp các em có hành trang vững vàng để bước vào cuộc sống, trở thành những công dân có ích, chung tay góp sức xây dựng quê hương đất nước. 2/Đề xuất: 2.1/ Đối với giáo viên giảng dạy địa lí thì anh chị em nên dành thời gian nghiên cứu đầu tư tài liệu và xây dựng cho mình bộ giáo án hoàn chỉnh thể hiện những phương pháp dạy học tối ưu nhất và vận dụng linh hoạt đối với từng đối tượng học sinh trong từng tiết dạy nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất. Đồng thời qua đó cũng dần hình thành lòng đam mê và khơi gợi được nguồn cảm hứng thực sự của học sinh đối với môn địa lí. 2.2/ Đối với nhà trường: Ban giám hiệu cần quan tâm hơn nữa tới bộ môn địa lí như: Trang bị đầy đủ tranh, ảnh, bản đồ, mô hình (vì có một số bản đồ đã cũ không đảm bảo tính khoa học và thẩm mĩ) và có thể nhà trường cần dành thêm tiết học tự chọn trong kế hoạch dạy học (đặc biệt với học sinh khối 9) để giáo viên có thời gian rèn luyện thêm cho học sinh. Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 16 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/

19. SÁNG KIẾN: KHƠI NGUỒN CẢM HỨNG ĐỐI VỚI MÔN ĐỊA LÍ Ở HỌC SINH THCS IV/ TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc (2001), Lí luận dạy học địa lí, NXBĐHQG Hà Nội. [2]. Nguyễn Đức Vũ, Phạm Thị Sen (2001) Đổi mới dạy học đị lí ở THCS, NXBGD. [3]. PGS.TS Trần Thị Lệ Thu, PGS.TS Trần Thành Nam, Th.s Nguyễn Thị Phương (2005) Cẩm nang tâm lí học đường, NXBGD. [4]. Nguyễn Thị Minh Phương - Phạm Thị Thúy - Lê Viết Trung(Tái bản 2016). Cẩm nang phương pháp sư phạm. XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI VIẾT BÁO CÁO NGUYỄN VĂN HÙNG PHÙNG THỊ THU PHƯƠNG Trường THCS Song Mai Năm học: 2018-2019 GV: Phùng Thị Thu PhươngTrang 17 https://sangkienkinhnghiemmamnon5-6tuoi.com/