Ngữ Văn 12: Ai Đã Đặt Tên Cho Dòng Sông - Hoàng Phủ Ngọc

1. GIỚI THIỆU BÀI MỚI Đất nước Việt Nam tự hào với rừng vàng biển bạc, những danh lam thắng cảnh nổi tiếng ở mọi miền đất nước, trong đó có xứ Huế mộng mơ. Sông Hương là một trong những biểu tượng đặc trưng của Huế, một trong những dòng sông đẹp nhất Việt Nam. Dòng sông kinh thành từ bao đời nay gắn với cuộc sống con người xứ Huế và nó đã đi vào lịch sử văn hóa dân tộc với những chiến công hiển hách. Sông Hương gợi nguồn cảm hứng dạt dào vô tận cho thi ca, nhạc, họa… Với một tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, vốn văn hóa phong phú về Huế, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường giúp ta soi ngắm lại vẻ đẹp thiên nhiên kì thú, đầy chất thơ như tâm hồn người Huế qua hình tượng sông Hương.

2. AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? ( Hoàng Phủ Ngọc Tường) Đọc văn Tiết: 47-48 Giáo viên: HƯỚNG THỊ MINH ANH Tổ: Ngữ Văn

3. Tác giả 1. Giới thiệu những nét chính về tác giả Sinh năm 1937 tại thành phố Huế Là một trí thức yêu nước, có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực Là nhà văn chuyên viết về thể loại bút kí Năm 2007, ông được trao tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG I - TÌM HIỂU CHUNG

4. Tác Phẩm Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971) Rất nhiều ánh lửa (1979) Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1986) Hoa trái quanh tôi (1995) Rượu hồng đào (2001) Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức sâu rộng, lối viết hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa

5. Văn bản 2. Hoàn cảnh sáng tác, bố cục của bút kí a. Hoàn cảnh sáng tác b. Bố cục của bút kí - Phần một nói về cảnh quan thiên nhiên của sông Hương. - Phần hai và ba là phương diện lịch sử và văn hóa sông Hương. I - TÌM HIỂU CHUNG Là một trong những bài bút kí đặc sắc, viết tại Huế, 4-1-1981, in trong tập sách cùng tên.

6. Nêu vị trí, bố cục, chủ đề đoạn trích a. Vị trí: b. Bố cục: c. Chủ đề I - TÌM HIỂU CHUNG Đoạn trích 3. Phần 1 cộng với lời kết của toàn tác phẩm Chia 2 phần • Phần 1: “từ đầu … xứ sở”-> Thủy trình sông Hương • -Phần 2:tiếp theo…..hết -> Sông Hương với vẻ đẹp văn hoá và lịch sử, thơ ca . Tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giảdành cho sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu.

9. Rời khỏi Huế Bao Vinh Cồn Hến Vĩ Dạ Kim Long Chùa Thiên Mụ Gặp kinh thành Huế Nguyệt Biều, Lương Quán Điện Hòn Chén Đồng bằng Ngã ba tuần Thượng nguồn Núi Kim Phụng Dãy Trường Sơn

10. 1 Thủy trình của Sông Hương Học sinh thảo luận nhóm ( 5 phút) Tìm những chi tiết, hình ảnh miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương ? -Nhóm 1:SH ở đầu nguồn -Nhóm 2:SH ở đồng bằng - Nhóm 3:SH khi đi qua thành phố. - Nhóm 4:SH trước khi về biển cả II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN a. Vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn

11. Hình ảnh so sánh “một bản trường ca của rừng già ” Vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội “Có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm…hoa đỗ quyên rừng ” Vẻ đẹp dịu dàng, say đắm. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Trước khi về đến vùng châu thổ Nhóm 1: Trình bày Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn Mãnh liệt vượt qua ghềnh thác Cuộn xoáy như cơn lốc

12. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Trước khi về đến vùng châu thổ Hình ảnh nhân hóa Bản lĩnh gan dạ +Cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại Tâm hồn tự do và trong sáng

13. Vẻ đẹp dịu dàng, sâu thẳm, bí ẩn II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Khi ra khỏi rừng già Dịu dàng và trí tuệ Trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở Đóng kín tâm hồn sâu thẳm ở cửa rừng

14. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Tóm lại: sông Hương ở thượng nguồn mang vẻ đẹp phóng khoáng, man dại, bí ẩn nhưng cũng rất dịu dàng và trí tuệ

15. Vẻ đẹp nhuốm màu cổ tích II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN 1 Thủy trình của Sông Hương b. Sông Hương ở vùng đồng bằng +Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng - được người tình mong đợi đến đánh thức Nhóm2: Trình bày

16. Chuyển dòng liên tục II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Ra khỏi vùng núi Vònggiữa khúc quanh đột ngột Uốn mìnhtheo những đường cong thật mềm Ngã ba Tuần theo hướng nam bắc qua điện Hòn Chén Chuyển sang tây bắc “Vòng qua..đột ngột vẽ một hình cung thật tròn” Đông bắc ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi về Huế Vượt qua một lòng vực sâu

17. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Ra khỏi vùng núi  Mang vẻ đẹp mềm mại uyển chuyển, cuộc hành trình của sông Hương từ lòng Trường Sơn về với Huế là cuộc tìm kiếm có ý thức

18. Vẻ đẹp đa dạng, phong phú II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN • Vẻ đẹp của sông Hương thay đổi trong ngày theo sắc màu của nước: • “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím” • Sông Hương mang vẻ đẹp, thơ mộng, mềm mại, dịu dàng, trầm mặc và nhuốm màu cổ tích

19. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương NGỌC TRẢN Xưa có tên là Hương Uyển Sơn sau đổi là Ngọc Trản (Chén ngọc).Dân gian quen gọi là điện Hòn Chén vì liên quan đến giai thoại vua Minh Mạng đánh rơi chén ngọc

20. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương NGÃ BA TUẦN Ngã ba Bằng Lãng (ngã ba Tuần) là ngã ba sông rất nổi tiếng ở Huế, nơi hợp lưu của dòng tả trạch (vùng núi huyện Nam Đông cao 900m) và dòng hữu trạch (thượng ngàn A Lưới )đổ xuống ,tạo thành sông Hương. Nơi đây ngày xưa nhà Nguyễn cho đóng quân, tuần tra, bảo vệ phía tây kinh thành Huế.

21. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương ĐIỆN HÒN CHÉN Tọa lạc trên núi Ngọc Trản. Tục thờ Thánh Mẫu Thiên Yana có những hình thức sinh hoạt tín ngưỡng dân gian, có nguồn gốc với tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh giáo, thờ Mẫu Vân Hương (miền bắc) thờ Mẫu ở núi Bà Đen (miền nam) Pohnaga (Tháp Chàm - Nha Trang)

22. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương ĐỒI VỌNG CẢNH Đồi Vọng Cảnh cao 43m . Nó tọa lạc giữa vùng lăng tẩm của các vua chúa nhà Nguyễn và đối diện với điện Hòn Chén . Ở quanh quất cách đồi Vọng Cảnh dăm trăm mét là lăng Đồng Khánh, lăng Tự Đức, lăng Thiệu Trị, lăng Hiếu Đông (vợ vua Minh Mạng), lăng Xương Thọ (của bà Từ Dũ, vợ vua Thiệu Trị), lăng bà Thánh Cung (vợ vua Đồng Khánh), lăng bà Từ Cung (vợ vua Khải Định), lăng Hoàng tử Cảnh (con vua Gia Long), v.v

23. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương CHÙA THIÊN MỤ Chùa bắt nguồn từ một huyền thoại. Đêm đêm có một bà già mặc áo đỏ, quần lục xuất hiện trên ngọn đồi nơi chùa tọa lạc ngày nay và nói: rồi sẽ có chân chúa đến lập chùa ở đây để tụ khí cho bền long mạch. Nói xong bà biến mất, sau này chúa Nguyễn Hoàng qua đây nghe kể lại và cho xây chùa lấy tên là Thiên Mụ (Linh Mụ).

24. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương LĂNG TỰ ĐỨC

25. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Một số địa danh trên dòng sông Hương LĂNG MINH MẠN

26. Mừng vui, phấn khởi, thẹn thùng, tình tứ II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN 1 Thủy trình của Sông Hương c. Sông Hương khi gặp thành phố Huế Vui tươi hẳn lên Nhóm 3: Trình bày Sông Hương gặp Huế như người con gái đến với điểm hẹn của tình yêu, dịu dàng, e lệ Kéo một nét thẳng thực yên tâm Nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non Uốn một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến Mềm hẳn đi như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu

27. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN 1 Thủy trình của Sông Hương đ. Sông Hương giữa lòng thành phố Huế • Trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh • Sông Hương trong lòng thành phố như một người tình dịu dàng, đắm say và thuỷ chung với vẻ đẹp lững lờ, êm đềm, nó trầm lắng, nó bình thản, chậm rãi như tâm tình người Huế vậy Nhạc họa • Là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế • Ngập ngừng như muốn đi muốn ở • Người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya

28. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN 1 Thủy trình của Sông Hương e. Sông Hương khi rời khỏi thành phố Huế - Như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói Nhóm 4: Trình bày - Nó đột ngột đổi dòng Bồi hồi lưu luyến nhớ nhung -> Là cuộc chia tay với người tình trong lưu luyến tiễn đưa, trong lời thề chung thuỷ vang vọng thành giọng hò dân gian - Để gặp lại thành phố lần cuối - Là nỗi vấn vương, cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu - Giống như nàng Kiều trong đêm tự tình..., - Sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả:

29. II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN 1 Thủy trình của Sông Hương  Sông Hương không chỉ mang vẻ đẹp trời phú mà còn ánh lên vẻ đẹp của con người, như một người tình dịu dàng, thủy chung -> Là cuộc chia tay với người tình trong lưu luyến tiễn đưa, trong lời thề chung thuỷ vang vọng thành giọng hò dân gian

30. 2 Vẻ đẹp sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử, thi ca, âm nhạc và đời sống. Học sinh thảo luận nhóm ( 5 phút) Tìm những chi tiết, hình ảnh miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương ? -Nhóm 1:SH trong mối quan hệ với lịch sử -Nhóm 2:SH trong thi ca - Nhóm 3:SH với âm nhạc cổ điển Huế - Nhóm 4:SH với cuộc đời II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN

31. Sông Hương đã "sống hết thế kỉ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nó" tự hiến đời mình làm một chiến công a. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử Thời Đại Việt là điểm tựa, bảo vệ biên thùy Nhóm 1: Trình bày Thế kỉ XVIII, vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân Thế kỉ XIX sống với lịch sử bi tráng của dân tộc Đến với Cách Mạng Tháng 8 bằng những chiến công rung chuyển Chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968

32. a. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử + Thời vua Hùng dựng nước, nó là dòng biên thuỳ xa xôi. +Thời Nguyễn Trãi: “nó mang tên Linh giang, chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam của tổ quốc Đại Việt”.

33. + Vào thế kỉ XVIII:“nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuâncủa người anh hùng Nguyễn Huệ” + Thế kỉXIX:“nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ 19 với máu của những cuộc khởi nghĩa”.

34. + Thế kỉ XX:Nó “đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển”, chứng kiến cuộc nổi dậy tiến công tết Mậu Thân 1968.  Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang của đất Huế

35. Sông Hương không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ b. Sông Hương trong thi ca Thay màu thực bất ngờ trong cái nhìn của Tản Đà Nhóm 2: Trình bày Từ tha thiết mơ màng chợt nhiên hùng tráng, khí phách của Cao Bá Quát Nỗi quan hoài vạn cổ trong thơ bà Huyện Thanh Quan Sức mạnh phục sinh của tâm hồn trong thơ Tố Hữu Là Kiều trong cái nhìn thắm thiết của Tố Hữu

36. Tản Đà: Dòng sông trắng- lá cây xanh. Cao Bá Quát: như kiếm dựng trời xanh Bà huyện Thanh Quan: bóng chiều bảng lảng. Tố Hữu: Tiếng hát sông Hương

37. c. Sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế - “Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya” Nhóm 3: Trình bày - Là “tứ đại oán” trong Kiều của Nguyễn Du: “Nguyễn Du đã bao năm lênh đênh trên quãng sông này...mới xa nửa vời”.

39. d. Sông Hương với cuộc đời Nhóm 4: Trình bày - Trong đời thường: “làm người con gái dịu dàng của đất nước”góp phần tô điểm thêm cho vẻ đẹp của thành phố Huế.

40. Có một nhà thơ Hà Nội đã đến đây, tóc bạc trắng, lặng ngắm dòng sông, ném mẫu thuốc lá xuống chân cầu, hỏi với trời, với đất, một câu thật bâng khuâng: - Ai đã đặt tên cho dòng sông?

41. 3 Ý nghĩa “Ai đã đặt tên cho dòng sông” Trình bày ý nghĩa “Ai đã đặt tên dòng sông” “Dòng sông ai đã đặt tên ? Để người đi nhớ Huế không quên?” II –ĐỌC VÀ TÌM HIỂU VĂN BẢN Kết thúc bài kí bằng cách lí giải về cái tên của dòng sông – sông thơm. Với tiêu đề ấy, nhằm lưu ý người đọc không chỉ cái tên đẹp đẽ của dòng sông mà còn gợi niềm biết ơn đối với những người đã khai phá vùng đất ấy.

42. IIITỔNG KẾT Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là đoạn văn xuôi xúc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Nét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn của đoạn văn là những xúc cảm sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lí và văn chương cùng một văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và tài hoa.

43. Củng Cố Trong tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông” thì sông Hương 1 Mất đi vẻ đẹp thơ mộng vì bị ô nhiễm nghiêm trọng. A B Đẹp, giàu chất thơ C Đứng trước nguy cơ ô nhiễm D Không được trân trọng và bảo vệ

44. Củng Cố Đoạn Trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông” thể hiện điều gì về tấm lòng của tác giả đối với Huế 2 Tình cảm tha thiết, đắm say của tác giả đối với cảnh vật và con người xứ Huế A Nỗi buồn khi vẻ đẹp và con người Huế không còn nữa B Nhớ nhung da diết vì phải xa cảnh Huế và con người Huế C Buồn vì người ta không biết trân trọng vẻ đẹp của Huế D

45. Củng Cố Đoạn Trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông” tác giả nói đến rừng già liên quan như thế nào với vẻ đẹp của sông Hương? 3 A Tạo ra nguồn nước dồi dào cho sông Hương B Khiến sông Hương có mùi thơm đặc biệt Điều tiết dòng chảy để sông Hương trở nên êm đềm, hiền hòa C D Nguyên nhân của tình trạng lũ lụt ở sông Hương

46. Củng Cố Trong tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông” thì tác giả đã gắn sông Hương với 4 A Điêu khắc Phục Hưng B Hội họa hiện đại C Âm nhạc cổ điển D Sân khấu cổ truyền

47. Củng Cố Trong tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông” thì tác giả đã liên tưởng đến 5 “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm Tài Nhân A Tùy bút “ Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân B Tiểu thuyết “Sông Đông êm đềm” của Sô-Lô-Khôp C D Nguyễn Du và truyện Kiều

48. Củng Cố Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, ở thượng nguồn, sông Hương có vẻ đẹp 6 Dịu dàng và trí tuệ A Phóng khoáng và man dại B Trầm mặc, lặng lẽ C Mơ màng, thơ mộng D