Nâng cao chất lượng học tập Ngữ văn 9 bằng dạy học tích hợp và đổi mới

1. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Sáng kiến kinh nghiệm “Nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ văn 9 bằng dạy học tích hợp và đổi mới phương pháp” tôi đã thường xuyên nhận được sự giúp đỡ của các đồng chí đồng nghiệp trong trường, đặc biệt là sự tạo điều kiện giúp đỡ của các đồng chí trong Ban giám hiệu trường PTDT Nội Trú THCS & THPT Bắc Hà đã giúp tôi hoàn thành Sáng kiến kinh nghiệm này. Tôi xin được bày tỏ sự biết ơn và gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới các đồng chí trong ban giám hiệu, các đồng chí đồng nghiệp Do năng lực của người nghiên cứu có hạn nên SKKN chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các đồng chí và bè bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn ! https://vankhan.vn/

2. MỤC LỤC Nội dung Trang 1. Lí do chọn đề tài 3 2. Nội dung SKKN 5 3. Cơ sở lý luận của vấn đề 5 4.Thực trạng của chất lượng học tập môn Ngữ văn 96 5. Phương pháp dạy học “Nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ văn 9 bằng dạy học tích hợp và đổi mới phương pháp”7 5. Kết quả thu được 29 6. Kết luận 29 2 https://vankhan.vn/

3. 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Như chúng ta đã biết nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của giáo dục trong thời kì đổi mới là nhằm xây dựng, đào tạo những con người, những thế hệ có năng lực tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại. Phát huy tiềm năng dân tộc và tính tích cực cá nhân làm chủ tri thức, có kĩ năng thực hành giỏi, có tư duy sáng tạo, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức, tính kỉ luật, sức khỏe để xây dựng và bảo vệ tổ quốc, thực hiện công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Để đạt được nhiệm vụ trên thì giáo dục phảiđược coi là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn xã hội, trong đó nhà trường giữ vai trò quan trọng nhất. Với nhà trường phổ thông ngoài việc trang bị cho học sinh những tri thức, phẩm chất của người lao động mới còn phải trang bị cho các em tình yêu thương, tinh thần hợp tác, đoàn kết và lòng nhân ái. Trong đó việc trang bị cho HS những tri thức khoa học cũng là một nhiệm vụ cơ bản vì tri thức là chìa khóa mở cửa cho tất cả các bộ môn khoa học. Mỗi môn học trong nhà trường đều có đặc thù riêng, một phương pháp nhận thức. Đặc điểm bộ môn và phương pháp nhận thức có nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình tìm tòi và thiết kế những giải pháp dạy và học bộ môn. Đối với môn Ngữ văn: Là một môn học có vị trí đặc biệt trong việc thực hiện mụctiêu chung của nhà trường THCS. Góp phần hình thành con người có ý thức tu dưỡng, biết yêu thương, quý trọng gia đình, bạn bè, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu cái ác. Bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mĩ trong nghệ thuật, trước hết là trong văn học, có năng lực thực hành và năng lực sử dụng tiếng việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp. Với các môn học nói chung và môn ngữ văn nói riêng đổi mới dạy học đã trở thành vấn đề cấp thiết và điểm mấu chốt của ngữ văn tập chung trong hai chữ “Tích” : tích hợp và tích cực. Có “tích cực” mới phát huy tốt tính chất tích hợp, qua tích hợp học sinh càng tích cực hơn. Trong cả ba phân môn của ngữ văn: Văn- Tiếng Việt –Tập làm văn. Tích hợp không phải là vấn đề khó, nhưng cũng không hề đơn giản. Nếu người thầy giáo không thực sự chú ý đến hệ thống câu hỏi tích hợp và hệ thống câu hỏi lại đặc biệt cần thiết với phần giảng văn. Bởi cái cốt lõi để người giáo viên có thể hướng dẫn, cùng học sinh tìm hiểu văn bản, cảm nhận được văn bản một phần chủ yếu là thông qua hệ thống câu hỏi. Để hệ thống câu hỏi phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh lại 3 https://vankhan.vn/

4. cần có tính tích hợp.Vấn đề nghe có vẻ rắc rối nhưng cũng thật dễ hiểu khi bắt tay vào việc. Nếu trong giờ giảng văn người thầy chú ý tích hợp thì học sinh sẽ chú ý đến mọi mặt của vấn đề hơn, các em phát huy mạnh mẽ hơn nữa tư duy của mình. Khi học văn còn phải liên hệ với Tiếng việt, với Tập làm văn, không chỉ có thế còn phải liên hệ chính phần giảng văn trong toàn bộ chương trình đã học với nhau mà rộng hơn là liên hệ giữa văn với kiến thức của các môn học khác như : Sinh, Sử, Địa, GDCD,Ngoại ngữ và tất nhiên để có thể trả lời tốt những câu hỏi tích hợp của thầy, học sinh không thể không “động não”, không thể không nghiên cứu kỹ càng khi soạn bài, luôn chú ý tới mối quan hệ giữa bài học này với bài học kia, môn học này với môn học khác. Nhờ vậy cũng hình thành cho các em khả năng tư duy tích hợp trong tình huống, trong cuộc sống hàng ngày. Thấy rõ tầm quan trọng của hệ thống câu hỏi “Tích hợp” trong giảng dạy ngữ văn, ngay từ đầu năm học được phân công giảng dạy ngữ văn 6, bản thân tôi đã chú đến hệ thống câu hỏi “Tích hợp” ở cả 3 phần: Văn –Tiếng việt – Tập làm văn, đặc biệt chú ý đến hệ thống câu hỏi tích hợp ở phần giảng văn. Qua nghiên cứu tài liệu và thực tế giảng dạy tôi mạnh dạn đưa ra một số kinh nghiệm: “Nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ văn lớp 9 bằng dạy học tích hợp và đổi mới phương pháp” 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾNKINH NGHIỆM 4 https://vankhan.vn/

5. 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề: 2.1.1. Tích hợp là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong lĩnh vực khoa học giáo dục (GD), khái niệm tích hợp xuất hiện từ thời kì khai sáng, dùng để chỉ một quan niệm GD toàn diện con người, chống lại hiện tượng làm cho con người phát triển thiếu hài hòa, cân đối. Tích hợp còn có nghĩa là thành lập một loại hình nhà trường mới, bao gồm các thuộc tính trộicủa các loại hình nhà trường vốn có. Trong dạy học (DH) các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (Theo cách hiểu truyền thống từ trước tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: lồng ghép nội dung GD dân số, GD môi trường, GD an toàn giao thông trong các môn học Đạo đức, Tiếng Việthay Tự nhiên và xã hội… xây dựng môn học tích hợp từ các môn học truyền thống. Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung DH trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình DH. 2.1.2. Quan điểm về nội dung và phương pháp giáo dục của Nhà nước ta là giáo dục toàn diện.Điều 5 Luật Giáo dục ghi rõ : “ Nội dung giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại và có hệ thống “ . “ Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học.” - Quan điểm đó được cụ thể hóa trong việc thiết lập chương trình và biên soạn ở sách giáo khoa theo hướng tích hợp và PPDH tích hợp đượcBộ chỉ đạo cho cán bộ quản lí giáo dục và giáo viên trực tiếp đứng lớp học tập và áp dụng. - Việc vận dụng PPDH tích hợp là một trong những cơ sởđánh giá hiệu quả của một tiết dạy về mặt phương pháp. 5 https://vankhan.vn/

6. - Đặc trưng bộ môn Ngữ văn có khả năng lớn trong việc vận dụng PPDH tích hợp: + Nội dung, kiến thức, mục tiêu cần đạt ở ba phân mônĐọc hiểu, Tiếng Việt, Làm văn có quan hệ mật thiết với nhau và đều hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao trình độ sử dụng Tiếng Việt và khả năng cảm thụ văn học cho học sinh. + Cả ba phân môn là những môn học có tính chất công cụ và có tính nghệ thuật, liên quan đến việc sử dụng tiếng Việt. - Cả ba phân môn đều do một giáo viên dạy trên một đơn vị lớp. 2.1.3. Cơ sở khoa học của phương pháp dạy tích hợptrong môn Ngữ văn: Tích hợp là một khái niệm rộng, ở mỗi lĩnh vực khoa học khác nhau cũng được hiểu và ứng dụng khác nhau. Trong dạy học, tích hợp được hiểu là sự phối kết hợp các tri thức một số môn học có những nét chính, tương đồng vào một lĩnh vực chung, thường là quanh những chủ đề, những kiến thức nguồn. Để vận dụng quan điểm tích hợp vào việc giảng dạy môn Ngữ văn 7, chúng ta cần chú ý đến ba hình thức tích hợp sau: Tích hợp ngang; Tích hợp dọc; Tích hợp liên môn(Tích hợp ngoài văn) 2.2. Cơ sở thực tiễncủa vấn đề: 2.2.1. Thực trang của việc dạy học trước đây: Qua nhiều năm giảng dạy tôi nhận thấy phương pháp giảng dạy truyền thống giữa các phân môn chưa có sự liên kết chặt chẽ với nhau tách rời từng phương diện kiến thức, học sinh hoạt động chưa tích cực, hiệu quả đem lại cũng chưa cao.Học sinh không nhận ra được sự gắn kết của các đơn vị kiến thức trong SGK, một vấn đề mà người biên soạn sách rất lưu tâm; Học sinh không cảm nhận được chiêu sâu, những vẻ đẹp riêng của mỗi tác phảm văn học trong hệ thống thể loại, đề tài, chủ đề. Ảnh hưởng đến chất lượng viết bài làm văn ở học sinh .Đó là sự vận dụng kết hợp các kiến thức Tiếng Việt, Văn học vào Làm văn và sự vận dụng 6 https://vankhan.vn/

7. kiến thức không phong phú.Tức là ảnh hưởng đến chất lượng học tập; Ảnh hưởng đến phương pháp và năng lực cảm thụ văn học của học sinh. Chính vì lẽ đó, dạy học theo quan điểm tích hợp là một xu hướng tất yếu của dạy học hiện đại, là biện pháp để tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Học sinh được rèn luyện thói quen tư duy, nhận thức vấn đề một cách có hệ thống và lôgic. Qua đó học sinh cũng thấy được mối quan hệ biện chứng giữa các kiến thức được học trong chương trình, vận dụng các kiến thức lí thuyết và các kĩ năng thực hành, đưa được những kiến thức về văn, Tiếng Việt vào quá trình tạo lập văn bản một cách hiệu quả. Theo tinh thần đổi mới SGK Ngữ văn cấp học THCS nói chung và ngữ văn 9 nói riêng gồm ba phân môn: Văn bản, Tiếng Việt, Tập làm văn. Đây chính là việc xây dựng chương trình theo tinh thần tích hợp. Nội dung kiến thức, kĩ năng và mục tiêu cần đạt ở ba phân môn này có quan hệ mật thiết với nhau và đều hướng đến mục đích cuối cùng là nâng cao trình độ sử dụng tiếng mẹ đẻ và năng lực cảm thụ văn học cho học sinh. 2.2.2. Kết quả khảo sát thực tế: Số bài khảo sát trên Lớp Sĩ số trung bình 9A 35 em 15/35 2.3. Phương pháp dạy học “Nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ văn lớp 9 bằng dạy học tích hợp và đổi mới phương pháp” 2.3.1. Xác định dung nội dung, mục tiêu tích hợp Để vận dụng PPDH tích hợp có hiệu quả, người dạy cần phải xác định chính xác, đúng đắn mục tiêu, nội dung, nguyên tắc, phương pháp tích hợp trong bài dạy.Theo kinh nghiệm của tôi, các nội dung trên sẽ là : a.Mục tiêu:( Trả lời câu hỏi : sử dụng PPDH tích hợp 7 https://vankhan.vn/

8. trong bài dạyđể làm gì ? ) + Khắc sâu kiến thức bài học. + Thể hiện tính liên kết, mối quan hệ hữu cơ của chương trình + Rèn luyện kĩ năng tiếp nhận văn học cho HS b. Nội dung :( Trả lời câu hỏi : Trong bài dạy, nội dung nào cần phải dạy theo lối tích hợp ? )Đó là : + Các nội dung kiến thức có những điểm liên quan, tương đồng với các bài đã học. + Các nội dung kiến thức cần đến việc sử dụng kiến thức của các bộ môn khác, phân môn khác để làm phương tiện, công cụ khai thác. c. Nguyên tắc:( Trả lời câu hỏi : Sử dụng PPDH tích hợp trong bài dạy xuất phát từ những cơ sở nào ? )Đó là : + Căn cứ vào mục tiêu cần đạt của tiết học. + Căn cứ vào nội dung chương trình ( các bài học trước hoặc sau bài cần dạy có liên quan ) d. Phương pháp :( Trả lời câu hỏi : Cách thức sử dụng PPDH tích hợp như thế nào ?).Đó là: + Xác định nội dung, phạm vi kiến thức cần tích hợp. + Lựa chọn dữ liệu tích hợp. 2.3.2. Chuẩn bị các dữ liệu để tích hợp: Một trong những yếu tố quyếtđịnh thành công của việc vận dụng PPDH tích hợp là việc chuẩn bị dữ liệu đểtích hợp.( dữ liệu được hiểu là các đơn vị kiến thức cần có để tích hợp ). Như trên đã nói, giáo viên sẽ lúng túng và dễ mất uy trước học sinh. Để việc chuẩn bị dữ liệu tích hợp có hiểu quả, tôi xác định mục tiêu, nguyên tắc, và phương pháp chuẩn bị như sau: a.Mục tiêu:( Trả lời câu hỏi : sử dụng dữ liệu tích hợp trong bài dạy để làm gì ? )Đó là: + Giúp giáo viên chủ động trong việc sử dung PPTH + Giúp vận dụng PPDH tích hợp đúng mục tiêu và có hiệu quả. b. Nguyên tắc:( Trả lời câu hỏi: Các dữ liệu tích hợp trong bài dạy phải đáp ứng những tiêu chí nào ? )Đó là : 8 https://vankhan.vn/

9. + Các dữ liệu phải có điểm tương đồng ( đề tài, chủ đề, loại, thể, kiểu…) + Các dữ liệu phải phù hợp với đơn vị kiếnthức cần tích hợp c. Phương pháp :( Trả lời câu hỏi : Cách thức chuẩn bị dữ liệu tích hợp như thế nào ?).Đó là: + Các dữ liệu nằm trong tác phẩm của chương trình ngữ văn đã học. + Các dữ liệu phải được viết ra, phải được đối chiếu, so sánh. Ví dụ minh họa: Khi dạy trích bài “ Đồng chí ” , tôi thực hiện việc chuẩn bị các dữ liệu tích hợp như sau : - Về mục tiêu ( như đã xác định ở trên ) - Về nguyên tắc và phương pháp : + Tôi tiến hành lựa chọn các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn lớp 9 có cùng đề tài, chủ đề với trích đoạn bài dạy Đồng chí đã nêu. Đó là các bài thơ : Bài thơ về tiểu đội xe không kính ( Phạm Tiến Duật ), Những ngôi sao xa xôi( Lê Minh Khuê ) + Tiến hành xác định nội dung tích hợp. Đối với bài dạy này, tôi xác định lựa chọn nội dung tích hợp là ở đề tài, nội dung cảm hứng, chủ đề, cách thể hiện ở mỗi tác phẩm. + Tiến hành tạo các dữ liệu : Viết sẵn ý đồ vào thiết kế bài dạy hay các thẻ tư liệu cầm tay.Sau đây là một dạng thẻ dữ liệu cầm tay :Các bài thơ Đồng chí ( Chính Hữu ) , Bài thơ về tiểu đội xe không kính( Phạm Tiến Duật ), Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê ) có những điểm chung sau : * Viết cùng một đề tài quê hương đất nước.Phần lớn viết trong bối cảnh đất nước bị ngoại xâm. * Cảm hứng : bày tỏ lòng yêu quê hươngđất nước, tự hào, ngợi ca đất nước, tin tưởng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến. * Cách thể hiện : Thơ trữ tình. Điểm khác biệt: Chính Hữu viết về hình ảnh những người lính nông dân áo vải trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp; Phạm Tiến Duật viết về 9 https://vankhan.vn/

10. những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ; Lê Minh Khuê viết về ba cô gái thanh niên xung phong Tất cả góp phần làm phong phú thêm gương mặt đất nước trong nền thơ ca cách mạng Việt Nam. 2.4. Sử dụng linh hoạt các hình thức tích hợp :Có ba hình thức tích hợp cơ bản sau : 2.4.1. Tích hợp ngang : Tích hợp ngang là kiểu tích hợp giữa ba phân môn Văn - Tiếng Việt -Tập làm văn. Điều này thể hiện trong việc bố trí các bài học giữa ba phân môn một cách đồng bộ và sự liên kết với nhau trên nhiều mặt nhằm hỗ trợ nhau, bổ sung làm nổi bật cho nhau. Phân môn này sẽ củng cố, hệ thống hóa lại kiến thức cho phân môn khác. Ví dụ: Khi dạy bài: Mùa xuân nho nhỏ - Ngữ văn 9- tập 2 - trang Để phân tích mục1. Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, tôi sử dụng tích hợp như sau: STT 1 2 C©u hái H- íng tr¶ lêi H- íng tÝch hîp -Tả cảnh thiên nhiên mùa xuân với những hình ảnh quen thuộc, dòng sông xanh ,bông hoa tím biếc ,tiếng chim chiền chiện … - Đảo vị ngữ trong hai câu đầu ; “Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc” Động từ “mọc”làm vị ngữ đặt trước bộ phận chủ ngữ ,ở đầu khổ thơ ,đầu đoạn thơ là một dụng ý nghệ thuật của tác giả. Nó không chỉ tạo cho người đọc ấn tượng đột ngột bất ngờ, mới lạ, mà còn làm cho hình ảnh sự vật trở nên sống đông như đang diễn trước mắt. Tưởng như bông hoa tím biếc kia đang từ từ, lồ lộ mọc lên, vươn lên, xoè nở trên mặt nước xanh sông xuân. -Tích hợp ngang (phần việt) Tác giả đã phác hoạ hình ảnh thiên nhiên Mùa xuân như thế nào ? - Cấu tạo ngữ pháp trong 2 câu đầu có gì đặc biệt ?Có tác dụng gì khi xây dựng cấu tạo đặc biệt đó ? Tiếng 10 https://vankhan.vn/

11. 3 4 5 Ngoài ra ở những câu tiếp theo, tác giả sử dụng kiểu câu gì? Thể hiện cảm xúc gì? (GV bình chuyển) Thử phỏng đoán trong hai câu thơ tiếp theo “giọt long lanh” là giọtgì? Hãy xác định biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ? Nói rõ điều gì? - Kiểu câu cảm “Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời” Tiếng chim chiền chiện hót ríu ra trong bầu trời xuân, càng làm cho không khí trở nên vui tươi, rộn ràng, ấm áp và náo nức. →Thể hiện cảm xúc say sưa trước cảnh vật mùa xuân thiên nhiên của tác giả… - Không rõ là giọt gì. Giọt sương sớm, giọt mưa xuân, giọt long lanh hay là giọt nước trong suốt phản ánh bình minh… - Nếu liên hệ với hai câu trên thì có thể là giọt sương long lanh của tiếng chim chiền chiện đang hót vang trời…Hay rộng hơn là giọt cảm xúc của nhà thơ trước thiên nhiên tươi đẹp, trong sáng… - Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác tiếng chim thông thường được cảm nhận bằng thính giác , giọt sương có thể cảm nhận bằng thính giác, giọt cảm xúc bằng cảm giác …nhưng lại được cảm nhận bằng xúc giác… nhưng lại được cảm nhạn bằng xúc giác “đưa tay hướng về” →Cảm hứng say sưa đến bất tận của con người trước mùa xuân, sử dụng mọi giác quan để thâu tóm, để đón nhận mùa xuân Tích hợp ngang (phần Việt) Tích hợp ngang (phần Việt) Tiếng Tiếng Thông qua hệ thống câu hỏi tích hợp, giáo viên đã cùng học sinh cảm nhận được bức tranh mùa xuân thiên nhiên của bài thơ, đảm bảo đặc trưng của một văn bản nghệ thuật qua những biểu hiện nghệ thuật để thể hiện nội dung của văn 11 https://vankhan.vn/

12. bản, hơn nữa còn góp phần mở rộng cho học sinh những kiến thức văn học có liên quan khi các em cảm nhận thơ văn. Những kiến thức của ba phân mônVăn - Tiếng Việt - Tập Làm Văn tách rời độc lập nhưngkhi vận dụng quan điểm tích hợp vào làm cho ba phân môn này có mối liên hệ chặt chẽ, phụ thuộc lẫn nhau dựa vào nhau và làm sáng tỏ cho nhau. Trong một bài học ngữ văn, để tích hợp ngang được tốt, cần phải có kĩ năng nghiên cứu cấu trúc tích hợp của các phân môn trong một đơn vị bài học tuần. Muốn vậy cần có sự hiểu biết sâu sắc, chặt chẽ về mục tiêu cần đạt của mỗi phân môn, đồng thời phải thoát ra khỏi tiết dạy của từng phân môn để có cái nhìn bao quátcả đơn vị bài học tuần. Từ đó xác định mục tiêu chung của bài học, mục tiêu riêng của từng phân môn trong bài học đó. Khi thực hiện bài dạy, giáo viên phải bắt đầu ý thức về mục tiêu chung để dạy kiến thức và kĩ năng cụ thể, quy về kết quả cần đạt để hình thành năng lực tổng hợp cho học sinh. 2.4.2. Tích hợp dọc: Tích hợp dọc là cách vận dụng quan điểmtích hợp trong cùng một phân môn với nhau tức là giữa Văn bản với Văn bản, giữa TV với TV, giữa TLV với TLV trong cùng một khối (lớp) hoặc khác khối (lớp) theo chiều dọc từ trên xuống . Thực chất, tích hợp theo chiều dọc là hệ thống hóa các kiến thức có liên quan với nhau ở những thời điểm thích hợp sao cho học sinh có thể nắm bắt vấn đề một cách hệ thống. Khi thực hiện tích hợp dọc, các kiến thức được nhắc lại, được liên hệ với nhau giúp học sinh khắc sâu, nhớ lâu nội dung bài học. * Tích hợp dọc trong một phân môn cùng khối (lớp) STT C©u hái H- íng tr¶ lêi H- íng tÝch hîp 1 Em có liên hệ với bức tranh mùa xuân thiên nhiên nào trong quá trình tìm hiểu các văn bản đã học? - Mùa xuân trong “Truyện Kiều”- đoạn trích “Cảnh ngày xuân”: “Cỏ non xanh rợn chân trời Cành Lê trắng điểm một vài bông hoa” →Cảnh đẹp kiêu sa, trong sáng với những hình ảnh ước lệ tuyệt Tích hợp dọc 12 https://vankhan.vn/

13. →GV bình chú thêm. đẹp. Khác với mùa xuân nho nhỏ với những hình ảnh mùa xuân thiên nhiên thật gần gũi, bình dị mà đáng trân trong biết bao. - Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân dễ dàng liên hệ với những cảm xúc của nhà thơ Xuân Diệu trước mùa xuân: “Hỡi xuân hồng ta muốn căn vào ngươi” →Thể hiện sự khát khao tưởng như muốn ngấu nghiến, muốn “nuốt chửng” lấy mùa xuân của đất trời… Còn với Thanh Hải, một động tác nhẹ nhàng nhưng cũng rất trân trọng mùa xuân. “Đưa tay hứng về” cũng là tình yêu với mùa xuân nhưng đó là một tình yêu dịu nhẹ mà sâu sắc biết nhường nào… * Tích hợp dọc trong cùng một phân môn nhưng khác khối (lớp) Đây là kiểu tích hợp theo chiềudọc từ dưới lên. Bậc Trung học phổ thông Lớp 9 Lớp 8 Lớp 7 Lớp 6 Bậc Trung học cơ sở Bậc Tiểu học 13 https://vankhan.vn/

14. Giảng dạy theo quan điểm tích hợp này giúp học sinh củng cố, hệ thống lại kiến thức có liên quan với nhau từ các lớp dưới lên, nhằm khắc sâu, mở rộng, cung cấp thêm kiến thức cao hơn dựa trên những kiến thức đã học ở lớp dưới. Ví dụ: Khi dạy phân môn TLV “Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm” (Ngữ văn 7 - Tập 1 - Trang 137), giáo viên tích hợp phần văn Tự sự và văn Miêu tả ở lớp 6. - Giáo viên đặt câu hỏi: - Thế nào là văn tự sự? Văn miêu tả được hiểu như thế nào ? - Học sinh trả lời: - Tự sự là trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc khác cuối cùng dẫn đến một kết thúc nhằm thể hiện một ý nghĩa. - Miêu tả là tái hiện lại những đặc điểm, tính chất nổi bật của sự vật, sự việc, con người, phong cảnh … Qua hai khái niệm trên giáo viên giúp học sinh thấy được vai trò của yếu tố tự sự và miêu tả trong văn bản biểu cảm. - Giáo viên đặt câu hỏi: Yếu tố tự sự và miêu tả đóng vai trò gì trong văn biểu cảm ? - Học sinh trả lời: Yếu tố tự sự và miêu tả có tác dụng gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc. - Giáo viên lưu ý: Kiểu văn biểu cảm lấy cảm xúc làm trục chính chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyệnhay miêu tả sự vật, phong cảnh. Để thực hiện tốt hình thức tích hợp này, đòi hỏi giáo viên phải nắm được toàn bộ chương trình của bậc trung học cơ sở, thậm chí dạy THCS vẫn phải nắm tri thức, kĩ năng của bậc tiểu học.Tích hợp dọc về kiến thức đòi hỏi khả năng tổng hợp khái quát và đánh giá vấn đề của giáo viên.Vì thế giáo viên cần khái quát được những vấn đề cơ bản của từng mảng kiến thức, từ đó xem xét khả năng tích hợp có thể thực hiện được để củng cố hệ thống hóa hay khai thác sâu hơn một nội dung kiến thức cụ thể nào đó nhằm nâng cao hiệu quả tiếp nhận cho học sinh. 14 https://vankhan.vn/

15. 2.4.3.Tích hợp ngoài Văn: Đây là quan điểm tích hợp mở rộng kiến thức trong bài học Ngữ văn với các kiến thức của các bộ môn KHTN-KHXH các nghành khoa học, nghệ thuật khác với các kiến thức đới sống mà học sinh tích lũy được từ cuộc sống cộng đồng, qua đó làm giàu thêm vốn hiểu biết và phát triển nhân cách cho học sinh. Thực tế cho thấy, áp dụng hình thức này, học sinh tỏ ra rất hào hứng với nội dung bài học, vốn kiến thức tổng hợp của học sinh được bổ sung nhẹ nhàng tự nhiên nhưng rất hiệu quả. Mặt khác, các kiến thức liên nghành thông qua hình thức tích hợp này còn giúp học sinh có thêm căn cứ, cơ sở để hiểu rõ hơn nội dung, ý nghĩa của văn bản. Ví dụ 1: Khi dạy văn bản “Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất” (Ngữ văn 7 - Tập 2 - Trang 3) để học sinh hiểu một cách rõ ràng, cụ thể hiện tượng ngày và đêm dài ngắn khác nhau trên trái đất qua bài 1: “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng Ngày tháng mười chưa cười đã tối ”. Giáo viên tích hợp kiến thức qua môn Địa lí lớp 6 (Bài 9 - SGK Trang 28): Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa… - Giáo viên đặt câu hỏi: Vị trí của nước ta nằm ở nửa cầu nào ? Hãy giải thích tại sao có hiện tượng tháng 5 ngày dài đêm ngắn và tháng 10 lại ngày ngắn đêm dài ? - Học sinh trả lời: Vào tháng 5, nửa cầu Bắc ngả về phía mặt trời nên nhận được nhiều ánh sáng. Vì thế mà ngày dài hơn và đêm ngắn lại. Vào tháng 10, nửa cầu Bắc không ngả về phía mặt trời nên nhận được ít ánh sáng. Vì thế mà ngày ngắn lại và đêm dài ra. Ví dụ 2: Khi dạy bài: Những đứa trẻ- Ngữ văn 9 –tập 1 Phần khởi động: GV giới thiệu bài bằng trò chơi:Nhìn hình đoán chữ : Máy chiếu 15 https://vankhan.vn/

16. Gợi ý Hình 1:–1 danh từ chỉ người. ( trẻ em ) ? ...như TRẺ EM Hình 2: - 1 danh từ chỉ 1 thể loại truyện dân gian. ( cổ tích ) cổ tích Hình 3: 1 tính từ ( cay đắng ) 16 https://vankhan.vn/

17. Cay đắng Hình 4: Tên riêng của 1 nhân vật văn học ( A-li-ô-sa ) A-ly-ô-sa Hình 5: 1 danh từ chỉ tên 1 nước ( 2 tiếng ) ( Nước Nga ) 17 https://vankhan.vn/

18. CUNG ĐIỆN MÙA ĐÔNG Sông Sông Von Von- -ga ga 18 https://vankhan.vn/

19. Búp bê Múa ba-lê - GV chốt, giới thiệu về bài: Tiết học này chúng ta được tìm hiểu một nhà văn của nước Nga, đó là nhà văn Mac-xim Go-rơ-ki , với bút danh Cay đắng. Tác phẩm “ Những đứa trẻ ” là một cuốn tiểu thuyết tự thuật viết về trẻ em, qua nhân vật người kể chuyện là A-li-ô-sa, tác giả sử dụng nghệ thuật kể chuyện kết hợp giữa 19 https://vankhan.vn/

20. các câu chuyện cổ tích và các câu chuyện đời thường, văn bản thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc… - Mục đích phần giới thiệu bài để tạo hứng thú cho học sinh đồng thời gợi ra cho các em những kiến thức liên môn về các môn Địa lý ( Qua việc giới thiệu về nước Nga ) môn Âm nhạc với bài hát Cachiusa….mà các em sẽ tìm hiểu trong bài học. 2.5. Ra đề kiểm tra đánh giá theo hướng tích hợp. Kiểm tra là khâu đánh giá kết quả học tập của học sinh, giúp giáo viên dựa vào kết quả dạy học mà điều chỉnh phương pháp dạy học hợp lí nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Kiểm tra theo hướng tích hợp là một hướng kiểm tra hiện đại được áp dụng trong nhà trường những năm gần đây, nhất là trong các kì thi lớn. Đề kiểm tra luôn thể hiện xu hướng tích hợp kiểu thức theo hai kiểu hình thức tích hợp đã nêu.Đối với môn ngữ văn, trong đề kiểm tra, người ra đề đồng thời kiểm tra các tri thức Tiếng Việt,Văn học và Làm văn.Thâm chí, xuất phát từ một ngữ liệu (đoạn văn, tác phẩm ngắn ),người kiểm tra đồng thời kiểm tra kiến thức của các phan môn ( tích hợp ngang trong kiểm tra ) Trong đề kiểm tra, cần kiểm tra đơn vị kiến thức có liên quan đến nhiều đơn vị bài học về đề tài, chủ đề, nội dung cảm hứng ( tích hợp dọc ) . Ví dụ 1: Tích hợp ngang. Kiểm tra kiến thức ở bài cũ của phần văn bản có kết hợp với Tiếng việt, Tập làm văn trong toàn bộ chương trình. H: Hãy tìm các hình ảnh trong bài thơ “Viếng lăng Bác” và phân tích tác dụng những hình ảnh đó . Ở câu hỏi này học sinh vận dụng kiến thức về “ẩn dụ”trong Tiếng việt để trả lời . Ví dụ 2:Tích hợp dọc. Kết hợp kiểm tra bài cũ với giới thiệu bài mới H: Trả lời nhanh các câu hỏi: 1/Một bài thơ nổi tiếng của bà Huyện Thanh Quan mà em đã học ở lớp 8? 2/Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu thơ sau ? 20 https://vankhan.vn/

21. “Mỗi năm hoa đào nở Lại thấy …………..” (Ngữ văn 8) 3/ Một tên gọi khác của truyện Kiều ? 4/ Thuý Kiều có sắc đẹp như thế nào ? 5/ Nguyễn Đình Chiểu còn có tên gọi khác là? 6/ Người lợi dụng đêm tối đẩy Lục Vân Tiên xuống sông là ? 7/ Một bài thơ nổi tiếng của Phạm Tiến Duật viết về người lính Trường Sơn là ai? Q U A Đ E O N G A N G Ô N G Đ Ô G I A Đ O A N T R Ư Ơ N G T Â N T H A N H N G H I Ê N G N Ư Ơ C N G H I Ê N G T H A N H Đ Ô C H I Ê U T R I N H H Â M T I Ê U Đ Ô I X E K H Ô N G K I N H Mỗi đáp án của câu hỏi tương ứng với hàng ngang, tìm ra đáp án của 7 câu hỏi trên ta tìm ra hàng dọc có tên ĐỒNG CHÍ trên cơ sở đó giáo viên dẫn vào bài mới luôn Từ sau cách mạng tháng tám năm 1945 trong Văn học hiện đại Việt Nam xuất hiện một đề tài mới đó là tình “ Đồng chí, đồng đội”của người chiến sĩ cách mạng, anh bộ đội Cụ Hồ. Là một nhà thơ đầu tiên đóng góp thành công vào đề tài này bằng một bài thơ đặc sắc mang tên “Đồng chí”- đó là Chính Hữu. Và đây cũng chính là mục tiêu mà tiết học này muốn giới thiệu đến các em. H: Kết hợp kiểm tra bài cũ với giới thiệu bài mới ở bài “Mây và Sóng” của nhà thơ Tagor. *Tổ chức trò chơi ô chữ. CÂU HỎI: 21 https://vankhan.vn/

22. 1/ Văn bản của Et.Môn-Đô-Ami-xi viết dưới dạng một bức thư của người cha gửi cho con, nhắc nhở về thái độ đối với mẹ. (Ngữ văn 7) 2/ Ba tiếng đầu trong tên một bài thơ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm được nhạc sĩ- Huyền Dân phổ nhạc. (Ngữ văn9 ). 3/ Tên đoạn trích trong tác phẩm “Thời thơ ấu” của nhà văn Nguyên Hồng. ( Ngữ văn9 ) 4/ Văn bản viết như lời mẹ ru với những hình ảnh đẹp trong ca dao của nhà thơ Chế Lan Viên ( Ngữ văn 9 ) 5/ Văn bản nhật dụng của tác giả Lí Lan viết về cảm xúc của người mẹ trong đêm trước ngày khai trường đầutiên của con (Ngữ văn 8) M E T Ô I K H U C H A T R U T R O N G L O N G M E C O N C O C Ô N G T R Ư Ơ N G M Ơ R A Giới thiệu bài mới qua câu hỏi . ? Điểm chung của các văn bản trên là gì? Đều viết về người mẹ, tình cảm mẹ con Với ô chữ TAGOR –một tác giả Ấn Độ nổi tiếng với bài thơ nói về tình cảm mẹ con- bài thơ “Mây và Sóng” tiết học hôm nay cô sẽ cùng các em đi tìm hiểu. Ví dụ 3:Tích hợp ngoài văn: Câu hỏi củng cố sau khi học song văn bản: Những đứa trẻ. + Đề: Dựa vào bài học và đoạn tư liệu về trẻ em, hãy viết 1 đoạn văn phát biểu cảm nghĩ về tình thương yêu con người. + Yêu cầu:HS cần trình bày được các nội dung sau: 22 https://vankhan.vn/

23. Trong cuộc đờiCần có 1 tấm lòng- đó là tình thương yêu, sự đồng cảm giữa người với người HS liên hệ môi trường học tập và sinh hoạt ở trường PTDT nội trú:Lòng thương yêu của học sinh nội trú cần được thể hiện đó là sự đoàn kết, quan tâm, giúp đỡ, chia sẻ khó khăn trong học tập cũng như trong sinh hoạt hàng ngày... Lễ đón học sinh mới trong ngày khai giảng của Trường PTDT Nội Trú THCS và THPT Bắc Hà 23 https://vankhan.vn/

24. Một tiết học được trang bị đầy đủ các phương tiện kỹ thuật hỗ trợ Học sinh Trường PTDT Nội Trú trong buổi sinh hoạt“Hội đồng hương ” 24 https://vankhan.vn/

25. Học sinh Trường PTDT Nội Trú trong giờsinh hoạtngoại khóa Học Sinh PTDT Nội Trú trong giờ đọc sách tại thư viện 25 https://vankhan.vn/

26. Các em được tham gia các hoạt động ngoại khóa Và... vui chơi...phát triển kỹ năng 26 https://vankhan.vn/

27. SONG...Ở ĐÂU DÓ TRONG XÃ HỘI, VẪN CÒN NHỮNG HOÀN CẢNH BẤT HẠNH, KHỔ ĐAU Trò chơi của trẻ em Bắc Hà Phải làm việc nặng 27 https://vankhan.vn/

28. Sống lang thang, vất vưởng Vậy, mỗi chúng ta ....“ Hãy biết giúp đỡ,chia sẻ và đồng cảm để hiểu và để yêu thương nhau nhiều hơn...” 28 https://vankhan.vn/

29. 3. Kết quả thu được: 3.1. Qua việc thực hiện các nội dung nêu trên, tôi nhận thấy: Sau khi áp dụng hệ thống câu hỏi tích hợp, tôi tự rút kinh nghiệm về hệ thống câu hỏi đã phù hợp với đối tượng học sinh trực tiếp giảng dạy. Học sinh trả lời tương đối tốt hệ thống câu hỏi Giáo viên đa ra theo mức độ cần thiết. Ở một số bài sau, sau khi nhận thấy kết quả áp dụng hệ thống câu hỏi chưa phù hợp, tôi đã ghi chép lại phần rít kinh nghiệm ở bài soạn hoặc sổ ghi chép, tích luỹ tưliệu nhằm hoàn hiện trong những tiết học sau. Nhờ đó, hiệu quả bài giảng sâu đậm hơn, học sinh áp dụng tốt kiến thức, liên hệ tốt với cả tích hợp ngang và tích hợp dọc. 3.2. Kết quả sau thực hiện sang kiến: Số bài khảo sát trên Lớp Sĩ số trung bình 9A 35 em 33/35 4. KẾT LUẬN: 4.1. Đề xuất để áp dụng, phát huy sáng kiến. Để vận dụng hiệu quả PPDH tích hợp vào giảng dạy bộ môn ngữ văn nói chung, cần tuân thủ các nội dung đã đề cập nêu trên.Đặc biệt cần xác định tính cần thiết của việc sử dụng PPDH tích hợp, mục tiêu, nội dung và phương pháp sử dụng. - Cần chuẩn bị kĩ trước khi sử dụng để việc sử dụng PPDH này có tính chủ độngvà hiệu quả. Tuyệt đối không nên sử dụng PPDH này một cách miễn cưỡng,bị độngvà tùy hứng. - Khi sử dụng PPDH này phải dựa vào đặc điểm, mục tiêu cần đạt của bài học.Tùy bài mà sử dụng.Không lạm dụngPPDH này một cách thái quá nội dung bài học sẽ loãng 29 https://vankhan.vn/

30. - Cần kết hợp giữ việc dạy và kiểm tra theo hướng tích hợp. 4.2.Kết luận: Việc áp dụng hệ thống câu hỏi này có tác dụng lớn trong học tập môn Ngữ văn, giúp học sinh củng cố, ôn luyện, mở rộng, liên hệ kiến thức tốt. Thông qua việc trả lời câu hỏi tích hợp, học sinh có điều kiện rèn kuyện tư duy, rèn luyện bản thân tốt hơn. Đưa hệ thống câu hỏi tích hợp vào bài giảng văn là cần thiết. Điều này đã được chứng minh rất rõ ràng qua cả lý thuyết và thực tiễn. Là người trực tiếp giảng dạy, bản thân tôi đã tự rút ra được một số kinh nghiệm: -Người thầy giáo không ngừng tích luỹ, trau dồi kiến thức không chỉ của một bộ môn giảng văn, mà cả ở lĩnh vực kiến thức đời sống khác. Trên đây là một kinh nghiệm thực tế mà tôi đã áp dụng đối với lớp tôi đang giảng dạy. Tôi thấy việc giảng dạy theo hệ thống câu hỏi tích hợp tạo được niềm tin cho các em học tập và nâng cao hiệu quả giờ dạy phát huy được tính tích cực –sáng tạo của học sinh đồng thời rèn được nhiều kỹ năng khác. Tôi rất mong được sự tham gia góp ý của các đồng nghiệp để qua đây chúng tôi học hỏi thêm một số kinh nghiệm về phương pháp dạy học. Từ đó, góp phần thực hiện tốt công tác giáo dục đào tạo của đất nước. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Bắc Hà, ngày 13 tháng 4 năm 2014 Người viết Vũ Ngọc Thủy 30 https://vankhan.vn/

31. ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG GIÁM KHẢO TRƯỜNG PTDT NỘI TRÚ THCS & THPT BẮC HÀ ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………… 31 https://vankhan.vn/

32. 32 https://vankhan.vn/

33. 33 https://vankhan.vn/