Tế bào - Đơn vị cơ bản của sự sống

1. Nhóm: Lê Thị Kim Nhung Nguyễn Thị Diệu Lan Lớp: Sinh – Liên thông K10 Bài:TẾBÀO–ĐƠNVỊCƠBẢNCỦASỰSỐNG 1.Mụctiêubàihọc –Nêu đuợc “Tế bào là gì?” (rèn năng lực định nghĩa cho học sinh). –Vẽ và chú thích đuợcsơđồcấutạotế bào với ba thành phần: màng sinh chất, tế bào chất và nhân. –Phân biệt đuợc tế bào thực vật, tế bào động vật một cách sơlược. –Quan sát đuợc tế bào duới kính hiển vi (vídụ tếbào vảy hành). –Hình thành kĩ năng ghi vởthực hành khi quan sát và thảoluận về “tế bào”. 2.Hướngdẫntổchứchoạtđộnghọc A – HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG Giáo viên cũng có thểđiều chỉnh nội dung hoạtđộngkhởiđộngnhư sau: Em hãy quan sát hình 5.1 và cho biếtđơnvịnhỏnhấtcấu tạo nên ngôi nhà (a), củ hành (b) và quả bưởi (c) là gì? –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonênngôinhàlà:............................... –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonêncủhànhlà:................................. –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonênquảbưởilà:............................... –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonênngôinhàlà:............................... –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonêncủhànhlà:................................. –Đơnvịnhỏnhấtcấutạonênquảbưởilà:............................... Giáo viên hướngdẫn các em so sánh theo từng cặp (ngôi nhà –bức tường – viên gạch; củ hành–vảy hành – ô nhỏ trên biểu bì hành; quả bưởi– múi bưởi– tép bưởi), thảoluận để nêu bật được vai trò củatừng viên gạch xây nên ngôi nhà, từng ô nhỏ củ hành “xây nên”củ hành, từng tép bưởi“xâynên” múi bưởi và quả bưởi: là đơn vịcơbản (đơn vị cấu trúc và chức năng). Cho các em suy nghĩ và đặt thêm các câu hỏi: (có thể lấy ví dụ các sinh vậtsống: cây hành, con người...) –Liệucácsinhvậtsốngcóđuợc“xây”nêntheonguyêntắctươngtựnhưvậy?Làmthế nàođểchứngminhđuợcđiềuđó? –Hạtbưởicóphảilàđơnvịnhỏnhấtcấutạonênquảbưởikhông?–... B –HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC 1.Quansátbiểubìvảyhành Từdựđoán câu trả lờicuốiphần A. Giáo viên có thể giới thiệu cho các em biếtvềlịch sử phát hiện ra tế bào của các nhàkhoa học. Tuỳ vào điều kiện thiết bị, giáo viên có thểtổchức trên lớp (cho các em quan sát tranh tế bào biểu bì hành) hoặc dưới phòng thực hành (cho các em quan sát trực tiếp trên kính hiển vi tiêu bản tế bào biểubì vảy hành), yêu cầu các em vẽ lại hình quan sát thấy vào vở thực hành. Giáo viên chỉ cho các em thấy hình ảnh 1 tế bào và yêu cầu các em so sánh vai trò của tế bào vảy hành đốivới cây hành và vai trò của viên gạch đối với ngôi nhà. Ngôi nhà BÀI KIỂM TRA Môn: Phát triển chương trình dạy học bộ môn https://sangkienkinhnghiemlop10.com/

2. Cây hành Viên gạch là đơn vịcơ bản Tế bào làđơn vị cơ bản .Giáoviênhướngdẫnhọcsinhtựđọcthôngtinvàghitómtắtvàovở –Cơthể sinh vật (thựcvật,động vật...) đượccấu tạo từtế bào. Tế bào là đơn vịcơbản (cấu trúc và chức năng) củasựsống. Có những cơthể chỉ có mộttế bào (vi khuẩn), có nhữngcơthể gồm nhiều tế bào tạo nên (cây bưởi, con người...). –Tế bào có kích thuớc rấtnhỏ bé, đa số phải dùng kính hiển vi mới quan sát được. Tuy nhiên có những tế bào có thể quan sát được bằng mắt thường (tế bào tép bưởi...). 3.Quansáthìnhvàvẽ Giáo viên hướng dẫn các em tự quan sát hình 7.2 và 7.3 trong sách hướngdẫnhọc và vẽ lại vàovở. Sau khi vẽ xong, so sánh sựgiống và khác nhau về thành phầncấu tạo củatế bào thực vật vàtế bào động vật. –Giống nhau: + Màng tế bào + Tế bào chất + Nhân – Khác nhau: tế bào thựcvật có thêm các thành phần: + Vách tế bào + Không bào lớn + Lục lạp (tế bào thịt lá) Giáo viên cũng có thểđiềuchỉnhnội dung phần hình thành kiếnthức mớibằng cách đưa ra nội dung về tế bào và yêu cầu học sinh thựchiện lệnh:“Em hãy đọc thông tin sau và điền chú thích vào các bộ phận trong hình 7.2 và 7.3”. Mỗimột ônhỏ trên biểu bì vảy hành hay tép bưởi trên múi bưởi là một tế bào.Tếbào là đơn vịcấu tạocơbảncủa sinh vật.Nhữngsinhvậtđơnbào như vi khuẩn,cơ thểchỉ gồm mộttế bào. Các sinhvậtđabàocấutạo từ nhiều tế bào; ví dụ cơthểngườigồm hàng tỉ (khoảng 1014) tế bào. Một tế bàogồmcó các bộ phận cơ bản sau: –Nhân: là trung tâm điều khiển của tế bào, chứa vật chất di truyền (ADN) và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. –Tếbàochất:dạngthểlỏng, là nơidự trữ và diễn ra hầuhết các hoạtđộngsống của tế bào. –Màngsinhchất: bao ngoài tế bào, có chứcnăngbảovệ và trao đổi chất có chọnlọc cho tế bào. *Mộtsốthànhphầnchỉcóởtếbàothựcvật: Váchtếbào: bao ngoài màng sinh chấtở tế bào thực vật,đượccấu trúc từxenlulozơ, có chức năng bảo vệ và tạo nên hình dạng xác định cho tế bào thực vật. Khôngbàolớn:chiếm hầu hếtthể tích của tế bào chất, chứađầy dịch bào. Lụclạp: có ở các tế bào thịt lá và thân của 1 số cây, chứa diệp lục (giúp cây thực hiện quá trình quang hợp). Lưu ý: Giáo viên cần chú ý cho học sinh ghi được những nội dung cốt lõi sau vào vở ghi bài –Tất cả sinh vật đều được cấu tạo nên từtế bào. –Kính hiển vi quang học giúp ta quan sát được tế bào. –Tất cảtế bàođều được bao bọc bởi màng sinh chất (màng thấmchọn lọc). –Tế bào thực vật có thành tế bào. –Tế bào chất là dịch keo nhớt,chiết quang và thường xuyên –Tất cả tế bào thực vật đều có không bào lớn chứađường và các chất khác, một sốtế bào động vật có không bào nhỏ chứa thức ăn hoặc nước. https://sangkienkinhnghiemlop10.com/

3. –Thực vật có tế bào cólục lạp có khảnăng quang hợp. C –HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Nhiều giáo viên nhầm lẫn hoạt động này cứ phải là làm tiêu bản và quan sát tế bào mà không biếtrằngđây là hoạt độngthực hành điềuvừa khám phá ra ởhoạtđộng B (xem lại phần hướng dẫntừnghoạtđộng A, B, C, D, E trong mô hình dạyhọcmới). Giáo viên cho học sinh làm các bài tập trong sách Hướng dẫnhọc. Chú ý hình vẽ trong sách hướngdẫn học chưa chính xác ở ghi chú số 2 (thiếu đường kẻ đến màng tế bào động vật, và thừa đoạn kéo dài đến lục lạp). 2.ÐiềnvàobảngchữÐ(đúng)hoặcS(sai) Tất cảcác sinh vật sống đều được cấu tạo nên từtế bào. Tế bào chỉphát hiện thấy ở thân cây còn ở lá cây khôngcó tế bào. Phần lớn các tế bào có thể duợc quan sát thấy bằng mắt thuờng. S 2.ÐiềnvàobảngchữÐ(đúng)hoặcS(sai) Tất cảcác sinh vật sống đều được cấu tạo nên từtế bào. Tế bào chỉphát hiện thấy ở thân cây còn ở lá cây khôngcó tế bào. Phần lớn các tế bào có thể duợc quan sát thấy bằng mắt thuờng. S D – HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Lưu ý: qua tậphuấn giáo viên dạy theo mô hình trườnghọcmới tại Hà Nội và Đăk Lăk chúng tôi thấy có nhiều giáo viên chưa hiểuđúngvề hoạt độngvậndụng phân biệt với hoạtđộng luyện tập ở chỗ:đây là hoạtđộng trải nghiệm sáng tạo(tập nghiên cứu khoa học cho họcsinh; tập chohọc sinh thóiquen khoa học từ những hoạt động khoa học đơn giản như quan sát tế bào). Giáo viên hướng dẫn các em về nhà thực hiện nội dung 1 cùng bố mẹ, người thân Giáo viên hướngdẫn các em làm tiêu bản biểu bì vảy hành, quan sát dưới kính hiển vi theo nhóm: Cácbướctiếnhành: (1) Lấy một vảy lá của một củ hành, kích thuớc 1cm x 1cm. (2) Nhỏ 1 giọt nuớc cất lên lam kính. (3) Dùng một kim mũi mác hay dao mỏng tuớc lớpbiểu bì từbềmặt trong củavảy lá củ hành. 4) Cắt lấy một mẩu nhỏ biểu bì hành. Ðể nó lên lam kính vào chỗ giọt nuớc cất. (5) Thêm một giọtnuớccất và dậy lamen (lá kính mỏng) lên. Cốgắng không dể có quá nhiều bọtkhí duới lamen. (6) Quan sát lớp biểu bì duới kính hiển vi. (7)Vẽ và chú thích hình em quan sát duợc. Tuỳ vào từng vùng miềnvà điều kiện nhà trường, ngoài mẫu vật là hành tây, giáo viên có thể gợimởđể học sinh chuẩnbị thêm các mẫu vật khác cho tiếtthực hành: cà chua, lá của 1 sốcây, tế bào niêm mạc miệng... Chú ý: nhữngnơi chưa có điều kiện sửdụng kính hiển vi để quan sát tế bào thì hướng dẫn học sinh dùng kính lúp, hoặctự sáng tạo ra kính phóng đạiđể quan sát tế bào (cũng có những tế bào có kích thước lớn có thể quan sát đượcbằngmắt thườngnhư tế bào tép bưởi,tế bào trứng gà...). E –HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI MỞ RỘNG Tuỳ vào điều kiện của từng vùng, giáo viên có thể hướng dẫn các em tìm thông tin trên mạng hoặc trên internet để trả lời các câu hỏi trong sách hướng dẫn học: a) Những sinh vậtđuợc cấu tạo nên chỉ từ một tế bào: vi khuẩn, trùng giầy... Đ S Đ S https://sangkienkinhnghiemlop10.com/

4. b) Tế bào lớn nhất trong cơthểnguời: tế bào trứng c) Tế bào lớn nhất mà em biết:tế bào tép bưởi Làmmộtsốbàitậptrắcnghiệm,tựluận: 1.Tế bào: A. là đơn vị xây dựng nên thân nguời, không phải là đơn vị cấu tạo nên phần đầu. B. đều có kích thuớc nhỏ, luôn phải dùng kính hiển vi mới quan sát thấy. C. có các thành phần chủ yếu là màng sinh chất,tế bào chất và nhân. D. quá bé nên chỉ chứa tế bào chất, không thể chứa nhân ở bên trong. 2.Hình vẽ sau cho thấy một kiểu tế bào: a) Chú thích A– màng sinh chất; B–tế bào chất; C–nhân b) Là tế bào động vật (ví dụ tế bào gan), vì không có thành tế bào, có không bào nhỏ. 3.Ðiền từ thích hợp vào chỗ trống trong đoạn văn sau (chọn trong số các từ:đơnvị;tế bào;mô;đơnbào): Các sinh vật sống trên Trái Ðất nhưcây cối, con nguời,các động vật đều đuợc cấu tạotừ nhiềutếbào, gọi là sinh vậtđa bào. Các sinh vậtnhỏ, nhu vi khuẩn, chỉđuợc cấu tạo từ một tế bào, gọi là sinh vật đơnbàoTế bào chính là đơnvịcấu tạo nên cơthểsống. 4. Chú thích cho hình: 1. Vách tế bào; 2. Màng sinh chất; 3. Chất tế bào; 4. Nhân; 5. Không bào; 6. Lục lạp https://sangkienkinhnghiemlop10.com/