Download
1 / 32
E N D
* Энэ удаагийн төсөөлөл, бодлогын шинжилгээнд 2023 оны 6-р сард батлагдсан төсвийн тодотголын нөлөөг тусгаагүй болно.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар 2 АГУУЛГА МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН СТРАТЕГИ ............................................................................................ 3 МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ШИЙДВЭР ............................................................................................ 4 ТОЙМ .................................................................................................................................................... 5 1. ИНФЛЯЦ ...................................................................................................................................... 7 1.1. Инфляцын цаашдын төлөв ................................................................................................... 7 1.2. Инфляцын гүйцэтгэл ............................................................................................................. 9 1.3. Төсөөллийн зөрүү ................................................................................................................ 10 2. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ ..................................................................................................... 10 2.1. Эдийн засгийн өсөлтийн цаашдын төлөв ......................................................................... 10 2.2. Эдийн засгийн өсөлтийн гүйцэтгэл ................................................................................... 14 3. ДОТООД ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОРЧИН .................................................................................... 16 3.1. Хөдөлмөрийн зах зээл ......................................................................................................... 16 3.2. Мөнгө, санхүүгийн зах зээл ............................................................................................... 18 3.2.1. Мөнгө, зээлийн үзүүлэлтүүд ....................................................................................... 18 3.2.2. Хүү ................................................................................................................................. 20 3.2.3 Валютын ханш.............................................................................................................. 21 3.2.4. Хөрөнгийн зах зээл ...................................................................................................... 22 3.3. Нэгдсэн төсөв болон Засгийн газрын өр ........................................................................... 24 4. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ГАДААД ОРЧИН .................................................................................... 26 4.1 Эдийн засгийн гадаад орчны төсөөлөл ............................................................................. 26 4.2. Экспортын үнийн төлөв ...................................................................................................... 28 4.3. Төлбөрийн тэнцэл ............................................................................................................... 29
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 3 МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН СТРАТЕГИ Төв банкны тухай хуульд Монголбанкны үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахгэж тодорхойлсон байдаг. Энэ зорилтын хүрээнд Монголбанк хэрэглээний үнийн индексээр хэмжигдэх инфляцыг дунд хугацаанд зорилтот түвшний орчимд тогтворжуулах бодлогыг “Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар баримтлах үндсэн чиглэл”-д тусган хэрэгжүүлж байна. Инфляцыг нам түвшинд тогтворжуулснаар иргэдийн бодит орлого, хөрөнгийг үнэгүйдлээс хамгаалж, банк санхүүгийн тогтолцооны тогтвортой байдалхангагдах нөхцөлийг бүрдүүлэх төдийгүй хөрөнгө оруулалт, эдийн засгийн өсөлтийн тогтвортой байдлыг дэмжинэ. Монголбанк инфляцыг 2023-2024 онд жилийн 6 хувь орчимд, +/-2 нэгж хувийн интервалд тогтворжуулахыг зорьж байна. Монголбанкнаас мөнгөний бодлогын хүрээнд бодлогын хүүг өөрчилснөөр санхүүгийн зах зээлийн хүү, мөнгө, зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтэд, улмаар үйлдвэрлэлийн хэмжээ, хөрөнгийн үнэ, хүлээлт, валютын ханш, дотоод эрэлтэд нөлөөлөх замаар инфляцын түвшин, түүний хүлээлтийг тогтворжуулахыг зорьдог. Түүнчлэн, 2018 оноос эхлэн макро зохистой бодлогын хүрээнд cистемийн хэмжээнд мөрдүүлэхүйц банкны зохистой харьцааны хэрэгслүүдээр дамжуулан банкны зээлийн хэт өсөлт, үүний аль нэг салбар, бүтээгдэхүүн эсвэл гадаад валютад хэт төвлөрсөн байдлыг оновчтой удирдах зэрэгт чиглэсэн арга хэмжээг мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүдтэй хослуулан хэрэглэх стратегийг баримталж байна. Монголбанк мөнгөний бодлогын үр нөлөөг сайжруулахын тулд олон нийттэй харилцах харилцааны нээлттэй байдалд ач холбогдол өгч байна. Иймд Монголбанк макро үзүүлэлтүүдийн гүйцэтгэл, инфляц, эдийн засгийн ойрын төлөв байдал, түүнд нөлөөлж буй гадаад эдийн засаг, санхүүгийн салбар, нийт эрэлт, нийлүүлэлт, ажил эрхлэлт, үнэ, өртгийн хүчин зүйлс зэргийг Инфляцын тайланд танилцуулж, улирал тутам олон нийтэд мэдээлж байна. Төв банкны зорилтод нийцтэй, инфляцын төсөөлөлд үндэслэн авч хэрэгжүүлсэн мөнгөний бодлогын арга хэмжээ, үр дүнг олон нийтэд нээлттэй танилцуулснаар бодлогын ил тод байдлыг хангах, Монголбанканд итгэх итгэлийг дээшлүүлэх замаар зах зээлд оролцогчдод ирээдүйн талаар мэдээлэл өгөх, хүлээлтийг удирдах ач холбогдолтой. Монголбанкны мөнгөний бодлогын үйл ажиллагааны зорилт нь банк хоорондын захын жигнэсэн дундаж хүү байдаг. Энэ зорилтын хүрээнд Монголбанкнаас нээлттэй захын үйл ажиллагаа, хүүгийн нэгдсэн бодлого, репо санхүүжилт болон бусад мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүдийг ашиглаж байна. Мөнгөний бодлогын шилжих механизм ёсоор банк хоорондын захын хүүгийн өөрчлөлт нь хадгаламж, зээлийн хүү болон бусад хөрөнгийн үнэд нөлөөлснөөр инфляц болон тэдгээрийн ирээдүйн төлөвийн талаарх хүлээлтэд нөлөөлдөг. Ингэхдээ бодлогын хэрэгсэл нь эцсийн зорилт болох эдийн засгийн идэвхжил, инфляцад тодорхой хугацааны хоцролттой нөлөөлдөг. Төв банкны үнэт цаас (ТБҮЦ)-ны арилжаа нь банк хоорондын захын богино хугацаатай хүү, банкуудын эх үүсвэрийн хэлбэлзлийг удирдах замаар мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх үндсэн арга хэрэгсэл болж байна. Түүнчлэн бодлогын хүүгийн коридор системтэй уялдуулан мөнгөний бодлогын бусад хэрэгслүүдийн хүү тодорхойлогдож байна.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар 4 МӨНГӨНИЙ БОДЛОГЫН ШИЙДВЭР Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хорооны 2023 оны 9-р сарын 13, 15-ны өдрийн ээлжит хурлаарбодлогын хүүг 13 хувьд хэвээр хадгалахшийдвэр гаргалаа. Мөнгөний бодлогын 2023 оны 9-р сарын 15-ны өдрийнмэдэгдлийн дэлгэрэнгүйг эндээс уншина уу. Инфляцын тайланд орсон тоон өгөгдөл, зураг, хүснэгтийг дараахлинкээр орж татанавах боломжтой. © Монголбанк 2023
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 5 ТОЙМ Инфляц буурах хандлага үргэлжилж, хүлээлт харьцангуй тогтвортой байв. Инфляцын төсөөлөл өмнөх тайлантай харьцуулахад ялимгүй нэмэгдэж, зорилтот түвшин рүү буурах хурд бага зэрэг удааширлаа. Экспорт хүлээж байснаас өндөр байж эдийн засгийн идэвхжил сайжран, төгрөгийн ханш харьцангуй тогтвортой байв. Экспортын нөлөөгөөр гүйцэтгэл сайн байснаас гадна төсвийн зардал нэмэгдсэнээс эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл нэмэгдлээ. Гадаад эдийн засгийн орчины хувьд өмнөх тайлантай харьцуулахад эрэлт болоод экспортын үнийн төсөөлөл буурч, цаашдын төлөвт тодорхой бус байдал өсөөд байна. Эдийн засгийн нөхцөл байдал, ирээдүйн төлөв, гадаад, дотоодтодорхой бус байдлыг харгалзан инфляцыг дунд хугацаанд зорилтот түвшинд тогтворжуулах, макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангахын тулд Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо 2023 оны 3 дугаар улиралд бодлогын хүүг 13 хувьд хэвээр хадгалах шийдвэр гаргалаа. Энэхүү бодлогын шийдвэр гаргахад ашигласан суурь мэдээллийг Инфляцын тайлангаар танилцуулж байна. Инфляц төсөөлөлтэй нийцтэйгээр үргэлжлэн буурч байна. Дотоод хүнснээс бусад барааны бүлгийн1инфляц бүгд саарч, инфляц2022 оны 6 дугаар сард 17 хувьд хүрч өссөн оргил түвшнээсээ буурч 2023 оны 8 дугаар сарын байдлаар 10 хувьд хүрээд байна. Гадаад инфляц, тээврийн зардал буурч, худалдааны эргэлт сайжирч, ханш тогтвортой байгаа нь шатахуун, импортын барааны инфляцыг хурдтай саарууллаа. Инфляц 2024 онд зорилтот интервалын дээд хязгаарын орчим хэлбэлзэж, 2025 он руу интервалын голч руу алгуур дөхөхөөр байна.Цаашид гадаад инфляц, тээврийн зардал хэвийн түвшиндээ хүрэх, шатахууны үнэ тогтвортой байх хүлээлттэй уялдан импортын барааны үнэ үргэлжлэн буурахаар байна. Түүнчлэн нийлүүлэлтийн шалтгаантайгаар эрчимжээд буй дотоод хүнсний үнийн өсөлт саарна гэж үзсэнээр нийт инфляц буурах төсөөлөлтэй байна. Харин төсвийн төлөв сулрах, уул уурхайн бус үйлдвэрлэл идэвхжихээр байгаа тул 2024 он хүртэл эрэлтийн шалтгаантай инфляц нэмэгдэхээр байна. Үүний нөлөөгөөр инфляцынтөсөөлөл өмнөх улирлынхтай харьцуулахадбага зэрэг нэмэгдсэн. Эдийн засгийн идэвхжилд уул уурхайн салбар гол нөлөө үзүүлж байна. Нүүрсний экспорт түүхэн дээд хэмжээнд хүрч өсөөд байгаа нь эдийн засгийн идэвхжилийг дэмжиж байгаа гол хүчин зүйл боллоо. Харин уул уурхайгаас хамаарал багатай салбаруудын өсөлт саарч, эрэлт талаас томоохон бүтээн байгуулалтууд 2022 онд дууссан нөлөөгөөр хөрөнгө оруулалт хумигдаад байна. Хөдөлмөрийнзах зээлийн хувьд ажиллах хүчний оролцооны түвшин цар тахлын өмнөх түвшинд хүрээгүйхэвээр байгаа бөгөөд цалинтай харьцуулахад бүтээмжийн өсөлт бага байж нэгж хөдөлмөрийн зардал үргэлжлэн нэмэгдэв. Хөдөлмөр их шингээдэг уул уурхайн бус салбарын өсөлт саарч, ажиллагсдын тоо өсөхгүй байгаа нь уул уурхайн бус үйлдвэрлэлийн зөрүү хаагдахгүй байх нөхцөл болж байна. Өрхийн бодит орлого төдийлөн нэмэгдэхгүйбайгаа тул орон сууцны зах зээл дээр үнэ харьцангуй тогтвортой хэвээр байна. Эдийн засгийн өсөлтийн төлөвийг өмнөх төсөөллөөс бага зэрэг сайжруулав.Уул уурхайн салбар улмаар эдийн засгийн идэвхжил хүлээж байснаас илүү сайжирснаас гадна төсвийн тодотголоор төсвийн зардал тэлж, ирэх онд чүргэлжлэхээрбайгаа тул эдийн засгийн өсөлтийн 1Шатахуун, импортын хүнс, импортын бараа, дотоодын бараа, үйлчилгээ
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар 6 төсөөллийг нэмэгдүүлсэн. Эдийн засгийн өсөлт ирэх жилүүдэд 6 орчим хувьд хадгалагдах төлөвтэй байна. Ирэх жил дотоод эрэлт эрчимжих бол 2025 онд цэвэр экспорт өсөлтийг дэмжихээр байна. Гадаад эдийн засгийн нөхцөл өмнөхөөссайжирсангүй.Манай улсын худалдааны голтүнш БНХАУ-ын аж үйлдвэрийн салбарын сэргэлт хүлээлтээс удаан байж, цаашдын гадаад эдийн засгийн ерөнхий төлөв болоод гол нэрийн түүхий эдүүдийн үнийн төсөөлөл муудав. Гадаад хүүний ерөнхий түвшин өсөж, гадаад инфляц буурч байгаа хэдий ч ихэнх улс орнуудын инфляцын түвшин зорилтот түвшиндээ хүрээгүй байгаа учраас цаашид мөнгөний хатуу бодлого үргэлжлэх хугацаа хойшилж байна. Харин БНХАУ-ынэрэлт муу байгаагаас шалтгаалан дефляцтай байгаа тул мөнгөний зөөлөнбодлого хэрэгжүүлэх төлөвтэй байна. Инфляцыг нэмэгдүүлэх дотоод, гадаад орчнытодорхой бус байдал нэмэгдлээ. Дотоод талаас ирэх оны төсвийн зардал Төсвийн Хүрээний Мэдэгдлээс нэмэгдэх, экспортын биет хэмжээ болон үнэ хүлээлтээс буурах, инфляцын ихэнх хэсгийг бүрдүүлж буй дотоод хүнсний инфляццаашид буурахгүй байх эрсдэлүүдбайгаа бол гадаад орчиндгеополитикийн нөхцөл байдал сунжрах, БНХАУ-ынэдийн засгийн сэргэлт удаашрах, дэлхий нийтэд болж буй цаг агаарын эрс тэс үзэгдлүүд нь гадаад эдийн засгийнтөлөв, гадаад инфляц, манай улсын импортын үнэдхэрхэн нөлөөлөх зэрэг тодорхой бус байдлууд байна. Мөнгө, санхүүгийн нөхцөл: Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо 2022 оны 1 сараас 2022 оны 12 сарын хугацаанд мөнгөний бодлогын төлөвийг чангаруулсан шийдвэр гаргаж, үүнээс хойш бодлогын хүүг хэвээр хадгалж байна. Энэ хугацаанд буюу 2021 оны 12 дугаар сараас хойш шинээр татсан хадгаламжийн хүү 5 гаруй нэгж хувиар, зээлийн хүү 3 гаруй нэгж хувиар тус тус өсөөд байна. Шинээр татсан хадгаламжийн болон зээлийн хүү оны эхнээс харгалзан 10- 11 хувь, 16-17 хувийн орчимд хэлбэлзэж байна. Мөнгө, зээлийн өсөлтийн хувьд оны эхнээс харьцангуй тогтвортой байна. Зээл дотроо хэрэглээний зориулалттай зээлийн өсөлт эрчимтэй байгаа бол бизнесийн зээлийн өсөлт бага хэвээр байна. Төгрөгийн бодит болон нэрлэсэн үйлчилж буйханш аль аль ньтайлант улиралд өмнөх оноос чанга тогтов. Гадаад хүчин зүйлсээр өдөөгдсөн зардлын шалтгаантай инфляц буурч байгаагийн дээр инфляцыг зорилтот түвшинд тогтворжуулахад чиглэсэн бодлогын шийдвэрүүд үр дүнгээ өгснөөр инфляц алгуур буурч, хүлээлт тогтвортой байна. Цаашидинфляцын төлөв, эдийн засгийн сэргэлт, олон улсад бий болж буй өөрчлөлтүүдтэй уялдуулан инфляцыгдунд хугацаанд тогтворжуулах мөнгөний бодлогындараагийналхмуудыг тухай бүр авч хэрэгжүүлнэ.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 7 1.ИНФЛЯЦ харьцангуй тогтвортой байхаас үүдэн импортын бараа болон инфляц энэ онд өмнөх төсөөллөөс буурах хэдий ч ирэх онд ханшийн нөлөө импортын үнэд нөлөөлж болзошгүйбайна. Үүнээс гадна эдийн засгийн идэвхжил хүлээж байснаас сайжрах нь эрэлт талаас инфляцын төсөөллийг өмнөх улирлаас нэмэгдүүллээ. үйлчилгээний 1.1.Инфляцын цаашдын төлөв Төсөөлөлд ашигласан гол таамаглалт нөхцөлүүд: •Бодлогын хүүг Мөнгөний бодлогын хорооны2023 оны 4 дүгээрулирлын ээлжит хурал хүртэл 13 хувьд хэвээр хадгалах; •Нийлүүлэлтийн хилийн хязгаарлалт үүсэхгүй; •Энэ онд АИ-92 шатахуун авах гэрээний үнэ, татвар өөрчлөгдөхгүй; •Их дээд сургуулиудын нэмэгдэхээс зохицуулалттай бараа үйлчилгээний үнэ энэ онд өсөхгүй. Зураг 1.1 Инфляцынөмнөх болон одоогийн төсөөлөл доголдол болон Одоогийн төсөөлөл Өмнөх төсөөлөл Инфляцын зорилт 16% төлбөр төрийн 12% бусдаар 8% 4% Инфляцын нийлүүлэлтийн төсөөллөөс нэмэгдлээ. Хүнсний инфляцын хувьд хаваржилт хүндэрч, төл бойжилт муу байсантай холбоотойгоор сүүний үнэ, зардлын шалтгаанааргурилын үнэ өссөн2нь махнаас бусад хүнсний төсөөллийг өсгөлөө. Харин махны үнэ оны сүүлийн хагаст нийлүүлэлт сайжирснаар буурч, өмнөх төсөөллийн орчимд байхаар байна. төсөөлөл эрэлтийн болон өмнөх 0% шалтгаанаар I III I III I III I III 2022 2023* 2024* 2025* Эх сурвалж: Монголбанк Инфляц 2023-2025 оны эцэст харгалзан 9.3 хувь, 7.8 хувь, 6.7 хувь байх төсөөлөлтэй байна. инфляцын Энэ онд эдийн засгийн өсөлт сайжрах, төсвийн зардал, тэр дундаа төрийн албан хаагчдын цалин, тэтгэвэр зэрэг зардлыг нэмэгдүүлснээр инфляцын эрэлтийн талын дарамт нэмэгдэх хэдий ч нийлүүлэлтийн болон зардлын шалтгаанаар өссөн хүнс, импортын барааны инфляц цаашид саарч, нийт инфляц алгуур буурах хандлага үргэлжлэхээр байна. Хүнсний хэдийгээр хүлээлтээс бага байсан боловч цаашид өмнөх төсөөллөөс өндөр байхаар байна. Төсвийн тодотголоор 2023 оны 6 дугаар сараас төрийн албан хаагчдын цалин, тэтгэврийг өсгөсөн нь инфляцын төсөөлөл нэмэгдэх нэг хүчин зүйл болсон. Мөн их дээд сургуулиудын төлбөр энэ онд 12.4 хувиар өсөж, төрийн зохицуулалттай бараа үйлчилгээний инфляц нэмэгдлээ. Харин глобал эдийн засагт инфляц саарч, гадаад үнэ тогтворжих, мөн төгрөгийн ханш бус инфляцын гүйцэтгэл Хүнсний бүлгийн хувьд махны нийлүүлэлт цаашид нэмэгдэж, үнийн өсөлт саарах хүлээлттэй байна. Мөнгурил, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн зэрэг дотоодын хүнсний инфляц 2022 оны сүүлийн улирлаас эрчтэй өссөн суурь үеийн нөлөөгөөр буурах, гадаад 2Бордоо, шавжнаас хамгаалах бодисын хэмжээ үйлдвэрлэлийн зардалд нөлөөлсөн гэж тариаланчидмэдээлсэн. хэмжээгээр тодорхой 7
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар инфляц тогтворжсоноор импортын хүнсний инфляц үргэлжлэн саарахаар байна. 8 Инфляцын төсөөллийг өөрчилж болзошгүй тодорхой бус байдал: Хүнсний бус инфляц импортын барааны үнийн өсөлт саарах, шатахууны үнэ тогтвортой байхтай холбоотойгоор цаашид буурахаар хүлээгдэж байна. Энд дизель түлшийг онцгой чөлөөлснөөс гадна гэрээний хөнгөлөлттэй гэрээт үнэ хэвээр хадгалагдана гэж үзлээ. Эрсдэл, тодорхой бус байдал Төсвийн тодотголоор төрийн байгууллагуудын ажилчдын цалин, тэтгэвэр тэтгэмж нэмэгдэж байгаа дам нөлөөгөөр бусад секторын цалин өсөх шаардлагыг бий болгох тохиолдолд цалингийн ерөнхий түвшин төсөөлөлд авч үзсэнээс өндөр байх улмаар инфляцын төсөөлөл нэмэгдэх эрсдэлтэй. МагадлалНөлөө албан АИ-92 шатахууны татвараас Дунд (өсгөх) Дунд Ирэх онд инфляц 8 хувийн орчимд тогтворжих төсөөлөлтэй байна. Хүнсний инфляцад нийлүүлэлтийн аливаа шок үүсэхгүй гэж үзвэл суурь үеийн нөлөөгөөр хүнсний буурахаар байна. Харин уул уурхайн бус салбарын идэвхжил, төсвийн алдагдал тэлэх, ханш сулрах, дэлхийн зах зээл дэх газрын тосны үнийг даган шатахууны инфляц бага зэрэг өсөх3зэрэг шалтгаанаар хүнсний бус инфляц бага зэрэг өсөх төлөвтэй байна. Төсвийн зардал огцом тэлснээр импортын бараа, бүтээгдэхүүн, цаашлаад дотоодын барааны үнэ хүлээлтээс өндөр өсөж, инфляцыг эрчимжүүлж болзошгүй. шалтгаантай Дунд (өсгөх) Дунд инфляц цаашид Геополитикийн нөхцөл байдал илүү хурцдах, улс хоорондын хязгаарлалтууд зэргээс үүдэн нийлүүлэлтийн сүлжээний доголдол даамжирвал тээврийн зардал өсөж, улмаар импортын бараа, бүтээгдэхүүний үнээр дамжин инфляцыг нэмэгдүүлж болзошгүй. Өндөр (Өсгөх) Дунд Инфляц 2025 онд гадаад, дотоод зах зээлийн нийлүүлэлт хэвийн байх, ханш бага зэрэг чангарах, дотоод эрэлт сулрах зэргээс шалтгаалан алгуур буурахаар төсөөллөө. Цаг агаарын нөхцөл муудах, нийлүүлэлтийн гэнэтийн шок үүсэх зэргээс шалтгаалан мах, хүнсний ногооны үнэ өөрчлөгдөж инфляцыг эрчимжүүлэх магадлалтай. Дунд Өндөр Хүснэгт 1.1 Инфляцын төсөөлөл 2023* 2024* 2025* 2023.8 төсөөлөл 9.3 7.8 6.7 Инфляцын богино хугацааны хүлээлт бага зэрэг өсөв 6. Инфляц4 10.0 [8.3-10.2]5 [6.2-9.3] [5.4-8.3] Эх сурвалж: Монголбанк Түүвэр судалгаагаар 2023 оны 2 дугаар улиралд инфляцын богино хугацааны хүлээлт өмнөх улирлаас өссөн буюу иргэдийн ирэх 3 сард инфляц өснө гэж хүлээх хандлага бага зэрэг нэмэгдлээ (Зураг 1.2). Гэсэн хэдий ч үнийн өсөлтийн чиглэлийн индекс “Инфляц хэвэндээ байна” 3Орос-Украины зөрчилдөөн эхэлсэнтэй холбоотойгоор газрын тосны үнэдэлхийн зах зээл дээр 2022 оны эхэнд огцом өссөн. Уг шокын нөлөө 2023 онд арилж, ирэх онд газрын тосны үнэ бага зэрэг өсөхөөр байна. 4ХҮИ-ээр хэмжигдэх инфляц, 4 дүгээр улирлын дундаж 530 хувийн магадлалтай итгэх интервал 6Монголбанкны Судалгаа статистикийн газраас улирал бүр боловсруулдаг “Инфляцын хүлээлтийн түүвэр судалгаа”-ны тайланд үндэслэв.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 9 гэсэн мужид хэвээр байна. Инфляц саарах хандлага үргэлжилж холбоотойгоор иргэд инфляцыг “Ковид-19” цар тахлын өмнөх үе буюу 2019 оны түвшинд хүрнэ гэж хүлээж байна (Зураг 1.2). тогтвортой байж инфляцад нөлөөгүй болсон 2) өмнөх онд хэрэгжүүлсэн сайжруулсан түлшийг хөнгөлөлттэй үнээр худалдаалсан суурь нөлөөарилсантай холбоотой байна. байгаатай Түүнчлэн, инфляц 2023 оны 8 дугаар сард улс болон Улаанбаатар хотын хэмжээнд 10.0 хувьд хүрч алгуур буурах хандлага үргэлжилж байна (Зураг 1.3). Хүснэгт 1.2 Инфляцын хүлээлт 1 улирлын дараах 10.6 10.2 1 жилийн дараах 9.0 9.8 Зураг 1.3 Инфляц Одоо Өмнөх Тоон хариулт Сарын инфляц Жилийн инфляц /УБ/ Жилийн инфляц Инфляцын зорилт 17% Одоо Өмнөх 11.6 11.7 10.6 10.9 Чанарын хариулт 14% Одоо Өмнөх 13.3 7.4 7.7 8.5 Мэдрэмжид суурилсан 11% 10.0% 10.0% 8% Эх сурвалж: Монголбанк 6.0% 5% Зураг 1.2 Үнийнөсөлтийн талаарх хандлага (чиглэлийн индекс, 3 сар) 2% -0.2% -1% 2 5 8 11 2 5 8 11 2 5 8 2.5 2021 2022 2023 Инфляц өснө Эх сурвалж: ҮСХ 2.0 Зураг 1.4, Зураг 1.5-дүзүүлсэнчлэнулсын инфляцын хөдөлгөөнд голлон нөлөөлж буй бүлгүүдийг дэлгэрүүлж тайлбарлавал: 1.5 Инфляц хэвэндээ байна 1.0 Дотоодын хүнсний үнэ 8 дугаар сарын байдлааржилийн 20.2 хувиар нэмэгдэж, инфляцын 40 хувийг Дэлгэрүүлбэл, мах, махан бүтээгдэхүүний үнэ 6 дугаар сарын эхэн үе хүртэл хурдацтай нэмэгдэж, түүнээс хандлагаараа хямдарч харьцангуй өндөр хэвээр байна. Инфляц буурна 0.5 бүрдүүлэв. I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2019 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк хойш байгаа улирлын ч 1.2.Инфляцын гүйцэтгэл үнэ Монголбанк хэрэглээний үнийн индексээр илэрхийлсэн инфляцыг 2023 онд нэгоронтой тоонд, дунд хугацаанд жилийн 6 хувийн орчимд, +/-2 нэгж хувийн интервалд тогтворжуулах зорилттой байна. Үйлчилгээнийүнэжилийн 9.0 хувиар нэмэгдэж, инфляцын 1.5нэгж хувийг бүрдүүлсэн нь II улирлаас 0.1 нэгж хувиар өссөн үзүүлэлт боллоо. Тодруулбал, хичээлийн шинэ жил эхлэхтэй зэрэгцэн хувийн цэцэрлэг, тайлант сард 22 орчим хувиар нэмэгдсэн нь нөлөөлөв. ажиллаж Инфляц72023 оны II улиралд улсын хэмжээнд 11.1 хувь, Улаанбаатар хотод 10.7 хувь байж өмнөх улирлаас 1.2 болон 1.3 нэгж хувиар буурав. Энэ нь 1) шатахууны үнэ сүүлийн жил сургуулийн төлбөр гаруй хугацаанд 7Улирлын дундаж инфляц 9
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Импортын нийт бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт аажмаар Төгрөгийн ханш тогтворжиж, худалдааны түнш орнуудын үнийн өсөлт саарсны зэрэгцээ тээврийн эргэлт хурдасч зардал буурсан нь нөлөөлж байна. 10 2.ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ 2.1.Эдийн засгийн өсөлтийн цаашдын төлөв саарч байна. Төсөөлөлд ашигласан гол таамаглалт нөхцөлүүд: •Бодлогын хүүг 2023 оны 3, 4 дүгээр улиралд 13 хувьд хэвээр хадгалах; •Нүүрсний экспортын биет хэмжээ 2023-24 онд өмнөх төсөөллөөс 10 сая тонноор, 2025 онд өмнөх төсөөллөөс 5 саятонноор тус тус нэмэгдэх; •Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын нийт орох урсгал 2023 онд 300 гаруй сая ам.доллароор өмнөх оноос өсөх, 2024 онд 700 сая ам.доллар, 2025 онд 500 гаруй сая ам.доллароор өмнөх оноос тус тус буурах; •"2023-2024 онд чиглэлийн 236 баригдах"-аас өөр хэрэгжихгүй; •Төсвийн зардал 2023 онд тодотгол, 2024, 2025 онд Төсвийн Хүрээний Мэдэгдэлд тусгасны дагуу байна; •Цаг агаарын нөхцөл байдал хэвийн, нийлүүлэлтийн хилийн аливаа хязгаарлалт байхгүй. Зураг 1.4 Инфляц, түүнд хүчтэй нөлөөлсөн бүтээгдэхүүнүүдийн үнийн өсөлт Жилийн инфляц Шатахуунаас бусад импорт Дотоодын хүнс 25% 20.2% 20% 15% 10.0% 8.9% 10% 5% 0% 2 5 8 11 2 5 8 11 2 5 8 2021 2022 2023 Хөөт-Бичигт төмөр мега Эх сурвалж: ҮСХ, Монголбанк км зам Зураг 1.5 Улаанбаатар хотын жилийн инфляц бүрэлдэхүүнээр8 төсөл Импортын бараа Импортын хүнс Дотоодын хүнс Жилийн инфляц Шатахуун Үйлчилгээ Дотоодын бараа 18% 15% 12% 10.0 доголдол болон 9% 0.6 4.1 1.9 0.4 3.3 -0.1 6% 3% Эдийн засгийн өсөлт 2023 онд 5.6 хувь, 2024 онд 6.0 хувь, 2025 онд 5.9 хувьд хүрэх тооцоололтой байна (Хүснэгт 2.1). 0% -3% 2 5 8 11 2 5 8 11 2 5 8 2021 2022 2023 Хүснэгт 2.1 Эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл9 Эх сурвалж: ҮСХ, Монголбанк ДНБ-ий өсөлт Уул уурхай Уул уурхайн бус 2023* 2024* төсөөлөл 6.0 [3.5-8.5] 8.9 [6.4–11.4] 2025* 2022 1.3.Төсөөллийн зөрүү 5.6 5.9 Энэ оны II улирлын дундаж инфляц төсөөллөөс ялимгүй өндөр (0.1 нэгж хувь) буюу 10.7 хувь байв. Дэлгэрүүлбэл, хүнсний бүлгийн үнэ төсөөллөөсөндөр буюу 16.5 хувиар нэмэгдэхэд махны үнэ хаврын саруудад өндөр өссөн нь нөлөөллөө. 5.0 [3.8-7.4] 23.9 [22.2–25.7] [3.0-8.9] 21.6 [18.3–24.5] -15.3 3.4 5.5 3.5 8.2 [1.7-5.2] [3.0-8.0] [0.6-6.4] Эх сурвалж: Монголбанк 8Үйлчилгээ, төрийн зохицуулалтай үйлчилгээний бүлгийг нэгтгэж “Үйлчилгээ”, хатуу түлш, бусад дотоодын бараа бүлгийг нэгтгэж “Дотоодын бараа”, мах, махнаас бусад дотоодын хүнсний бүлгийг нэгтгэж “Дотоодын хүнс”-ий бүлэг болгов. 930 хувийн магадлалтай итгэх интервал
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 11 Нийт нийлүүлэлт үйлдвэрлэлэрчимжих боловч энэ оны өндөр өссөн суурь үеийннөлөөгөөр уул уурхайн салбарын өсөлт саарахаар байна. Зэсийн баяжмалын олборлолт эрчимжих нь уул уурхайн салбарын өсөлтийг тэтгэх хүлээлттэй байна. Эдийн засгийн 2023 оны өсөлтийг өмнөх төсөөллөөс нэмэгдүүллээ Хэдийгээр энэ онд гадаад эрэлт болон түүхий эдийн үнэ өмнөх төсөөллөөс бага зэрэг буурч байгаа баяжмалын экспорт, нэмэгдэхийн зэрэгцээ нүүрсний экспорт түүхэн дээд хэмжээнд хүрч өсөжбайгаа нь уул уурхайн салбарын эрчимжүүлж байна. тээврийн салбарын улирлуудад үргэлжлэх, эдийн засгийн өсөлтийн гүйцэтгэл, төсвийн тодотголын нөлөөгөөр уул уурхайн бус салбаруудын идэвхжил нэмэгдэнэ гэж үзээд өсөлтийн төлөвийгсайжруулав. Ирэх жилүүдэд уул уурхайн салбарын идэвхжил нэмэгдэх, түүний эерэг дам нөлөөгөөр эдийн засгийн өсөлт өмнөх төсөөллөөс нэмэгдэхээр байна. 2.1). (Зураг 2025 оноос боловч зэсийн олборлолт Уул уурхайн бус салбар:Уул уурхайн бус салбарын хувьд 2023 онд 3.4 хувиар өсөхөөр авч үзлээ. Үүнд тээвэр, мэдээлэл холбоо, эрчим хүчний үйлдвэрлэл нэмэгдэх бол бусад салбарын өсөлт өмнөх оноос саарах хандлагатай байна. Нүүрснийэкспортын эрчимжилтийг дагаад тээврийн салбарын өсөлт эрчтэй нэмэгдэх, холбооны операторын тэлснээрмэдээлэл холбоо, цахилгаан болон усан хангамж нэмэгдсэнээр эрчим хүчний салбарын өсөлт тус тус өмнөх оноос сайжрахаар байна. Төл бойжилт өнгөрсөн онд өндөр өссөн болон энэ онд цаг агаарын таагүй байдлаас үүдэн зүй бусын хорогдол нэмэгдсэнээс хөдөө аж ахуйн салбар 8 орчим хувиар агшихаар хүлээгдэж байна. Түүнчлэн “Шивээхүрэн-Сэхэ”чиглэлийн бичил төмөр замын бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэж байгаа ч бусад төмөр зам, орон сууцны томоохон төслүүд10өмнөх онд хэрэгжиж дууссан тул барилгын салбарын өсөлт өмнөх оноос буурах хүлээлт хэвээр байна. Өрхийнхэрэглээ, импортын өсөлт өмнөх оноос бага байгаа нь худалдаа, үйлчилгээ, бүтээгдэхүүний цэвэр татварын орлогын өсөлтийг энэ онд сааруулахаар байна. Ирэх онд цаг агаарын нөхцөл байдал хэвийн байна гэж үзсэнээр ХАА-н салбарын өсөлт сэргэх, төсвийн төлөв үргэлжлэн суларснаар уул уурхайн бус салбарын өсөлт нэмэгдэхээр байна. Харин 2025 оноос хөрөнгө оруулалт хумигдах, төсвийн төлөв чангарах нь уулуурхайн бус салбарын идэвхжил саарах нөлөөг үзүүлнэ. өсөлтийг уялдан сүүлийн Үүнтэй сэргэлт шинэ үйл үүрэн ажиллагаа Зураг 2.1 4 улирлын нийлбэр ДНБ-ий жилийн өсөлт Өмнөх төсөөлөл Одоогийн төсөөлөл 25% Эдийн засгийн өсөлт 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% I III I III I III I III 2022 2023* 2024* 2025* Эх сурвалж: Монголбанк Уул уурхай:Нүүрс, зэсийн баяжмал, газрын тосны олборлолт сайжирснаар уул уурхайн салбарын өсөлт 2023 онд 23.9 хувьд хүрэх төсөөлөлтэй байна. Ирэх онд зэсийн баяжмал, түүн дэх металлын агууламж нэмэгдэх; газрын тос, төмрийн хүдэр, алтны 10Зүүнбаян-Ханги мандал, Тавантолгой-Гашуунсухайт төмөр замын барилгын үндсэн ажил хийгдэж дууссан, орон сууцны томоохон хороолол, гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажил өндөр дүнтэйгээр өмнөх онд хийгдэв. 11
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Нийт эрэлт 12 Цэвэр экспорт: Экспортын өсөлт энэ онд импортын өсөлтийг давж цэвэр экспорт сайжрах хүлээлттэй байна (Төсвийн зардал харьцангуйтогтвортой байх тохиолдолд). Тодруулбал, нүүрсний экспортын биет хэмжээнийөндөртүвшинд хүрэх, бусад зэсийн баяжмал, газрын тос, төмрийн хүдрийн экспортын биет хэмжээ өмнөх оноос нэмэгдэх,мах маханбүтээгдэхүүний экспортэрчимжихээр байна. Нөгөө талаас уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг дагаад машин тоног төхөөрөмжийн импорт, тээврийн зардалөсөх, аялал жуулчлалын зардалнэмэгдэн үйлчилгээний импорт тэлэх хандлагатай байгаа бол бусад хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүний буурах11, өрхийн хэрэглээ, уул уурхайн бус салбарын идэвхжил суларснаар хэрэглээ үйлдвэрлэлийн орц бүтээгдэхүүний импорт буурахаар байна. Ирэх жил гол нэрийн экспортын түүхий эдийн үнэ энэ оныг давж өсөхөөргүй байгаа ч биет хэмжээ энэ оны түвшинд байх, 2025 ондОюу толгойн зэсийнбаяжмалын экспорт нэмэгдэх, мөн түүхий нефть, төмрийн хүдрийн экспорт хэвийн түвшинд12хүрч сайжрах нь цэвэр экспортыг өсгөх хүлээлттэй байна. Өрхийнболон засгийн газрын хэрэглээ, уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт өмнөх төсөөллөөс нэмэгдсэн нь нийт эрэлтийн төсөөлөл өмнөхөөс сайжрахад нөлөөлөв (Хүснэгт 2.2). Дотоод эрэлт:Энэ онд өрхийн хэрэглээ саарч, хөрөнгийн нийт хуримтлал агших нөлөөгөөр дотоод эрэлтийн өсөлт өмнөх оноос саарах төлөвтэй байна. ХАА-н салбарын уналтаас үүдэн түүхий эд, биологийн өсөж үрждэг хөрөнгө өмнөх оноос буурснаарматериаллаг эргэлтийн хөрөнгө агших нь хуримтлал буурах нөхцөл болохоорбайна. Түүнчлэн төсвийн ГШХО нэмэгдэж байгаа чбизнесийн зээлийн өсөлт бага, барилга, машин тоног төхөөрөмжийн өртөг өндөр байгаагаас үүдэн үндсэн хөрөнгийн хуримтлалын бодит өсөлт буурах төлөвтэй байна. Төсвийн тодотголоор тэтгэмж нэмэгдсэнээр өрхийн хэрэглээ нэмэгдэж байгаа боловч өмнөх оны өндөр өсөлтийг энэ онд давахааргүй байна. Ирэх жил цаг агаар хэвийн байна гэж үзсэнээр малын зүй бус хорогдол буурч материаллаг эргэлтийн хөрөнгө нэмэгдэн хөрөнгийн нийт хуримтлал Засгийн газрын хэрэглээ, хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх, өрхийн хэрэглээ өсөх нөлөөгөөр дотоод эрэлт эдийн засгийн өсөлтийг дэмжихээр байна. Харин 2025 онд гадаад, дотоод хөрөнгө оруулалт хумигдах, Засгийн газрын хэрэглээний төсөөлөлтэй байгаа тул дотоод эрэлт идэвхжихээргүй байна. хөрөнгийн нийт импорт хөрөнгө оруулалт, оноос аж өмнөх болон тэтгэвэр цалин, Хүснэгт 2.2 Эдийн засгийн өсөлтийн төсөөлөл, өсөлтийнбүрэлдэхүүнээр ДНБ-ий өсөлт Дотоод эрэлт Цэвэр экспорт сайжрах, 2022 2023* 2024* төсөөлөл 2025* 5.0 5.6 6.0 5.9 11.4 -0.5 2.3 -2.3 өсөлт саарах -6.4 4.7 3.6 8.2 Эх сурвалж: Монголбанк 12Эдгээр түүхий эдийн тээвэрлэлт энэ онд бүрэн сэргэхээргүй байгаа тул ирэх жилүүдэд хэвийн болно гэж үзсэнээрбиет хэмжээг нэмэгдүүлж авч үзсэн байна. 11Төсвийн зардал, ялангуяа хөрөнгө оруулалтын зардал сонгуулийн жилд ихээр нэмэгдвэл хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүн, зам барилгын салбарын түүхий эд материалын импорт төсөөллөөс давна.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 13 Зураг 2.2 Потенциал үйлдвэрлэлийн өсөлт Эдийн засгийн цаашдын төлөвт нөлөөлж болзошгүй тодорхой бус байдал Калман фильтер HP фильтер Үйлдвэрлэлийн функц % Эрсдэл, тодорхой бус байдал МагадлалНөлөө 20 15 БНХАУ-д коксжих нүүрсний нөөц сүүлийн 3 жилийн дээд түвшинд хүрсэн, дотоодын үйлдвэрлэл сэргэсэн зэрэг нь эрэлтийг бууруулж, экспортын түүхий эдийн үнэ буурах нөхцөлийг үүсгэж болзошгүй. Улмаар манай улсын экспортын төсвийн орлого төлөвлөгөөнөөсдутах, цаашлаад эдийн засгийн өсөлтийн төлөвт сөргөөр нөлөөлнө. 10 5 Өндөр (сөрөг) Өндөр 0 орлого буурч, -5 I/11 I/12 I/13 I/14 I/15 I/16 I/17 I/18 I/19 I/20 I/21 I/22 I/23 Эх сурвалж: Монголбанк Потенциал үйлдвэрлэлийн өсөлт тогтвортой төлөвийн утга руугаа дөхөж өсөх хандлагатай байна. функцын аргачлалаар тооцсон потенциал үйлдвэрлэлийн өсөлтөд капитал хуримтлал голлох эерэг нөлөө үзүүлсэн хэвээр байна. Потенциал үйлдвэрлэлийн хөдөлмөрийн орцын эерэг нөлөө багасах хандлагатай байгаа бол бүтээмжийн сөрөг нөлөө үргэлжлэн буурсаар тайлант улиралд эерэг боллоо. БНХАУ-ын экспорт буурч, эдийн засгийн 25 орчим хувийг бүрдүүлэгч үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын уналт үргэлжилж байгаа нь тус улсын төдийгүй дэлхийн сэргэлтэд сөргөөр нөлөөлж байна. Үйлдвэрлэлийн Дунд (сөрөг) Дунд эдийн засгийн өсөлтөд АНУ, Европ зэрэг томоохон эдийн засагтай орнуудад үүсээд буй банк, санхүүгийн хямрал оруулагчдын итгэлийг дэлхийн эдийн засгийн төлөвт сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн. Хэрвээ энэ нөхцөл байдал хурцадвал санхүүгийн нөхцөл хүлээлтээс хурдтай чангарч, хөрөнгийн урсгал татрах, зээл, санхүүжилтийн боломж хумигдах, эх үүсвэрийн зардал нэмэгдэх зэрэг эрсдэл үүснэ. нь хөрөнгө муутгаж, Дунд (сөрөг) Бага Үйлдвэрлэлийнзөрүү Үйлдвэрлэлийн үйлдвэрлэл болон бодит ДНБ-ий зөрүүгээр тодорхойлогдох бөгөөд энэхүү зөрүү нь эдийн засгийн боломжит нөөц болох хөдөлмөр, капитал, эрхлэх ур чадвар зэрэг хүчин зүйлсийг хэр сайн ашигласныгилэрхийлэх үзүүлэлт юм. Эдгээр хүчин зүйлсийн хэт ашиглалттай үед үйлдвэрлэлийн зөрүү эерэг байх бол эсрэгээрээ дутуу ашиглалттай үед сөрөг байдаг. Үйлдвэрлэлийнзөрүү 2023 оны эхний хагас жилийн дунджаарпотенциал ДНБ-ий -1.7 хувьтай тэнцэж байгаа нь өмнөх онтой харьцуулахад сайжирсан үзүүлэлт юм. Үүнд, 2022 оны сүүлийн хагасаас БНХАУ-ын тэг ковид бодлого суларч, хилийн хязгаарлалтгүй болсноор уул уурхайнсалбарын уналт зөрүү нь потенциал Геополитикийн байдал дайны явц даамжирч байгаа нь дэлхийн эдийн засгийн төлөвт сөргөөр нөлөөлж, тодорхой бус байдлыг нэмэгдүүлсээр байна. хурцадмал нөхцөл ОХУ-Украины үргэлжилж, газар, үйлдвэрлэл Дунд (сөрөг) Дунд Потенциал үйлдвэрлэл Потенциал аргачлалашиглан тооцсон бодит ДНБ-ий трендээрилэрхийлдэг (Зураг 2.2). үйлдвэрлэлийг фильтерийн 3 дахин 13
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар саарсан нь гол нөлөө үзүүлэв. Харин энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар уул уурхайн бус салбарын ажиллагсдынтоо төдийлөн нэмэгдэхгүй, ажиллах хүчний оролцооны түвшин цар тахлын өмнөх хэвийн түвшиндээ хүрэхгүй байгаа нь уул уурхайн бус үйлдвэрлэлийн зөрүү хаагдахгүй байх нөхцөл болж байна (Зураг 2.3). 14 Зураг 2.4 Уул уурхай болон тээврийн салбар ЭЗӨ-ийг голлон тэтгэв өсөлт саарч, Уул уурхай, тээвэр Аж үйлдвэр, үйлчилгээ* Уул уурхайн бус өсөлт Хөдөө аж ахуй Нийт үйлдвэрлэл 9% 8.2% 6.4% 6% 5.0% 3% 2.7% 1.6% 2.3% 0% Зураг 2.3 Үйлдвэрлэлийнзөрүү13 -1.7% потенциал үйлдвэрлэлд эзлэх хувь Уул уурхайн Уул уурхайн бус Үйлдвэрлэлийн зөрүү -3% 2021 2022 2023.I-II 8.0 * - Боловсруулах, эрчим хүч, барилга, мэдээлэл холбоо, бусад үйлчилгээ, бүтээгдэхүүний цэвэр татвар 6.0 4.0 2.0 Эх сурвалж: ҮСХ 0.0 Нийт үйлдвэрлэлийн II улирлынөсөлтийг салбаруудаар авч үзвэл: -2.0 -4.0 -6.0 -8.0 Тайлант улиралд нүүрс, зэсийн баяжмал, газрын тосны үйлдвэрлэл, тээвэр хэвийн үргэлжилж уул уурхайн салбар эдийн засгийн өсөлтөд 3.1 нэгж хувийг дангаар бүрдүүлэв. Өнгөрсөн оны II улиралтай харьцуулахад олборлосон нүүрс 2.8 дахин нэмэгдсэний зэрэгцээ Оюу Толгойн далд уурхайн олборлолт эхэлснээр цэвэр зэсийн гарц нэмэгдэж байна (Зураг 2.5). -10.0 I/11 I/12 I/13 I/14 I/15 I/16 I/17 I/18 I/19 I/20 I/21 I/22 I/23 Эх сурвалж: Монголбанк 2.2.Эдийн засгийн өсөлтийн гүйцэтгэл Хоёрдугаар өсөлтийг тоймлон авч үзвэл: •Уул уурхай, үйлчилгээнийсалбарэдийн засгийн өсөлтийг голлон тэтгэсэн хэвээр байна; •Цаг агаарын таагүй нөхцөл байдал ХАА салбарт сөргөөр нөлөөлөв. улирлын эдийн засгийн Зураг 2.5 Уул уурхайн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хэвийн үргэлжлэв Алт Газрын тос Төмрийн хүдэр, баяжмал Зэсийн баяжмал Нүүрс Уул уурхайн өсөлт Нийт нийлүүлэлт 60% Нийт үйлдвэрлэл II улиралд 5.4 хувь, эхний хагас жилийн нийлбэр дүнгээр 6.4 хувиар өслөө (Зураг 2.4). Уул уурхай, тээврийн салбарын үйл ажиллагаа хэвийн үргэлжилж эдийн засгийн өсөлтийг голлон тэтгэсэн хэвээр байна. Уул уурхайгаас хамаарал багатай салбаруудын хувьд идэвхжил II улиралд нэмэгдэв. Харин цаг уурын таагүй нөхцөл байдлаас үүдэн хөдөө аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэл өмнөх оноос 10 орчим хувиар буураад байна. 41% 39% 40% 20% 0% -20% -39% II -40% I II III IV I III IV I II 2021 2022 2023 Эхсурвалж: ҮСХ, Монголбанк 13 GAP загварын үр дүн
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 15 Сүхбаатар (564 мянга), Хэнтий (516 мянга) аймагт хорогдол хамгийн өндөр байна. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт, төмөр замын дамжих сэргэснээр тээврийн салбарын орлого нэмэгдэж байна. Тайлант улиралд нийт 23 сая тонн ачаа тээвэрлэснээс 90 орчим хувь буюу 20.7 сая тонн нь уул уурхайн бүтээгдэхүүн байв. Үүн дээр нэмэгдээд төмөр замын дамжих тээврийн хэмжээ өнгөрсөн оны II улиралтай харьцуулахад 90 хувиар өсжээ. тээвэр бүрэн Хүснэгт 2.3 МАА-н салбарын үзүүлэлт, эхний хагас жилийн байдлаар сая толгой 2020 2021 2022 2023 Бойжсон төл 22.8 19.9 24.5 18.0 бойжилтын % Хорогдсон том мал хорогдлын % 95.8 1.3 1.8 95.6 2.4 3.6 Эх сурвалж: Монголбанк 98.1 0.3 0.3 85.6 3.9 5.5 Бусад аж үйлдвэр болон үйлчилгээний салбаруудын идэвхжил II улирлаас аажим нэмэгдэж, эдийн засгийн өсөлтөд эергээр нөлөөлөв. Ялангуяа, боловсруулах, эрчим хүчний салбарын салбарын үйлчилгээ идэвхжиж, дотоодын бараа, бүтээгдэхүүний татварын орлого нэмэгдэв (Зураг 2.6). Нийт эрэлт Нийт эрэлт энэ оны II улиралд 4.8 хувь, эхний хагас жилийн нийлбэр дүнгээр 6.2 хувиар өслөө. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт 4 улирал дараалан эдийн засгийн өсөлтийг дэмжив. Мөн эцсийн хэрэглээ нийт эрэлтэд 7.7 нэгж хувийн эерэг нөлөө үзүүлсэн байна (Зураг 2.7). үйлдвэрлэл, зочлох Зураг 2.6 Уул уурхайнбус салбаруудын өсөлт, улирлаар Хөдөө аж ахуй Татвар Зураг 2.7 Эцсийн хэрэглээ болон экспорт нийт эрэлтийг дэмжиж байна Импорт Экспорт Хөрөнгийн нийт хуримтлал Эцсийн хэрэглээ Нийт эрэлт Аж үйлдвэр, үйлчилгээ* 18% 60% 12% 40% 6% 20% 0% 0% -6% -20% -12% I II III IV I II -40% 2022 2023 * - Боловсруулах, эрчим хүч, барилга, худалдаа, мэдээлэл -60% I II III IV I II III IV I II холбоо, бусад үйлчилгээ 2021 2022 2023 Эхсурвалж: ҮСХ Эх сурвалж: ҮСХ Харин мал аж ахуйн салбарын нөхцөл II улиралд улам муудаж, том малын зүй бус хорогдол, төл бойжилтын хувь хэмжээ 2010 оноос хойших хамгийн муу төвшинд хүрэв (Хүснэгт 2.3). Эхний хагас жилд 21 сая төллөж, 18 сая төл бойжиж байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 6.4 саяар бага юм. Мөн улсын хэмжээнд малын зүй бус хорогдол 5.5 хувь буюу 3.9 сая толгойд хүрсэн бөгөөд Архангай (583 мянга), Нийт эрэлтийн II улирлынөсөлтийг бүлгүүдээр авч үзвэл: Тайлант улиралд бараа, үйлчилгээний экспорт жилийн 95 хувиар өсөж, нийт эрэлтэд 39 нэгж хувийн эерэг нөлөө үзүүллээ. Тодруулбал, нүүрсний экспортын биет хэмжээ II улиралд өнгөрсөн оны мөн үеэс 2.6 дахин нэмэгдэж, 14.6 сая тоннд хүрсэн нь экспортын өсөлтийгголлон тайлбарлав (Зураг 2.8). 15
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Зураг 2.8 Нүүрсний тээвэрлэлт хэвийн үргэлжилжбайна 16 Мөн бүрдүүлдэг барилгын салбарын өсөлт сул байна. үндсэн хөрөнгийн тал хувийг 16 14.6 I улирал III улирал II улирал IV улирал 3.ДОТООД ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОРЧИН 3.1. Хөдөлмөрийн зах зээл 12 10.3 сая тонн 8 Хөдөлмөрийн захын II улирлын төлөвийг тоймлон авч үзвэл: 5.6 5.5 4 2.6 •Ажиллах хүчний оролцооны түвшин цар тахлын өмнөх түвшинд хүрээгүй хэвээр байна. •Бодит цалин жилийн өмнөх үеэс 10.5 хувиар өсөв. •Ийнхүү нэгж хөдөлмөрийн нэмэгдэж байна. 0 2019 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ГЕГ Энэ оныI улиралд унаад байсан өрхийн хэрэглээ II улиралд жилийн 5.5 хувиар өсөж эргэн сэргэв. Дэлгэрүүлбэл, өрхийн бодит орлого 4 улирал дараалан буураад байсан бол II улиралд жилийн 1.2 хувиар14өсөв. Мөн төрийн байгууллагын хэрэглээ II улиралджилийн 22.1 хувиар нэмэгдэж, өсөлтийн 4.1 нэгж хувийг бүрдүүлсэн байна (Зураг 2.9). зардал Хөдөлмөрийн насны хүн амын тооны өсөлтийг авч үзвэл 2022 оны турш эерэг байсан бол сүүлийн 2 улирал дараалан сөрөг гарлаа. Үүнд, ажиллах хүчний тоо буурч байгаа нь нөлөөлж байна. Тухайлбал, 2023 оны 2-р улиралд ажиллах хүч өмнөх оны мөн үеэс 32.2 мянган хүнээр буурчээ (Хүснэгт 3.1). Зураг 2.9 Өрхийнхэрэглээ эргэн сэргэлээ Өрхийн хэрэглээний өсөлт Өрхийн бодит орлогын өсөлт 15% Хүснэгт 3.1 Хөдөлмөрийн насны хүн амын шилжилт хөдөлгөөн 10% 5% 2019Q2 2022Q2 2023Q1 2023Q2 2126.8 2128.8 1293.3 1263.4 1162.2 1164.9 1144.4 1158.6 17.8 6.3 131.1 98.5 833.5 865.4 63.1 44.6 770.4 820.8 мянган хүн 2106.5 1190.0 1111.3 1106.2 2127.3 1231.2 1160.3 1153.9 Хөдөлмөрийн насны хүн ам Ажиллах хүч Ажиллагчид Бүрэн хөдөлмөр эрхлэлт Цаг хугацаанаас хамаарсан бүрэн бус хөд.эрхлэлт Ажилгүй хүн Ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам Боломжит ажиллах хүч Бусад ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам 0% -5% 5.1 78.8 916.5 31.2 885.3 6.4 70.9 896.1 25.4 870.7 -10% -15% I II III IV I II III IV I II III IV I II Эх сурвалж: ҮСХ 2020 2021 2022 2023 Хэдийгээр ажилгүй хүмүүсийн тоо буурах хандлагатай байгаа хэдий ч ажиллагчид төдийлөн нэмэгдэхгүй байна. Цар тахлын өмнөх үе буюу 2019 оны 2-р улиралд манай улсын ажиллагчид 1 сая 160 мянгын орчимд байсан бол энэ онд ч төдийлөн өөрчлөгдөөгүй байна (Хүснэгт 3.1). Харин энэхугацаанд Эх сурвалж: ҮСХ Хөрөнгийн нийт хуримтлал тайлант улиралд 37 хувиар буурч, нийт эрэлтийн өсөлтөд 22.0 нэгж хувийн сааруулах нөлөө үзүүлэв. Үүнд малын хорогдол өндөр байсан, уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт эрчтэй үргэлжилж, нөөц буурсан нь материаллаг эргэлтийн хөрөнгийнөөрчлөлт бага байхад нөлөөлжээ. 14Өрхийннэрлэсэн орлогыг 2020 оны суурьтай ХҮИ-ээр засварлан бодит орлогын өсөлтийг тооцов.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 17 ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам 62.6 мянгаар нэмэгджээ. статистик бүртгэж эхэлснээс хойших хамгийн доод түвшин болох 8.2 хувьд хүрэв. Зураг 3.1 Ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам нэмэгдэв. Зураг 3.3 Хөдөлмөрийн захын үндсэн үзүүлэлтүүд Боломжит ажиллах хүчний түвшин Цаг хугацаан-с хамаарсан бүрэн бус хөд. эрхлэлтийн түвшин Ажилгүйдлийн түвшин Хөдөлмөр дутуу ашиглалтын нийлмэл түвшин Ажиллах хүчний оролцооны түвшин, БГТ Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин, БГТ Бусад ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам Боломжит ажиллах хүч Ажилгүй хүн Цаг хугацаанаас хамаарсан бүрэн бус хөдөлмөр эрхлэлт Бүрэн хөдөлмөр эрхлэлт Хөдөлмөрийн насны хүн ам 6% 30% 80% 4% 57.9% 60% 2% 20% 0% 54.5% 40% -2% 8.2% 10% -0.9%-0.1% -4% 20% -6% 0% 0% II III IV I II III IV I II III IV I II II III IV I II III IV I II III IV I II 2020 2021 2022 2023 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ҮСХ Эх сурвалж: ҮСХ Статистик мэдээллээс үзэхэд сүүлийн 2 улирлын турш тэтгэвэр авагчдын тоо нэмэгдсэн нь ажиллах хүчнээс гадуурх хүн амын өсөлтийн гол шалтгаан болов. Энэ улирлын хувьд суралцагчдын тоо нэмэгдсэн нь мөн ажиллах хүчнээс гадуурх хүн амын тоог өсгөжээ (Зураг 3.2). Ажил эрхлэлт, нийгмийн даатгал Нийт ажиллагчдын тооны жилийн өөрчлөлт өмнөх оны турш эерэг байсан бол 2023 он гарсаар 2 улирал дараалан буурав. Үүнээс, боловсруулах, барилга, тээврийн салбарт ажиллагчдын тоо цөөрсөн байна. Харин худалдаа, хөдөө аж ахуй, бусад үйлчилгээний салбарт ажиллагчид нэмэгджээ (Зураг 3.4). Зураг 3.2 Хөдөлмөрийн захын үндсэн үзүүлэлтүүд 16% Бусад Хөгжлийн бэрхшээлтэй Өвчтэй Тэтгэвэрт гарсан, өндөр настан Суралцдаг, сурахаар явж байгаа Ажиллах хүчнээс гадуурх хүн ам Зураг 3.4 Ажиллагчдын тооны жилийн өөрчлөлт, салбараар 12% 8% Хөдөө аж ахуй Боловсруулах Худалдаа Бусад үйлчилгээ Уул уурхай Барилга Тээвэр Ажиллагчид 4% 0% 15% -4% 10% -8% 5% -12% 0% II III IV I II III IV I II -0.4% -5% 2022 2023 -1.5% Эх сурвалж: ҮСХ -10% Ажиллах жилийн өөрчлөлтийг авч үзвэл сүүлийн 3 улирал дараалан буурлаа. Цар тахлын өмнөх жил энэ үзүүлэлт 60.6 хувьтай тэнцүү байсан бол тайлант улиралд 57.9 хувь байна. Харин ажилгүйдлийн түвшин 5.8 хувь буюу 2016 оноос хойших хамгийн бага түвшинд хадгалагдсан хэвээр байна. Үүний зэрэгцээ хөдөлмөр дутуу ашиглалтын нийлмэл түвшин хүчний оролцооны түвшний -15% II III IV I II III IV I II III IV I II 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ҮСХ Нийгмийн даатгалд хамрагдагчдын тоо 2023 оны 6-р сарын байдлаар өмнөх оны мөн үеэс 3.0 хувиар нэмэгдээд байна. Үүний дийлэнх хэсэг нь хувийн байгууллагын албан журмаар даатгуулагчидтай холбоотой юм. 17
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Цалин, өрхийн орлого 18 Зураг 3.6 Нэгж хөдөлмөрийн дундаж зардал өсөж байна. 30% Бодит ДНБ-ий өсөлт Ажиллагчдын өсөлт Улсын дундаж цалингийн өсөлт Нэгж хөд-н зардлын өсөлт Улсын дундаж цалин 2023 оны 2-р улиралд жилийн өмнөхөөс 22.4 хувиар өссөн бол медиан цалин 10.8 хувиар өслөө.Ингэснээр дундаж цалин 1890 мянган төгрөг15, медиан цалин 1285 мянган төгрөгтэй тус тус тэнцэж байна. Цалин ийнхүү нэмэгдсэн нь өрхийн орлого нэмэгдэхэд нөлөөлсөнбайна. Сүүлийн 4 улиралд нэрлэсэн цалин өндөр өсөж, инфляц буурах хандлагатай шалтгаалж бодит цалингийн өсөлт нэмэгдлээ (Зураг 3.5). 15.7% 20% 10% 0% -10% -20% байгаагаас II III IV I II III IV I II III IV I II 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ҮСХ 3.2.Мөнгө, санхүүгийн зах зээл 3.2.1. Мөнгө, зээлийн үзүүлэлтүүд Зураг 3.5 Цалингийн өсөлт ба өрхийн орлогын өсөлт 40% Дундаж цалингийн өсөлт, % Медиан цалингийн өсөлт, % Бодит цалингийн өсөлт, % Өрхийн орлогын өсөлт, % Мөнгө, зээлийн үзүүлэлтүүдоны эхнээс алгуур эрчимжиж байна. 30% Гадаад үргэлжлэн нэмэгдэж, гадаад цэвэр актив (ГЦА) мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлтийн дийлэнх хэсгийг бий болгожбайна. валютын цэвэр орох урсгал 20% 10% 0% Зураг 3.7 М2 мөнгөний жилийн өсөлтийн бүрэлдэхүүн, актив тал 45% -10% II III IV I II III IV I II III IV I II 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ҮСХ 35% 29.6% 18.5% 25% Эдийн засгийн голлох салбаруудаар авч үзвэл уул уурхай (36%), төрийн удирдлага (29%), хөдөө аж ахуй (24%)-н салбарт ажиллагчдын дундаж нэрлэсэн цалин хамгийн өндөр өсөлттэй байв.Харин эрүүл мэнд (15%), эрчим хүч (18%), худалдаа (18%)-ны салбарт алба хаагчдын цалингийн өсөлтхарьцангуй бага байна. 15% 5% -5% -15% -25% I II III IV I II III IV I II III IV I II 7 сар 2020 2021 2022 2023 ЗГЦЗ Бусад ГЦА М2 мөнгө Зээл (ББАА) Нэгж хөдөлмөрийн зардал Эх сурвалж: Монголбанк Нэгж хөдөлмөрийн зардал16сүүлийн 6 улирал дараалан жилийн өмнөх үеэс нэмэгдэв. Тодруулбал, цалингийн өсөлт бүтээмжийн өсөлтөөс үлэмж өндөр үйлдвэрлэлийн зардлыг нэмэгдүүлж, улмаар үнэ өсөх нэг шалтгаан болж байна (Зураг 3.6). Нэгдсэн төсвийн тэнцэл 2023 оны эхний 7 сарын байдлаар 1.4 их наяд төгрөгийн ашигтай байж Засгийн газрын цэвэр зээл (ЗГЦЗ) мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах чиглэлд нөлөөлсөн хэвээр байна. Харин банкны системийн зээл алгуур өсөж, байгаа нь 152019 оны мөн үетэй харьцуулахад 63 хувиар өссөн 16Нэгж ДНБ-д ногдох дундаж хөдөлмөрийн өртөг буюу цалин.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 19 мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөө нь нэмэгдэж байна (Зураг 3.7). хүрч, өмнөх оны мөн үеэс 0.8 нэгж хувиар буурав (Зураг 3.9). Зураг 3.8 М2 мөнгөний жилийн өсөлтийн бүрэлдэхүүн, пассив тал 35% Зураг 3.10 Арилжааны банкуудын зээлийн жилийн өсөлтийн бүрэлдэхүүн 29.6% Хэрэглээ, хад.барь зээл 30% 25% 18.5% Ипотек 25% 15% Боловсруулах 5% 20% -5% Худалдаа 15% -15% Барилга 10% I II III IV I II III IV I II III IV I II 7 8.8% сар Уул уурхай 5% 2020 2021 2022 2023 1.8% Бусад үйлчилгээ Харилцах данс, $ Хадгаламж, $ М2 мөнгө Хадгаламж, ₮ Харилцах данс, ₮ 0% Бусад -5% Эх сурвалж: Монголбанк Зээлийн өсөлт -10% Нөгөө талаас төгрөгийн эх үүсвэр сүүлийн 8 сарын турш эрчтэй өслөө. Харин сүүлийн улирлуудад эрчимтэй өсөөд байсан гадаад валютын эх үүсвэрийн өсөлт саарах хандлага үргэлжилж байна. I IV I IV I IV I II II II II III III III 7 сар Бизнесийн зээлийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөө 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк Банкны системийн зээлийн жилийн өсөлт сүүлийн саруудад алгуур сэргэж, 2023 оны 7 дугаар сард 8.8 хувьд хүрэв (Зураг 3.10). Зураг 3.9 Банкуудын зээл, хадгаламжийн долларжилт Зээлийн долларжилт Эх үүсвэрийн долларжилт Эх үүсвэрийн долларжилт, ханшийн нөлөөг засварласан Зээлийн зориулалтаар нь ангилж харвал хэрэглээ,хадгаламж барьцаалсан зээл жилийн 27.0 хувиар өсөж17, нийт зээлийн өсөлтийгголлон тэтгэсэн (7.0 нэгж хувь) хэвээр байна. Ипотекийн зээлийн18өсөлт 14-15 хувь орчимд тогтвортой байгаа бол бизнесийн зээл өмнөх жилийн мөн үеэс 2.9 хувиар өсөж, өсөлт нь нам түвшинд байна. Бизнесийн зээл дотроо салбарын зээл өмнөх оны мөн үеэс буурсан19хэвээр байгаа бол бусад бүх салбаруудын зээлөмнөхжилээс бага зэрэг өсжээ (Зураг 3.10). 34% 30.4% 29% 25.1% 24% 19% 14% 9% 6.0% 4% уул уурхайн I II III IV I II III IV I II III IV I II 7 сар 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк Улмаар банкны системийн гадаад валютын эх эх үүсвэрийн долларжилт 7 дугаар сард 30.4 хувьд хүрэв. Энэ нь өмнөх оны мөн үеэс 1.0 нэгж хувиар өндөр дүн боловч ханшийн нөлөөг хасаж тооцвол 25.1 хувьд Валютын төрлөөр нь авч үзвэл төгрөгийн зээлийн үлдэгдэл өмнөх оны мөн үеэс 8.7 хувиар, гадаад валютын зээлийн үлдэгдэл 9.4 хувиар нэмэгджээ. Нийт зээлийн 17Хэрэглээний зээлийн өсөлтийн 13.4 нэгж хувийг цалингийн зээл, 9.2 нэгж хувийг тэтгэврийн зээл бүрдүүлж байна. 18Ипотекийн зээлээр баталгаажуулсан бонд оруулж тооцсон. 19Уул уурхайн салбарын зээл жилийн 27.3 хувиар буурсан ньнийт зээлийн өсөлтийг -2.1 нэгж хувиар бууруулав. 19
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар долларжилт буурч 6 хувь орчимдхүрсэн байна (Зураг 3.9). 20 Зураг 3.12 Банкны системийнанхаарал хандуулах зээлийн жилийн өсөлт, эдийн засгийн салбаруудаар Зураг 3.11 Банкны системийнчанаргүй зээлийн жилийн өсөлт, эдийн засгийн салбаруудаар 35% 10% 65% 8% 16% 45% 25% 5.4% 6% 25% 12% 11.7% 4% 8.8% 15% 5% 8% 5% 5.0% 2% -15% 4% -5% -35% 0% I II III IV I II III IV I II III IV I II 7 -15% 0% сар I II III IV I II III IV I II III IV I II 7 сар 2020 2021 2022 2023 Уул уурхай Барилга Үл хөдлөх Бусад Анхаарал хандуулах зээл Боловсруулах Худалдаа Хэрэглээ, хад.барь зээл Бусад үйлчилгээ Нийт зээлд эзлэх хувь (БТ) 2020 2021 2022 2023 Бусад үйлчилгээ Хэрэглээ, хад.барь зээл Худалдаа Боловсруулах Чанаргүй зээл Бусад Үл хөдлөх Барилга Уул уурхай Нийт зээлд эзлэх хувь (БТ) Эх сурвалж: Монголбанк Эх сурвалж: Монголбанк 3.2.2. Хүү Банкны системийн зээлийн чанар төдийлөн өөрчлөлтгүй байна. Чанаргүй зээлийн үлдэгдэл 2023 оны 7 дугаар сард өмнөх оны мөн үеэс 105.8 тэрбум төгрөгөөр өсөж 2.2 их наяд төгрөгт хүрсэн нь нийт зээлийнбагцын 8.8 хувийг20бүрдүүлж байна. Салбараар авч үзвэл, худалдаа болон барилгын салбарт зээлилүү чанаргүйдсэн байна (Зураг 3.11). Харин хэрэглээ хадгаламж барьцаалсан зээл болон уул уурхай, боловсруулах, үл хөдлөх салбарын чанаргүй зээлийн үлдэгдэл өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад буурлаа. Монголбанкны хорооны 2023 оны 3 дугаар улирлын ээлжит хурлаар бодлогын хүүг 13 хувьд хэвээр хадгалах шийдвэр хугацаанд21банк хоорондын захын хүүнүүд хүүний коридорын тогтвортой байв. Мөнгөний бодлогын гаргалаа. Тайлант голчийн орчимд Зураг 3.13. БХЗ-ын хэлцлийн хүү 18% Хүүний коридор Банк хоорондын ж.дундаж хүү Банк хоорондын хадгаламжийн хүү Банк хоорондын репо хэлцлийн хүү 16% 14% 12% банкны Харин хандуулах зээлийн өсөлтсүүлийн саруудад саарч байна. Анхаарал хандуулах зээл 2023 оны 3 дугаар сард жилийн 42.7 хувь хүрч өсөөд байсан бол 7 дугаар сард 11.7 хувиар өссөн байна. Салбараар авч үзвэл хэрэглээ, хадгаламж барьцаалсан зээл болон уул уурхай, барилгын хандуулах зээлийн өсөлт саарчээ. системийн анхаарал 10% 8% 6% 4% 2% 0% 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9111 4 7 2019 2020 2021 2022 2023 салбарт анхаарал Эх сурвалж: Монголбанк Монголбанкны Мөнгөний бодлогын хороо 2022 оны 1 сараас 2022 оны 12 сар хүртэл 20Өмнөх оны мөн үеэс 0.3 нэгж хувиар буурсан байна. 21Өмнөхинфляцын тайланд 2023 оны 5 дугаар сарын үзүүлэлтийг танилцуулсан ба цаашид 2023 оны 5 дугаар сарын хүүгийн түвшинтэй харьцуулна.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 21 нийт 5 удаагийн шийдвэрээр бодлогын хүүг нийт 7 нэгж хувиар өсгөж, 13 хувьд хүргэсэн. Үүнээс хойш бодлогын хүү 13 хувьд хэвээр хадгалагдаж байна. Тухайлбал, шинээр татсан гадаад валютын хадгаламжийн хүү 2023 оны 7 дугаар сард 3.49 хувьд хүрсэн нь өмнөхөөс 0.16 нэгж хувиар өндөр байна. Харин шинээр олгосон гадаад валютын зээлийн дундаж хүү өмнөхөөс 1.46 хувиар өсөж 11.0 хувьд хүрэв. Ийнхүү гадаад валютын зээл хадгаламжийн хүүний зөрүү 2023 оны 7 дугаар сард өмнөх улирлаас 1.3 нэгж хувиар өсөж, 7.5 хувьд хүрлээ(Зураг 3.15). Шинээр татсан хадгаламжийн хүү 2021 оны 12 дугаар сард 5.76 хувь байсан бол бодлогын хүү өссөнтэй нэмэгдэж, 2023 оны 5 дугаар сард 11.19 хувьд хүрчээ. Харин Шинээр олгосон зээлийн хүү222021 оны 12 дугаар сард 14.29 хувь байсан бол 2023 оны 4 дүгээр сард 16.92 хувьд хүрч, түүнээс хойш бага зэрэг буураад байна. нийцтэйгээр Зураг 3.15. Шинээр олгосон зээлийн болон шинээр татсан хадгаламжийн хүү, гадаад валют 30% 4,000 Ам.долларын ханш (БТ) Бодлогын хүү Зээлийн хүү, $ Хадгаламжийн хүү, $ Банкуудын шинээр татсан хадгаламжийн хүү болон шинээр олгосон төгрөгийн зээлийн дундаж хүү 7 дугаарсардөмнөх тайлангаас тус бүр 0.2 нэгж хувиар буурч харгалзан 10.97 хувь, 16.11 хувьд хүрснээр зээл, хадгаламжийн хүүний зөрүү өмнөх тайлангийн түвшинд хөнгөлөлттэй зээлүүдийг23хасаж тооцсон олгосон зээлийн хүү 0.6 нэгж хувиар буурч, 16.3 хувь болов(Зураг 3.14). 20% 3,500 10% 3,000 байна. Харин 0% 2,500 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9111 4 7 2019 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк 3.2.3Валютын ханш Зураг 3.14 Шинээр олгосон зээлийн болон шинээр татсан хадгаламжийн хүү 30% Зөрүү* Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 2023 оны 3 дугаар сараас 6 дугаар сарын хооронд чангарч, үүнээс хойш тогтвортой байна (Зураг 3.16). 30% 25% 25% Бодлогын хүү Зээлийн хүү, ₮ Зээлийн хүү, ₮ (-хөнгөлттэй зээл) Хадгаламжийн хүү, ₮ 20% 20% Экспортын валютын цэвэр орох урсгал 2023 оны эхний 8 сарын турш эерэг байгаа нь ханш тогтвортой байх нөхцөл болж байна. орлого нэмэгдэн, гадаад 15% 15% 10% 10% 5% 5% Гадаад тооцсон төгрөгийн нэрлэсэн үйлчилж буй ханш (NEER) сүүлийн 4 улирал суларч байсан бол энэ оны 7 дугаар сард өмнөх оны мөн үеэс 1 хувиар чанга тогтлоо. худалдааны эргэлтээр жигнэж 0% 0% 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9111 4 7 2019 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк Харин шинээр олгосон гадаад валютын зээлийн хүү болон шинээр татсан гадаад валютын хадгаламжийн хүү нэмэгдэв. 22Хөнгөлөлттэй зээлүүдийг хассан 23Банкуудын зах зээлийн хүүгээс доогуур буюу Засгийн газар болон Монголбанкнаас хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр, төлөвлөгөөний хүрээнд хөнгөлөлттэй нөхцөлтэй олгосон зээл 21
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Зураг 3.16 Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш 1.0% 22 Зураг 3.18 Төгрөгийн бодит үйлчилж буй ханшийн жилийн өөрчлөлт 3800 20% 3600 0.5% 10% 3400 бодит ханш чангарах 3200 0.0% 0% 3000 -10% -0.5% Харьцангуй үнийн нөлөө (дотоод-гадаад) Нэрлэсэн ханшийн нөлөө Бодит ханшийн жилийн өөрчлөлт 2800 Ханшийн өдрийн өөрчлөлт 2600 Захын дундаж ханш /баруун/ -20% -1.0% 3 6 9 12 3 6 9 121 2 3 4 5 6 7 Төгрөгийн ам.доллартай харьцах албан ханш /баруун/ 2400 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк -1.5% 2200 Төгрөгийн харьцангуй өгөөж 2023 оны 3 дугаар сараас эхлэн эерэг түвшинд хүрч 2023 оны 7 дугаар сарын байдлаар 0.6 хувьтай байна (Зураг 3.19). Төгрөгийн харьцангуй өгөөж эерэг түвшинд хүрснээр төгрөгийн харилцах, хадгаламж өсөн, валютын харилцах, хадгаламжийн өсөлт буурч байна. 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк Тодруулбал, төгрөгийн ханш өмнөх оны мөн үеэс ам.долларын эсрэг 9.0 хувиар, юанийн эсрэг 2.7 хувиар, еврогийнэсрэг 17.4 хувиар тус тус суларсан бол рублийн эсрэг 27.3 хувиар чангарав (Зураг 3.17). Зураг 3.17 Төгрөгийн гол валютуудтай харьцах ханш, нэрлэсэн үйлчилжбуй ханшийн (NEER) жилийн өөрчлөлт 80% АНУ-ын доллар Зураг 3.19 Төгрөгийн харьцангуй өгөөж Төгрөгийн харьцангуй өгөөж Төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн сарын өөрчлөлт Евро 60% 4% төгрөгсулрах ОХУ-ын рубль БНХАУ-ын юань NEER 2% 40% төгрөг сулрах 0% 20% -2% NEER сулрах 0% -4% 1 3 6 9 12 3 6 9 121 2 3 4 5 6 7 -20% 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк 3.2.4.Хөрөнгийн зах зээл -40% 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 2021 2022 2023 Тайлант улиралд орон сууцны зах зээл дээр үнэ харьцангуй тогтвортой хөрөнгийн зах зээлийн үргэлжиллээ. Эх сурвалж: Монголбанк байж, Нэрлэсэн ханш чангарсан нөлөөгөөр бодит үйлчилжбуй ханш энэ оны 7 дугаар сард өмнөх оны мөн үеэс (9.7 хувиар) чангарлаа (Зураг 3.18). Гадаад үнэтэй харьцуулахад дотоод үнэ илүү өндөр хэвээр байна. идэвхжил Орон сууцны зах зээл Орон сууцны зах зээл 2022 оны дундаас харьцангуй тогтвортой байна. Орон сууцны үнэ болон түрээсийн үнэ тайлант улиралд жилийн 0.3 хувиар өссөн (Зураг 3.20) бол
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 23 Зураг 3.22Үнэ-орлого ба үнэ-түрээсийн харьцаа бол өмнөх улирлаас 0.3 хувиар тус тус буурчээ (Зураг 3.21). Улмаар орон сууц болон түрээсийн үнийн өсөлтийн зөрүү өөрчлөлтгүй байна (Зураг 3.21). 1.2 1.0 Зураг 3.20Орон сууцны үнэ ба түрээсийн үнийн жилийн өсөлт 25% 0.8 0.6 I II III IV I II III IV I II III IV I II 15% 2020 2021 2022 2023 0.3% 5% Үнэ/орлогын харьцаа Үнэ/түрээсийн харьцаа -5% 4 улирлын дундаж 4 улирлын дундаж -0.3% Эх сурвалж: ҮСХ, Монголбанк -15% -25% Барилгын өртгийн индекс 2021 оноос хойш өндөр өсөлттэй хэвээр байна. Индекс 2023 оны 2 дугаар улиралд өмнөх жилийн мөн үеэс 26.5 хувиар, өмнөх улирлаас 2.8 хувиар өсөв (Зураг 3.23). Барилгын материалын өртгийн өсөлт нийт өртгийн индексийн өсөлт өндөр байхад гол нөлөө үзүүлж байна. Төгрөгийн ханш суларснаар26импортын бараа, материалын үнэ өссөн,зардлын шалтгаанаар дотоодын цементийнүнэ өссөн27зэрэг нь материалын үнийнөсөлт өндөр түвшинд хадгалагдах нөхцөл болж байна. I II III IV I II III IV I II III IV I II 2020 2021 2022 2023 Үнэ, түрээсийн өсөлтийн зөрүү Үнийн өсөлт, жилээр (Тэнхлэг зууч) Түрээсийн өсөлт, жилээр (Тэнхлэг зууч) Эх сурвалж: ҮСХ, Тэнхлэг-Зууч Орон сууцны үнэ ийнхүү харьцангуй тогтвортой байхадүнэ өмнөх жилүүдэд эрчтэй өссөнөөс гадна өрхийнбодит орлого төдийлөн нэмэгдэхгүй байгаа нь нөлөөлж байна. Өрхийн сарын дундаж орлого нэрлэсэн дүнгээр тайлант улиралд жилийн 12.4 хувиар24, өрхийн бодит орлого25 жилийн 1.2 хувиар өсөв. Өрхийн нэрлэсэн орлого орон сууцны үнээс илүү өссөн хэвээр байгаа тул үнэ-орлогын харьцаа тайлант улиралд үргэлжлэн буурлаа. Зураг 3.23Орон сууцны барилгын өртгийн индекс (БӨИ) 50 Зураг 3.21 Орон сууцны үнэ ба түрээсийн үнийн улирлын өсөлт 46.6 40.5 40 39.2 35.6 33.333.6 15% 30 28.6 26.8 10% 22.9 20 5% -0.3% 14.1 14.715.1 0% 10 6.5 -0.3% -5% 2.0 0 -10% I II III IV I II III IV I II III IV I II -15% 2020 2021 2022 2023 I II III IV I II III IV I II III IV I II Цалингийн зардал Машин механизмын түрээсийн зардал Материалын өртөг БӨИ, жилийн өсөлт 2020 Түрээсийн өсөлт, улирлаар (Тэнхлэг зууч) Үнийн өсөлт, улирлаар (Тэнхлэг зууч) 2021 2022 2023 Эх сурвалж: ҮСХ, Тэнхлэг-Зууч Эх сурвалж: ҮСХ 24Өрхийнцалингийн орлого жилийн 26.0 хувиар өссөн боловч бусад нэмэгдээгүйгээс шалтгаалан өрхийн сарын дундаж орлого 12.4 хувиар өсөв. Эх сурвалж: ҮСХ 25ХҮИ-р засварлав. 26Өмнөхоны мөн үеэс юаний ханш 3.9 хувиар, ам.долларын ханш 10.9 хувиар чангарлаа. 272023 оны 6 дугаар сард өмнөх оны мөн үеэс 31.6 хувиар өссөн. орлогууд төдийлөн 23
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар Хөрөнгийн зах зээл 24 тэрбум төгрөг), “Хаан банк” (12.5 тэрбум төгрөг), “Инвескор ББСБ” (11.1 тэрбум төгрөг) ХК-иудын идэвхтэй арилжигдав. Арилжааны банкууд нээлттэй хувьцаат компани болсон хөрөнгийн зах зээлийн идэвхжилийг нэмэгдүүлж байна. хувьцаа хамгийн ХБҮЦ-ны арилжааны дүн өмнөх жилээс 41 хувиар өндөр байсан арилжааны идэвх өнгөрсөн оны түвшинд байв. Нийт арилжааны дүн 2023 оны 2 дугаар улиралд өмнөх оны мөн үеэс 2.8 дахин, өмнөх улирлаас 5.9 дахин өсөж 438.7 тэрбум төгрөгт хүрсний 303 тэрбум төгрөг нь банкуудын анхдагч зах зээл дээр хувьцаа гарган арилжсан28 арилжааны бүтцийг авч үзвэл 86 хувийг29 хувьцаа; хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас (ХБҮЦ), компанийн оруулалтын сан (ХОС)-гийн харгалзан 8.0 хувь, 5.8 хувь, 0.2 хувийг тус тус эзэлж байна. ХОС-ийн бол Компанийн бондын арилжааны хувьд идэвхжил өмнөх оноос муу байна30. дүн байна. Нийт Зах зээлийн үнэлгээ өмнөх улирлаас 36.8 хувиар, өмнөх оны мөн үеэс 87.1 хувиар өсөв. Харин ТОП-20 индексийн хувьд өнгөрсөн оны 10 дугаар сараас хойш тасралтгүй өсөж байсан бол тайлант улиралд өмнөх улирлаас 4.0 хувиар буурав (Зураг 3.25). бонд, хөрөнгө арилжаа Зураг 3.24 Нийт арилжаа, бүтцээр ХОС ХБҮЦ Компанийн бонд, анхдагч Компанийн бонд, хоёрдогч Хувьцаа, хоёрдогч Хувьцаа, анхдагч Нийт арилжааны дүн 3.25 Зураг үзүүлэлтүүд Хөрөнгийн захын голлох 45,000 10,200 тэбум төгрөг 9,315 9,200 40,000 8,200 35,000 600 7,200 439 30,000 6,200 5,200 тэрбум төгрөг 400 25,000 4,200 20,000 3,200 200 15,000 2,200 I II IIIIV I II IIIIV I II IIIIV I II IIIIV I II 2019 2020 2021 2022 2023 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II ТОП-20 индекс (зүүн) Зах зээлийн үнэлгээ (баруун) 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголын хөрөнгийн бирж Эх сурвалж: Монголын хөрөнгийн бирж 3.3. Нэгдсэн төсөв болон Засгийн газрын өр 2023 оны 2 дугаар улиралд хувьцааны хоёрдогч зах зээлийн арилжаагаар нийт 155.95 сая ширхэг 64.21 тэрбум төгрөгийн үнийн дүн бүхий хувьцаа арилжигджээ. Үүнээс “Худалдаа хөгжлийн банк” (12.7 Нэгдсэн төсөв:Эхний 7 сарын байдлаар төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого өмнөх оны мөн үеэс 42.8 хувиарөндөр төвлөрч, 12.4 их 30Анхдагч зах зээлд 18 тэрбум төгрөгийн арилжаа хийгдсэн нь өмнөх жилтэй харьцуулахад ойролцоогоор 30 хувиар бага байна. Хоёрдогч зах зээлд нийт 7.6 тэрбум төгрөгийн үнийн дүн бүхий 80.55 мянган ширхэг компанийн бонд тайлант улиралд арилжигдсан бөгөөд 2022 онтой харьцуулахад арилжааны идэвх бага зэрэг суларлаа. 28“Хаан банк”183.4 тэрбум төгрөгийн, “Худалдаа хөгжлийн банк”83.5 тэрбум төгрөгийн, “Хас банк” 35.7 тэрбум төгрөгийн хувьцааг тус тус анхдагч зах зээлд гаргаж арилжсан. 29Үүний71.4 хувийг анхдагч зах зээлийн арилжаа, 14.6 хувийг хоёрдогч зах зээлийн арилжаа бүрдүүлж байна.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 25 наяд төгрөгт хүрсэн бол зардал 16.7 хувиар их буюу 11.1 их наяд төгрөгбайв. Ийнхүү тэнцвэржүүлсэн тэнцэл төгрөгийн ашигтай байна(Хүснэгт 3.2). Зураг 3.26 Төсвийн орлогын бүтэц, оны эхний 7 сард 1.4 их наяд их наяд ₮ АМНАТ 14.0 12.4 НӨАТ 12.0 2.0 Тэнцвэржүүлсэн орлого 2023 онд:Уул уурхайн экспортын таатай нөхцөл байдал, түүнийг дагасан эдийн засаг идэвхжил төсвийн орлогыг Тухайлбал, оны эхний 7 сард ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр, аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлого бүрдүүлэлт өндөр байж, татварын орлого өмнөх оноос 41.4 хувиар, газрын тосны орлого сэргэснээр татварын бус орлого 67.0 хувиар тус тус өсөв (Зураг 3.25). 8.7 НД-ын орлого 10.0 2.5 7.7 0.9 8.0 Орлогын албан татвар Бусад татварын орлого Татварын бус орлого Тэнцвэржүүлсэн орлого 2.1 2.1 1.5 6.0 нэмэгдүүлж байна. 1.2 1.6 3.2 4.0 2.4 1.9 2.0 1.8 1.4 1.7 0.8 2023 0.5 2022 0.0 2021 Эх сурвалж: Сангийн яам Тодруулбал, урсгал зардал эхний хагас жилдөмнөхоны мөн үеэс 552 тэрбумтөгрөг буюу 8 хувиар нэмэгдсэн бол зөвхөн 7-р сард өмнөх оны мөн үеэс 47 хувь буюу 470 тэрбум төгрөгөөр өссөн бөгөөд үүний тал орчим хувь нь төсвийн тодотголтой холбоотой зардал төсвийн тодотголоор хаагчийн цалин, ахмад насны тэтгэврийг нэмж, хүүхдийн тэтгэмжийг бүх хүүхдэд олгохоор болсон нь 7-р сараас хэрэгжиж эхэлсэн юм. Хүснэгт 3.2 Төсвийн үндсэн үзүүлэлтүүд 2022 Гүй. 18.6 1.4 17.2 15.6 1.6 18.2 17.4 0.8 0.4 0.9% -1.0 -2.1% -0.2 -0.3% Эх сурвалж: Сангийняам 2023 Тод. 21.8 1.0 20.8 18.9 1.9 22.4 21.3 1.1 -0.5 -0.9% -1.6 -2.6% -0.5 -0.8% 2023.07 Гүй. 12.9 0.5 12.4 11.6 0.8 11.1 10.4 0.7 1.9 3.1% 1.4 2.3% 2.1 3.5% Их наяд төгрөг Гүй% 99.9 155.2 98.5 99.8 84.0 86.2 85.9 90.5 байна. Тодруулбал, төрийн Нийт орлого Сангийн орлого Тэнцвэржүүлсэн орлого Татварын орлого Татварын бус орлого Нийт зардал Анхдагч зардал Хүүний зардал Нийт тэнцэл ДНБ-д эзлэх хувь Тэнцвэржүүлсэн тэнцэл ДНБ-д эзлэх хувь Анхдагч тэнцэл ДНБ-д эзлэх хувь албан Зураг 3.27 Төсвийн зардлын бүтэц, оны эхний 7 сард Татаас ба шилжүүлэг их наяд ₮ 14.0 11.1 12.0 Хөрөнгийн зардал 9.5 10.0 8.5 Нийт зардал, цэвэр зээл 2023 онд: Засгийн газар энэ онд “Хуримтлалтай хүүхэд”, чанар, гүйцэтгэл, хүрэх үр дүнд чиглэсэн төсвийн санхүүжилтийн шинэчлэлийгүргэлжлүүлэнхэрэгжүүлж байна. Иймээс татаас, шилжүүлгийн зардал өмнөх оны адил нийт зардлын тал орчим хувийг бүрдүүлж31байгаа бол сүүлийн сард хөрөнгийн зардлын зарцуулалт эрчимжсэн байна. Хүүний зардал 5.9 8.0 5.6 4.6 6.0 Бараа, үйлчилгээний зардал болон цэвэр зээл Нийт зардал 2.0 тогтолцооны 4.0 1.0 1.4 2.0 2.4 2.4 2.0 0.0 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Сангийн яам Төсвийн хөрөнгө оруулалтын зардлын хувьд эхний 7 сард өмнөх оноос 39 хувь 31 2010-2020 оны дундаж 32 хувь, 2021 онд 47 хувь, 2022 онд 53 хувь, 2023 оны эхний 7 сард 53 хувь 25
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар буюу 563 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ. 2022 онтой харьцуулахад төхөөрөмжийн зардал 207 хувь, бусад хөрөнгийн зардал 62 хувиар нэмэгдсэн нь гол нөлөөлөв. 26 агаарын эрс тэрс үзэгдэл болон зарим орнууд хүнсний экспортдоо хязгаарлалт тавьсан зэргээс шалтгаалан хүнсний инфляц нэмэгдсэн нь голлон нөлөөлжээ. тоног дэлхийн эрсдэл эрчимжих Өнөөгийн Засгийн газрын нийт өр: Өнөөгийнүнэ цэнээр илэрхийлсэн Засгийн газрын нийт өрийн нэрлэсэн ДНБ-д эзлэх хувь 2023 онд 65.0 хувь байхаар батлагдсан нь хуульд32 заасан хязгаарыг хангах бөгөөд II улирлын байдлаар ДНБ-ий 44.933 (Хүснэгт 3.3). Төсвийн тодотголоор үүнд өөрчлөлт ороогүй. үнэ цэнээр илэрхийлсэн Олон улсын байгууллагууд, шинжээчид БНХАУ-ын эдийн төсөөллийг 2023 онд 5.3 хувь, 2024 онд 4.7 хувьболгож, өмнөх төсөөллөөс тус бүр 0.3 нэгж хувиар буурууллаа. Мөн 2025 оны хувьд өсөлт өмнөх оны орчимд буюу 4.7 хувь байх төлөвтэй байна. Үйлчилгээний салбарын идэвхжил, жуулчлалын салбарын эрчтэй сэргэлт өсөлтийг тэтгэж байгаа ч тус улсын барилга, ган үйлдвэрлэл зэрэг аж үйлдвэрийн гол салбаруудын идэвхжил хүлээлтээс удаан байгаа нь төсөөллийг бууруулах гол үндэслэл болжээ. засгийн өсөлтийн байна хувь ялангуяа аялал Хүснэгт 3.3 Өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлсэн Засгийн газрын өр болон зээлийн үйлчилгээний төлбөр Зураг 4.1 Улс орнуудын өсөлтийн төсөөлөл 2023* 2024* 2025* 0.4 Евро бүс 2023.05 сар 1.0 0.4 1.0 2023.08 сар 1.5 1.5 -0.2 2023.05 сар ОХУ 0.5 1.3 Эх сурвалж: Сангийн яам, Монголбанк 2023.08 сар 1.1 1.1 2023.05 сар 0.9 АНУ 4.ЭДИЙН ЗАСГИЙН ГАДААД ОРЧИН 1.6 0.8 2023.08 сар 1.9 5.6 2023.05 сар 5.0 4.1Эдийн засгийн гадаад орчны төсөөлөл БНХАУ 5.3 4.7 2023.08 сар 4.6 2.7 2023.05 сар 2.9 Дэлхий Гадаад эрэлт: Дэлхийн эдийн засгийн 2023- 2025 оны өсөлтийн төлөв өмнөх төсөөллөөс муудлаа. Үүнд 1) үйлдвэрийн салбарын сэргэлт удаан байгаа, тэр дундаа үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын уналт үргэлжлэх хүлээлт, 2) ОХУ-Украины нөхцөл байдал даамжирч, Дунай мөрөн, Хар тэнгисийн бүсэдбайршилтай хүнсний ачаа тээврийн гол дэд бүтэц сүйдсэн, 3) цаг 2.6 2.7 2023.08 сар 3.0 БНХАУ-ын аж -2 0 2 4 6 жилийн өсөлт, % Эх сурвалж: Блүмберг, Рубини, EIU, ОУВС, Дэлхийн банкзэрэг олон улсын байгууллагуудын төсөөллийндундаж Тухайлбал, аж үйлдвэрийн PMI индекс 7-р сард 49.2 болж огцом буурчээ. Үүнд үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн өрийн эрсдэл сөргөөр 32Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд 2023 онд 65, 2024 онд 60 хувиас хэтрүүлэхгүй байхаар заажээ. 332023 оны II улиралд Засгийн газрын нийт өр (ӨҮЦ) Засгийн газрын өрийн статистик товхимолд зарласнаар 27.0 их наяд төгрөг байгаа нь 2023 оны тодотгосон төсөвт тусгасан ДНБ-д харьцуулахад 44.9 хувь байна.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 27 нөлөөлсөн байна. ОУВС-гийн дүгнэлтээр БНХАУ-ын аж үйлдвэрийн хүлээлтээс удаан сэргэж байгаа хандлага цаашид үргэлжлэх төлөвтэй. шалтгаалан буурсан ч Азийн улс орнууд руу экспорт нь нэмэгдсэн нь өсөлтийг бий болгожээ. салбар Гадаад инфляц:Дэлхийн ихэнх оронд инфляцын эрчсаарч байна.АНУ-д инфляц жилийн турш саарч, 7-р сард 3.2 хувьд35 хүрэв. Хүнсний бүтээгдэхүүн болон эрчим хүчний үнийн өсөлт саарч байгаа нь инфляцын түвшин буурахад голлон нөлөөлжээ. Евро бүсийн инфляц9 дэх сардаа дараалан буурч, 7 дугаар сард 5.3 хувьд хүрлээ. Эрчим хүчний үнэ жилийн 6.1 хувиар буурсан ч хэвийн үеийн түвшнээс 50 гаруй хувиар өндөр байна. БНХАУ-ын инфляц2021 оны 3-р сараас хойш үргэлжлэн саарч, 2023 оны 7-рсард -0.3 хувьдхүрлээ.Олон улсын байгууллагуудын дүгнэлтээр эдийн засгийн дотоод эрэлт удаан сэргэж байгаа нь дефляц үүсэх нөхцөлийгбүрдүүлжээ. АНУ-ын эдийн засгийн өсөлт2023 оны II улиралд 2.6 хувьд хүрч, олон улсын байгууллагуудын өмнөх төсөөллөөс 1.2 нэгж хувиар өндөр байхад төсвийн зардал тэлсэн нь нөлөөлөв. Гэхдээ тус улсынэдийн засгийн өсөлт 2023 онысүүлийн хагаст саарах төлөвтэй байна. шинэчилсэн төсөөллөөр АНУ-ын мөнгөний хатуу бодлогын нөлөөцаашидэдийн засагт хүчтэй илрэх бөгөөд ам.долларын ханш чангарч байгаа нь худалдаанд сөргөөр нөлөөлнө. Гэхдээ АНУ- ын Засгийн газар нэмэгдүүлснээр өрийн хямралын эрсдэл бууруулсан байна. Мөнгөний бодлогын төлөв 2024 оны II хагасаас зөөлөрч, 2025 онд эдийн засгийн өсөлт сэргэх төлөвтэй байна. сүүлийн саруудад ОУВС-гийн дэлхийн гадаад өрийн таазыг Гадаад хүү: ХНБ 7-р сарын хурлаар бодлогын хүүг 0.25 нэмэгдүүлж, 5.5 хувьд хүргэсэн. Хэдийгээр инфляц буурч байгаа ч хөдөлмөрийн зах зээлийн идэвхжил өндөр хэвээр байгаа тул энэ оны эцэст бодлогын хүүг дахин 0.25 нэгж хувиар нэмэгдүүлэх хүлээлттэй байна. ХНБ-ны төсөөллөөр инфляц 2025 оны эхний улирал гэхэд зорилтот 2 хувийн түвшинд хүрч тогтворжих төлөвтэй байна. Евро бүсэд инфляц саарч байгаа ч зорилтот түвшнээс хэтөндөрбайгаатулЕвропын төв банкнаас бодлогын хүүг 7дугаар сарын хурлаар 0.25 нэгж хувиар нэмэгдүүлж, 4.25 хувьд хүргэв. Европын холбоо бодлогын хүүгээ энэ оныг дуустал үргэлжлүүлэн нэмэгдүүлэх төлөвтэй байна. нэгж хувиар Евро бүсийнэдийн засгийн өсөлт 2023 оны II улиралд 0.3 хувьд хүрч хүлээлтээс34бага байв. Европын төв банк бодлогын хүүгээ эрчтэй өсгөсөн шийдвэрүүдийн нөлөө энэ онд Европын холбооны эдийн засгийн өсөлт, санхүүгийн илрэхээр байгааг олон улсын шинжээчид онцоллоо. Мөн тус бүсийн томоохон эдийн засагтай Герман, Итали, Франц зэрэг орнуудад аж үйлдвэрийн салбарын өсөлт сул хэвээр байна. Евро бүсийн эдийн засгийн өсөлт 2025 оноос аажмаар сэргэх хүлээлттэй. зах зээлд хүчтэй ОХУ-ынэдийн засгийн өсөлт 2023 оны II улиралд 4.9 хувьд хүрч хүлээлтээс сайн гарав. ОХУ-ын Европын холбоотой хийх худалдаа геополитикийн нөхцөл байдлаас Харин БНХАУ-ын инфляцын зорилт 2 хувь буюу одоогийн түвшнээс өндөртул Ардын намын хурлын шийдвэрээр энэ онд 34Шинжээчдийн өмнөх төсөөллөөр Евро бүсийн эдийн засгийн өсөлтийг 2022 онд 3.1 хувьд хүрэх төсөөлөлтэй байв. 35ХНБ 3 дугаар сард инфляцын түвшин 5.2 хувь гарна гэсэн хүлээлттэй байв. 27
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар мөнгөний зөөлөн бодлого хэрэгжүүлэх хүлээлттэйбайна. 28 болж оны эхнээс 5.8 хувиар буурчээ. Төмрийн хүдрийн томоохон хэрэглэгч БНХАУ-ын эдийн хүлээлтээс удаан байгаатай холбоотойгоор төмрийн хүдрийн үнэ саарч байна. БНХАУ- ын барилгын салбарын үргэлжилбэл төмрийн үргэлжлэн буурахаар байна. засгийн сэргэлт 4.2. Экспортын үнийн төлөв БНХАУ-ын үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын уналтаас үүдэн олон улсын зах зээлд металлын үнэ буурах эрсдэл нэмэгдлээ. хүндрэл хүдрийн үнэ Зэс:Зэсийнүнэ 2023 оны 7 дугаар сард 8832 ам.доллар/тн хүрч оны эхнээс 4.2 хувиар буурлаа. БНХАУ-ын салбарын сэргэлт байгаатай холбоотойгоор зэсийн эрэлт, үнэ буураад байна. Эрэлт цаашид эрчтэй сэргэхээргүй байгаа тул зэсийн үнийн төсөөлөлөмнөхтэйхарьцуулахадбуурлаа. Нийлүүлэлт талаас өмнөх улиралд Чили, Перуд болж байсан бослогын нөхцөл байдал намжаад байна. Газрын тос:Брент газрынтосны үнэ 7-р сарын эцэст 85.6 ам.доллар/баррель болж өмнөх улирлаас 7.7 хувиар нэмэгдлээ. Сауди Араб, ОХУ тэргүүтэй ОПЕК-ийн орнууд 7 дугаар сарын шийдвэрээр 9 дүгээр сараас эхлэннийлүүлэлтээ өдөрт1.16 сая баррель36, 0.3 сая баррелиар тус тус бууруулахаар шийдвэрлэснийдараагаар үнэ нэмэгдэв. аж үйлдвэрийн удаан хүлээлтээс нөхцөл: жилийн Худалдааны нөхцөлийн төсөөллийн орчимд хадгалагдлаа (Зураг 4.2). Ирэх онд импортын үнэ харьцангуй тогтвортой байх бол экспортын үнэ буурах төлөв нь худалдааны нөхцөлийгмуутгахаар байна. Зураг 4.2 Худалдааны нөхцөл, экспорт, импортын үнийн өөрчлөлт Худалдааны өөрчлөлт Алт:Алтныүнэ 7-р сарын эцэст 1965 ам.доллар/унцибуюу өндөртүвшинд хэвээр хадгалагдаж байна. ОХУ-Украины нөхцөл байдал болон глобал эдийн засаг дахь тодорхой бус байдал нэмэгдсэнээр алтны эрэлт өсөж байна. өмнөх нүүрс: БНХАУ-ын Коксжих үйлдвэрийн салбарын эрэлт бага байгаатай тулкоксжих нүүрсний үнэмөн буурав. Харин БНХАУ-ын үйлдвэрлэлийн 50 орчим хувийг бүрдүүлэгч Шаньси мужид 7-р сард гарсан ослын улмаас уурхайнуудад хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа эрчимжсэн тул нийлүүлэлт түр хугацаанд буурсан нь үнийг бага зэрэг нэмэгдүүлэх нөлөөтэй байлаа. Мөн тус улсын нүүрс үйлдвэрлэлийн өдрийн дундаж хэмжээ сүүлийн 9 сарын доод түвшиндээ хүрээдбайна. аж Импортын үнийн жилийн өөрчлөлт (*-1) Экспортын үнийн жилийн өөрчлөлт Худ.нөхцлийн жилийн өөрчлөлт дотоодын нүүрс 50% 30% Худ.нөхцлийн жилийн өөрчлөлт (өмнөх төсөөлөл) 10% -10% -30% -50% I III I III I III I III* I* III* I* III* 2020 2021 2022 2023 2024 2025 Төмрийн хүдэр:Төмрийн хүдрийнүнэ 7-р сарын сүүлээр тонн тутамдаа 111 ам.доллар Эх сурвалж: Монголбанкны тооцоолол 36Дэлхий даяар өдөрт 94 орчим сая баррель газрын тос үйлдвэрлэж, 100 орчим сая газрын тос хэрэглэдэг.
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 29 4.3. Төлбөрийн тэнцэл хувийг дангаар бүрдүүлэв. Түүнчлэн, өмнөх оны эхний хагаст экспорт багатай байсан мах, махан бүтээгдэхүүн, боловсруулаагүй нефть, хуш модны самрын экспорт хэвийн гарч байгаа тул эдгээр 3 бүтээгдэхүүний экспортын орлого хамтдаа нийт экспортын орлогод 4.7 нэгж хувийн өсөлтийг бий болгов. Төлбөрийн тэнцэл 2023 оны II улиралд 394 сая ам.доллар, оны эхний хагаст 474 сая ам.долларын ашигтай гарлаа. Төлбөрийн тэнцэл ашигтай байж, гадаад валютын нөөц нэмэгдэхэд дараах хүчин зүйлс голлон нөлөөлөв37. •Нүүрсний экспортын биет хэмжээ түүхэн дээд түвшинд хүрч экспортын өсөлтийг тэтгэж байна. •Хэрэглээний бүтээгдэхүүний импорт сүүлийн саруудад буурч байна. Гэхдээ нүүрсний экспорт нэмэгдэж байгаатай холбоотойгоор дизель түлш, хөрөнгө оруулалтын шинжтэй бүтээгдэхүүний импортын өсөлт өндөр хэвээр байна. •Оюу толгойн хөрөнгө оруулалт болон Засгийн газар, банкуудын гадаад зээлийн ашиглалт санхүүгийн урсгалыг бүрдүүллээ. Тайлант улиралд зэсийн баяжмалын орлого буурсан нь Оюу толгойн зэсийн баяжмал дахь алтны агууламж 45 хувиар багассанаас гадна зэсийн үнэ өмнөх оны мөн үеэс 12 хувиар доогуур байсантай холбоотой юм. Харин мөнгөжөөгүй алтны хувьд экспортын биет хэмжээ 25 орчим хувиар, цайрын хүдрийн хувьд 18 хувиар, ноолуурын экспортын биет хэмжээ 27 хувиар тус тус бага байв (Хүснэгт 4.1). нэмэгдсэн нь дансны орох Хүснэгт 4.1 Экспортын жилийн өсөлт, бүрэлдэхүүнээр 2022 II 3,388 1,674 12 2 1 35 23 25 116 226 187 114 880 92 2023 II 3,800 2,087 87 47 41 74 34 33 120 182 138 66 698 194 Өсөлтөд эзлэх % 12.2 12.2 Жилийн өсөлт % 12.2 24.7 Зураг 4.3 Төлбөрийн тэнцэл, бүрэлдэхүүнээр 1,500 сая ам.доллар Нийт экспорт Чулуун нүүрс Боловсруулаагүй нефть Мах, махан бүтээгдэхүүн Бусад самар Жонш, лейцит, нефелинт Мөнгөний хүдэр, баяжмал Молебдиний хүдэр, баяжмал Төмрийн хүдэр, баяжмал Мөнгөжөөгүй алт Ноолуур Цайрын хүдэр, баяжмал Зэсийн хүдэр, баяжмал Бусад 2.2 1.3 1.2 1.1 0.3 0.2 0.1 -1.3 -1.4 -1.4 -5.4 3.0 1,000 394 500 108.1 48.2 32.8 2.9 -19.7 -26.2 -42.0 -20.6 110.9 сая $ 0 -500 -1,000 Хөрөнгө, санхүүгийн дансны тэнцэл Урсгал дансны тэнцэл Төлбөрийн тэнцэл Эх сурвалж: ГЕГ -1,500 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II Импортэнэ оны II улиралд өмнөх оны мөн үеэс 3.4 хувиар улирлуудтай харьцуулахад өсөлтийн хурд саарав. Энэхүү оруулалтын бүтээгдэхүүний суудлын автомашины импорт болон дизель түлшний импортын өсөлт бүрдүүлжээ. Тайлант улиралд нүүрсний экспортын тээвэр саадгүй хэвээр байж, биет хэмжээний хувьд нэг улирлын түүхэн дээд хэмжээний 2019 2020 2021 2022 2023 нэмэгдэж, өмнөх Эх сурвалж: Монголбанк Төлбөрийн тэнцлийг гол бүрэлдэхүүн хэсгүүдээр дэлгэрүүлж тайлбарлавал: өсөлтийг хөрөнгө импорт, Экспортын орлого 2023 оны II улиралд өмнөх оны мөн үеэс 12.2 хувиар өсөв. Чулуун нүүрсний экспортын биет хэмжээ түүхэн дээд түвшинд хүрчнэмэгдсэнээр экспортын орлогын өсөлтийн 12.2 нэгж 37Төлбөрийн тэнцлийн дэлгэрэнгүй статистикийг stat.mongolbank.mn хаягт хандан авах боломжтой. 29
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээр сар нүүрс экспортолсон нь дизель түлшний хэрэглээг өсгөж, оруулалтын шинжтэй барааны эрэлтийг нэмэгдүүлсэн байна (Хүснэгт 4.2). 30 Зураг 4.4 Үйлчилгээний дансны алдагдал өмнөх оны мөн үеэс 30 хувиар тэлэв. 200 цаашлаад хөрөнгө сая $ 0 -200 Хүснэгт 4.2 Импортын жилийн өсөлт, бүрэлдэхүүнээр -400 -600 2022 II 2,257 699 379 320 180 878 436 243 192 238 6.6 Эх сурвалж: ГЕГ, Монголбанк 2023 II 2,334 672 325 346 226 993 457 262 195 209 3.6 Жилийн өсөлт % 3.4 -3.9 -14.1 8.1 25.1 13.1 4.9 7.6 1.6 -12.3 -45.2 Өсөлтөд эзлэх % 3.4 -1.2 -2.4 1.2 2.0 5.1 1.0 0.8 0.1 -1.3 -0.1 сая ам.доллар -800 Нийт импорт Хэрэглээний бүтээгдэхүүн -1000 Түргэн эдэлгээт I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II Удаан эдэлгээт Суудлын автомашин Хөрөнгө оруулалтын бүт.н Нефтийн бүтээгдэхүүн 2019 2020 2021 2022 2023 Тээвэр Боловсрол Бизнесийн үйлчилгээ Үйлчилгээний данс Аялал Эрүүл мэнд Бусад үйлчилгээ Дизель Бусад шатахуун Эх сурвалж: Монголбанк Аж үйлдвэрлэлийн орц Бусад Орлогын дансны алдагдал II улиралд 336 сая ам.доллар болж өмнөх оны мөн үеэс 30 сая ам.доллароор их байна (Зураг 4.5). Үүнд дотоодын аж ахуйн нэгжүүдийн гадаад зээлийн хүүний төлбөр өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад өссөн нь нөлөөлжээ. Өмнөх2 жилд жилийн өсөлт нь дунджаар 30 хувийг даваад байсан бүтээгдэхүүний импорт сүүлийн 2 улиралд дараалан бууралттай гарлаа. Үүнд, суудлын автомашин, гэр ахуйн тавилга, цахилгаан хэрэгслээс бусадимпортоос буурсан нь нөлөөлөв. хэрэглээний Зураг 4.5 Орлогын дансны алдагдал 200 сая $ 0 Үйлчилгээнийдансныалдагдал тайлант улиралд өмнөх оны мөн үеэс 120 сая ам.доллароор тэлж, 524 сая ам.долларт байв (Зураг 4.). Төмөр замын дамжин өнгөрөх ачаа тээвэр болон хувийн жуулчлалын орлого гадаад валютын орох урсгал, үйлчилгээний дансны орлогыг тэтгэж байгаа хэдий ч экспортын ачаа тээврийн зардал, уул уурхайн техникийн болон үйлчилгээний зардал өсөж байна. Үүнээс шалтгаалан үйлчилгээний дансны алдагдал өмнөхжилийн мөн үеэс нэмэгдлээ. -200 -400 -336 -600 -800 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2019 2020 2021 2022 2023 Бусад орлого Гадаад валютын нөөцийн орлого (Кредит) Бусад хөрөнгө оруулалтын орлого Багцын хөрөнгө оруулалтын орлого Шууд хөрөнгө оруулалтын орлого Ажилчдын цалин Анхдагч орлогын данс компаниудын бизнесийн зөвлөх Эх сурвалж: Монголбанк Cанхүүгийн данснытэнцэл 2023 оны II улиралд 523 сая ам.долларын ашигтай байв. Үүнд, Оюу толгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын санхүүжилт, Засгийн газар, арилжааны банкуудын шинээр авсан гадаад зээлийн хэмжээ нэмэгдсэн мөн өмнөх улиралд хувийн секторын гадаад банкны дансанд байршсан харилцах, хадгаламжийн хэмжээ нэмэгдсэн бол энэ улиралд эргэн
Инфляцын тайлан 2023 оны 9 дүгээрсар 31 буурсан буюу дотоод банк руу татсан нь гол нөлөөллөө. Зураг 4.6 Санхүүгийн данс, бүрэлдэхүүнээр 1,500 Бусад ХО Санхүүгийн дериватив Багцын ХО ГШХО Санхүүгийн данс 500 сая $ -500 -523 -1,500 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2019 2020 2021 2022 2023 Эх сурвалж: Монголбанк Нөгөө талаас 2023 оны хоёрдугаар улиралд багцын хөрөнгө оруулалт ам.долларын гарах урсгалтай байв. Үүнд 4- р сард Засгийн газар “Гэрэгэ” бондын үлдэгдэл төлбөр 368 сая ам.долларыг төлж дуусгасан нь нөлөөлөв. 286 сая ҮСХ-ны тооцоогоорГадаад худалдааны нөхцөл2023 оны 6-р сард өмнөх оны мөн үеэс 17.3 хувиар муудлаа. Хэдийгээр импортын үнийн индекс 8.4 хувиар буурсан боловч экспортын үнийн индекс түүнээс эрчтэй буюу 24.3 хувиар буусан тул гадаад худалдааны нөхцөлийниндекс ийнхүү муудаад байна. Импортын үнийн индекс буурахад нефтийн импортын үнэ 27.0 хувиар хямдарсан нь гол нөлөөг үзүүлжээ. Харин экспортын үнэ буурахад нүүрсний хилийн үнэ 52.4 хувь, зэсийн үнэ 12.4 хувиар, төмрийн хүдрийн үнэ 19.2 хувиар, газрын тосны үнэ 34.6 хувиар хувиар тус тус буурсан нь нөлөөлөв. бүтээгдэхүүний 31
