Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Văn bản: Hai đứa trẻ

1. HAI ĐỨA TRẺ Vănbản Thạch Lam

2. I. TÌM HIỂU CHUNG • 1. Tác giả: Thạch Lam (1910 – 1942) • - Thành viên “Tự lực văn đoàn”. • - Con người đôn hậu, điềm đạm, tinh tế. • - Có biệt tài về truyện ngắn.

3. I. TÌM HIỂU CHUNG • 1. Tác giả: Thạch Lam (1910 – 1942) • * Đặc điểm của truyện ngắn Thạch Lam: • - Mangđậm cảm hứng lãng mạn nhưng không thoát ly hiện thực đời sống. • - Văn phong trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.

4. I. TÌM HIỂU CHUNG • 2. Tác phẩm • a Xuất xứ • - Rút ra trong tập truyện “Nắng trong vườn” (1938). • - Truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách của Thạch Lam. • b. Bố cục

5. II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà

6. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • a. Bức tranh thiên nhiên • - Âm thanh: • + Tiếng trống thu không. • + Tiếng ếch nhái. • + Tiếng muỗi vo ve. •  Gợi tĩnh lặng, buồn.

7. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • a. Bức tranh thiên nhiên • - Hình ảnh, màu sắc: • + “Phương tây đỏ rực như lửa cháy”, • +“Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”. •  Dấu hiệu của sự lụi tàn, ảm đạm. • - Đường nét: Dãy tre làng trước mắt đen lại, cắt hình rõ rệt trên nền trời.

8. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • a. Bức tranh thiên nhiên • - Nghệ thuật: • + Nhịp điệu chậm rãi. • + Giàu tính nhạc, hình ảnh. •  Bức tranh thiên nhiên êm dịu, đượm buồn. • + Nét vẽ giản dị, chân thực. •  Tạo nên cái hồn của làng quê.

9. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • a. Bức tranh thiên nhiên * Bức tranh thiên nhiên lúc chiều tà: đẹp, thơ mộng, yên ả, thanh bình nhưng cũng đượm buồn, hiu hắt.

10. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • b. Bức tranh sinh hoạt • - Cảnh chợ tàn: • + Người về hếttiếngồn ào cũng mất. • + Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi,vỏ thị, lá nhãn và lá mía. • +Một mùi âm ẩm bốc lên •  Bức tranh nghèo nàn, xơ xác.

11. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • b. Bức tranh sinh hoạt • - Hình ảnh những kiếp người tàn: • + Mấy đứa trẻ con nhà nghèo tìm tòi, nhặt nhạnh những thứ còn sót lại ở chợ. • + Mẹ con chị Tí: với cái hàng nước đơn sơ, vắng khách. • + Bà cụ Thi: hơi điên đến mua rượu lúc đêm tối rồi đi lần vào bóng tối với tiếng cười khanh khách ghê sợ.

12. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • b. Bức tranh sinh hoạt • - Hình ảnh những kiếp người tàn: • + Hai chị em Liên và gian hàng tạp hoá nhỏ…

13. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • b. Bức tranh sinh hoạt * Cảnh chợ tàn và những kiếp người tàn tạ gợi sự tàn lụi, sự nghèo đói, tiêu điều của phố huyện nghèo.

14. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • c. Bức tranh tâm trạng • - Lòng buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn. • - Cảm nhận được mùi riêng của đất… - Động lòng thương trẻ em nghèo … - Quan tâm,xót thương với sự vất vả của mẹ con chị Tí…

15. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà • c. Bức tranh tâm trạng * Liên là một cô bé có tâm hồn tinh tế,nhạy cảm, biết chia sẻ - cảm thông với những người nghèo.

16. II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: • - Phố huyện về đêm ngập chìm trong bóng tối: + “Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối”. + “Tối hết con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơnnữa”.

17. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: • - Phố huyện về đêm ngập chìm trong bóng tối: Bóng tối xâm nhập, bám sát mọi sinh hoạt của những con người nơi phố huyện.

18. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: • - Ánh sáng của sự sống hiếm hoi, bé nhỏ: + Một khe sáng ở một vài cửa hàng. + Quầng sáng thân mật quanh ngọn đèn chị Tí. + Một chấm lửa nhỏ trong bếp lửa bác Siêu. + Ngọn đèn của Liên “thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa”.

19. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: • - Ánh sáng của sự sống hiếm hoi, bé nhỏ:  Đó là thứ ánh sáng yếu ớt, le lói như những kiếp người nghèo khổ nơi phố huyện.

20. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: • - Ánh sáng và bóng tối tương phản nhau:  Bóng tối bao trùm, dày đặc bủa vây không gian phố huyện, còn ánh sáng yếu ớt, nhỏ bé.

21. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • a. Hình ảnh của “bóng tối” và “ánh sáng”: * Ánh sáng le lói đó biểu trưng cho những kiếp người nhỏ bé, tàn lụi trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.

22. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối • - Sống quẩn quanh, đơn điệu, tẻ nhạt, không lối thoát:

23. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN + Chị Tí chiều nào cũng dọn hàng nước. + Bác Siêu hàng phở tối nào cũng nhóm lửa. + Gia đình bác xẩm “ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt để trước mặt”, “góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bật trong im lặng” + Chị em Liên ngày nào cũng trông cửa hàng, tối nào cũng tính tiền hàng...

24. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối • - Sống nghèo khổ, tội nghiệp:

25. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN + Mẹ con chị Tí: Ngày thì mò cua bắt tép, tối đến chị dọn hàng nước mặc dù chả kiếm được là bao nhưng ngày nào cũng dọn từ chập tối đến đêm. + Bác Siêu bán món quà xa xỉ, ở phố huyện này không ai có đủ tiền mua. + Gia đình bác xẩm: chưa hát vì chưa có khách nghe. Thằng con bò ra đất.... vùi trong cát bên đường. + Chị em Liên buôn bán ngày phiên mà chẳng được bao nhiêu.

26. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối • - Sống nghèo khổ, tội nghiệp: •  Cuộc sống nghèo khổ, tội nghiệp, tối tăm. Nhịp sống tẻ nhạt, tù túng, quẩn quanh, vô nghĩa, nhàm chán, bế tắc.

27. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối • - Vẫn ước mơ: “Chừng ấy người trong bóng tối đang mong đợi một cái gì tươi sáng cho cuộc sống nghèo khổ hàng ngày của họ”.

28. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối • - Vẫn ước mơ: Ước mơ mơ hồ càng tô đậm tình cảnh tội nghiệp của những người sống mà không biết số phận mình sẽ ra sao.

29. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 2. Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya • b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ trong bóng tối * Giọng vănchậm buồn, tha thiết thể hiện niềm cảm thương của Thạch Lam với những người nghèo khổ.

30. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN 3. Hình ảnh chuyến tàu và tâm trạng chờ mong chuyến tàu đêm của Liên và An a. Chuyến tàu đến trong sự háo hức đợi chờ của hai đứa trẻ:

31. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN a. Chuyến tàu đến trong sự háo hức đợi chờ của hai đứa trẻ: - Ánh sáng rực rỡ: + Đèn ghi đã ra kia rồi + Ngọn lửa xanh biếc + Một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa. + Các toa đèn sáng trưng

32. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN a. Chuyến tàu đến trong sự háo hức đợi chờ của hai đứa trẻ: - Âm thanh ồn ã: + Tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại. + Tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi. + Tiếng hành khách ồn ào khe khẽ. + Tiếng còi rít lên, và tàu rầm rộ đi tới.

33. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 3. Hình ảnh chuyến tàu và tâm trạng chờ mong chuyến tàu đêm của Liên và An • b. Chuyến tàu đi qua trong niềm nuối tiếc của hai đứa trẻ • + Để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt • + Chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng xa xa mãi • + Khuất sau rặng tre. • + Tiếng vang động của xe hỏa đã nhỏ rồi....nghe thấy nữa

34. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 3. Hình ảnh chuyến tàu và tâm trạng chờ mong chuyến tàu đêm của Liên và An • b. Chuyến tàu đi qua trong niềm nuối tiếc của hai đứa trẻ • - Hồi ức về Hà Nội chợt ùa về trong Liên: “Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo”.

35. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 3. Hình ảnh chuyến tàu và tâm trạng chờ mong chuyến tàu đêm của Liên và An • c. Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con tàu: • - Biểu tượng của một thế giới khác: sự giàu sang,rực rỡ ánh sáng, náo nhiệt hơn • - Hình ảnh của Hà Nội, của những kí ức tuổi thơ êm đềm. • - Là khát vọng vươn ra ánh sáng, vượt qua cuộc sống tù túng, quẩn quanh, bế tắc

36. II. TÌM HIỂU VĂN BẢN • 4. Giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm • - Niềm thương cảm, xót xa dành cho những kiếp người nhỏ bé vô danh, chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội cũ. • - Phát hiện ra trong những con người đó vẻ đẹp khuất lấp, cái tính người không gì có thể phai nhòa. • - Trân trọng, nâng đỡ những ước mơ, hy vọng vào một ngày mai tươi sáng.

37. III. TỔNG KẾT • 1. Nội dung • - Niềm xót thương đối với những kiếp người sống cơ cực, quẩn quanh, tăm tối ở phố huyện nghèo. • - Bộc lộ sự trân trọng ước mong đổi đời tuy còn mơ hồ của họ.

38. III. TỔNG KẾT • 2. Nghệ thuật • - Cốt truyện đơn giản, kiểu truyện trữ tình. • - Giọng văn nhẹ nhàng, trầm tĩnh, lời văn bình dị, tinh tế. • - Vừa có yếu tố hiện thực, vừa có yếu tố lãng mạn. • - Cảnh thiên nhiên giàu chất thơ và tâm trạng nhân vật được miêu tả nhẹ nhàng, tinh tế.