SKKN Phương pháp giảng dạy bài tập thí nghiệm trong chương Oxi- Lưu huỳnh

1. Sáng kiến kinh nghiệm BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM I. LỜI GIỚI THIỆU Trong trường phổ thông, thí nghiệm giúp học sinh làm quen với những tính chất, mối liên hệ và quan hệ có tính qui luật giữa các đối tượng nghiên cứu, giúp làm cơ sởđể nắm vững các qui luật, các khái niệm khoa học và biết cách khai thác chúng. Đối với bộ môn hoá học, thí nghiệm giữa vai trò đặc biệt quan trọng như một bộ phận không thể tách rời của quá trình dạy – học. Thí nghiệm hoá học có tác dụng phát triển tư duy, giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng và củng cố niềm tin khoa học của học sinh, giúp hình thành những đức tính tốt của người lao động: ngăn nắp, trật tự, gọn gàng. Vì vậy khuynh hướng chung của việc cải cách bộ môn hoá học ởtrong nước và trên thế giới là tăng tỉ lệ giờ cho các thí nghiệm và nâng cao chất lượng các bài thí nghiệm. Môn Hóa học ở trường GDNN-GDTX có những đặc trưng riêng, đây là môi trường mà các em vừa học văn hóa vừa học nghề, được trang bịđầy đủ các trang thết bị cho học tập, thực nghiệm và làm các thí nghiệm trong phạm vi môn học của mình. Trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu, Tôi nhận thấy, bài tập hoá học thực nghiệm là một trong số loại bài tập có tác dụng củng cố lí thuyết, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo thực hành, có ý nghĩa lớn trong việc gắn liền lí thuyết và thực hành. Loại bài tập này vừa mang tính chất lí thuyết và tính chất thực hành. Mối quan hệ hữu cơ giữa lí thuyết và thực hành được thể hiện rõ khi giải loại bài tập này. Muốn giải được loại bài tập này học sinh cần nắm vững lí thuyết, vận dụng lí thuyết để vạch phương án giải quyết và vận dụng những kĩ năng kĩ xảo thực hành để thực hiện phương án đã vạch ra. Bài tập phân hoá - nêu vấn đề và giải quyết vấn đề là loại bài tập kết hợp hai yếu tố: phân hoá và nêu vấn đề trong dạy học nhằm đạt được các mục tiêu 1 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

2. Sáng kiến kinh nghiệm đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay là đảm bảo tính vừa sức, sát đối tượng trong giáo dục vừa phát huy tính tích cực trong học tập, hình thành và phát triển năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề là những bài tập mà trong quá trình giải, thường xuất hiện trước học sinh các câu hỏi có đặc tính’’ nêu vấn đề’’. Tuỳ theo mục đích dạy học, tính phức tạp và quy mô của từng loại bài tập hoá học mà giáo viên có thể sử dụng các hình thức phân hoá khác nhau. Nội dung chương trình sách giáo khoa hoá học 10 ban cơ bản và nâng cao đã đưa những thí nghiệm bằng hình vẽ và có thêm tiết thực hành, nhưng số lượng thí nghiệm học sinh được làm và theo dõi từ thầy cô giáo làm còn hạn chế, nên việc hình thành kĩ năng thực hành thí nghiệm cũng hạn chế: ví dụnhư cách thu khí, thực hiện phản ứng giữa chất khí và chất rắn... Vì vậy trong sáng kiến kinh nghiệm này Tôi mạnh dạn xây dựng và đưa vào sử dụng "Phương pháp giảng dạy bài tập thí nghiệm trong chương Oxi- Lưu huỳnh" loại bài tập hoá học thực nghiệm theo hướng phân hoá nêu vấn đề mà chủ yếu được khai thác từ các thí nghiệm trong sách giáo khoa lớp 10 chương trình cơ bản. II. TÊN SÁNG KIẾN " Phương pháp giảng dạy bài tập thí nghiệm trong chương Oxi- Lưu huỳnh." III. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN - Họ và tên: Lê Ánh Đào - Địa chỉ: Trung tâm GDTX - GDTX Yên Lạc - Sốđiện thoại: 0338351622 - Email: leanhdaontg@gmail.com IV. CHỦĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN - Họ và tên: Lê Ánh Đào - Địa chỉ: Trung tâm GDTX - GDTX Yên Lạc - Sốđiện thoại: 0338351622 - Email: leanhdaontg@gmail.com V. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN 2 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

3. Sáng kiến kinh nghiệm - Thiết lập hệ thống thí nghiệm, qua đó làm nổi bật mối liên hệ giữa các kiến thức với nhau, giúp học sinh vận dụng kiến thức nhiều lần để các em nhớ kỹ và hiểu kiến thức vững chắc, sâu sắc hơn. - Hình thành và củng cốtư duy hóa học về sự biến đổi chất, các hiện tượng hóa học đặc trưng, dựđoán hiện tượng thí nghiệm … - Sáng kiến được áp dụng cho lĩnh vực bộ môn hóa học 10, chương "Oxi- Lưu huỳnh", định hướng cho giáo viên phương pháp giảng dạy hợp lí giúp, phát huy tính tích cực, tìm tòi, sáng tạo cho học sinh từ việc được thực hành, thí nghiệm môn Hóa học, tựlĩnh hội và tiếp thu kiến thức, từđó các em yêu thích học tập môn Hóa học. VI. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG Ngay từđầu năm học khi được phân công nhiệm vụ giảng dạy môn Hóa học khối 10 tôi đã lên kế hoạch tìm tòi, học hỏi và đưa ra phương pháp giảng dạy cho từng chương, từng bài của môn học nhằm mục đích đạt hiệu quả giảng dạy cao nhất. Sáng kiến này chính thức được áp dụng cho chương " Oxi- Lưu huỳnh" từ 11/02/2019 đến hết 31/03/2019, thực hiện đối với học sinh 2 lớp từ lớp 10A1, 10A5 và 2 lớp đối chứng tại Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc. VII. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN 1. Cơ sở lí luận 1.1. Thí nghiệm hóa học - Thí nghiệm hóa học là nguồn gốc, xuất xứ của kiến thức, qua quan sát thí nghiệm, học sinh thấy được hiện tượng, từđó có nhận xét và rút ra kết luận vấn đềđang nghiên cứu, tức là từ thực tiễn đi đến tư duy lôgic có cơ sở khoa học. - Hình thức thí nghiệm do học sinh tự làm khi hoàn thiện kiến thức nhằm minh họa, ôn tập, củng cố kiến thức đã học và rèn luyện kĩ năng kĩ xảo được gọi là thí nghiệm thực hành. 1.2. Thí nghiệm thực hành Hóa học a. Vai trò của thí nghiệm thực hành. 3 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

4. Sáng kiến kinh nghiệm - Bộ môn hóa học gắn liền với thực tiễn thông qua các sự vật hiện tượng trong thế giới tự nhiên và nhiều ứng dụng của nó trong kĩ thuật và đời sống. Điều đó giúp người học có hứng thú, hiểu biết các qui luật của nó và biết cách ứng dụng vào trong thực tiễn của cuộc sống. - Thí nghiệm thực hành ( gọi tắt là thí nghiệm) trong chương trình của các bộ môn khoa học thực nghiệm nói chung và môn hóa học nói trong trường THPT nhằm mục đích : - Giúp HS hiểu biết sâu sắc hơn các khái niệm, hiện tượng, giải thích được các hiện tượng xảy ra trong thế giới tự nhiên và xung quanh ta; giúp HS củng cố và khắc sâu những kiến thức, kĩ năng thực hành; giúp HS tin tưởng vào chân lí khoa học. - Giúp HS hình thành những phẩm chất của người nghiên cứu khoa học thông qua những kĩ năng thực nghiệm và các thao tác tư duy logic. b. Các chức năng của thí nghiệm thực hành Theo quan điểm lí luận nhận thức, thí nghiệm thực hành có những chức năng nhận thức sau: + Thí nghiệm là phương tiện thu nhận tri thức: Thí nghiệm là một phương tiện quan trọng của hoạt động nhận thức của con người, thông qua thí nghiệm con người sẽ thu nhận được những tri thức khoa học cần thiết nhằm nâng cao năng lực của bản thân để có thểtác động và cải tạo thực tiễn. Trong học tập thí nghiệm thực hành là phương tiện của hoạt động nhận thức của HS, nó giúp người học trong việc tìm kiếm và thu nhận kiến thức khoa học cần thiết. + Thí nghiệm là phương tiện kiểm tra tính đúng đắn của tri thức: Trong khoa học phương pháp thực nghiệm được coi là “ hòn đá thửvàng” của mọi tri thức chân chính. Bởi vậy, có thể nói thí nghiệm có chức năng trong việc kiểm tra tính đúng đắn của tri thức, tạo cho HS niếm tin khoa học đối với các tri thức mà các em đã thu nhận được. + Thí nghiệm là phương tiện để vận dung tri thức vào thực tiễn: Trong quá trình vận dụng kiến thức vào thực tiễn, vào việc thiết kế và chế tạo các thiết bịkĩ 4 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

5. Sáng kiến kinh nghiệm thuật, người ta gặp phải những khó khăn nhất định do tính khái quát và trừu tượng của các tri thức cần vận dụng, cũng như bởi tính phức tạp của các thiết bị kĩ thuật cần chế tạo. Trong trường hợp đó thí nghiệm được sử dụng với tư cách là phương tiện thử nghiệm cho việc vận dụng tri thức vào thực tiễn. + Thí nghiệm là một bộ phận của các phương pháp nhận thức: Thí nghiệm luôn đóng vai trò rất quan trọng trong các phương pháp nhận thức khoa học. Chẳn hạn, đối với phương pháp thực nghiệm, thí nghiệm luôn có mặt ở nhiều khâu khác nhau: Làm xuất hiện vấn đề nghiên cứu, kiểm tra tính đúng đắn của các giả thuyết. Trong phương pháp mô hình, thí nghiệm giúp ta thu nhập các thông tin vềcác đối tượng gốc làm cơ sở cho việc xây dựng các mô hình. 1.3. Những yêu cầu sư phạm đối với thí nghiệm thực hành a. Giờ học thí nghiệm thực hành cần được chuẩn bị thật tốt. Giáo viên phải tổ chức cho HS nghiên cứu trước bản hướng dẫn làm thí nghiệm thực hành (trong sách hoặc do giáo viên soạn ra). Căn cứ vào nội dung của giờ thực hành, giáo viên cần làm trước các thí nghiệm để viết bản hướng dẫn được cụ thể, chính xác, phù hợp với thực tế, điều kiện thiết bị của phòng thí nghiệm. - Tất cả các dụng cụ, hóa chất cần dùng phải được sắp xếp trước trên bàn học sinh để các em không phải đi lại tìm kiếm các thứ cần thiết. - Đối với những lớp lần đầu tiên vào phòng thực hành thí nghiệm, giáo viên cần giới thiệu những điểm chính trong nội quy của phòng thực hành: - Học sinh phải chuẩn bịtrước ở nhà, nghiên cứu bản hướng dẫn, xem lại các bài học có thí nghiệm thực hành. - Phải thực hiện đúng các quy tắc phòng độc, phòng cháy và bảo quản dụng cụ hóa chất. - Trên bàn thí nghiệm không được đểcác đồdùng riêng như cặp, sách vở, mũ nón,.. - Phải tiết kiệm hóa chất khi làm thí nghiệm. 5 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

6. Sáng kiến kinh nghiệm - Trong khi làm thí nghiệm không được nói chuyện ồn ào, không được đi lại mất trật tự, không được tựđộng lấy các dụng cụ hóa chất ở các bàn khác mà không dùng kaliclorat. - Khi làm xong thí nghiệm, phải rửa sạch chai lọ, ống nghiệm và sắp xếp dụng cụ, bàn ghế vào chỗquy định. b. Phải đảm bảo an toàn - Những thí nghiệm với các chất nổ, với các chất độc, với một sốaxit đặc v.v.. thì không nên cho học sinh làm, nếu cho làm thì hết sức chú ý theo dõi, nhắc nhởđểđảm bảo an toàn tuyệt đối. Vì lí do đó cho nên đểđiều chế oxi chẳn hạn thì nên dùng kali pemanganat. c. Các thí nghiệm phải đơn giản tới mức tối đa nhưng đồng thời phải rõ ràng. - Các dụng cụ thí nghiệm cũng phải đơn giản, tuy nhiên cần đảm bảo chính xác, mĩ thuật phù hợp với yêu cầu về mặt sư phạm. Cần cố gắng dùng những lượng nhỏ hóa chất sẽ giáo dục học sinh tính cẩn thận, chính xác trong công việc, tinh thần tiết kiệm của công; ngoài ra có một số thí nghiệm nếu dùng lượng nhỏ hóa chất sẽ bảo đảm an toàn hơn, chẳn hạn điều chế clo, hidro sunfua. - Khi chọn thí nghiệm thực hành, giáo viên cần tính đến tác dụng của các thí nghiệm đó tới việc hình thành kĩ năng, kĩ xảo cho học sinh. d. Phải đảm bảo và duy trì được trật tự trong lớp khi làm thí nghiệm. - Giờ thí nghiệm thực hành không thểđạt kết quả tốt nếu học sinh mất trật tự, ít nghe hoặc không nghe thấy những lời chỉ dẫn, nhận xét của giáo viên. Trong điều kiện không đủ dụng cụ hóa chất, nhóm thực hành lại quá đông v.v… thì lớp càng dễ mất trật tự. e. Giáo viên phải theo dõi sát công việc của học sinh. - Giáo viên chú ý tới kỹ thuật thí nghiệm của các em và trật tự chung của lớp, giúp đỡ kịp thời các nhóm lúc cần thiết. Không nên làm thay cho học sinh; không nên can thiệp vào công việc của các em hoặc hỏi họ không cần thiết. Tuy 6 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

7. Sáng kiến kinh nghiệm vậy, cũng không nên thờơ, không giúp đỡ cho học sinh, không chỉ cho học sinh thấy những sai lầm, thiếu sót. 1.4. Phương pháp sử dụng thí nghiệm thưc hành khi ôn tập - Trong giai đoạn hoàn thiện kiến thức, phải chú trong tới phương pháp dạy học nhằm hướng dẫn học sinh cách sử dụng các thí nghiệm thực hành khi ôn tập. - Việc tiến hành ôn tập cho học sinh có thểđược thực hiện vào cuối giờ học, đầu giờ học sau hoặc khi học xong một chương, một phần của chương trình với các nhiệm vụcơ bản là: chính xác hóa các khái niệm đã được học, tăng cường tính vững chắc và hệ thống của kiến thức và phát triển kĩ năng kĩ xảo. a. Thí nghiệm được thực hiện vào cuối giờ học - Có thể là chính các thí nghiệm giáo viên đã biểu diễn trong giờ học. Lúc này học sinh được tự tay làm các thí nghiệm. Mặc dù với các dụng cụđơn giản và nhỏhơn, lượng hóa chất ít hơn nhưng học sinh quan sát gần hơn nên sẽ thấy rõ hơn và đầy đủhơn các hiện tượng xảy ra. Dưới sựhướng dẫn của giáo viên các em có điều kiện tập trung để nhận xét kĩ hơn về những phần quan trọng nhất của thí nghiệm, qua đó sẽ bổsung và chính xác hóa được kiến thức vừa học. Đồng thời, việc quan sát đầy đủ những dấu hiệu khác (mà khi xem thí nghiệm biểu diễn không được rõ) sẽ có tác dụng củng cố những kiến thức thu được khi quan sát thí nghiệm biểu diễn. - Khi dùng thí nghiệm của học sinh để hình thành những khái niệm khái quát hơn, có thể chuyển một số thí nghiệm vào cuối giờ học và thực hiện song hai nhiệm vụ: Hình thành kiến thức mới kết hợp với ôn tập. b. Thí nghiệm được thực hiện vào đầu giờ học - Thí nghiệm hóa học được thực hiện vào đầu giờ học với mục đích ôn tập có nhiệm vụcơ là sát lập mối quan hệ giữa các kiến thức đã học với nội dung sắp học. Trong thực tiễn dạy học, công việc này ít được tiến hành, song giáo viên biết khai thác hợp lí thì nó sẽ có tác dụng không nhỏ trong việc giúp học sinh lĩnh hội kiến thức mới tốt hơn. 7 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

8. Sáng kiến kinh nghiệm c. Thí nghiệm được thực hiện khi kết thúc một chương hoặc một phần của chương trình - Các thí nghiệm tương tự với các thí nghiệm trong sách giáo khoa, nhưng với dụng cụđơn giản hơn. - Các thí nghiệm tương tự với các thí nghiệm đã làm khi nghiên cứu tài liệu mới, nhưng có thay đổi hóa chất khác. - Các thí nghiệm trùng với các thí nghiệm đã làm nhưng thay đổi nhiệm vụ của thí nghiệm. Với cách thức như vậy, hoạt động trí óc của học sinh được hướng vào không phải đơn thuần chỉ nhắc lại các kiến thức đã học mà chủ yếu là làm vững chắc thêm kĩ năng thí nghiệm, phát triển tư duy logic, tăng cường khảnăng khái quát hóa, vì học sinh xem xét các hiện tượng trong những tình huống khác nhau. 1.5. Nguyên tắc thực hiện - Thực hiện phương pháp này phải tuân thủ nguyên tắc sau: - Thí nghiệm do tự tay học sinh tiến hành dưới sựhướng dẫn của giáo viên. - Thí nghiệm đơn giản, dẽ làm, ít thao tác và nhanh cho hiện tượng rõ ràng. - Thí nghiệm không độc hại hoặc dễ cháy nổ. - Tổ chức hướng dẫn thao tác thực hành cụ thể, chi tiết. - Nêu cao tinh thần kỉ luật trong phòng thực hành. 1.6. Các hình thức tổ chức thí nghiệm thực hành: a. Thí nghiệm thực hành đồng loạt. Loại thí nghiệm này tất cả các nhóm học sinh đều cùng làm một thí nghiệm, cùng thời gian và cùng một kết quả. Đây là thí nghiệm được sử dụng nhiều nhất hiện nay vì có nhiều ưu điểm. Đó là: Trong khi làm thí nghiệm các nhóm trao đổi giúp đỡ nhau và kết quảtrung bình đáng tin cậy hơn.Việc chỉđạo của giáo viên tương đối đơn giản vì mọi việc uốn nắn hướng dẫn, sai sót, tổng kết thí nghiệm đều được hướng dẫn đến tất cả học sinh. Bên cạnh những ưu điểm, còn một số hạn chế: Do trình độcác nhóm không đồng đều nên có nhóm vội 8 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

9. Sáng kiến kinh nghiệm vàng trong khi thao tác dẫn đến hạn chế kết quả. Đòi hỏi nhiều bộ thí nghiệm giống nhau gây khó khăn về thiết bị. b. Thí nghiệm thực hành loại phối hợp. Trong hình thức tổ chức này học sinh được chia thành nhiều nhóm khác nhau, mỗi nhóm chỉ làm thí nghiệm một phần đề tài trong thời gian như nhau, sau đó phối hợp các kết quả của các nhóm lại sẽđược kết quả cuối cùng của đề tài. c. Thí nghiệm thực hành ở ngoài lớp Giáo viên hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm ở nhà với mục đích chuẩn bị bài sau hoặc củng cố bài học. Những thí nghiệm đơn giản học sinh tự làm ở nhà giúp học sinh hiểu sâu hơn về kiến thức đã được học trên lớp, góp phần phát triển khảnăng tư duy cũng như các kĩ năng của học sinh. Đồng thời qua những thí nghiệm Hóa học đó giúp học sinh khám phá, giải thích được nhiều hơn các kiến thức Hóa học có liên quan tới đời sống hàng ngày cũng như những ứng dụng của kiến thức Hóa học đó vào trong sản xuất và đời sống. Qua đó tăng hứng thú trong học tập. d. Thí nghiệm vui Giáo viên hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm vui với mục đích củng cố bài học, gây hứng thú, tạo niềm say mê học tập.Với môn hóa học, các thí nghiệm vui chủ yếu là các thí nghiệm phức tạp hoặc đòi hỏi hóa chất khó kiếm. Tuy nhiên nên tận dụng những thí nghiệm có thể làm ởnhà để học sinh tự tiến hành ở nhà (thí nghiệm thực hành ngoài lớp) 1.7. Một số kỹnăng cần rèn luyện cho học sinh - Sử dụng chai lọ, cốc và các dụng cụ thủy tinh, bất kì một loại dụng cụ nào khi sử dụng đều phải được rửa sạch, nếu rửa bằng nước không sạch thì phải rửa bằng xà phòng hoặc bằng hóa chất cần thiết và sau đó lại rửa bằng nước cho sạch. Rửa xong, úp ngược miệng xuống dưới cho ráo nước, với ống nghiệm phải rửa bằng chổi lông. - Đo khối lượng các vật: bằng cân kĩ thuật. - Tiến hành một sốđộng tác cơ bản của thí nghiệm thực hành hóa học: 9 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

10. Sáng kiến kinh nghiệm + Lấy chất lỏng từ lọ ra ống nghiệm hay dụng cụ khác, nếu lấy với lượng nhỏ ta dùng ống hút, lấy với lượng từ1ml thì rót nhưng không để hóa chất chảy ra lọ và quay nhãn lên trên. Nút lọ khi mởđặt ngửa và khi không lấy nữa thì đậy nút ngay để tránh nhầm lẫn. Ống hút sau khi lấy hóa chất xong phải hút nước rửa sạch, để khi dùng hút hóa chất khác không bị trộn lẫn với hóa chất đã dùng. + Lấy hóa chất rắn phải dùng thìa khô, sạch, lấy xong cũng rửa thìa lại cho sạch và để vào giá cho khô ráo. Nếu làm thí nghiệm có sử dụng hỗn hợp các chất rắn thì các chất rắn phải lấy riêng biệt ra các dụng cụđểxác định tỉ kệ klhối lượng đúng theo kĩ thuật rồi mới trộn đều bằng thìa hay dụng cụ thủy tinh như đũa hay thìa thủy tinh rồi mới cho vào dụng cụ thí nghiệm. + Hòa tan hóa chất rắn vào chất lỏng: cho chất rắn vào chất lỏng từng lượng nhỏ một và dùng đũa thủy tinh khuấy tan dần, tráng hiện tượng bỏ chất rắn quá nhiều không tan hết. + Hòa tan chất lỏng vào chất lỏng; Cho lượng chất lỏng này vào chất lỏng kia từng lượng nhỏ một, nếu dụng cụ hòa tan là ống nghiệm thì khi cho lượng nhỏ chất lỏng vào ta gõ nhẹđáy ống nghiệm vào gan bàn tay hay ngón tay trỏ, tuyết đối không dùng ngón tay bịt miệng ống nghiệm mà xóc lên, xóc xuống. + Đun nóng các chất trong ống nghiệm hay bình cầu: Dùng đèn cồn hơ nóng nhẹ, đều ống nghiệm hay bình cầu rồi mới đặt đèn cồn cốđịnh đun nóng tập trung. Các dụng cụsau khi đun nóng không được để vào chổcó nước hoặc trên nền gạch men để tránh vỡ dụng cụvà điều đó cũng có nghĩa không được rủa dụng cụ khi còn nóng. 1.8. Chuẩn bị tốt dụng cụ thí nghiệm thực hành, về số lượng, chất lượng. Điều này đòi hỏi giáo viên cần nghiên cứu kĩ chương trình thực hành ngay từđầu năm học, xác định cần dụng cụ gì, sốlượng bao nhiêu, còn thiếu những gì để có kế hoạch giải quyết trong năm bằng cách mua thêm hoặc tự làm hoặc hướng dẫn học sinh tự làm. a. Chuẩn bị của giáo viên 10 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

11. Sáng kiến kinh nghiệm - Giáo viên sau khi nhận lớp, tìm hiểu kĩ về tình hình học tập của lớp về bộ môn, sau đó phối hợp với giáo viên chủ nhiệm tiến hành việc phân học sinh lớp thành từng nhóm, trong nhóm phải có đủcác đối tượng học sinh theo năng lực học tập của bộmôn, có nhóm trưởng, nhóm phó đểkhi nhóm trưởng vắng thì nhóm phó thay thế, có thư kí để ghi chép hiện tượng xảy ra trong quá trình làm thí nghiệm, ý kiến thống nhất trong phần giải thích hiện tượng và viết PTHH đối với mỗi thí nghiệm. - Một trong những điều kiện giúp học sinh thực hiện thành công các thí nghiệm thực hành là giáo viên phải tổ chức cho học sinh, nhóm học sinh nghiên cứu trước bản hướng dẫn làm thí nghiệm thực hành do giáo viên soạn ra, học sinh phải biết trước về mục đích của thí nghiệm thực hành, học sinh cần làm gì và làm như thế nào?, giải thích các hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm, rút ra kết luận đúng. - Giáo viên cần xác định nội dung và phương pháp thực hiện các thí nghiệm thực hành sao cho phù hợp với đặc điểm, nội dung, thời gian cho phép và cơ sở vật chất, thiết bị dạy học có liên quan của trường. - Căn cứ vào nội dung của thí nghiệm thực hành, giáo viên cần làm trước thí nghiệm để viết bản hướng dẫn cụ thể và chính xác, cố gắng chuẩn bị tốt các dụng cụ, hóa chất, phương tiện chuẩn bị cho thí nghiệm thực hành. - Tất cả dụng cụ thí nghiệm phải được để trên bàn thí nghiệm, không để các em đi lại nhiều. - Những thí nghiệm với chất độc, chất dễ nổnhư KClO3, P, S, Cl2… hoặc axit đặc,… không nên cho học sinh làm hoặc nếu làm giáo viên cần căn dặn, hướng dẫn thật tỉmĩ, cụ thể từng thao tác, hướng dẫn học sinh cách phòng tránh, cấp cứu tạm thời khi sự cố không hay xảy ra đểđảm bảo an toàn tuyệt đối cho học sinh. - Giáo viên cần lưu ý các thí nghiệm thực hành trong giờ dạy lí thuyết hoặc trong tiết thực hành phải đơn giản, rõ ràng, đảm bảo tính chính xác cao, mỹ 11 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

12. Sáng kiến kinh nghiệm thuật, chú ý dùng lượng nhỏ hóa chất theo đúng hướng dẫn trong sách giáo khoa. - Trong quá trình học sinh thực hành giáo viên phải giám sát công việc làm của học sinh nhóm, giữ trật tựchung, giúp đỡ kịp thời các nhóm khi cần thiết nhưng không được làm thay cho học sinh. b. Chuẩn bị nội quy học sinh cần thực hiện: - Học sinh phải nghiên cứu trước ở nhà các thí nghiệm mà các em phải thực hiện trong giờ học hoặc trong tiết thực hành về những công việc cụ thểnhư: dụng cụ, hóa chất cho mỗi thí nghiệm, cách tiến hành từng thí nghiệm, dựđoán hiện tượng xảy ra, viết PTHH nếu được và dự kiến về phần giải thích hiện tượng. - Trên bàn thí nghiệm không được đểđồdùng riêng như: cặp sách, nón, - Thực hiện đúng nội quy phòng thí nghiệm, quy tắc phòng độc, phòng cháy và chú ý bảo quản dụng cụ, hóa chất thí nghiệm… - Phải biết tiết kiệm hóa chất, hóa chất đã sử dụng không được đổ chung vào lọ hóa chất ban đầu. - Trong khi làm thí nghiệm không được nói chuyện riêng, không đi lại làm mất trật tự chung, không tựđộng lấy dụng cụ, hóa chất ở bàn khác. - Khi làm thí nghiệm xong phải rửa dụng cụ, lau dọn vệ sinh, sắp xếp dụng cụ, hóa chất đúng nơi quy định. 1.9. Trình tự tổ chức một thí nghiệm thực hành Bước 1: Kiểm tra công tác chuẩn bị. + Công tác chuẩn bị của học sinh, nhóm học sinh: giáo viên yêu cầu học sinh các nhóm cho biết công tác chuẩn bị của học sinh, nhóm học sinh đối với các thí nghiệm gồm: Bảng 1 STT Tên Dự đoán Dụng cụ, hóa Cách tiến hành thí nghiệm chất thí nghiệm hiện tượng 12 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

13. Sáng kiến kinh nghiệm 1 2 3 + Kiểm tra dụng cụ, hóa chất thí nghiệm. Nhóm Học sinh kiểm tra dụng cụ, hóa chất trên bàn thực hành của nhóm mình. Báo cáo với giáo viên những dụng cụ, hóa chất còn thiếu hoặc dụng cụ bịhư hỏng để bổ sung kịp thời. Bước 2: Giáo viên hướng dẫn chung: + Giáo viên nhắc lại nội dung, mục đích của toàn bộ công việc, hướng dẫn kĩ thuật lắp ráp dụng cụ thí nghiệm, cách tiến hành từng thí nghiệm. + Giáo viên cần báo trước cho học sinh một số sai lầm có thể mắc phải trong khi làm thí nghiện dẫn tới kết quả thí nghiệm sai hoặc gây nguy hiểm cho học sinh như: Bước 3: Học sinh tiến hành thí nghiệm. + Trong quá trình làm thí nghiệm các thành viên phải thực hiện đúng phân công của nhóm trưởng, tập trung quan sát hiện tượng thí nghiệm, thảo luận đểđi đến thống nhất về các hiện tượng xảy ra, đồng thời bàn bạc đểđưa ra nhận xét thống nhất đúng với hiện tượng xảy ra và rút ra kết luận chung hợp lí. Bước 4: Viết tường trình thí nghiệm với bài thực hành + Sau khi hoàn thành các thí nghiệm, giáo viên yêu cầu các nhóm làm vệ sinh, rửa dụng cụ, thu dọn hóa chất để dụng cụ, hóa chất còn lại đúng theo quy định như lúc ban đầu, lưu ý hóa chất dễ chấy, nổkhông để gần nhau sau đó học sinh tiến hành viết tường trình thí nghiệm theo cá nhân hoặc nhóm theo yêu cầu của giáo viên. + Hoàn thành mẫu báo cáo thực hành BẢN TƯỜNG TRÌNH THÍ NGHIỆM Tên bài thực hành:……………. Tên nhóm:…….. Họ tên học sinh:…………………… 13 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

14. Sáng kiến kinh nghiệm Lớp:…… Bảng 2 STT Tên thí Cách tiến hành hiện tượng quan Giải thích, viết nghiệm thí nghiệm sát được PTHH nếu có (1) (2) (3) (4) Mục (1), (2), (3) (ở bảng 1) học sinh chuẩn bịtrước ởnhà, có điều chỉnh phù hợp sau phần hướng dẫn chung của giáo viên, học sinh chỉ viết nội dung các mục (3), (4) (Bảng 2) sau khi tiến hành thí nghiệm và được nhóm thảo luận đi đến thống nhất. 2. Thực trạng dạy và học môn Hóa học ở Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc ( huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ) 2.1. Giới thiệu về Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên huyện Yên Lạc được thành lập năm 1996. Nằm trên mảnh đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng thuộc địa bàn xã Tam Hồng, huyện Yên Lạc, trung tâm đã xây dựng, phấn đấu, trưởng thành và khẳng định được vị trí, chức năng, nhiệm vụ của một Trung tâm GDNN- GDTXcấp huyện. Ởđịa bàn nông thôn, tình hình kinh tế– xã hội còn chưa phát triển, đời sống của nhân dân còn nhiều khó khăn đã ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy học và giáo dục của Trung tâm, sự kết hợp giữa gia đình và nhà trường chưa được quan tâm đúng mức, nhận thức của người dân về việc học tập còn hạn chế. Trải qua bao khó khăn, vất vả và thiếu thốn, nhưng nhờ phát huy truyền thống quê hương cách mạng, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của cấp trên và nhất là tạo dựng được niềm tin của nhân dân trong huyện, cho đến nay, qua hơn 20 năm hình thành và phát triển, Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc đã trở thành cơ sở giáo dục tin cậy của nhân dân không chỉ trên địa bàn huyện Yên Lạc mà còn ở cả các huyện khác trong tỉnh. Hơn haimươi năm qua, Trung tâm GDNN- GDTXYên Lạc đã có những đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp trồng người của tỉnh nhà nói riêng và sự nghiệp giáo dục của cảnước nói chung. Từmái trường này, hàng vạn học sinh đã được dạy dỗ, để trở thành những công dân tốt của đất nước, nhiều người đã có những đóng góp xứng đáng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trở thành những tấm gương cho các em học sinh hôm nay noi theo. Năm học 2018-2019, trung tâm GDNN- 14 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

15. Sáng kiến kinh nghiệm GDTXYên Lạc đã thu hút được một số lượng học sinh tương đối lớn với 6 lớp khối 10, 4 lớp khối 11 và 4 lớp khối 12, đội ngũ giáo viên của trung tâm tương đối ổn định (13 giáo viên biên chế, hai giáo viên cơ hữu và 11 giáo viên hợp đồng). Với tinh thần “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và luôn ghi nhớ lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Dù khó khăn đến đâu, cũng phải thi đua dạy tốt, học tốt”, trong những năm vừa qua, trung tâm luôn triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như tăng cường cơ sở vật chất; đổi mới phương pháp dạy học; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học; xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên; đẩy mạnh công tác dạy nghề gắn với việc làm... và đã đạt được nhiều thành tích đáng tự hào.Song song với nhiệm vụ dạy học văn hóa, trung tâm còn có thêm một nhiệm vụ nữa cũng hết sức quan trọng là hướng nghiệp và dạy nghề. Sau nhiều năm phấn đấu, những nỗ lực vượt khó vươn lên của tập thể cán bộ, giáo viên và học sinh Trung tâm GDNN- GDTXđã được ghi nhận. Trung tâm đã được Sở Giáo dục - đào tạo tặng đơn vị tiên tiến xuất sắc nhiều năm liền, được UBND tỉnh tặng Bằng khen, Bộ Giáo dục tặng danh hiệu Đơn vị Lá cờ đầu khối GDTX, Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen và mới đây nhất, trong năm học 2013-2014, đơn vị vinh dự được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Huân chương Lao động hạng Ba. Những thành tích mà Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc đã đạt được không chỉ là niềm tự hào mà đó còn là nguồn động lực to lớn để thầy và trò của trung tâm cố gắng, nỗ lực, phấn đấu nhiều hơn nữa, xứng đáng là địa chỉ giáo dục tin cậy của tỉnh nhà. 2.2. Thực trạng dạy và học môn Hóa học ở trung tâm. 2.2.1. Về học sinh Hóa học là môn học khá mới và là một môn học khó, trừu tượng, nhiều hiện tượng phức tạp nên phần lớn các em có tâm lí sợ học bộ môn. Bên cạnh đó theo chương trình đổi mới sách giáo khoa Hóa học như hiện nay phần lớn các tiết dạy Hóa học đều có thí nghiệm học sinh rất thích làm thí nghiệm nhưng kĩ năng thực hành và xử lí kết quả thí nghiệm của các còn rất lúng túng, thậm chí có thể bị nguy hiểm do hóa chất và dụng cụ bị vỡ. Từ lí thuyết áp dụng vào thực tế còn 15 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

16. Sáng kiến kinh nghiệm chưa tựtin, chưa thành thạo. Do đầu vào thấp, cho nên khảnăng vận dụng kiến thức để lý giải các tượng liên quan đến hóa học đối với học sinh còn khó khăn. 2.2.2. Về giáo viên Một số giáo viên thì ngại dạy môn Hóa học vì nó có nhiều thí nghiệm mà giáo viên nghiên cứu chưa kĩ các phương pháp dạy thí nghiệm Hóa học nên vẫn còn lúng túng trong cách tổ chức hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm. Một số giáo viên khác lại ngại không cho học sinh thực hành thí nghiệm mà chỉ giáo viên làm cho học sinh quan sát vì kĩ năng làm của các em quá chậm ảnh hưởng đến thời lượng 45 phút của tiết học. Ở một số thí nghiệm giáo viên làm không thành công từđó làm học sinh hoang mang tiếp thu kiến thức một cách bị thụđộng ép buộc 2.2.3. Vềcơ sở vật chất Một số thiết bị và hóa chất thí nghiệm qua một thời gian sử dụng đã bị hỏng không còn đáp ứng được yêu cầu của bộ môn nên có một số thí nghiệm giáo viên chỉ thông báo kết quả, học sinh không được trực tiếp làm thí nghiệm. Nhà trường đã có phòng học bộ môn, máy chiếu, wifi... rất thuận lời cho việc tổ chức các tiết học có thực hành, thí nghiệm Trước những tình hình đó, tôi cố gắng phát huy những thuận lợi của nhà trường, đồng thời khắc phục khó khăn, tìm mọi biện pháp để các thí nghiệm Hóa học được thành công 2.3.4. Giải pháp định hướng việc giảng dạy môn Hóa học tại Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Tiến hành tự làm thí nghiệm qua các hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống hằng ngày… sau khi đã học bài giảng. Cách nêu vấn đề này có thể làm cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hay tự tái tạo lại kiến thức qua các thí nghiệm. Giúp học sinh phát huy khảnăng ứng dụng hóa học vào đời sống thực tiễn. Để nâng cao kiến thức hóa học thực tế, giáo viên có thể phối hợp với nhà trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh như đưa các em đi tham quan các nhà máy sản xuất, các khu công nghiệp… Qua đó, các em sẽcó cơ hội 16 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

17. Sáng kiến kinh nghiệm tham khảo, bổ sung các kiến thức còn trống và tìm hiểu xác thực hơn tác động của hóa học đến đời sống của chúng ta. Liên hệ thực tế qua các phản ứng hóa học cụ thể trong bài học. Cách nêu vấn đề này có thể sẽ mang tính cập nhật, làm cho học sinh hiểu và thấy được ý nghĩa thực tiễn bài học. Giáo viên có thể giải thích để giải tỏa tính tò mò của học sinh. Liên hệ thực tếsau khi đã kết thúc bài học. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho học sinh căn cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hiện tượng ở nhà hay những lúc bắt gặp hiện tượng đó, học sinh sẽsuy nghĩ, ấp ủ câu hỏi vì sao lại có hiện tượng đó ? 3. Quy trình nghiên cứu 3.1. Nguyên tắc xây dựng Trên cơ sở phân loại bài tập hoá học thực nghiệm và phân hoá theo năng lực học tập của học sinh, chúng ta có thể xây dựng hệ thống các bài bài tập hoá học thực nghiệm với mức độ khác nhau. 3.1.1. Mức độ 1: Cần hướng học sinh nêu ra được các tính chất, các hiện tượng, cách giải thích những nguyên nhân đơn giản nhất, trình bày lại các kiến thức cơ bản dựa vào trí nhớ. 3.1.2. Mức độ 2: Học sinh biết vận dụng kiến thức vào những điều kiện và hoàn cảnh mới. Để giải quyết vấn đề này học sinh cần có sự phân tích, so sánh để nêu ra một số yêu cầu cơ bản đối với một số lớn các chất, các hiện tượng. 3.1.3. Mức độ 3: Là mức độ cao nhất, mức độ này yêu cầu không chỉ phân tích, so sánh mà phải khái quát hoá các số liệu thu được, sử dụng chúng trong điều kiện phức tạp hơn 3.2. Xây dựng bài tập hoá học thực nghiệm theo hướng phân hoá nêu vấn đề cho chương: Ôxi - Lưu huỳnh. 3.2.1. Mức độ 1 Ví dụ 1: Điều chế khí oxi trong phòng thí nghiệm và tính chất của oxi: Hình vẽdưới đây là cách lắp đặt dụng cụ thí nghiệm, điều chế oxi trong phòng thí nghiệm.Hãy giải thích cách lắp đặt đó. 17 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

18. Sáng kiến kinh nghiệm KMnO4 bông Hướng dẫn: - ống nghiệm hơi trúc xuống,đểhơi nước trong quá trình đun nóng KMnO4 không rơi xuống đáy ống nghiệm làm vỡống nghiệm. - Trước khi đậy nút cần cho vào ống nghiệm một ít bông để hạn chế bụi thuốc tím bay sang ống dẫn khí khi phản ứng xảy ra. - Dùng đèn cồn hơ lướt nhẹ dọc ống nghiệm, sau đó đun tập trung ngọn lửa vào chỗ có thuốc tím vì tránh quá trình thuỷtinh co giãn đột ngột làm vỡống nghiệm. Ví dụ 2: Hãy sắp xếp theo thứ tự hợp lý các thao tác khi làm thí nghiệm natri cháy trong khí ôxi. 1. Đốt cháy natri trên ngọn lửa đèn cồn. 2. Cho 1 lượng natri bằng hạt ngô vào muỗng lấy hoá chất. 3. Mở nắp lọđựng ôxi. 4. Đưa nhanh muỗng có Na đang cháy vào lọđựng khí oxi có sẵn một lớp cát 5. Khi cháy xong đậy nắp lọ lại. 6. Quan sát hiện tượng, viết phương trình phản ứng và xác định vai trò của chất tham gia phản ứng. A. 1,2,3,4,5,6 B. 2,1,3,4,6,5 C. 2,1,3,4,5,6 D. 3,1,2,4,5,6 Đáp án đúng: C Ví dụ 3: Đểđiều chế SO2 trong phòng thí nghiệm , chúng ta tiến hành như sau: A. Cho lưu huỳnh cháy trong không khí. 18 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

19. Sáng kiến kinh nghiệm B. Đốt cháy hoàn toàn khí H2S trong không khí. C. Cho dung dịch Na2SO3 + dung dịch H2SO4 D. Nhiệt phân muối sunfit Đáp án đúng: C Ví dụ 4: Nghiên cứu tính chất của SO2 Tiến hành một thí nghiệm như hình vẽ: bình cầu chứa khí SO2 có cắm ống dẫn khí vào các cốc đựng nước có nhỏ thêm vài giọt quỳ tím. Khi mở khoá K hiện tượng quan sát được là: SO2 A. Nước không màu phun vào trong bình cầu B. Nước có màu hồng phun mạnh vào bình cầu C. Nước có màu xanh phun mạnh vào bình cầu K D. Không có hiện tượng gì xảy ra H2O Hướng dẫn: Khí SO2 là khí tan nhiều trong nước, tạo thành dung dịch H2SO3 làm quỳ tím chuyển màu hồng, nên nướccó màu hồng phun mạnh vào bình cầu. Đáp án đúng là B Ví dụ 5: Hình vẽ nào mô tả đúng cách bố trí dụng cụ thí nghiệm điều chế oxi trong phòng thí nghiệm Ví dụ 6: Cho thí nghiệm được mô tả như hình vẽ Phát biểu nào sai ? A. Khí Y là O2. B. X là hỗn hợp KClO3 và MnO2. C. X là KMnO4. D. X là CaCO3. 19 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

20. Sáng kiến kinh nghiệm 3.2.2. Mức độ 2 Ví dụ 1: Điều chế oxi trong phòng thí nghiệm: Cách 1: Khi điều chế oxi trong phòng thí nghiệm có thể thu khí oxi bằng 2 cách sau: Cách nào thu được oxi tinh khiết hơn, giải thích? 1 2 Hướng dẫn: Dựa vào tính chất vật lí và hoá học của khí oxi là: - Nặng hơn không khí, không tác dụng với không khí - Tan ít trong nước. Từđó học sinh dễ dàng suy ra: + Phương pháp 1: oxi thu được có thể có lẫn các khí có trong không khí ( phương pháp đẩy không khí) + Phương pháp 2: thu được oxi tinh khiết ( phương pháp đẩy nước) Cách 2: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào mô tả cách thu khí oxi trong phòng thí nghiệm, hãy giải thích? 1 2 20 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

21. Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn: - Phương pháp 1,3: ống nghiệm tư thếđặt nằm ngang, nên hơi nước sinh ra trong quá trình điều chếngưng tụ có thể làm vỡống nghiệm - Phương pháp 2:Là cách lắp đặt đúng đểđiều chếkhí oxi và thu được oxi tinh khiết hơn Từ cách 1 và 2 trên có thể xây dựng bài tập trắc nghiệm sau: Cách 3: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ mô tảđúng nhất cách thu khí O2 tinh khiết là: A. chỉ có 1 B. chỉ có 2 C. Chỉ có 3 D. chỉ có 1.2 Đáp án đúng: B Ví dụ 2: Giải thích tại sao: Khi tiến hành các phản ứng hoá học giữa chất rắn và chất khí, kèm theo đun nóng thì bình đựng khí phải có một ít nước hoặc một ít cát, ví dụ khi thực hiện phản ứng giữa natri với oxi, natri với clo, sắt với oxi, sắt với clo .v.v.. Hướng dẫn:Vì khi đốt nóng hoặc đun nóng chảy (kim loại kiềm) sau đó cho vào bình đựng khí, các phản ứng toả nhiệt, sản phẩm sinh ra rơi xuống bình có thể làm vỡ bình. Ví dụ 3:Tiến hành một thí nghiệm như hình vẽ: bình cầu chứa khí SO2 có cắm ống dẫn khí vào các cốc đựng dung dịch brôm. Khi mở khoá K hiện tượng quan sát được là: SO2 A.Không có hiện tượng gì xảy ra B.Nước phun mạnh vào bình cầu C.Dung dịch brôm phun mạnh vào bình K D.Chất lỏng không màu phun mạnh vào bình H2O Hướng dẫn: SO2 tác dụng được với dung dịch brôm theo phương trình sau: SO2 + Br2 + 2H2O → 2 HBr + H2SO4 21 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

22. Sáng kiến kinh nghiệm Đáp án đúng là D Ví dụ 4:Cho các hoá chất: Cu, H2SO4đặc nóng. Các dụng cụ thí nghiệm: bình cầu có nhánh, phễu, giá thí nghiệm, bình tam giác, bông tẩm dung dịch NaOH đặc. Hãy vẽsơ đồ thí nghiệm điều chế khí SO2 Hướng dẫn: H2SO4đ Cu bông tẩm NaOHđ Khí SO2 Ví dụ 5:Trong phòng thí nghiệm khí oxi có thể được điều chế bằng cách nhiệt phân muối KClO3 có MnO2làm xúc tác và có thể được thu bằng cách đẩy nước hay đẩy không khí. Trong các hình vẽ cho ở trên, hình vẽ mô tả điều chế và thu khí oxi đúng cách là: A. 1 và 2 B. 2 và 3 C. 1 và 3 Ví dụ 6:Sơ đồ sau mô tả cách điều chế khí SO2trong phòng thí nghiệm. Các chất X, Y, Z lần lượt là: A. HCl, CaSO3, NH3. B. H2SO4, Na2CO3, KOH. C. H2SO4, Na2SO3, NaOH. D. Na2SO3, NaOH, HCl KClO3 + KClO3 + 2 1 KClO 3 + KClO3- + 3 4 D. 3 và 4 22 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

23. Sáng kiến kinh nghiệm Dung dịch X  Bông tẩm Chất Y dd Z Lưới amiăng SO2 3.2.3. Mức độ 3 Ví dụ 1:Dụng cụ vẽ bên cạnh có thểdùng đểđiều chế chất khí nào trong số các khí sau trong phòng thí nghiệm: Cl2, O2, NO, NH3, SO2, CO2, H2, C2H4. Giải thích. Lập bảng đểxác định chất A, B, C tương ứng Hướng dẫn: Khí C là khí có đặc điểm: Nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí C Cl2 SO2 CO2 O2 B Dd HCl... dd HCl ddH2SO4đ,n Dd HCl H2O2 A KMnO4... Sun fit S, Cu Cacbonat MnO2 Ví dụ 2:( Bài tập tổng hợp: điều chế– làm sạch – lắp đặt dụng cụ thí nghiệm) Trong phòng thí nghiệm đểđiều chế và thu một số khí tinh khiết, người ta lắp bộ dụng cụ thí nghiệm như hình vẽđó Phễu 1 chứa chất lỏng hoặc dung dịch Bình cầu 2 Chứa chất rắn hoặc dung dịch Bình tam giác 3 chứa chất lỏng hoặc dung dịch Bình tam giác 4 chứa chất rắn hoặc dung dịch Bình tam giác 5 thu khí. 23 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

24. Sáng kiến kinh nghiệm 1 bông 2 5 3 4 a. Hãy cho biết dụng cụtrên điều chế và thu khí nào trong sốcác khí sau đây: H2, O2, Cl2, HCl, H2S, SO2, CO2, CO, CH4, C2H4, C2H2. b. Hãy đề nghị cách khắc phục ( lắp đặt lại dụng cụ) để có thểđiều chế và thu được những khí còn lại. Hướng dẫn: a. Đểđiều chế khí nặng hơn không khí và không tác dụng với không khí: O2, Cl2, HCl, H2S, SO2, CO2. b. Đểthu được khí nhẹhơn không khí ( lắp lại dụng cụ thí nghiệm), thì úp ngược bình số 5: H2, CO, C2H4, CH4, C2H2. Ví dụ 3:Hãy giải thích cách làm sau: Sau khi điều chếoxi xong, người ta phải tháo ống dẫn khí ra khỏi ống nghiệm rồi mới tắt đèn cồn ( phương pháp đẩy nước). Hướng dẫn : Nếu lấy đèn cồn (tắt đèn cồn) thì áp suất trong bình giảm nên nước từ ngoài phun vào bình làm vỡống nghiệm Ví dụ 4: :Tiến hành một thí nghiệm như hình vẽ: bình cầu chứa khí A có cắm ống dẫn khí vào các cốc đựng chất lỏng B. Khi mở khoá K dung dịch B phun vào bình cầu. Hãy xác định khí A là khí nào trong các khí sau : H2, N2, HCl, CO2, SO2, H2S, Cl2,C2H4, C2H2. Khi chất lỏng B là: a. H2O b. Dung dịch NaOH c. Dung dịch nước brôm 24 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

25. Sáng kiến kinh nghiệm A K B Hướng dẫn: Chất lỏng B phun vào bình cầu khi khoá K mở nên khí A trong bình cầu phải dễ hoà tan trong B hoặc tác dụng với B tạo ra chất lỏng nên áp suất trong bình cầu giảm mạnh so với áp suất khí quyển làm cho nước phun mạnh vào bình cầu chứa khí A. Vậy: a. HCl b. HCl, CO2, SO2, H2S, Cl2 Ví dụ 5:Sơ đồ sau mô tả cách điều chế khí SO2trong phòng thí nghiệm Các chất X, Y, Z lần lượt là: A. HCl, CaSO3, NH3. B. H2SO4, Na2CO3, KOH. C. H2SO4, Na2SO3, NaOH. D. Na2SO3, NaOH, HCl Ví dụ 6:Hãy lựa chọn hoá chất và các dụng cụ cần thiết đểđiều chế khí SO2 tinh Dung dịch X  Bông tẩm Chất Y dd Z Lưới amiăng SO2 khiết. Vẽsơ đồ thí nghiệm điều chế khí SO2 tinh khiết đó. Hướng dẫn: - Hoá chất: Cu với H2SO4đặc, hoặc dung dịch Na2SO3 với dung dịch H2SO4, CuSO4 khan, bông tẩm NaOH đặc - Dụng cụ: Bình cầu có nhánh, giá thí nghiệm, 2 bình tam giác, ống dẫn khí, đèn cồn. Sơ đồ: 25 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

26. Sáng kiến kinh nghiệm H2SO4 hoặc H2SO4đ bông tẩm NaOH Cu hoặc Na2SO3 Khí SO2 CuSO4 khan 3.3. Kết quả - Trong thời gian áp dụng sáng kiến (từ 11/2/2019 đến 31/03/2019)tôi đã xây dựng được một số bài tập hóa học thực nghiệm theo dạng phân hoá và đưa vào sử dụng loại bài tập này ởchương trình lớp 10THPT khối GDTX. - Học sinh thấy hứng thú học tập hơn, thái độứng xử của học sinh với môn hóa học tôi có chuyển biến rõ rệt so với những năm trước đó. - Giúp học sinh nắm chắc lí thuyết, phát triển tư duy và rèn luyện kỹnăng thực hành thí nghiệm. - Góp phần nâng cao chất lượng dạy học hóa học ởtrường THPT - Kết quả: Bảng 1: Sĩ số lớp thực nghiệm và đối chứng Lớp thực nghiệm Lớp đối chứng Lớp Sĩ số Nam Nữ Lớp Sĩ số Nam Nữ 10A 1 35 15 20 10A 3 36 24 12 10A5 33 20 13 10A4 34 23 11 Bảng 2: Kết quảđánh giá bài thực hành chương oxi –lưu huỳnh của các lớp 26 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

27. Sáng kiến kinh nghiệm Điểm xi Tần Sốhọc Lớp số ni sinhkt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10A 1 35 0 0 0 2 10 8 5 5 3 2 Lớp TN 10A5 33 0 0 1 2 14 9 4 2 1 0 10A3 36 0 1 3 8 14 8 2 0 0 0 Lớp Đc 10A4 34 0 2 5 7 11 6 2 1 0 0 VIII. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT (NẾU CÓ): KHÔNG IX. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Sáng kiến được áp dụng trong điều kiện nhà trường cần đảm bảo yếu tố về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học như phòng học bộ môn, máy chiếu, máy tính để tổ chức các tiết dạy thực hành. Để tiết học thành công thì người giáo viên cần phải nghiên cứu trước bài học nắm vững được mục tiêu bài học. Cần xây dựng trước các hoạt động sẽ tiến hành trên lớp,chuẩn bị tốt các phương tiện phục vụ cho dạy học, lường trước các tình huống có thể xảy ra. Đối với các tiết có thí nghiệm cần phải trực tiếp làm thửtrước đảm bảo cho thí nghiệm thành công. Trong các tiết dạy có sử dụng đồ dùng thí nghiệm người giáo viên cần phải tổ chức cho học sinh các hoạt động nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh, kích thích các em đềra phương án và cách tiến hành thí nghiệm khác…. Trong sử dụng đồ dùng thí nghiệm cần coi trọng việc rèn luyện kĩ năng tự học cho học sinh, kĩ năng tập đề xuất các phương án thí nghiệm. Đặc biệt là các phương án đề xuất thí nghiệm khi sử dụng phương pháp bàn tay nặn bột. Nâng cao kỉ luật và vệ sinh trong phòng thì nghiệm. Qua tìm hiểu tình hình thực tếở các tiết có làm thí nghiệm cho thấy học sinh rất ham thích làm thí nghiệm, 27 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

28. Sáng kiến kinh nghiệm cũng chính vì sựham thích đó mà có một số em hay tò mò sử dụng các dụng cụ thí nghiệm để làm những công việc khác ngoài mục đích yêu cầu của bài thí nghiệm, làm bắn hoá chất ra ngoài hoặc làm đổ vỡ dụng cụ gây nguy hiểm. Trong việc tổ chức sử dụng đồ dùng thí nghiệm cần phải kết hợp hài hòa việc học tập cá nhân với việc học tập hợp tác nhóm theo phương châm “Học thày không tày học bạn”. Qua thí nghệm cần phải định hướng cho học sinh, khuyến khích học sinh tự tìm tòi khám phá và vận dụng vào thực tiễn khuyến khích khảnăng tự chế tạo đồ dùng phục vụ học tập….. X. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC DO SÁNG KIẾN Sau khi áp dụng một sốphương pháp mở rộng kiến thức thực tế trong bài giảng hóa học vào các tiết dạy, tôi thấy đã đạt được kết quả khả quan : - Lớp học sinh động, sôi nổi, giúp nâng cao hứng thú học tập của các em. - Chất lượng bài giảng được nâng lên rõ rệt : học sinh dễ tiếp thu và nhớ bài lâu hơn. - Giúp các em phát huy tính tích cực, chủđộng trong học tập . - Phát triển năng lực chú ý, óc tò mò khoa học. XI. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/ CÁ NHÂN ĐÃ ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU Số TT Tên tổ chức/cá nhân Địa chỉ Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến 1 Lê Ánh Đào Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Bộ môn Hóa học 28 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

29. Sáng kiến kinh nghiệm Yên Lạc, ngày.....tháng......năm 2019. Yên Lạc, ngày 02 tháng 4 năm 2019 Thủtrưởng đơn vị/ Tác giả sáng kiến (Ký tên, đóng dấu) (Ký, ghi rõ họ tên) Lê Ánh Đào 29 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

30. Sáng kiến kinh nghiệm TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Thí nghiệm hóa học vui-Vũ Điệu Quyến Rũ.Tác giả Hồ Cúc- Nhà xuất bản trẻ. 2. Chuyên đề Bồi dưỡng học sinh giỏi Hóa học 10. Nhà xuất bản ĐHQG. 3. Phương pháp dạy học hóa học. Nhà xuất bản giáo dục. 4. Một số tài liệu tham khảo khác trên Internet. 5. Rèn luyện kỹnăng giải Hóa học 10. Nhà xuất bản TH thành phố Hồ Chí Minh 6. Học tốt môn Hóa lớp 10. Nhà xuất bản dân trí. 7. Phân loại và phương pháp giải nhanh bài tập Hóa 10. Nhà xuất bản ĐHQG 8. 500 Bài Tập Cơ Bản Và Nâng Cao Hóa Học Lớp 10. Nhà xuất bản Đồng Nai 9. Luyện Kĩ Năng Giải Nhanh Hóa Học Lớp 10. Nhà xuất bản ĐHQG 10. Tư Duy Sáng Tạo Trong Giải Nhanh Hóa Học Lớp 10. Nhà xuất bản TH thành phố Hồ Chí Minh 30 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

31. Sáng kiến kinh nghiệm DANH MỤC NHỮNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung 1 HS Học sinh 2 GV Giáo viên 3 Trung tâm giáo dục nghề nghiệp- giáo dục TT GDNG- GDTX thường xuyên. 4 GDTX Giáo dục thường xuyên 5 THPT Trung học phổ thông 31 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

32. Sáng kiến kinh nghiệm MỤC LỤC I. LỜI GIỚI THIỆU...............................................................................................1 II. TÊN SÁNG KIẾN............................................................................................2 III. TÁC GIẢ SÁNGKIẾN...................................................................................2 IV. CHỦĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN..........................................................2 V. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN.............................................................2 VI. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG .......................................................3 VII. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN......................................................3 1. Cơ sở lí luận......................................................................................................3 1.1. Thí nghiệm hóa học........................................................................................3 1.2. Thí nghiệm thực hành Hóa học......................................................................3 1.3. Những yêu cầu sư phạm đối với thí nghiệm thực hành..................................5 1.4. Phương pháp sử dụng thí nghiệm thưc hành khi ôn tập................................7 1.5. Nguyên tắc thực hiện......................................................................................8 1.6. Các hình thức tổ chức thí nghiệm thực hành..................................................8 1.7. Một số kỹnăng cần rèn luyện cho học sinh....................................................9 1.8. Chuẩn bị tốt dụng cụ thí nghiệm thực hành, về sốlượng, chất lượng........10 1.9. Trình tự tổ chức một thí nghiệm thực hành .................................................12 2. Thực trạng dạy và học môn Hóa học ở Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc ( huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ) ......................................................................14 2.1. Giới thiệu về Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc........................................15 2.2. Thực trạng dạy và học môn Hóa học ở trung tâm........................................15 2.3. Giải pháp định hướng việc giảng dạy môn Hóa học tại Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc.......................................................................................16 3. Quy trình nghiên cứu.......................................................................................17 3.1. Nguyên tắc xây dựng....................................................................................17 3.2. Xây dựng bài tập hoá học thực nghiệm theo hướng phân hoá nêu vấn đề cho chương: Ôxi - Lưu huỳnh....................................................................................17 32 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn

33. Sáng kiến kinh nghiệm 3.3. Kết quả..........................................................................................................26 VIII. NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT (NẾU CÓ) ..................27 IX. CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN....................27 X. ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC DO SÁNG KIẾN..............................28 XI. DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/ CÁ NHÂN ĐÃ ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU......................................................28 33 Tác giả: Lê Ánh Đào– Trung tâm GDNN- GDTX Yên Lạc Lop5.com.vn