E N D
Ўзбекистон РЕСПУБЛИКАСИ ТРАНСПОРТ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТРАНСПОРТ УНИВЕРСИТЕТИ “ҚУРИЛИШ” ФАКУЛЬТЕТИ “КЎПРИКЛАР ВА ТОННЕЛЛАР”КАФЕДРАСИ ФАН:КЎПРИКЛАР ВА ЙЎЛЎТКАЗГИЧЛАРНИ ҚУРИШ ВА ЭКСПЛУАТАЦИЯ ҚИЛИШ Маърузачи: Эргашов А .Т.
МАЪРУЗА 10: ЙИҒМА ТЕМИРБЕТОН КОНСТРУКЦИЯЛАРНИ МОНТАЖ ҚИЛИШНИНГ АСОСИЙ ҚОИДАЛАРИ.
РЕЖА: • 1.Йиғматемирбетонконструкцияларни монтаж қилиштартиби. • 2.Монтаж қилишучунжихозлар. • 3.Темирбетон конструкцияларнингбирлашувчоклари.
МАЪРУЗА Таянчлар ва оралиқ қурилмаларнинг йиғма темирбетон конструкцияларини монтаж қилишнинг алохида белгилари қуйидагича: а) йиғма блоклар огирлиги туфайли катта юк кўтариш қобилиятига эга бўлган жихозлар талаб қилинади; б) йиғма темирбетон элементлар таяниш ва кўтариш ҳолатига кўра, турли мустаҳкамликка эга бўлади, айниқса зўриқтирилган элементлар (нуқсонлардан сақлаш учун ташишда, кўтаришда ва тахлашда эътиборга олиниши керак); в) конструкцияларнингчоклари, туташмалариэлементларнианиқжойигаўрнатишниталабқилади; г) чокларнияхлитлашмахсус температура режимигаватехнологикқоидаларгаамалқилишниталабэтади.
Йиғматаянчларваоралиққурилмалар монтаж қилиштартибиқуйидагича: а) элементларниқулайжойларгаолибкелибтушириш; б) элементларни монтаж қилишгатайерлашвауларнитозалаш; в) чокарматураларива металл деталларинитўғрилаш; г) стропаларнитекширибкўриш; д) кўтаришжихозлариваёрдамчижихозларнитекширишва тайёрлаш; е) элементларниўрнатишга тайёрлаш; ж) стропаларгаосишваэлементларнилойиҳавийжойигаузатиш; з) ўрнатиш, текширишвачокларинияхлитлаш; и) чокларбетонини тез қотишиучуншароитяратиш.
Монтаж қилинадиганқурилмаларнингўрниниолдиндан тайёрланади, яъни: а) олдинданжойларитозаланади; б) элементларниўзиҳамтозаланиб, зарурийхавонлармосланади; в) ўқларивақўйишжойларибелгиланади. Монтаж қилишжихозлари: а) ташишучун транспорт воситаси; б) юклаш-туширишишлариучункўтаргичлар (кранлар); в) лойиҳавийҳолатигаўрнатишучунишлатиладиган кран ваагрегатлар; г) ҳар хил монтаж қилишмосламалари (стропалар, траверслар, аравача, нарвонларвах.к).
Кранларишбошланишиданолдинтекширилганвадавлатназораткорхоналаритомонидансинабкўрибрухсатэтилганбўлишилозим.Кранларишбошланишиданолдинтекширилганвадавлатназораткорхоналаритомонидансинабкўрибрухсатэтилганбўлишилозим. Стропа ватраверсларетарлидаражадакўтаришқобилиятигава мустаҳкамликкаэгабўлишикерак. Огирлигиминималбўлишикерак. Стропаларнингоддийтузилгани 16 38 мм диаметрдагиюмшоқпўлатарқонларданбўлади.
Афзаллиги-енгил,эгилувчант ва маҳкамлашга қулай. Камчилиги - тез ишдан чиқиши ва горизонтал жойлашган элементларни кўтаришда кран илгагининг баландлиги катта бўлади. Кранларнинг баландлигидан фойдаланиш ва элемент илгичларидаги кучланишни камайтириш учун траверслардан фойдаланилади. Траверсларкўпинчакенгполосалидвутаврлардан тайёрланади. Строповкаилгичларинингўрнихисоблашорқалианиқланади.
Енгилроқэлементлардастропаларучунилгич бетон ичига ўрнатилган (оғирлиги 20 т гача) бўлади (расм 23, а), 20 т. дан оғирбўлгандаэсапўлатлистлардантайерланибанкерларгапайвандланганилгичларишлатилади. (расм 23, б) Оғиртўсинлармахсус сирғаларёрдамидакўтарилади (расм 23, в). Қутисимонва плита - қовурғали қурилмаларучунмахсусушлагичларишлатилади. Кранларлойиҳада кўрсатилганжойларгаўрнатилишикерак. (Монтаж элементларидахавфлидеформацияларҳосилбўлмаслигикерак).
Монтаж давомидаҳар биришнигеодезикназоратқилибтуришлозим. • Кўприкконструкцияларинимуваффақиятлийиғиш, элементларинитуташтирувчичокларинингкўринишиватехнологиясигабоғлик бўлади. • Чоклар 2 - гуруҳга бўлинади. • Бетонданарматурасичиқарилмаганконструкцияларчоклари. • Ишчиарматурасибетонданчиқарилганчоклар. • Биринчи гуруҳ чокларининг конструкцияларида арматура бетон ичида бўлади, ёки очиқ ва епиқ каналларга ўрнатилади. Темирбетонконструкцияларни монтаж қилишдақўшимчадеталлардан хам фойдаланишгатўғрикелади.
Масалан, устунларнипойдеворларгаўрнатишчоклари (расм 24). Чокларда ёриқлар хосил бўлишидан сақловчи усуллардан бири юқори кучланишли болтлар ёки анкерлар ёрдамида кучлантириш бериб яхлитлаш. Иккинчи гурух туташиш чокларида арматураларни бир-бирига аниқ туташишини таъминлаш қийинчилиги бор.
Бундайконструкцияларниташишдаҳам эҳтиетқилишкерак. Чокларкенглигикамида 20 см бўлишикерак.
Кучлантирилганарматураличоклардамахсус канал хосилқилувчи (10-15 см) қувурларўрнатилади. (Расм 26) Чокларнитўлдиришусуливаматериалиуларнингкенглигигақарабтанланади.
1-2 см ли чоклар 400 маркали кум-цемент аралашма билан тўлдирилади, 3-5 см ли чокларда бир томонлама қолип, 7 см дан катта бўлган қалин чоклар эса 400-500 маркали цемент-бетон билан қолиплар ёрдамида яхлитланади. Буларниқотишимаълумбирмуддатталабқилади. Охиргийиллардаелимличоклар хам ишлатилади. Бунда чокларнингкенглиги 1-1,5 мм дан ортиқбўлмаслигикерак.
Темирбетонйўлўтказгичваэстакадаларнингтаянчлари, табиийзаминустигаўрнатилган, йиғматемирбетонпойдеворвауларнингустигажойлаштириладиганустунларданиборатбўлишимумкин. Таянчқозиқлипойдеворустигақуриладиганбўлса, қоқилганқозиқларустига ростверк блоклариўрнатиладивақозиқларбиланяхлитланади. Қозиқларниқоқишдаврида, кўпхолларда, ёғочёки металл каркасларданфойдаланилади. Қозиқлитаянчларнингсарровлариниўрнатишдавридаўшакаркасларданфойдаланишмумкин. Бунингучункаркасларкераклибаландликкачакўтариладивақозиқларгамахкамланади.
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ: • 1.Йиғматемирбетонконструкциялармонтажинингқандайхусусиятлари бор? • 2.Йиғматемирбетонконструкциялар монтажи қандайтартибдаолибборилади? • 3.Темирбетон конструкциялардақандайбирлашувчоклариқўлланилади?
Асосий адабиётлар 1.Салиханов С.С. “Транспорт иншоатларини лойиҳалаш ва қуриш” Тошкент, 2018 й.Дарслик. “Комплех Принт”нашриёти. 2.Саламахин П.М. и др. ”Инженерные сооружения в транспортном строительстве”. Учебник в двух книгах. Книга-2. М., Издательский центр “Академия”, 2007-272с. 3 Ишанходжев А.А. “Кўприклар,тоннеллар ва йўлўтказгичларни лойиҳалаш,қуриш ва эксплуатация қилиш (транспорт тоннеллари бўйича)” фанидан маърузалар матни. Тошкент, ТАЙЛҚЭИ, 2019 йил, 51 бет.
Интернетсайтлари www.Xilinxplanahe www.Construct.org www.MADI.ru www.ziyonet.uz; http://most-spb.ru. http://most-irk.ru.