Vận dụng 1 số phương pháp dạy học tích cực vào đọc hiểu thơ Trung đại Ngữ văn 10

1. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= MỤC LỤC Tên đề mục Trang A. Lí do chọn đề tài 3 B. Nội dung sáng kiến 4 Chương I. Cơ sở lí luận 4 I. Thơ trung đại Việt Nam trong chương trình THPT 4 II. Phương pháp dạy học tích cực 5 Chương II. Thực trạng vấn đề 10 I. Đặc điểm thơ trữ tình trung đại 10 II. Thực trạng công tác dạy và học thơ trung đại ở THPT 11 Chương III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 14 I. Đối với khâu chuẩn bị 14 II. Đối với hoạt động dạy học trên lớp 15 III. Vận dụng phương pháp tích cực vào giảng dạy 18 IV. Uứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy V. Tính tích hợo trong môn Ngữ Văn 23 23 VI. Bài dạy thực hành 23 Chương IV. Hiệu quả áp dụng SKKN 32 C. Kết luận 33 1 https://kinhtehoc.net/

2. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trần Bá Hoành, thực hiện dạy học tích cực như thế nào, tạp chí Giáo dục số 6. 2002. 2. Phạm Văn Đồng, phương pháp dạy học phát huy tích cực, một phương pháp vô cùng quý báu,trong Tập chí nghiên cứu giáo dục, Viện khoa học Giáo dục, Hà Nội 1994. 3. Nguyễn Ngọc Bảo, Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học sinh trong quá trình dạy học, tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho GV THPT, Vụ Giáo viện, Bộ Giáo dục và đào tạo, Hàg Nội 1995. 4. Giáo trình; Phương pháp dạy học Văn (Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế Phiệt) - Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội. 8. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ Văn lớp 10 ( Bộ Giáo duch và Đào tạo – Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam) 9. Sách Giáo viên Ngữ Văn lớp 10 ( Bộ Giáo dục và Đào tạo – Nhà xuất bản Giáo dục) A. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 2 https://kinhtehoc.net/

3. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Đối với bộ môn Ngữ văn trong nhà trường, để dạy học vốn có rất nhiều phương pháp truyền thống mà ngành giáo dục ta vẫn hay sử dụng. Trong những năm gần đây, một trong những vấn đề then chốt trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy Văn đó là vấn đề; Phát huy năng động của chủ thể, năng lực sáng tạo của mỗi chủ thể học sinh. Học sinh cần được xác định là chủ thể có ý thức trong quá trình dạy Văn và học Văn trong nhà trường. Vấn đề người học sinh luôn luôn được đặt trong tiến trình dạy học. Một trong những phương pháp có thể đưa vấn đề then chốt nêu trên đi vào thực tế, đó là phương pháp dạy học tích cực. Song việc phương pháp để dạy học tích cực như thế nào để phù hợp với đặc điểm Học sinh vùng sâu vùng xa? Đó là một câu hỏi lớn với Giáo viên dạy ở những vùng miền này. Vì vậy tôi chọn đề tài này nghiên cứu muốn tìm ra cách thức thực hiện phương pháp này với bộ mônVăn sao cho phù hợp với Học sinh vùng sâu vùng xa của miền núi Phương pháp dạy học tích cực hay nói gọn hơn là phương pháp tích cực ( thuật ngữ mới) xuất hiện từ lâu trên thế giới và phát triển ở Việt Nam từ thập kỉ 80 thế kỉ XX trở lại đây. Sự ra đời của nó gắn liền với trào lưu đổi mới giáo dục diễn ra mạnh mẽ mang tính toàn cầu. Bước vào thế kỉ XXI, phương pháp tích cực được coi là những nhân tố mới, có vai trò quan trọng ; cải thiện thúc đẩy nhà trường phát triển, gắn kết nhà trường hoà nhập với những phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ, tạo nguồn nhấn lực, đem lại lợi ích to lớn cho xã hội hiện đại Sử dụng kết hợp nhiều phương pháp dạy học tích cực trong một giờ dạy một cách thích hợp sẽ đem lại hiệu quả mong muốn. Học sinh không chỉ hứng thú với tiết học, tiếp thu bài nhanh hơn mà còn có cơ hội thể hiện sự hiểu biết, khả năng tư duy, nói trước đám đông, phát triển kỹ năng... Đó là mục tiêu của dạy học hiện đại. Hiểu được ý nghĩa trên tôi thiết nghĩ, nếu nắm được đặc trưng kĩ thuật dạy học theo phương pháp tích cực và vận dụng được phương pháp này trong giảng dạy bộ 3 https://kinhtehoc.net/

4. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= mônthì sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Với những lí do trên, tôi thực hiện đề tài; “ Vận dụng một số phương phápdạy học tích cực vào giờ đọc hiểu thơ trung đại –Ngữ Văn 10” ( ban cơ bản). Trong đề tài này tôi muốn: - Nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học cho chính mình. Làm nguồn tài liệu giảng dạy của bản thân - Thăm dò khả năng và năng lực tư duy của học sinh khi tiếp cận với phương pháp học tập tich cực - Rèn luyện trí thông minh của học sinh, phát huy tính tích cực, tư duy, chủ động sáng tạo của học sinh, tạo niềm vui và hứng thú học tập bộ môn. B. NỘI DUNGSÁNG KIẾN Chương I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ I.Thơ trung đại Việt Namtrong chương trình THPT: là bộ phận văn học gắn liền với một giai đoạn cực kì quan trọng trong lịch sử đất nước - giai đoạn nhà nước phong kiến Việt Nam được xác lập, đi tới chỗ cực thịnh rồi chuyển dần tới chỗ suy vi. Giai đoạn văn học này đã để lại một di sản vô cùng quý báu, đồ sộ về khối lượng, phong phú, đa dạng về nội dung, đạt tới nhiều đỉnh cao về nghệthuật. Qua việc nghiên cứu, tìm hiểu di sản này, chúng ta càng thêm gắn bóvới truyền thống cao đẹp của dân tộc. Bởi lẽ “Mỗi tác giả với thiên tài của mình và giới hạn của thời đại, phản ánh một thời kì lịch sử, đánh dấu mộtbước tiến của văn học, làm giàu thêm cho tư tưởng, tình cảm và tiếng nói Việt Nam”(Phạm Văn Đồng). Chúng ta có thể tìm thấy trong di sản này những điều giúp lại quá khứ vinh quang nhưng không ít phần gian khó của dân tộc, để rồi từ đó có thể nhìn lại hiện tại một cách thấu đáo hơn và hướng về tương lai một cách tin tưởng hơn. Đối với nhà trường THPT, di sản này đóng một vai trò rất quan trọng trongviệc giáo dục, bồi dưỡng tư 4 https://kinhtehoc.net/

5. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= tưởng, tình cảm, đạo đức, quan điểm, lí tưởng thẩm mĩ...cho học sinh, thông qua những thành quả nổi bật của người xưa trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật ngôn từ, kết tinh trong các tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu. Việc dạy văn họcở nhà trường nói chung và dạy thơ trữ tình trung đại theo hướng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh là một vấn đề đã và đang được nhiều nhà nghiên cứu về phương pháp dạy học văn cũng như nhiều giáo viên giảng dạy văn học quan tâm. II. Phương pháp dạy hoc tích cực 1. Thế nào là phương pháp dạy học tích cực? :“để chỉ những phương pháp giáo dục, hay học theo hướng phát huy tính tích cực , chủ động , sáng tạo của người học. Tích cực trong phương pháp tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động , chủ động trái với nghĩa không hoạt động , thụ động” ( GS, TS. Trần Bá Hoành trong tạp chí GD,số 6, 2002) 2.Quá trình dạy học tích cực. Mối quan hệ của thầy và trò; Thầy – Tác nhân -> Trò - chủ thể . 1. Hướng dẫn -> Tự nghiên cứu. 2. Tổ chức -> Tự thể hiện 3. Trọng tài, cố vấn -> Tự kiểm tra 4. Kết luận, kiểm tra -> Tự điều chỉnh. 3. Bảng so sánh phương pháp dạy học tích cực và phương pháp dạy học thụ động. Những dấu hiệu cơ bản. Giai đoạn Phương pháp tích cực Phương pháp thụ động 1. Chuẩn bị - Thầy và trò chuẩn bị cho dạy - Thầy chuẩn bị bài, trò không học có sự chuẩn bị, hoặc chuẩn bị sơ sài) (Thu thập tài liệu, đọc trước bài học, soạn bài) 5 https://kinhtehoc.net/

6. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= 2. Quá trình - Thầy hướng dẫn, tổ chức, trò - Thầy giảng (độc thoại) trò thụ dạy học tìm kiếm kiến thức động nghe ghi chép. - Thầy nêu vấn đề, trò thảo luận - Thầy áp đặt kiến thức, trò ghi phát hiện kiến thức chép máy móc - Thầy hỏi, trò trả lời có quan - Thầy hỏi, trò trả lời theo mẫu điểm riêng. duy nhất. - Hệ thống câu hỏi được phân - Câu hỏi không có các cấp độ loại có cấp độ, có độ mở vầ không có độ mở - Hoạt động cá nhân kết hợp - Hoạt động cá nhân không có hoạt động nhóm kết hợp nhóm - Đánh giá của thầy kết hợp tự - Chỉ có thầy được quyền đánh đánh gái của trò giá cho điểm - Thầy nói vừa đủ, trò phải được - Thầy nói nhiều, trò ít được trả làm việc nhiều, nbói nhiều lời - Kết hợp nhiều hình thức dạy - Hình thức dạy học đơn điệu, học trong một bài học, tiết học không tích hợp được nhiều hình - Kết hợp nhiều phương pháp thức - Phương pháp dạy học đơn dạy học trong một bài học tiết học điệu, không tích hợp nhiều - Vận dụng linh hoạt trong dạy phương pháp học - Vận dụng cứng nhắc trong dạy - Thầy quan tâm từng cá nhân học học sinh - Thầy chỉ quan tâm chung - Thầy luôn tìm ra tình huống - Không chú trọng tình huống có có vấn đề nêu ra thảo luận vấn đề trong dạy học 3.Sau tiết học - Thầy hướng dẫn hoạt động - Thầy không hướng dẫn hoạt tiếp theo động tiếp theo 6 https://kinhtehoc.net/

7. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Thầy hướng dẫn chuẩn bị bài Thầy giao bài tập không có và làm bài tập hướng dẫn - Theo dõi kết quả của trò trong - Chỉ kiểm tra sản phẩm cuối cả quá trình. cùng. 4. Một số PP và kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng trong dạy học Ngữ văn ở trường THPTvà những đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học tích cực a. Một số PP và kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng trong dạy học Ngữ văn ở trường THPT a.1.PP vấn đáp Vấn đáplà PP trong đó GV đặt ra câu hỏi để HS trả lời, qua đó HS lĩnh hội được nội dung bài học. Căn cứ vào tính chất hoạt động nhận thức, người ta phân biệt các loại PP vấn đáp: Vấn đáp tái hiện; Vấn đáp giải thích –minh hoạ; Vấn đáp tìm tòi a.2. PP nêu và giải quyết vấn đề: Nét bản chất nhất của dạy học nêu vấn đề không phải là sự đặt ra những câu hỏi mà là tạo ra các tình huống có vấn đề Vậy thế nào là tình huống có vấn đề ? Tình huống có vấn đề là tình huống chứa đựng mâu thuẫn biện chứng giữa cái đã biết và cái chưa biết. Mâu thuẫn này được HS chấp nhận như mâu thuẫn của bản thân và đòi hỏi phải giải quyết. Thông qua sự giải quyết, HS giành được kiến thức, kỹ năng hay kỹ xảo.Hạt nhân của dạy học nêu vấn đề như nhiều nhà nghiên cứu đã nhận định là tình huống có vấn đề nhưng sự triển khai cụ thể trong giờ học lại là những câu hỏi nêu vấn đề.Không giống như câu hỏi tái hiện yêu cầu HS tái tạo lại những tri thức đã có trong tài liệu, câu hỏi nêu vấn đề yêu cầu HS sử dụng cái đã biết, cái đã cho làm phương tiện tìm tòi, nghiên cứu để phát hiện ra những tri thức mới“- a.3. PP đóng vai 7 https://kinhtehoc.net/

8. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Đóng vai là PP tổ chức cho HS thực hành một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. PP đóng vai có những ưu điểm sau : - HS được rèn luyện thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn. - Gây hứng thú và chú ý cho HS - Tạo điều kiện làm nảy sinh óc sáng tạo của HS - Khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của HS theo chuẩn mực hành vi đạo đức và chính trị –xã hội - Có thể thấy ngay tác động và hiệu quả của lời nói hoặc việc làm của các vai diễn. a.4. PP thuyết trình. Phương pháp thuyết trình hiệu quả, thực hiện qua 2 khâu: * Khâu chuẩn bị thuyết trình: - Xác định rõ chủ đề thuyết trình, thời gian thuyết trình; - Xác định nội dung trọng tâm vấn đề cần thuyết trình; - Chuẩn bị những thông tin liên quan như các ví dụ minh họa, những tài liệu, giáo trình; - Chuẩn bị trực quan; - Lựa chọn phương tiện giảng dạy. * Khâu thực hiện thuyết trình: - Bao quát lớp học; - Ngôn ngữ trình bày phải chính xác, rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu và phải sử dụng ngữ điệu hợp lý; - Thực hiện thuyết trình không quá 20 phút chiếm dưới 50% kiến thức trong một buổi giảng. Khi thực hiện thuyết trình phải chú ý đến giọng nói, cử chỉ và ánh mắt tới người học. Chú ý khoảng cách đứng của giáo viên với học sinh đủ để bao quát lớp; - Thường kết hợp thuyết trình với phương pháp phỏng vấn nhanh; 8 https://kinhtehoc.net/

9. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Sử dụng trực quan hợp lý; - Sử dụng phương tiện hợp lý; - Giáo viên chốt kiến thức. a.5. Phương pháp làm việc nhóm, thực hiện qua 5 bước: Bước 1: Giáo viên nêu chủ đề thảo luận. Bước 2: Giao nhiệm vụ. Bước 3: Chia nhóm. Bước 4: Các nhóm làm việc. Bước 5: Đại diện nhóm trình bày kết quả. Bước 6: Giáo viên tổng kết chủ đề. a.6. Phương pháp trò chơi *Bảnchất; Phương pháp trò chơi là phương pháp tổ chức cho HS tìm hiểu một vấn đề hay thể nghiệm những hành động, những thái độ, những việc làm thông qua một trò chơi nào đó. *Quy trình thựchiện - GV phổ biến tên trò chơi, nội dung và luật chơi cho HS - Chơi thử ( nếu cần thiết) - HS tiến hành chơi - Đánh giá sau trò chơi - Thảo luận về ý nghĩa giáo dục của trò chơi b. Một số kỹ thuật dạy học b.1. Kĩ thuật động não(brainstorming). Là sự vận dụng trí tuệ (động não) tập thể để giải quyết một vấn đề phức tạp). Động não là kĩ thuật trong dạy học nhằm giúp HS trong một thời gian ngắn nảy sinh được nhiều ý tưởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó. b.2. Kĩ thuật mảnh ghép .Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập hợp tác kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm: 9 https://kinhtehoc.net/

10. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp - Kích thích sự tham gia tích cực của HS : nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ nhận thức hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải truyền đạt kết quả và hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 2). b.3. Kĩ thuật“khăn phủ bàn”: Là kĩ thuật tổ chức hoạtđộnghọc tập mang tính hợp tác kết hợp giữahoạt động cá nhân và nhóm nhằm: - Kích thích sự thúc đẩy tham gia tích cực - Tăng cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân HS - Phát triển mô hình có sự tương tác giữa HS với HS c. Những đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học tích cực - Dạy học thông qua việc tổ chức các hoạt động của HS - Dạy học gắn với rèn luyện HS phương pháp tự học - Dạy học chú trọng cá thể và thiết lập các mối quan hệ tương tác .Tích hợp nhiều hình thức , phương pháp dạy học trong tiết học bài học - Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò. - Người học- chủ thể hoạt động, tự mình tìm ra kiến thức và cách tìm ra kiến thức thông qua hành động của chính mình - Người học tự thể hiện mình và hợp tác với bạn, học bạn - Nhà giáo –chuyên gia về việc dạy học - là người tổ chức và hướng dẫn quá trình kết hợp cá nhân hóa với xã hội hóa việc học của người học - Người học tự kiểm tra tự đánh giá tự điều chỉnh. Chương II.THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ I. Đặc điểm thơ trữ tình trung đại Chương trình Ngữ văn lớp 10 ( Ban cơ bản) có một số lượng tương đối lớn các văn bản thuộc thể loại thơ trữ tình trung đại. Đó là các văn bản nghệ thuật được các nhà thơ Việt Nam sáng tác trong thời kì phong kiến. Các tác giả thơ trữ tình trung đại phần nhiều là những thi nhân nổi tiếng, tâm hồn nặng những nỗi đời. Làm thơ với họ là mượn 10 https://kinhtehoc.net/

11. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= cảnh, mượn việc để kí thác tâm sự, bày tỏ nỗi lòng nhân thế... Qua thực tế giảng dạy thơ trữ tình trung đại Việt Nam ở trường THPT chúng tôi nhận thấy: Đây là thể loại văn học tương đối khó, hơn nữa các tác phẩm văn học trung đại được tính từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX đã cách chúng ta hơn mười thế kỉ, đến với thế hệ trẻ dưới mái trường phổ thông thế kỉ XXI đã có khoảng cách rất xa về thời gian. Vì thế, người giảng dạy gặp khó khăn trong soạn giảng, nhiều học sinh ít hứng thú, không tích cực trong giờ học những bài văn học cổ. Vấn đề đặt ra là phải có những biện pháp tối ưu nhằm giúp giáo viên và học sinh đạt hiệu quả cao trong giảng dạy và học tập thơ trữ tình trung đại Việt Nam. II. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC DẠY VÀ HỌCTHƠ TRỮ TÌNH TRUNG ĐẠI Ở TRƯỜNG THPT. 1 - VÒ phÝa gi¸o viªn Nh- ®· ®Ò cËp ë phÇn më ®Çu viÖc d¹y th¬ tr÷ t×nh ë tr-êng THPT hiÖn nay kh«ng chØ gÆp khã kh¨n vÒ ph-¬ng ph¸p luËn mµ cßn m¾c nhiÒu ë thùc tÕ gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn. VÒ mÆt ph-¬ng ph¸p luËn ch-a cã mét gi¶i ph¸p nµo gäi lµ tèi -u nhÊt, m« h×nh cè ®Þnh cho viÖc so¹n gi¶ng mét mét t¸c phÈm tr÷ t×nh trung đại Chúng ta đều biết rằng văn học Trung đại là bộ phận văn học đồng hành với sự phát triển của xã hội phong kiến. Trong các tác phẩm đều viết bằng ngôn ngữ Hán văn cổ hay chữ Nôm cóphần xa lạ với ngôn ngữ Tiếng Việt hiện đại ngày nay. Vì vậy tìm hiểu, phân tích một tác phẩm văn học Trung đại là việc làm không đơn giản. Trong những năm vừa qua đội ngũ giáo viên dạy văn nói riêng đã được trang bị nhiều phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực đã thực sự mang lại hiệu quả tốt. Mặc dù vậy vẫn còn những hạn chế trong cách vận dụngphương pháp từ đội ngũ. Bản thân những người dạy văn về cơ bản đã tận tâm tận lực với nghề, tích cực 11 https://kinhtehoc.net/

12. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= nghiên cứu tìm hiểu các kiến thức. Tuy nhiên với sự đa dạng và phức tạp của văn học Trung đại thì hiệu quả dạy phần văn học này vẫn không tránh khỏi những hạn chế. Các điển tích, điển cố của văn học trung đại là phức tạp và đa nghĩa. Vì vậy đòi hỏi phải có một tư duy hết sức khoa học, hết sức sáng tạo đối với đội ngũ giáo viên khi thực hiện phần văn học quan trọng này. Trªn thùc tÕ viÖc gi¶ng d¹y kiÓu häc truyÒn thô kiÕn thøc mét chiÒu kh¸ phæ biÕn. Th«ng th-êng gi¸o viªn chØ cèt hiÓu vµ n¾m v÷ng néi dung c¬ b¶n cña bµi råi truyÒn ®¹t cho häc sinh, nh- vËy sÏ mang tÝnh ¸p ®Æt. Gi¸o viªn chØ cÇn häc sinh ghi nhí vµ t¸i hiÖn bµi d¹y cña m×nh vµ lÊy thÕ lµm hµi lßng. ThÕ nh-ng ngay c¶ nh÷ng néi dung Êy ch¾c g× ®· c¶m thô tèt, ®«i khi bµi gi¶ng trë nªn ch¾p v¸ tíi tøc c-êi v× sù vay m-în c¸c kiÕn thøc tõ c¸c tµi liÖu kh¸c nhau vÒ t¸c phÈm. - VËy ®Õn bao giê míi kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng nµy ? Kh«ng Ýt gi¸o viªn cßn cho r»ng mét g׬ d¹y cã chÊt l-îng ph¶i b×nh thËt hay, nhåi cho häc sinh ®-îc nhiÒu kiÕn thøc. Cã biÕt ®©u ®èi víi häc sinhTHPT dung l-îng kiÕn thøc nh- vËy lµ qu¸ lín, c¸c em kh«ng thÓ tiÕp nhËn hÕt. Mµ ®· chó ý b×nh hay, m¶i mª cung cÊp kiÕn thøc trong 45 phót d¹y th× dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hái qu¸ Ýt, häc sinh Ýt cã c¬ héi tr¶ lêi, bµy tá, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña b¶n th©n. HoÆc c¸c c©u hái qu¸ ®¬n gi¶n chØ mang tÝnh chÊt t¸i hiÖn, häc sinh nh×n vµo s¸ch cã thÓ tr¶ lêi ®­îc ngay, kh«ng cã t×nh huèng, kh«ng cã c©u hái “®iÓm nãng”… VËy nguyªn nh©n lµ do ®©u ? Cã ph¶i tÊt c¶ ®Òu r¬i vµo t×nh tr¹ng Êy kh«ng ? Xin tr¶ lêi: Kh«ng h¼n nh- vËy, VÉn cã ng-êi thµnh c«ng víi giê d¹y th¬ trung đại nh-ng sè ®ã kh«ng nhiÒu. VÒ c¬ b¶n nh÷ng gi¸o viªn m¾c ph¶i t×nh tr¹ng trªn do c¸c nguyªn nh©n sau: - Gi¸o viªn nhiÒu tuæi ch-a theo kÞp ph-¬ng ph¸p ®æi míi do qu¸ quen kiÓu cò. - Gi¸o viªn trÎ ra tr-êng ch-a cã nhiÒu kinh nghiÖm gi¶ng d¹y - Gi¸o viªn l-êi c¶m thô, phô thuéc nhiÒu kiÕn thøc ë SGV vµ s¸ch tham kh¶o, kh«ng chÞu t×m tßi s¸ng t¹o, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn hai biÓu hiÖn cô thÓ: 12 https://kinhtehoc.net/

13. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= *1 Thø nhÊt: x¸o mßn trong c¶m xóc (do phô thuéc vµo tµi liÖu, s¸ch h-íng dÉn tham kh¶o). *2 Thø hai: c¶m xóc n«ng c¹n do ch-a n¾m v÷ng néi dung vµ nghÖ thuËt t¸c phÈm. - Gi¶ng th¬ tr÷ t×nh trung đạimµ kh«ng n¾m ®-îc c¶m xóc chÝnh; kh«ng hiÓu hÕt c¸c tÇng nghÜa mµ ta gäi lµ “ý t¹i ng«n ngo¹i” th× kh«ng thÓ chiÕm lÜnh ®­îc chän vÑn c¸i hay, c¸i ®Ñp cña bµi th¬ . - Thùc tr¹ng chung mµ t«i n¾m b¾t ®-îc lµ nh- vËy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ chÝnh gi¸o viªn chóng ta ph¶i kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng trªn. 2 - VÒ phi¸ häc sinh. N¬i chóng t«i thhùc nghiÖm ®Ò tµi nµy lµ mét huyÖn vïng nói. Häc sinh lµ con em ®ång bµo ng-êi dân tộc thiểu số. §iÒu kiÖn tiÕp xóc víi c¸c luång v¨n ho¸, ®é nhanh nh¹y cßn h¹n chÕ, ®iÒu nµy ®· ¶nh h-ëng kh«ng nhá ®Õn häc tËp: chÝnh b¶n th©n c¸c em ®· thô ®éng. - HÇu hÕt gia ®×nh c¸c em cßn khã kh¨n kh«ng cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn häc tËp cña con em m×nh. §èi víi m«n häc nµo còng cÇn cã sù ®Çu t-, vµ m«n v¨n rÊt cÇn c¸c em cã chót Ýt vèn sèng, nhÊt lµ th¬. NÕu kh«ng cã sù hiÓu biÕt c¶m thô sÏ rÊt khã. - Hơn nữa thể loại, thi pháp văn học cổ có nhiều xa lạ với thi pháp văn học đương đại nên đó là điều khó khăn cho học sinh tiếp nhận.Vốn sống kinh nghiệm thực tế học sinh còn ít, học sinh khó khăn khi tái hiện hoàn cảnh xã hội, hiểu các điển tích, điển cố được sử dụng trong tácphẩm văn học cổ. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển đi lên của đât nước, chúng ta có những thành tựu quan trong về lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên với cơ chế nền kinh tế thị trường đã tạo ra những phức tạp và những ảnh hưởng không lành mạnh đối với đời sống con người, nhất là thế hệ trẻ. Đặc biệt là đối tượng học sinh, trong đó có học sinh bậc trung học phổ thông. Một bộ phận lớn học sinh chịu ảnh hưởng của các yếu tố tiêu cực của xã hội chi phối nên ý thức học tập không cao, thiếu tự giác. Trong khi đó, phần văn học trung 13 https://kinhtehoc.net/

14. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= đại làphần văn học khó nhất. Vì thế, chất lượng học sinh thuyên giảm.Ngoài ra, sự quan tâm, cách nhìn nhận của phụ huynh học sinh là sính học các môn Khoa học tự nhiên cũng có những ảnh hưởng không tích cực đến việc nỗ lực phấn đấu của học sinh đối với môn Ngữ văn. Điều đó càng đòi hỏi phải có những giải pháp tích cực để nâng cao chất lượng họcbộ môn ngữ văn của học sinh, trong đó có phần văn học trung đại Việt Nam. Tuy nhiªn, h¹n chÕ lín nhÊt do gi¸o viªn ®· t¹o cho c¸c em thô ®éng ghi chÐp, ch­a cã t×m tßi s¸ng t¹o, tù ph¸t hiÖn mét c©u, mét tõ hay, “tõ ®¾t” trong bµi th¬. T×nh tr¹ng chung lµ hiÓu theo c¸ch hتu cña gi¸o viªn, c¶m theo c¸ch c¶m cña gi¸o viªn nh- ®· ®Ò cËp ë trªn. KÕt qu¶ kh¶o s¸t hai líp 10 (78 häc sinh víi c©u hái: Em c¶m nhËn vµ suy nghÜ g× khi häc mét t¸c phÈm th¬ trung đại?) sè l-îng häc sinh tr¶ lêi nh- sau: - Th¬ hay, ®Ô thuéc hiÓu râ néi dung, c¶m nhËn ®-îc ®iÒu t¸c gi¶ muèn nãi 20%. - Th¬ rÊt hay song khó thuộc phần nguyên tác, khã hiÓu, khã ph©n tÝch: 40% - RÊt ng¹i häc th¬ trung đại, ng¹i ph©n tÝch th¬ trung đại v× kh«ng hiÓu: 40%. Tõ kÕt qu¶ t×m hiÓu trªn t«i cè g¾ng t×m nguyªn nh©n, tÝch cùc nghiªn cøu tµi liÖu, dù giê th¨m líp häc hái kinh nghiÖm ®Ó ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèi -u nhÊt trong mét giê d¹y th¬ trung đạinh»m d-a chÊt l-îng d¹y vµ häc th¬ ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n. Chương III.CÁC BIỆN PHÁP Đà TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Vèi ph¹m vi th¬ hÕt søc réng. §©y chØ lµ mét phÇn thùc nghiÖm nhá nªn trong ®Ò tµi nµy “t«i xin nãi ®Õn ph­¬ng ph¸p d¹y trong mét ph¹m vi hÑp”. I. Đối với khâu chuẩn bị - Về phía giáo viên: tìm hiểu bài kĩ lưỡng nhuần nhuyễn đến mức thuộc thơ, sống với bài thơ, tìm hiểu tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để hiểu được thấu đáo nội dung tư tưởng của tác phẩm. Hướng dẫn HS soạn kĩ ở nhà, kiểm tra kĩ bài 14 https://kinhtehoc.net/

15. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= soạn của HS, có biện pháp nhắc nhở, phê bình hay báo với giáo viên chủ nhiệm nếu HS có biểu hiện soạn chống đối như: soạn sơ sài, soạn nhưng chỉ là chép lại mà không hiểu, không nhớ. - Về phía học sinh: cần chuẩn bị bài soạn chu đáo trên cơ sở hướng dẫn của hệ thống câu hỏi trong sách giáo khoa và sự hướng dẫn của giáo viên. Với HS học tốt, cần đọc thêm tư liệu để bước đầu hiểu được tác phẩm, sưu tầm các câu thơ, bài thơ có nét tương đồng với tác phẩm sắp học hay các nhận định về tác phẩm. II. Đối với hoạt động dạy học trên lớp lớp: Bước 1:Giáo viên nên hết sức coi trọng khâu kiểm tra sự chuẩn bị của HS, bởi đây chính là tiền đề quan trọng để HS cảm thụ được tác phẩm ngay trên lớp. Bước 2: Giáo viên cần chú ý khâu vào bài để tạo không khí phù hợp với bài học. Có thể là một bài hát, một bản nhạc, một bức tranh... mang nội dung tư tưởng tương đồng với tác phẩm chuẩn bị học. Bước 3:Với phần đọc văn bản: - Đọc thơ: Đọc thơ là để tạo tâm thế ban đầu cần thiết cho học sinh cũng chính là bước đầu tiếp cận hình tượng thơ. Cần đọc cả bản phiên âm, dịch nghĩa (nếu có), dịch thơ - Đọc diễn cảm là tạo điều kiện cho cảm xúc của học sinh được khởi động theo âm- vang của ngôn ngữ, nhất là ngôn ngữ thơ, và ngôn ngữ nhân vật trữ tình, cái mà đọc bằng mắt nhiều khi không đạt được. Đọc chính là tạo lên rung động thơ, tạo lên sự đồng điệu về tâm hồn để rồi tiến tới sự đồng tình và đồng ý với tác giả Bước 4:Với phần phân tích: * Cho học sinh tìm hiểu kĩ về tác giả, về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm: Dạy thơ trung đại, cần lưu ý xác lập một cái nhìn biện chứng và lịchsử. Các tác phẩm văn học trung đại được sáng tạo và truyền bá trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định. Tựu chung những truyền thống tốt đẹp, những tinh hoa của cuộc sống văn hoá, tinh thần của dân tộc đã in đậm dấu ấn trên những tác phẩm này.Nếu 15 https://kinhtehoc.net/

16. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= không đặt tác phẩm trong mối liên hệ với hoàn cảnh lịch sử, bản thân tác giả.... nhiều khi chúng ta không thể hiểu, lí giải chính xác và thấu đáo những vấn đề trong tác phẩm. * Chú ý đến đặc trưng thể loại: Cho học sinh tìm hiểu về thể loại và đặc trưng của từng thể loại. Mỗi thể loại văn học trung đại nói chung, Thơ trung đại nói riêng có dạng thức tồn tại và phương thức biểu đạt nhất định. Phân tích tác phẩm theo đặc trưng thể loại là đi vào thi pháp- đi lại con đường của người sáng tác để có thể thâm nhập và hiểu tác phẩm được dễ dàng. Cho học sinh nắm được thi pháp của thơ trung đại. Thơ Đường luật gồm có các thể thơ: Tứ tuyệt, Thất ngôn bát cú...Dạy thơ Đường luật thất ngôn bát cú ( thể thơ được học nhiều ở THCS)cần chú ý các đặc điểm về vần, niêm luật, đối và kết cấu, ngôn ngữ. Ví dụ: Khi dạy bài thơ “Nhàn ”(Nguyễn Bình Khiêm), đây là một bài thơ tuân theo các quy định nghiêm ngặt của phong cách thơ Đường. Vì vậy, giáo viên có thể hướng dẫn HS khai thác theo bố cục của bài thất ngôn bát cú, gồm 4 phần đề - thực –luận –kết. Ở mỗi phần luôn có sự song hành bức tranh cảnh và bức tranh tâm trạng, giáo viên cần chú ý hướng dẫn HS khai thác tìm hiểu. Nhưng với bài thơ “Cảnh ngày hè ” (Nguyễn Trãi), vẫn là đề - thực - luận-kết với niêm, luật, vần, đối rất chuẩn như luật thơ Đường quy định nhưng phá cách ở ý tưởng, ở cấu tứ bài thơ. Vì thế, khi dạy bài thơ này nên đi theo diễn biến tự nhiên quá trình cảm xúc của nhân vật trữ tình, nên chia bài thơ theo 2ý như sau: 1. Bức tranh cảnh ngày hè (6 câu đầu); 2. VÎ ®Ñp t©m hån cña NguyÔn Tr·i. ( 2 câu cuối) Với bài “ Thuật hoài” ( Phạm Ngũ Lão) thì lại phân tích theo bố cục 2 phần: Hai c©u ®Çu: H×nh t-îng con ng-êi vµ qu©n ®éi thêi TrÇn; Hai c©u sau: ChÝ lµm trai- t©m t×nh cña t¸c gi¶. * Suy ngẫm để thấy các tầng ý nghĩa sau những ngôn từ hàm súc. Ngắn gọn, hàm súc vốn là những tiêu chuẩn của cái hay, cái đẹp trong hoạt 16 https://kinhtehoc.net/

17. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= động nghệ thuật ngôn từ thuở trước. Bởi vậy nếu chỉ đọc và suy diễn qua loa sẽ không thể hiểu, cảm thụ hết giá trị của tác phẩm. Cần đọc chậm, đi sâu từng bước và thường xuyên đọc đi đọc lại để suy ngẫm. VD: Nếu không tìm hiểu kĩ, ta chỉ thấy được nội dung tả bức tranh cảnh ngày hè lúc chiều tà trong 6 câu thơ sau: “ Rồi hóng mát thủa ngày trường Hoè lục đùn đùn tán rợp giương Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ Hồng liên trì đã tiễn mùi hương Lao xao chợ cá làng ngư phủ Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.” ( “Cảnh ngày hè”- Nguyễn Trãi) Thực ra 4 câu thơ tả ít mà gợi nhiều. Tả cảnh ngày hè trong buổi hoàng hôn, qua đó mà gửi gắm tâm trạng, tình cảm yêu quê hương đất nước, cả đời vì nước vì dân. Đó chính là bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc sắc, là tính hàm súc “ý tại ngôn ngoại” thường thấy trong thơ văn trung đại. * Khai thác đặc trưng về ngôn từ, hình ảnh trong tác phẩm trung đại. - Về ngôn ngữ thơ đã là thơ thì ngôn ngữ phải cô đọng, hàm súc, giàuhình tượng, cảm xúc... Ngôn ngữ thơ Trung đại ảnh hưởng ngôn ngữ của Đường thi càng như thế. Đặc biệt các bài thơ tuyệt cú,bát cú dùng rất ít chữ. Cho nên người làm thơ Đường coi trọng từng chữ một. Ngôn ngữ thơ Đường bao giờ cũng súc tích, công phu, điêu luyện. Thơ Đường nói riêng và thơ nói chung thường có “nhãn tự” hoặc “thi nhãn” (những chữ mà thơ dùng hay nhất, khéo nhất, thể hiện rõ nhất cái “thần” của câu thơ). Mộtbài thơ có thể có một, hai “nhãn tự” cũng có thể không có “nhãn tự” . VD: Trong “Truyện Kiều”những chữ như “ của chung” trong câu “Duyên này thì giữ vật nàycủa chung” ( Trao duyên)có thể coi là “nhãn tự”. Duyên thì trao 17 https://kinhtehoc.net/

18. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= cho em, nhưng vật thì muốn là “ của chung”, của cả ba người Kiều- Kim – Vân. Cho thấy tâm trạng giằng xé, đau đớn, tủi hờn. Từ “mình”trong câu “ Giật mình mình lại thương mình xót xa”( Những nỗi lòng tê tái) là “ nhãn tự”điệp 3 lần từ mình trong một câu thơ tạo cảm giác nặng nề , câu thơ như tiếng nấc xen lẫn tiếng thở dài thương cho chính bản thân mình. Đây là biểu hiện của sự tự ý thức của con người cá nhân trong lịch sử văn học trung đại, đó làý thức về phẩm giá và nhân cách , quyền sống của bản thân. Điều này mang ý nghĩa “cách mạng” ( sự biến đổi lớn) của người phụ nữ ngày xưa.Từ “ ai” trong câu thơ “ Ai tri âm đó mặn mà với ai”( Những nỗi lòng tê tái) sửdụng nghệ thuật điệp đại từ “ai” sáng tạo để cho thấy Thuý Kiều đang đối diện với chính nỗi buồn, cô đơn, nỗi nhớ của mình đã cực tả nỗi cô đơn, đau đớn , xót xa đến mức tuyệt đối.Kiều tự ý thức nơi chốn lầu xanh này không có ai là người tri âm. - Khi khai thác bài, giáo viên cần chú ý đến hệ thống từ ngữ được sử dụng, đó là các tính từ, các từ láy gợi hình gợi cảm, các động từ, các hình ảnh thơ... để thể hiện sâu sắc, rõ nét bức tranh cảnh và bức tranh tâm trạng của nhân vật trữ tình. VD: Trong bài “ Cảnh ngày hè”, đó là hệ thống các từ láy mang giátrị gợi hình gợi cảm: “lao xao”,âm thanh đặc trưng của làng chài, dấu hiệu sự sống của con người. Đó là âm thanh từ xa vọng lại, một cái nghiêng tai kì diệu tinh tế thể hiện tấm lòng hướng đến con người và cuộc sống của Nguyễn Trãi; “ Dắng dỏi cầm ve”, tiếng ve kêu inh ỏi như tiếng đàn. Từ láy kết hợp với biện pháp đảo ngữ gợi tả âm thanh thật Tất cả đều nhằm làm nổi bật lên bứctranh cuộc sống cảnh ngày hè lúc chiều tà,ẩn trong đó là tâm hồn yêu cuộc sống, yêu đời mãnh liệt và tinh tế, giàu chất nghệ sĩ của tác giả. III. Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy 1.Một trong những biểu hiện tích cực của đổi mới phương pháp dạy học trong giờ Đọc –hiểu thơ trữ tình là giảng bình. Những lời bình giảng, phân tích của giáo viên trong giờ đọc –hiểu văn bản 18 https://kinhtehoc.net/

19. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= là rất cần thiết, quan trọng góp phần làm nên dư vị ngọt ngào, khơi gợi cảm xúc của học sinh khi tiếp nhận các giá trị văn chương. Và có một thực tế là những giáo viên có những lời bình hay, độc đáo sẽ được học sinh nhớ mãi, ấn tượng mãi. VD: Khi hướng dẫn HS phân tích hết bài thơ “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi”, giáo viên có thể cho HS so sánh hình ảnh hoa lựu trong bài thơ này với hình ảnh hoa lựu trong thơ Nguyễn Du: “ Dưới trăng quyên đã gọi hoè. Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông”. “ Lập loè” thiên về tả màu sắc. Nhưng từ “ phun” trong câu “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ” thiên về về tả sự sống, diễn tả trạng thái tinh thần của sự vật, gợi tả bông hoa thạch lựu bung nở tựa hồ một cơn mưa hoa. 2. Khi hướng dẫn HS phân tích, cần chú ý xây dựng hệ thống câu hỏi hợp lí để khai thác nghệ thuật và nội dung của bài: - Các câu hỏi đàm thoại ngoài tính chất xác định rõ ràng, phải có màu sắc văn học, có khả năng khêu gợi tình cảm, cảm xúc, xúc động thẩm mỹ cho học sinh. Ví dụ trong bài “ cảnh ngày hè”, hướng dẫn HS tìm hiểu “ Tâm thế cảm nhận bức tranh cảnh ngày hè”: + Tâm thế cảm nhận bức tranh cảnh ngày hè của tác fỉa được thể hiện qua câu thơ nào? + Trong câu thơ từ nào đáng chú ý? Nhận xét về nhịp điệu câu thơ? + Từ các hình ảnh, nhịp điệu trong câu thơ em hãy liên tưởng về tâm trạng của nguyễn Trãi? - Câu hỏi không tuỳ tiện, phải được xây dựng thành một hệ thống lôgíc, có tính toán giúp học sinh từng bước đi sâu vào tác phẩm như một chính thể. - Khi đặt câu hỏi, chúng ta có thể thực hiện một số giải pháp: + Suy nghĩ thật kĩ vấn đề mình sắp dạy: + Tham khảo các câu hỏi gợi ý trong SGK, SGV, sách bài soạn. Xây dựng hệ thống câu hỏi riêng của mình cho bài soạn. + Cố gắng sử dụng nhiều hình thức diễn đạt khác nhau để hỏi về cùng một nội 19 https://kinhtehoc.net/

20. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= dung; + Chú ý đón bắt, khơi gợi những ý tưởng mới mẻ của học sinh, từ thực tế trả lời của các em, điều chỉnh lại cách hỏi cho phù hợp. - Phân hoá cấp độ nội dung trong câu hỏi; Câu hỏi phải vừa sức học sinh, thích hợp với khuôn khổ một giờ học trên lớp, vừa phải có khả năng “gợi vấn đề” suy nghĩ tìm tòi sáng tạo cho học sinh Có câu hỏi dành cho HS yếu, HS trung bình, HS khá giỏi. Từ câu hỏi nêu vấn đề chung ( Những câu hỏi mang tính khái quát có trong SGK, phần hướng dẫn học bài), GV ra câu hỏi tái hiện, liệt kê chi tiết trong tác phẩm; Cảm nhận về những hình ảnh chi tiết trong tác phẩm; Phát hiện những nét đặc sắc về nghệ thuật; Cảm xúc của bản thân về những cảnh thiên nhiên cũng như tâm trạng nhân vậttrữ tình Ví dụ: Trong bài Nhàn ( Nguyễn Bỉnh Khiêm). Với HS yếu nên hỏi những câu hỏi nhận biết, tái hiện có trong SGK thuộc về phần tiểu dẫn, cụ thể: + Trình bày những nét chính về tiểu sử và sự nghiệp văn học của Nguyễn Bỉnh Khiêm? + Trong hai câu kết tác giả đã sử dụng những điển tích nào? Với HS trung bình nên hỏi những câu hỏi thông hiểu, vận dụng thấp, cụ thể: + Hai câu đề có những từ ngữ, hình ảnh nào đáng chú ý? Ý nghĩa của những từ ngữ, hình ảnh đó? + Hai câu đề sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Hiệu quả của biện pháp nghệ thuật? Với HS khá , giỏi nên sử dụng các câu hỏi vận dụng ở mức độ cao, so sánh với các đơn vị kiến thức khác để làm rõ vấn đề, cụ thể: + Trong bài “ Nhàn”: Nguyễn Bỉnh Khiêm dẫn điển tích về giấc mộng của Thuần Vu Phần nhằm mục đích gì?Hãy phát biểu ngắn gọn quan niệm “ Nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua hai câu cuối này? + Trong bài “ Cảnh ngày hè” ( Nguyễn Trãi): Trong Truyện Kiều Nguyễn Du viết: 20 https://kinhtehoc.net/

21. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= “ Dưới trăng quyên đã gọi hoè. Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông”. Nhưng trong bài “ Cảnh ngày hè” , Nguyễn Trãi viết “ Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”. Hãy so sánh hình ảnh hoa lựu trong câu thơ của hai tác giả , từ đó rút ra đặc sắc của Nguyễn Trãi trong miêu tả bức tranh cảnh ngày hè? - Đa dạng các hình thức câu hỏi; Cần có sự kết hợp cân đối giữa các loại câu hỏi cụ thể và loại câu hỏi tổng hợp gợi vấn đề. Câu hỏi có khi theo lối diễn dịch, có khi theo lối qui nạp nhưng đều nhằm cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức vững chắc. Câu hỏi tái hiện chi tiết, hình ảnh trong tác phẩm, câu hỏi tư duy sáng tạo; phân tích, bình luận về vẻ đẹp nên thơ của bức tranh thiên nhiên cũng như tâm trạng cảm xúc của nhân vật trữ tình ; Câu hỏi giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởngvề cảnh thiên nhiên cũng như tâm trạng của tác giả và thông điệp mà tác giả muốn gủi gắm qua tác phẩm. Ví dụ trong tác phẩm “ Tỏ lòng” ( Phạm Ngũ Lão) Câu hỏi tái hiện chi tiết, hình ảnh trong tác phẩm: + Vẻ đẹp con người thời Trần được thể hiện qua câu thơ nào? + Tìm câu thơ thể hiện sức mạnh của quân đội nhà trần ( vẻ đẹp thời đại) ? + Trong câu thơ có những hình ảnh nào đáng chú ý? Ý nghĩa của hình ảnh đó? + Câu thơ nào thể hiện nỗi lòng của tác giả? + Tác giả thẹn với ai? Vũ Hầu là ai? Người như thế nào? Câu hỏi tư duy sáng tạo + So sánh phần nghuyên tác và phần dịch thơ? + Vẻ đẹp của con người thời Trần và quân đội nhà Trần được thể hiện như thế nào qua hai câu đầu? Mối quan hệ hai câu thơ ? + Trong hai câu đầu tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Hiệu quả của biện pháp nghệ thuật đó? + Nỗi lòng của tác giả được thể hiện như thế nào qua hai câu cuối? 21 https://kinhtehoc.net/

22. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= +Em hiểu thế nào về cụm từ “ Nợ công danh” + Tác giả bày tỏ khát vọng gì đối với đất nước? Câu hỏi giao tiếp: + Cảm nhận của em về ý nghĩa tích cực của bài thơ “ Tỏ lòng” đối với thế hệ thanh niên ngày nay? + Trong bài “ Cảnh ngày hè”: Cảm nhận của em về vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ? + Trong bài “ Nhàn”: Em hiểu bản chất chữ “ Nhàn” trong thơ nguyễn Bỉnh Khiêm là gì? Từ đó hãy rút ra những kinh nghiệm cho bản thân em trong cuộc sống/? - Cách hỏi, trình tự hỏi và dẫn dắt;Từ câu hỏi nêu vấn đề, GV ra câu hỏi gợi mở. Trên cơ sở HS trả lời, GV bình luận, thuyết trình, chốt ý. 3. Cùng với hệ thống câu hỏi tích cực, GV vận dụng kết hợp sử dụng kỹ thuật khăn phủ bàn. Ví dụ: * Với tác Phẩm “Đọc Tiểu thanh kí”, vấn đề chọn thảo luận: Hai câu kết “ Bất tri tâm bách dư niên hậu. Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như”. Em hiểu như thế nào về câu thơ này? * Tác phẩm“ Cảnh ngày hè”, vấn đề chọn thảo luận: Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi được thể hiện như thế nào qua hai câu kết? * Đoạn trích trao duyên ( trích Truyện Kiều), vấn đề chọn thảo luận: Khi trao duyên cho Vân, tâm trạng của Thuý Kiều như thế nào? Thể hiện tâm trạng đau đớn của Thuỷ Kiều, Nguyễn Du viết “ Duyên này thì giữ vật này của chung”. Em có suy nghĩ gì về hai từ “ của chung” ấy? * Cách thực hiện: - Hoạt động theo nhóm (4 người /nhóm) ( 5 phút) - Mỗi người ngồi vào vịtrí của mình - Tập trung vào câu hỏi 22 https://kinhtehoc.net/

23. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Viết vào ô mang số của cá nhân câu trả lời hoặc ý kiến của bạn . Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút - Kết thúc thời gian làm việc cá nhân, các thành viên chia sẻ, thảo luận và thống nhất các câu trả lời - Viết những ý kiến chung của cả nhóm vào ô giữa tấm khăn trải bàn - Hết thời gian, đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung, GV nhận xét và chốt ý. IV. Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy Để đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học, nâng cao hiệu quả giảng dạy, cầnsử dụng phần mềm Power Point vào việc soạn giáo án điện tử. Có thể khaithác mạng Internet để có ảnh các tác giả, tranh minh họa, nhân vật hoặc chitiết, cảnh tượng… trong tác phẩm. Có thể dùng phần mềm sơ đồ tư duy Mind-map để chia bố cục hoặc tổng kết, khái quát nội dung bài học. V. Cần chú ý tính tích hợp trong môn Ngữ Văn. Tích hợp là sự kết hợp biện chứng giữa các yếu tố bộ môn Ngữ văn, baogồm phần Văn –Tiếng việt –Tập làm văn. Thực tế chứng minh rằng, bộ mônngữ văn rất cần quá trình tích hợp. Vì vậy, trong mỗi giờ ngữ văn, giáo viêncần nhấn mạnh yêu cầu này để hiệu quả bộ môn ngữ văn ngày càng được nângcao. Đặc biệt, việc tích hợp sẽ góp phần rèn luyện các kỹ năng cơ bản là:nghe, nói, đọc, viết cho học sinh theo mục tiêu của môn học. - Tích hợp ngang giữa các phân môn- văn, tiếng Việt , tập làm văn. - Tích hợp dọc nội dung học tập đồng tâm giữa các khối lớp. - Tích hợp giữa môn Ngữ văn với các môn học khác như: Lịch sử, Địalý.. VI. Bài dạy thực hànhTiết 37. Tỏ lòng (Thuật hoài) - Phạm Ngũ Lão - 23 https://kinhtehoc.net/

24. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= A. Mục tiêu bài học 1. Kiến thức * Kiến thức cần đạt - Cảm nhận được “ Hào khí đông A” thể hiện qua vẻ đẹp con người và thời đại. - Nhận thức được bút pháp thơ trung đại thể hiện trong bài thơ. * Kiến thức trọng tâm. - Vẻ đẹp của con người thời Trần với tầm vóc tư thế , lí tưởng cao cả ; vẻ đẹp của thời đại với khí thế hào hùng , tinh thần quyết chiến quyết thắng. - Hình ảnh kì vĩ ; ngôn ngữ hàm xúc , giàu tính biểu cảm. 2. Kĩ năng. Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu thơ trữ tình trung đại 3. Thái độ. Bồi dưỡng nhân cách , sống có lí tưởng , quyết tâm thực hiện lí tưởng. B. Kĩ năng sống. - Tư duy sáng tạo; bình luận về trí làm trai của người quân tử xưa và khát vọng hoài bão của con người trong cuộc sống hôm nay. - Giao tiếp; trình bày suy nghĩ , ý tưởng về lí tưởng , chí hướng , khát vọng lập công vì đất nước của bậc quân tử xưa , từ đó liên hệ với bản thân để xác định con đường lập thân . lập nghiệp của mỗi người. Trình bày ý tưởng trước lớp C. Tiến trình bài học. I. Kiểm tra bài cũ. ( 5p). Trình bày khái niệm phong cách ngôn ngữ sinh hoạt? Các dạng phong cách ngôn ngữ sinh hoạt? II.Khởi động( 2p). GV dẫn dắt, HS lắng nghe. III. Tổ chức các hoạt động 24 https://kinhtehoc.net/

25. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt * HĐ 1. Tìm hiểu chung ( 5p) I. T×m hiÓu chung: - Phương tiện; SGK trang 115 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Ph¹m Ngò L·o: - Phương pháp. Vấn đáp. - Ph¹m Ngò L·o (1255-1320), ng-êi lµng Phï Trình chiếu chân dung Phạm Ngũ ñng, huyÖn §-êng Hµo (¢n Thi- H-ng Yªn). Lão - Lµ gia kh¸ch, sau lµ con rÓ cña TrÇn Quèc TuÊn. - Yªu cÇu HS ®äc phÇn tiÓu dÉn. - Cã nhiÒu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi chèng qu©n Nguyªn- M«ng, gi÷ chøc §iÖn Suý, dung g×? Nªu c¸c ý chÝnh cña nã? ®-îc phong t-íc Quan Néi HÇu. - §-îc ca ngîi lµ ng-êi v¨n vâ toµn tµi. - Gợi ý; Trình vày bày những nét - Lóc «ng qua ®êi, vua TrÇn Minh T«ng ra lÖnh chính về cuộc đời, con người, sự nghØ triÒu 5 ngµy tá lßng th-¬ng nhí (nghi lÔ nghiệp văn chương của tác giả? quèc gia). - Gv kÓ cho HS c©u chuyÖn Ph¹m 2. Sù nghiÖp th¬ v¨n:T¸c phÈm cßn l¹i: 2 bµi Ngò L·o ®an sät gi÷a ®-êng, m¶i th¬ nghÜ c¸ch ®¸nh giÆc mµ ko hÒ +ThuËt hoµi. biÕt TrÇn Quèc TuÊn ®i qua, cho +V·n Th-îng t-íng quèc c«ng H-ng §¹o §¹i qu©n lÝnh ®©m vµo ®ïi mµ không V-¬ng. hÒ nhóc nhÝch... 3. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ. Căn cứ vào nội - Trình chiếu một số tư liệu về dung bài thơ: “Thuật hoài” được viết ra sau khi cuộc chiến đấu chống quân quân ta đã chiến thắng quân xâm lược Nguyên Nguyên mông của nhà Trần và Mông lần thứ nhất và đang khẩn trương luyện sự chuẩn bị cho cuộc chiến đấu tập trên thao trường ngày đêm để chuẩn bị cho chống quân Nguyên Mông lần 2. cuộc chiến đấu lần thứ hai chống giặc Nguyên - Căn cứ vào nội dung bài thơ, Mông. nêu hoàn cảnh sáng tác? * HĐ 2. Đọc văn bản. ( 7p) II. §äc v¨n b¶n: 25 https://kinhtehoc.net/

26. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Phương tiện; SGK trang 1. §äc. 115,116. 2. ThÓ th¬ vµ bè côc: - Phương pháp; đọc sáng tạo, vấn - ThÓ th¬: thÊt ng«n tø tuyÖt §-êng luËt. đáp. - Bè côc: 2 phÇn. - H-íng dÉn giäng ®äc: chËm r·i, + Hai c©u ®Çu: H×nh t-îng con ng-êi vµ qu©n ®éi thêi TrÇn. tù tin, t©m huyÕt, m¹nh mÏ, hµo s¶ng. GV đọc mẫu, HS đọc lại + Hai c©u sau: ChÝ lµm trai- t©m t×nh cña t¸c gi¶. một lần. 3. Nhan đề. - Nªu nhËn xÐt vÒ thÓ th¬ vµ bè - Thuật:có nghĩa là bầy tỏ , côc cña t¸c phÈm? - Hoài: là mang trong lòng .Thuật hoài nghĩa là Gv h-íng HS ®Õn c¸ch 2- c¸ch bầy tỏ khát vọng , hoài bão. Đây là đề tài quen ph©n tÝch th¬ tø tuyÖt cña Kim thuộc trong thơ cổ. Điều đáng chú ý của bài thơ Th¸nh Th¸n: phÇn tiÒn gi¶i- này ở chỗ người tỏ lòng là một vị tướng đang th-êng nªu sù viÖc, c©u chuyÖn, giữ c¶nh vËt; phÇn hËu gi¶i- th-êng lµ c¶m nghÜ xña t¸c gi¶. trọng trách nặng nề nơi biên ải. - Nhan đề? Chủ đề? 4. Chñ ®Ò: ChÝ lµm trai víi t- t-ëng trung qu©n ¸i quèc III. Đọc hiểu văn bản * HĐ 3. Đọc hiểu văn bản ( 21p) 1. Hai c©u ®Çu:Vẻ đẹp con người, thời đại - Phương tiện; SGK trang thời Trần 115,116, vở soạn của HS, GA * Câu 1.Vẻ đẹp con người thời Trần của GV. - Hành động:“ Hoành sóc”cắp ngang ngọn - Phương pháp; Vấn đáp, nêu vấn giáo đề, bình giảng, thảo luận, trình - Không gian: bao la của non sông đất nước chiếu hình ảnh minh hoạ - Thời gian: “ kháp kỉ thu”, đằng đẵng mấy mùa Bước 1. Phân tích hai câu đầu thu.-> con sè t-îng tr-ng chØ thêi gian dµi. 26 https://kinhtehoc.net/

27. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Thao tác 1. Vẻ đẹp con người - Mục đích giữ gìn non sông bảo vệ đất nước. -> Nhận xét thời Trần - Bản dịch thơ dịch “hoành sóc” bằng “múa - Trình chiếu bức chân dung giáo”, cách dịch như vậy là hay nhưng chưa có minh hoạ tráng sĩ thời Trần cắp sức âm vang. ngang ngọn giáo + “Múa giáo” thể hiện sự điêu luyện, bền bỉ, So víi nguyªn t¸c (qua b¶n dẻo dai nhưng thiếu đi độ cứng rắn, mạnh mẽ. phiªn ©m vµ dÞch nghÜa), em h·y + “Cầm ngang ngọn giáo” khắc hoạ được tư thế so s¸nh nghÜa cña tõ “hoµnh sãc” hiên ngang, lẫm liệt, vững chãi của người trai víi “móa gi¸o”? C¸c c¸ch dÞch ®ã ®¹t vµ ch-a ®¹t ë ®iÓm nµo? thời Trần. Gợi ý; -> Câu thơ nguyên tác dựng lên hình ảnh tráng - “ Hoành sóc” cho ta thấy tư thế, sỹ cầm ngang ngọn giáo trấn giữ đất nước.T- tầm vóc của con người như thế thÕ chñ ®éng, tù tin, oai phong, hiên ngang lẫm nào? liệt mang tầm vóc vũ trụ, con người kì vĩ át cả - “ Kháp kỉ thu” nghĩa là gì? không gian bao la. Phạm Ngũ Lão đã mấy năm - VÎ ®Ñp cña con ng-êi thêi TrÇn không ngừng thao luyện võ nghệ để cứu nước. còng chÝnh lµ ch©n dung tù häa Và theo thời gian, tầm vóc tráng sĩ cũng vụt lớn cña t¸c gi¶ ®-îc thÓ hiÖn như thế lên theo tầm vóc của non sông Tổ quốc nào ë c©u1? * Câu 2. Sức mạnh quân đội nhà Trần( vẻ - Câu thơ dịch; “ Múa giáo” cho đẹp thời đại) ta thấy hình ảnh của con người - Ba qu©n: tiền quân, trung quân, hậu quân như thế nào? -> chØ qu©n ®éi nhµ TrÇn, tượng trưng cho sức - Câu thơ dịch đã dịch đúng ý mạnh dân tộc của câu thơ nguyên tác chưa? - Câu thơ có 2 cách hiểu; Thao tác 2.Sức mạnh quân đội + Cách 1 hiểu như phần dịch nghĩa: Søc m¹nh nhà Trần ( vẻ đẹp thời đại) cña qu©n ®éi - Søc m¹nh cña hæ b¸o nhµ TrÇn - Trình chiếu ảnh minh hoạ sức (cã thÓ nuèt tr«i tr©u) 27 https://kinhtehoc.net/

28. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= mạnh của quân đội nhà Trần + Cách 2: “ Khí thôn ngưu” là khí thế át sao - Sức mạnh của quân đội nhà ngưu, nghĩa là khí thế hùng mạnh át cả sao trời Trần được thể hiện qua câu thơ “ -> Cả hai cách hiểu đều nói đến khí thế mạnh Ba -> ngưu”. Hãy phân tích? mẽ của dân tộc . Đây là hình ảnh ước lệ quen - Gợi ý; thuộc thường gặp trong thơ cổ nhưng đặt trong + Ba quân chỉ ai? hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm ,hình ảnh này + Câu thơ có mấy cách hiểu? lại gợi lên những cảm xúc chân thực vì phản + Nên hiểu theo cách nào? ảnh hào khí của thời đại. - Biện pháp nghệ thuật so sánh. phãng ®¹i:Cụ + Giải thích vì sao lại hiểu theo cách đó? thể hóa sức mạnh vật chất của ba quânvừa - Trong câu thơ tác giả đã sử hướng tới sự khái quát hóa sức mạnh tinh thần dụng biện pháp nghệ thuật gì? của quân độimang “ hào khí đôngA” ; quyÕt Hiệu quả nghệ thuật ? chiÕn quyÕt th¾ng, khÝ thÕ hµo hïng cña quân ®éi nhµ TrÇn. - Cách nhìn của tác giả về đội - C¸ch nh×n cña t¸c gi¶: võa mang nh·n quan quân? hiÖn thùc kh¸ch quan võa lµ c¶m nhËn chñ quan, kÕt hîp yÕu tè hiÖn thùc vµ l·ng m¹n. -> Tóm lại: Hai câu thơ là hai hình ảnh bổ sung vẻ đẹp cho nhau.Thời đại hào hùng tạo nên những con người anh hùng , ngược lại mỗi - Nhận xét chung về hai câu thơ? cá nhân đóng góp sức mạnh làm nên hào khí của thời đại.Câu thơ bộc lộ niềm tự hào của tác HS trả lời, GV nhận xét chốt ý. giả về quân đội của mình , về con người và thời đại của mình.Tác giả nói về chính mình vừa nói tiếng nói cho cả thế hệ. 2. Hai c©u sau: Nỗi lòng tác giả Bước 2. Phân tích hai câu sau * Câu 3. Thao tác 1. Chí làm trai theo 28 https://kinhtehoc.net/

29. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= tinh thần Nho giáo. ( câu 3) - Công danh - Câu 3 có từ ngữ nào đáng chú + LËp c«ng (®Ó l¹i sù nghiÖp) ý? + LËp danh (®Ó l¹i tiÕng th¬m) - Em hiểu thế nào là: “c«ng -> C«ng danh biÓu hiÖn chÝ lµm trai cña trang nam nhi thêi PK: ph¶i lµm nªn sù nghiÖp lín, v× danh tr¸i”, nî c«ng danh - Gv giải thích thêm: C«ng danh d©n, v× n-íc, ®Ó l¹i tiÕng th¬m cho ®êi, ®-îc mäi ng-êi ngîi ca, t«n vinh. ®-îc coi lµ mãn nî víi cuéc ®êi -> §ã lµ lÝ t-ëng sèng tÝch cùc, tiÕn bé. Sù mµ nh÷ng trang nam nhi thêi PK nghiÖp c«ng danh cña c¸ nh©n thèng nhÊt víi sù ph¶i tr¶. Tr¶ xong nî c«ng danh nghiÖp chung cña ®Êt n-íc- sù nghiÖp chèng cã nghÜa lµ ®· hoµn thµnh nghÜa giÆc ngo¹i x©m cøu d©n, cøu n-íc, lîi Ých c¸ vô víi ®êi, víi d©n, víi n-íc, ®Ó nh©n thèng nhÊt víi lîi Ých cña céng ®ång. l¹i tiÕng th¬m ®-îc mäi ng-êi -> ChÝ lµm trai cña Ph¹m Ngò L·o cã t¸c dông ngîi ca.. GV nêu mét sè c©u ca dao, c©u cæ vò con ng-êi tõ bá lèi sèng tÇm th-êng, Ých kØ, s½n sµng chiÕn ®Êu hi sinh cho sù nghiÖp cøu th¬ cña c¸c nhµ th¬ trung ®¹i nãi n­íc, cøu d©n ®Ó “cïng trêi ®Êt mu«n ®êi bÊt vÒ chÝ lµm trai: “Lµm trai...®oµi hñ”. yªn”(ca dao), “ ChÝ...hång mao” - Nî c«ng danh. (Chinh phô ng©m), “§·...nói + Chí làm trai được coi là món nợ phải trả của s«ng”(§i thi tù vÞnh),... đấng nam nhi . Chí làm trai trong bài thơ có ý + Phạm Ngũ Lão tự cho rằng mình chưa hoàn nghĩa như thế nào? Có tác dụng thành nghĩavụ với dân với nước đối với con người lúc bấy giờ -> Phạm Ngũ Lão đã bầy tỏ khát vọng được không? đóng góp cho đất nước , xứng đáng là kẻ làm - Nợ công danh có ý gì? trai. Khát vọng thật đẹpvà cao cả. * Câu 4. Thao tác 2.Nỗi “Thẹn” của tác - ThÑn; hæ thÑn Ph¹m Ngò L·o thÑn ch-a cã giả ( câu 4) 29 https://kinhtehoc.net/

30. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - T¹i sao vÞ t-íng v¨n vâ toµn tµi ®-îc tµi m-u l-îc lín nh- Gia C¸t L-îng ®êi H¸n ®Ó trõ giÆc, cøu n-íc. Nỗi thẹn chưa trả l¹i thÑn khi nghe kÓ chuyÖn vÒ Vò HÇu? Vò HÇu lµ ng-êi như xong nợ nước thế nào? ý nghÜa cña nçi thÑn ®ã? - Đây là nỗi thẹn cao cả , cái thẹn làm nên nhân cách .Vì: Phạm Ngũ Lão là người có công lớn - GV thuyết trình , bình giảng trong sự nghiệp bảo vệ đất nước , đặc biệt trong Vò HÇu- Khæng Minh Gia C¸t cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – L-îng- bËc k× tµi, vÞ ®¹i qu©n s- Mông.Vậy mà ông vẫn còn cảm thấy mình næi tiÕng tµi ®øc, bËc trung thÇn vương nợ với đời , còn phải thẹn khi nghe cña L-u BÞ thêi Tam Quèc. C¸c nhµ th¬ trung ®¹i mang t©m lÝ thuyết Vũ Hầu. Điều đó nói nên khát vọng sïng cæ (lÊy gi¸ trÞ x-a lµm muốn đóng góp nhiều hơn cho đất nước. chuÈn mùc), thªm n÷a tõ sù thËt -> §ã lµ nçi thÑn t«n lªn vÎ ®Ñp t©m hån t¸c vÒ Khæng Minh Nçi tù thÑn gi¶, thÓ hiÖn c¸i t©m v× n-íc, v× d©n cao ®Ñp. §ã cña Ph¹m Ngò L·o lµ hiÓn nhiªn lµ biÓu hiÖn cña mét hoµi b·o lín lao Thao tác 3.Bµi häc ®èi víi thÕ 3. Bµi häc ®èi víi thÕ hÖ thanh niªn ngµy hÖ thanh niªn ngµy nay: nay: GV sử dụng kĩ thuật khăn trải - Sèng ph¶i cã hoµi b·o, -íc m¬ vµ biÕt m¬ -íc bàn hướng dẫn HS thảo luận. nh÷ng ®iÒu lín lao. - Vấn đề thảo luận. ( 3p) - Nç lùc hÕt m×nh vµ ko ngõng ®Ó thùc hiÖn C¶m nhËn cña em vÒ ý nghÜa hoµi b·o vµ hoµn thiÖn b¶n th©n. tÝch cùc cña bµi th¬ ®èi víi thÕ hÖ - G¾n kh¸t väng, lîi Ých cña b¶n th©n víi lîi Ých thanh niªn ngµy nay? cña tæ quèc, nh©n d©n. - HS thảo luận nhóm và trả lời, GV chốt ý * HĐ 4. Kết thúc đọc hiểu ( 3p) IV. Tæng kÕt bµi häc: - Phương tiện; SGK trang 116, 1. Néi dung: vở soạn của HS, GA của GV. Bµi th¬ lµ bøc ch©n dung tinh thÇn cña t¸c gi¶ 30 https://kinhtehoc.net/

31. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - Phương pháp; Vấn đáp. ®ång thêi còng lµ vÎ ®Ñp cña con ng-êi thêi TrÇn- cã søc m¹nh, lÝ t-ëng, nh©n c¸ch cao ®Ñp, mang hµo khÝ §«ng A. 2. NghÖ thuËt: Nªu nhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ néi - Thñ ph¸p gîi, thiªn vÒ Ên t-îng bao qu¸t, hµm dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬? sóc. - Bót ph¸p nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng cã tÝnh sö thi HS trả lời, GV chốt ý víi h×nh t-îng th¬ lín lao, k× vÜ. - Hình ảnh thơ hoành tráng , thich hợp với việc tái hiện khí thế hào hùng của thời đại và tầm vóc chí hướng người anh hùng * HĐ 5. Củng cố, dặn dò ( 2p) 1.Củng cố. - Vẻ đẹp của con người thời Trần với tầm vóc tư thế , lí tưởng cao cả ; vẻ đẹp của thời đại với khí thế hào hùng , tinh thần quyết chiến quyết thắng. - Hình ảnh kì vĩ ; ngôn ngữ hàm xúc , giàu tính biểu cảm. 2. Dặn dò, hướng dẫn tự học - Học thuộc lòng bản dịch thơ. - Tự đánh gíavề chí làm trai của Phạm ngũ Lão. - Soạn: Cảnh ngày hè. GV ra câu hỏi hướng dẫn cụ thể cách soạn bài cho giờ học tiết sau 31 https://kinhtehoc.net/

32. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Chương IV. HIỆU QUẢ ÁP DỤNG SKKN 1. Đối tượng: Chọn học sinh lớp 10A6 và 10a2trường THPT số 1 Mường Khương. Một lớp dạy theo phương pháp tích cực. Một lớp dạy theo phương pháp truyền thống. Trên cơ sở đó rút ra kết quả cụ thể a. Lớp 10A2: dạy theo phương pháp dạy học tích cực, có tổng hợp các phương pháp Vấn đáp; Dạy học đặt và giải quyết vấn đề; Dạy học trong nhóm nhỏ. Trong tiết dạy GV chuẩn bị: Phân hoá cấp độ nội dung trong câu hỏi; Đa dạng các hình thức câu hỏi; Cách hỏi, trình tự hỏi và dẫn dắt. b. Lớp 10a6chỉ dừng lại ở phương pháp ; Vấn đáp; Dạy học đặt và giải quyết vấn đề. Không sử dụng phương pháp thảo luận nhóm. Về dạng câu hỏi đặt ra, GV chỉ dừng lại ở các loại câu hỏi: Câu hỏi tái hiện chi tiết trong tác phẩm, không có câu hỏi giao tiếp, tư duy sáng tạo, Không Phân hoá cấp độ nội dung trong câu hỏi. 2. Sau khi tiến hành thực nghiệm đối chiếu, tôi thu được kết quả như sau: Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém Điểm/ Lớp SL TL% SL TL% SL TL% SL TL% SL TL% 10A 2 6 15 14 35 17 42,5 3 7,5 0 0 (40HS) 10 A6 0 0.00 4 10,81 18 48,64 15 40,54 0 0 (37HS) 3. Đánh giá kết quả. Qua kết quả thực nghiệm tôi nhận thấy: a. Đối với Giáo viên. + Hiểu và nắm vững nội dung. + Chuẩn bị cho bài dạy tốt hơn + Dạy học đạt hiệu quả cao hơn b. Đối với HS * Khả năng nhận thức: 32 https://kinhtehoc.net/

33. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= - HS lớp 10A2 ; Hứng thú hơn khi học bài. Phát triển khả năng tự lực , tư duy khoa học trong nhận thức.Kết quả khảo sát; 92,5 % trên trung bình - HS lớp 10 A 6; HS ghi chép máy móc, trò trả lời theo mẫu duy nhất, không tư duy khoa học trong nhận thức. Kết quả khảo sát; 59,45% đạt trung bình trở lên *Độ bền nhận thức: HS được học theo phương pháp tích cực nhớ nhanh và lâu hơn kiến thức kĩ năng, phát huy tính tích cực, tư duy, chủ động sáng tạo . C. KẾT LUẬN I. Kết luận: Như trong phần lí do chọn đề tài đã từng nói: Cảm nhận thơ trữ tình trung đại là một vấn đề khó; nhưng tổ chức, hướng dẫn để học sinh cảm nhận được nó lại là một vấn đề còn khó hơn. Nó đòi hỏi người giáo viên đứng lớp phải công phu và thực nghiệm. Là những giáo viên trực tiếp giảng dạy bản thân chúng tôi đã tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu tài liệu để từ đó đúc kết thành kinh nghiệm về phương pháp tiếp cận và cảm thụ các tác phẩm thơ Trung đại Việt Nam. Dù sao đi nữa, đây cũng chỉ là một kinh nghiệm của cá nhânnên không thể nào tránh khỏi những sai sót nhất định. Kính mong các thầy cô giáo và đồng nghiệp góp ý kiến chân thành để sáng kiến kinh nghiệm này hoàn thiện hơn! II. Kiến nghị: - Thư viện nhà trường nên bổ sung nguồn tài liệu mới giới thiệu về cuộc đời, sự nghiệp của các tác giả thơ trữ tình trung đại Việt Nam . - Các tài liệu văn học giới thiệu về các giai đoạn phát triển của văn học nước nhà gắn với các giai đoạn lịch sử của dân tộc. Mường Khương, ngày 20 tháng 03 năm 2014 Người viết sáng kiến Hoàng Thu Hiền 33 https://kinhtehoc.net/

34. Hoàng Thu Hiền Đề tài sáng kiến kinh nghiệm ==================================================== *** ======================================================= Nhận xét của Hội đồng chấm sáng kiến kinh nghiệm ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 34 https://kinhtehoc.net/