Tìm hiểu tính biểu cảm của đường nét trong tranh vẽ

1. MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU I. Trang 2 Lý do chọn đề tài II. Mục tiêu đề tài Trang 3 III. Đối tượng phạm vi nghiên cứu của đề tài Trang 4 IV. Phương pháp nghiên cứu Trang 4 B. NỘI DUNG Trang 4 Trang 4 Chương 1: Những vấn đề về cơ sở lí luận 1. Vai trò của đường nét trang 4 2. Cơ sở lí luận Trang 4 Trang 6 Chương 2: Thực trạng, tình hình I. Trang 6 Thực trạng về học sinh sử dụng đường nét biểu cảm trong tranh vẽ II. Nguyên nhân tồn tại: Trang 6 Chương 3: Nội dung vấn đề Trang 7 I. Đặcđiểm trang 7 II. Các vấnđềcần tìm hiểu Trang 7 C. KẾT LUẬN Kết luận Trang 20 1 https://dethihay.net/

2. A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hoạt động vẽ là một trong những nội dung giáo dục thẩm mỹ nhằm phát triển toàn diện cho trẻ, thông qua đó phát triển cảm giác, tri giác, phát triển khả năng cảm thụ và khả năng sáng tạo, đồng thời vẽ biểu lộ thái độ, tình cảm yêu ghét của trẻ đối với thế giới xung quanh. Đối với trẻ, thế giới xung quanh thật mới mẻ và lý thú, trẻ luôn muốn thông qua mọi phương tiện để biểu đạt những cảm xúc của mình. Trong điều kiện khả năng ngôn ngữ phát triển chưa hoàn thiện thì hội họa là phương tiện để biểu đạt hiệu quả nhất, lý thú nhất. Hơn thế nữa, tranh vẽ cũng là một phương pháp truyền đạt thông tin khá hiệu quả của trẻ. Trong cuộc sống hàng ngày, trẻ được tiếp thu một lượng tri thức đáng kể về thế giới xung quanh do trẻ trực tiếp nhìn thấy, nghe thấy, sờ thấy hoặc do người lớn kể lại qua các câu chuyện, phim ảnh. Từ đó thế giới tưởng tượng của trẻ cũng phong phú dần lên và làm nảy sinh tính ham hiểu biết, hứng thú nhận thức, muốn khám phá những điều mới lạ. Xuất phát từ đó trẻ bắt đầu quan tâm đến các kiểu dáng, cách trang trí, thiết kế, bỗng kết hợp lại với nhau và được trẻ thể hiện qua tranh vẽ một cách tượng trưng. Những nét vẽ nguệch ngoạc, hồn nhiên, hết sức bình dị nhưng rất cần thiết trong quá trình hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp và khả năng tư duy sáng tạo của trẻ. Từ những nét vẽ, bức tranh đó chính là cảm xúc, tình cảm, là ước mơ mà trẻ được thể hiện trên trang giấy. Lứa tuổi tiểu học là lứa tuổi tràn ngập xúc cảm, phát triển trí tuệ, trí tưởng tượng bay bổng vàkhả năng liên tưởng mạnh. Vì vậy đây là giai đoạn tối ưu, là “mảnh đất”màu mỡ để gieo hành vi sáng tạo. Mọi trẻ em đều tiềm ẩn năng lực sáng tạo, sự sáng tạo của trẻ không giống sự sáng tạo của người lớn. Sáng tạo của người lớn là tạo ra cái mới, cái độc đáo, gắn với tính chủ đích, có tính bền vững và thường là kết quả của quá trình nỗ lực tìm tòi... Sự sáng tạo của trẻ em lại khác, thường bắt đầu bằng sự tái tạo, bắt chước, mô phỏng và thường không có tính chủ đích. Sự sáng tạo của trẻ em phụ thuộc nhiều vào cảm xúc, vào tình huống và thường kém bền vững. Do đó tranh vẽ của trẻ nhỏ chưa phải là những tác phẩm nghệ thuật thực thụ. Một đặc điểm trong tranh vẽ của trẻ là tính duy kỉ - Tính duy kỉ làm cho trẻ đến với tranh vẽ một cách dễ dàng: trẻ sẵn sàng vẽ bất cứ cái gì, không biết sợ, không biết tới khókhăn trong miêu tả. Càng nhỏ tuổi trẻ càng dễ lựa chọn đối tượng miêu tả, bởi lẽ đối tượng đó thường là cái trẻ thích, trẻ muốn chứ không phải là cái dễ vẽ. Mối quan tâm chính trong tranh vẽ của trẻ tập trung vào sự thể hiện, biểu cảm chứ chưa phải là “hình nghệ thuật”thực sự của tác phẩm. Trẻ 2 https://dethihay.net/

3. càng nhỏ càng ít quan tâm tới sự đánh giá thẩm mỹ của người xem mà chỉ cố gắng truyền đạt, giúp người xem hiểu được những suy nghĩ, thái độ, tình cảm của mình qua những gì được miêu tả. Cùng với tính duy kỉ, tính không chủ định cũng là một đặc điểm tâm lý rất đặc trưng tạo cho tranh vẽ của trẻ có vẻ hấp dẫn riêng. Do đó, trẻ chưa có khả năng độc lập suy tính công việc một cách chi tiết, các ý định miêu tả của trẻ thường nảy sinh một cách tình cờ. Ban đầu là những kiến thức, kỹ năng cơ bản, theo thời gian, qua luyện tập, dần dần trẻ tích luỹ được kinh nghiệm và phát triển khả năng thẩm mỹ, năng khiếu thẩm mỹ. Thế giới trong mắt trẻ thơ là một thế giới sinh động, rực rỡ sắc màu và được trẻ thể hiện những điều trẻ muốn nói qua những “tác phẩm nghệ thuật” mang dấu ấn của riêng mình. Những gì trẻ miêu tả trong tranh vẽ thể hiện trí tưởng tượng vô cùng phong phú, đáng yêu và ngộ nghĩnh. Màu sắc, đường nét mà trẻ vẽ nhiều khi phi lí, trái với thực tế nhưng lại vô cùng có lí khi nghe trẻ lí giải. Ví dụ: trẻ vẽ những đường ngoằn nghèo sau con gà và bảo đó là gà đang bay . Chúng ta thường có thói quen dùng màu sắc thực tế để tô màu nhưng với trẻ màu sắc không nhất thiết là màu lụctô lá cây, màu nâu tô cho mặt đất..., điều thú vị nhất khi khám phá các tác phẩm của trẻ là những điều diễn giải thú vị đằng sau những nét vẽ ngộ nghĩnh, ngây thơ. Khả năng thể hiện tư duy hình tượng và xúc cảm, tình cảm trong tranh vẽ của trẻ đượcphát triển theo từng lứa tuổi, đó là kiểu tư duy trực quan- hành động chuyển sang kiểu tư duy trực quan - hình tượng. Điều đó cho ta thấy hoạt động vẽ của trẻ là hoạt động trẻ sử dụng hệ thống các biểu tượng mỹ thuật mang tính hình học không gian đa dạng để thể hiện những cảm xúc và tình cảm chính bản thântrẻ. Cảm nhận mỹ thuật qua tranh vẽ vừa là sự cảm nhận về cái đẹp của tác phẩm thông qua cảm giác và tri giác, đồng thời vừa là quá trình tiếp nhận những cảm xúc phán đoán. Nêntranh vẽ có giá trị giáo dục rất lớn đối với trẻ. Vì vậy, các bậc cha mẹ không nhìn nhận một cách phiến diện đối với những bức tranh của con cái mình mà cần có thái độ ân cần, quan tâm, hỏi han trẻ xem vì sao trẻ lại làm như vậy, vẽ như thế có ý nghĩa gì? Điều đó sẽ giúp cha mẹ, cô giáo hiểu được những nhận thức, suy nghĩ về thế giới xung quanh, từ đó giúp trẻ thể hiện được sự hiểu biết phong phú về cuộc sống đời thường thông qua những đường nét thể hiện trong bức tranh của trẻ. Đồng thời, vẽ tranh còn giúp trẻ có được những giây phút thư giãn, sáng tạo cũng như khả năng diễn đạt của trẻ. Chúng ta phải đặt mình vào vị trí của trẻ, quan sát, tư duy theo cách của trẻ thì mới hiểu được tranh của trẻ muốn nói gì. II. MỤC TIÊU ĐỀ TÀI 1. Tìm hiểu thực tế dạy học những chủ đề có liên quan đếnđường nét và thể hiện bằng đường nét. Xác định một số khó khăn hạn chế trong quá trình dạy học. 3 https://dethihay.net/

4. 2. Giúp học sinh hiểu rõ vềđường nét để thể hiện trong quá trình vẽ 3. Góp phần nâng cao chất lượng học sinh. 4. Đúc rút thêm kiến thức, kinh nghiệm cho bản thân và làm tài liệu tham khảo cho đồng nghiệp. III. ĐỐI TƯỢNG - PHẠM VI NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 1. Đối tượngnghiên cứu - Học sinh Tiểu học. 2. Phạm vi nghiên cứu - Học sinh trong trường Tiểu học. IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI - Tập hợp tài liệu liên quan đến kiến thức giảng dạy môn Mỹ thuật cũng như thực tế. - Điều tra thực nghiệm tại một số trường Tiểu học tại địa phương. - Quan sát hoạt động thực hành của học sinh trong giờ học, đưa ra phương pháp hướng dẫn quy trình cụ thể, khoa học. B. NỘI DUNG Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. VAI TRÒ CỦA ĐƯỜNG NÉT Ngay từ khi mới xuất hiện, ngôn ngữ đầu tiên của loài người chính là các nét vẽ. Từ chỗ các nét vẽ đơn giản, nguệch ngoạc dần dần con người đã biết sử dụng các nét vẽ có đậm nhạt thể hiện khá sinh động thế giới khách quan và nét trở thành một yếu tố không thể thiếu được trong mọi hoạt động của con người. Như các nhà khảo cổ học đã tìm thấy được ở các hang động của người Nguyên thuỷ có nhiều hình vẽ trên vách đá cả về hình và đậm nhạt có giá trị về lịch sử và nghệ thuật. Đó là nhữngnét vẽ tuy còn vụng về nhưnglà những dấu hiệu đầu tiên của loài người. Tóm lại, trong nghệ thuật hội hoạ, vai trò của nét vẽ rất quan trọng, muốn tạo nét phải có đường, đường làm nên nét. Những tập hợp điểm trong tranh tạo nên nét vẽ và đường nét làm nên hình trong tranh.Đường bao giờ cũng chỉ ra một phương hướng nhất định và chúng tạo nên nhiều cảm xúc thẩm mĩ khác nhau: Đường thẳng, đường nằm ngang tạo nên sự ổn định chắc chắn, đường tĩnh, đường nghiêng ngả (xiên) tạo cảm giác bấp bênh không ổn định. Chính vì vậy trong hội hoạ đường và nét luôn phải đi song hành cùng nhau. 4 https://dethihay.net/

5. 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN Đường nét là tập hợp của nhiều điểm trong chuyển động, là ngôn ngữ cơ bản của nghệ thuật tạo hình. Có nhiều loại đường, đườngthẳng, đường gấp khúc, đường cong, đường tròn, đường xoắn ốc. Đường bao giờ cũng chỉ ra một phương hướng nhất định và chúng gợi nên nhiều cảm xúc thẩm mỹ khác nhau cho những bứcvẽ. Nét thể hiện độ to nhỏ, dài ngắn, dày mỏng do đường vạch ra. Trong nghệ thuật tạo hình, khái niệm đường nét thường song hành với nhau, muốn tạo nét phải có đường, đường nét sẽ tạo ra các đối tượng của nghệ thuật tạo hình trong không gian và trên mặt phẳng. Ta thấy những đường thẳng đứng và những đường nằm ngang tạo ra sự ổn định, chắc chắn và tĩnh. Những đường xiên tạo ra cảm giác nghiêng ngả, bấp bênh, không ổn định, cũng có đường nghiêng lại tạo cảm giác lung linh, xao động và gần gũi. Đường gắn với phương và hướng. Nét gắn với đặc điểm nhận dạng bằng nét. Cần diễn đạt sự vật có tính chất tương phản ta có các từ về nét: nét thanh - nét thô - nét đậm - nét mềm - nét cứng - nét gai góc... Dùng đường nét có thể diễn tả được hình dáng, cấu trúc, trạng thái của một người, một vật hay một phong cảnh nào đó. ngoài ra, đường nét còn góp phần diễn tả tình cảm, tính cách của nhân vật. Chính vì vậy, trong quá trình dạy đòi hỏi người giáo viên phải gợi ý làm sao khơi dậy được tư duy của trẻ để trẻ đưa vào những hình ảnh hiện có trong thực tế chứ không chỉ dựa vào những hành động diễn ra bằng tay. Trẻ tư duy thế giới xung quanh bằng con mắt ngây thơ trong sáng và non nớt. Khi có thể cầm bút trong tay thì một trong những hoạt động thú vị nhất của trẻ là nguệch ngoạc những hình thể trên giấy. Trẻ vẽ không theo một tiêu chuẩn về kỹ thuật như bố cục, phối màu hay phải giống thực. Với những bức vẽ hình thù kì lạ lại là một thông điệp hay một bản “mô tả bản thân”khá phong phú. Qua đó, trẻ bày tỏ một cách hoàn toàn vô thức những gì các em được thấy, được hình dung và cả những mong ước thầm kín của mình. Điều này “thực”hơn rất nhiều những gì các em được vẽ dưới sự hướng dẫn của người lớn. Khả năng sử dụng đường nét, hình dạng như những phương tiện truyền cảm, thể hiện ở mức độ tích cực và tương đối chuẩn xác trong việc thể hiện các sự vật có tích cực quan sát, nhận thức chính là điều kiện giúp trẻ biết sử dụng màu sắc một cách sinh động để thể hiện một cách sáng tạo nội dung tranh vẽ, qua đó mà biểu lộ suy nghĩ, tình cảm, ước mơ của mình qua những bức tranh trẻ vẽ. Ta có thể thấy rằng khả năng 5 https://dethihay.net/

6. cảm nhận và thể hiện cách vẽ của trẻ có sự thay đổi rõ rệt về cả tư duy cũng như trí tưởng tượng và sáng tạo. Chương 2 THỰC TRẠNG, TÌNH HÌNH TRANH VẼ Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Mỹ thuật cho các em từ lớp 1-5, thông qua các bài vẽ của học sinh tôi nhận thấy thực trạng sau: 1. Thuận lợi - Học sinh hiểu được cơ bản về tính biểu cảm trong tranh vẽ. - Đa số HSthể hiện được bài vẽ theo suy nghĩ và biểu cảm của mình tạo thành một tác phẩm hoàn chỉnh theo chủ đề. - Có nhiều HScó tính tư duy sáng tạo tốt, thể hiện được các đường nét mềm mại, có chiều sâu tạo thành nhiều tác phẩm có tính thẩm mỹ cáo. - Trong quá trình vẽ HStập trung tưởng tượng, chủ động điều khiển bút vẽ theo sự liên tưởng cảm xúc về đường nét diễn tả hình ảnh của đối tượng. - Học sinh biết thể hiện cảm xúc của mình trong đường nét bằng màu sắc. - Học sinh biết đổi bài với bạn để cảm nhận đánh giá, nhận xét theo nội dung chủ đề bài học. - Học sinh hứng thú vớibộ môn. 2. Khó khăn - Một số học sinh chưa thực sự hiểu rõ về thể hiện đề tài bằng đường nét biểu cảm để tạo thành TP. - Một số học sinh hiểu được nội dung chủ đề nhưng cách thể hiện, trình bày còn gặp nhiều lúng túng. - Hầu hết các em học sinh là con em nông thôn nên khi mới bướcvào đầu cấp học như học sinh lớp 1 các em còn chưa thành thạo tiếng phổ thôngnên hầu hết các em chưa giành hết thời gian cho môn Mĩ thuật nên việc dạy vàhọc còn hạn chế. - Do quan niệm của một số bậc phụ huynh, thiếu sự quan tâm học tập chohọc sinh, còn chưacoi trọng môn học Mĩ thuật... Điều đó ảnh hưởng trực tiếpđến chất lượng học tập của giáo viên và học sinh gây cho học sinh cảm giác chánnản, không tự tin khi học bài. II. NGUYÊN NHÂN TỒN TẠI - Học sinh còn ngần ngại khi tiếp xúc với các môn năng khiếu, đặc biệt là môn Mỹ thuật, đòi hỏi học sinh cần phải có tư duy, sáng tạo và óc tưởng tượng phong phú. I. THỰC TRẠNG VỀ HỌC SINH SỬ DỤNG ĐƯỜNG NÉT BIỂU CẢM TRONG 6 https://dethihay.net/

7. - Các em còn rụt rè trong việc giao lưu học hỏi bạn bè về việc thể hiện cảm xúc của mình trong tranh vẻ. - Một sốgiáo viên còn hạn chế trong việc lựa chọn phương pháp dạy học nhằm phát huy sự năng động sáng tạo của học sinh. Hạn chế trong việc tìm nguồn tài liệu cho học sinh tham khảo, mở rộng cách nhìn cho học sinh. Chương 3 NỘI DUNG VẤN ĐỀ I. ĐẶC ĐIỂM Môn Mĩ thuật là môn học nghệ thuật, thu hút rất nhiều học sinh.Cho đến nay các trường đã có giáo viên dạy Mĩ thuật, phong trào học Mĩthuật ngày càng một sôi nổi, hầu hết các em học sinh hào hứng với môn học vàmôn học đã được chú ý. Tất cả mọi người đã hiểu được đây là một môn học nghệthuật sáng tạo, vì vậy không ít giáo viên và học sinh, các bậc phụ huynh luôn coitrọng và đầu tư cho môn học. Qua đó các em thấy rằng Mĩ thuật là môn học bổích, lý thú và tươi vui, có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổtrợ tích cực cho các môn học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cáchnhiệt tình và hào hứng.Để giảng dạy môn Mĩ thuật trong chương trình điều này phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố như: tài liệu, phương tiện, đồ dùng trực quan,... Ngoài ra học sinh cần phải hiểu về bản chất của vẽ tranh biểu cảm bằng đường nét là gì? II. CÁC VẤN ĐỀ CẦN TÌM HIỂU Từ thực trạng trên, cũng như nội dung mục tiêu của dạy học Mỹ thuật về tính biểu cảm của đường nét trong tranh vẽ, tôi đưa ra một sốkhái niệm và nội dung giúp học sinh hiểu rõ hơn về nội dung đề tài mà tôi đang nghiên cứu. 1. CÁC KHÁI NIỆM 1.1. Nét Vậy, Nét là gì? -“Nét là một vệt có chiều dài lớn hơn nhiều so với chiều rộng”.Nếuđịnh nghĩa theo nghĩa động thì “Nét là đường tạo thành do sự dịch chuyển của 1 điểm”. Ở định nghĩa này nét trở nên có hướng. Cũng có người phân biệt ĐƯỜNG và NÉT là 2 khái niệm khác nhau: - Đường: thuộc về lý trí, cố định - Nét: thuộc về tình cảm, tuỳ hứng, linh động * Các thuộc tính của đường nét: Ngắn - dài. Dày - mảnh.Đậm - nhạt.Thẳng - cong. Gấp khúc –uốn lượn. thành công, đào tạo được Liền lạc –đứt khúc. 7 https://dethihay.net/

8. Nét đều –nét vuốt. a,Nét đơn Có hướng –vô hướng. b, Nét tập hợp Nhiều phần tử nối tiếp tạo thành đường Vậy tính chất biểu cảm của đường nét là gì? Đường nét mạnh haynhẹ; mềm hay gắt; nhạt hay đậm đều có thể hiện: - Cá tính người vẽ: Là nữ hay nam; trầm tính hay nóng nảy - Cảm xúc hay trạng thái của người vẽ: vui, buồn, nóng giận.. Sự khác biệt của đường nét còn do công cụ tạo ra chúng: Nét chì - Nét mực - Nét cọ - Nét phấn. Có thể nhìn nét, nhận ra chúng được vẽ bằng dụng cụ gì 8 https://dethihay.net/

9. Ví dụ: Chủ đề 1: Cuộc dạo chơi của đường nét - Lớp 1 - Học sinh nhận ra và nêu đặc điểm của các đường nét cơ bản. - Vẽ được các nét và tạo ra sự chuyển động của các đường nét khác nhau theo ý thức.Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của mình, của bạn. Với bài này học sinh phải hiểu được các khái niệm cơ bản của đường nét. Học sinh có thể thực hành tạo ra sản phẩm của mình thông qua sự hướng dẫn của giáo viên. Đây là bài học đầu tiên của học sinh khi bước đầu làm quen với đường nét trong tranh vẽ. 1.2. Yếu tố thị giác đường nét trong khung hình Nét tạo ra cảm giác: a. Thẳng: Vững vàng b. Ngang: Bình yên c. Đường chéo: Năng động d. lượn sóng: Uyển chuyển e. Tròn: Tập trung 2. SỰ GỢI CẢM BẰNG ĐƯỜNG NÉT 2.1. Sự phù hợp giữa đường nét và tâm hồn Ta phải tập nhìn ra đường nét ngay lúc đóng khung cho ảnh để chụp để có thể áp dụng những quy tắc bố cục. Có bốn loại đường nét thường dùng trong bố cục: - Đường ngang - Đường chéo Những loại đường này có thể dùng riêng biệt hoặc phối hợp tùy theo loại và tùy theo chủ đề của ảnh. Làm sao những đường nét chỉ có hình thức trừu tượng mà lại có mãnh lực rung cảm?Nếu chúng ta nghiên cứu một số những tác phẩm hội họa thì ta thấy bố cục của những họa sĩ danh tiếng thường đặt căn bản trên vài hình thức Kỷ - hà - học. Không phải chỉ có hội họa mà còn cái gì do người tạo ra đều tìm đến hình thức sắp xếp của Kỷ - hà - học vì nhãn quan của người ta đã bị giáo dục theo cái cân xứng sắp xếp đó, - Đường dọc - Đường cong 9 https://dethihay.net/

10. vô tình chúng ta đã tìm những đường mạnh của bố cục để căn cứ vào đó mà suy tưởng và cảm xúc. Bố cục của vũ trụ đặt căn bản trên hình thức Kỷ - hà - học nên làm cho cảm giác chúng ta bị những hình thức kỷ hà ăn sâu và chi phối. Ví dụ khi nói đến kim tự tháp Ai - Cập là ta nghĩ ngay đến hình chóp bốn góc, khi nói đến nhà thờ ta nghĩ ngay đến tháp chuông cao vút với vẻ uy nghi. Như vậy là có sự liên quan chặt chẽ giữa sự xây dựng đường nét của ảnh với sự truyền cảm của tâm hồn. Nếu ta chú ý đến sự phù hợp đó ta sẽ kiểm điểm được bố cục của ta. 2.2. Ngôn ngữ rung cảm của đường nét Ta nhận thấy những loại đường nét gợi cho trí óc chúng ta cái cảm tưởng khá rõ ràng để nhận định cái ý nghĩa riêng biệt của nó. Cũng đôi khi cái cảm tưởng đó vượt khỏi tầm phân tích của ta.Những sự phốihợp sẵn có giữa đường nét và cảm giác đã được nghiên cứu kỹ càng và được dùng cho bộ môn kiến trúc và trang trí, thì người nhiếp ảnh cũng có thể áp dụng nó được. Như vậy ta có thể khái niệm rằng:đường thẳng có nghĩa là phốihợp với nghị lực và bền bỉ biểu lộ sự cương quyết màđường congkhông có được , vì nó chỉ có thể gợi cho ta ý mềm dẻo, yếu đuối và kết tụ. Đường cong cũng thuận cho cách gợimột vòng tròn đều đặn mà khi ngắm đường gẫy khúc không thể có được.Đường gẫy khúcvới sự chập chờn và run rẩy của nó cho ta cảm tưởng linh động. Nhưng đường nét lại còn cho ta nhiều cảm tưởng đặc biệt tùy theo vị trí của nó và cách xếp đặt. Ai lại không biết làđường nganggợi cảm giác bình thản, buồn bã. Trái lạiđường dọcgợi cho cảm giác sôi nổi và phát sinh ra cảm tưởng trang nghiêm, cao quý. Chúng ta chợt có những cảm giác lạ khi ta ngắm đường ngang mặt biển trải rộng mênh mông hầu như vô tận trước tầm mắt chúng ta, hay khi ngắm cây tháp cao vút của ngôi giáo đường, ta thấy như dễ đụng tới từng mây. Góc cạnh là do sự gặp nhau của hai đường hội tụ mà thành và gợi cho những cảm giác do đường nghiêng nghiêng của cạnh. Góc cạnh càng thu hẹp thì cảm tưởng càng nhiều và giống như cảm tưởng phát sinh bởi cái ngắn của đường dọc.Góc cạnh càng mở rộng cảm giác có thể gần gũi đến lẫn lộn với cái ngắn của đường ngang. Như thế những đường của hình chóp và hình tam giác cho ta ý niệm lạ,bền bỉ, vững vàng. Tùy theo hình dáng cân xứng của hình tam giác mà ta sẽ thấy hợp với đường ngang hay với đường dọc: hình tam giác cạnh dưới (đáy) hẹp và mỏng mảnh sẽ thoảng thấy như đường dọc. Hình tam giác cạnh dưới (đáy) rộng sẽ thấy như đường ngang. 10 https://dethihay.net/

11. Hình tam giác gợi cảm giác vững chắc và sống động mà khi thêm vào đó những đường chéo sẽ cho cảm tưởng hoạt động và nhịp nhàng. Đường hội tụcũng có thể gợi cho ta sự thốt ra, sự vô tận. Tùy theo vị trí của điểm tụ mà những đường đó cho ta cảm tưởng đi lên hay cảm tưởng về chiều sâu. Đường chéo gợi sự hoạt động, tốc độ. Nếu bắt chéo nhau, nó biểu lộ sự lẫn lộn, sự không thăng bằng, sự hằng hà sa số. Nếu nó vượt khỏi một điểm thì đó là phóng ra, là tia ra, là đụng chạm và là bạo hành. Nếu nó được phân chia đều đặn, nó cho ta cảm giác vững vàng. Đường congcũng không có được tính chất rõ ràng như đường thẳng. Ta cũng thấy những đường cong rất mỹ miều hấp dẫn như trong thế giới thảo mộc, trong thế giới động vật lúc còn nhỏ và nó mất dần đi khi cằn cỗi già nua, và cũng như thấy đường cong đậm tính chất uy nghi gần nghĩa điều hòa khi nó mô tả đạn đạo vòng cầu. Đường cong dùng để nối liền những yếu tố trong bố cục và ráp lại những phần trong bố cục. Vì sự quan trọng của nó nên trong nhiều trường hợp nếu thiếu nó thì bố cục không thành. 11 https://dethihay.net/

12. 2.3. Vậy đường nét tạo ra hình như thế nào? a, Đường tạo ra hình dạng b, Đường tạo ra khối c, Khối do các đường song song d, Lên khối do tô bóng 12 https://dethihay.net/

13. e, Khối do xoay tròn Khối cầu được tạo thành từ vòng xoay 360ocủa nữa hình tròn quanh trục đường kính. Hình nón, hình trụ cũng được tạo ra theo cách này. Ví dụ:Trong chủ đề: Sự liên kết thú vị của các hình khối (Dạy lớp 5 tuần 5) - HS nhận ra và phân biệt và chỉ ra được sự liên kểt các hình khối cơ bản, trên đồ vật,sự vật... - Biết cách tạo được hình khối ba chiều từ vật liệu dễ tìm và liên kết thành đồ vật, con vật… - HS giới thiệu nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của nhóm mình, nhóm bạn. f, Đường tạo chất liệu bằng các khoảng hở khác nhau của đường nét g, Đường tạo ra không gian 13 https://dethihay.net/

14. h, Đường tạo chiều sâu (phối cảnh) i, Đường tạo ra chuyển động Ví dụ:Chủ đề 3: Âm nhạc và màu sắc(Lớp 5 - Tuần 9) - HS nghe nhạc và vận động, chuyển âm thanh và giai điệu thành những đường nét, màu sắc thật uyển chuyển. - HS biết và hiểu đường nét và màu sắc trong bức tranh và cảm nhận, tưởng tượng hình ảnh. HS phát huy được khả năng sáng tạo, nêu và cảm nhận được về sản phẩm của mình và bạn. k, Đường tạo ra sự biến dạng Làm cong đường thẳng: 2 đường thẳng song song nằm ngang dường như bị cong ra ngoài khi nằm trên các đường thẳng ly tâm Làm ngắn 1 đoạn: Đường màu cam bên dưới có vẻ ngắn hơn đường ở trên? thật ra chúng bằng nhau đó. 14 https://dethihay.net/

15. m, Đường nét vô hình: Nhìn vô tranh bạn sẽ bị cuốn mắt về ngôi nhà 3. VAI TRÒ CỦA ĐƯỜNG NÉT TRONG BỐ CỤC Khi đề cập đến bố cục là nói đến đường nét, vậy chúng ta thử tìm hiểu và phân tích vai trò quan trọng của đường nét trong bố cục để xây dựng tác phẩm. Như chúng ta đã thấy, ánh sáng chiếu vào những hình thể trong vũ trụ, tạo nên đường nét. Đường nét có thể là đen, là trắng, là xám, cũng có thể to hoặc nhỏ và không bắt buộc phải liên tục. Tùy theo tính chất và vị trí của đường nét, tùy theo những đường viền kết hợp thành nó, nên đường nét có thể làm rung cảm tâm hồn và tạo những nguồn cảm xúc khác nhau. 15 https://dethihay.net/

16. Đường nét là căn bản xây dựng nội tâm của ảnh : thẳng, cong hay gẫy khúc, nó có thể cho nhìn thấy hoặc cụ thểra, hoặc gợi ra (trong phong cảnh không có đường nét lớn để lấy làm chính thì sự liên lạc hữu hình hoặc vô hình là đường nét chính) cho người xem.Đường nét có thể là ngang, là dọc, là chéo. Đường nét có thể đặt theo những nhịp điệu có nhiều tương ứng với chúng ta, bởi vì nó bắt nguồn từ những sự biểu lộ tự nhiên và nó lược đồ hóa sức mạnh ấy tùy thuộc loại hình ảnh trình bày không thay đổi từ ngàn xưa. Như vậy người ta ghép ý nghĩa trang nghiêm với đường dọc, phẳng lặng với đường ngang, sống động với đường chéo. Và đường thẳng vẫn có ý nghĩa là cứng rắn, là nghiêm khắc, đường cong diễn tả sự rung cảm và sự trọn vẹn, đường gấp diễn tả sự sống động và hỗn loạn. Như vậy có thể thấy:Đường nằm ngang cho cảm giác TĨNH: trạng thái cân bằng, bình yên. Ở trạng thái cân bằng tuyệt đối, là giọt nước cũng không lăn. Thể hiện rõ nhất trong tranh phong cảnh là đường chân trời Trạng thái tĩnh tại, bình yên, thanh thản 16 https://dethihay.net/

17. Đường thẳng đứng cho cảm giác TRỤ hoặc VƯƠN: vững vàng, cứng cáp, có sức mạnh, tỉnh táo, .. như hình ảnh của 1 người lính đứng nghiêm. Đường thẳng đứng tạo cảm giác vươn cao Các đường thẳng đứng vuông góc với đường chân trời thể hiện sự mạnh mẽ, cứng cáp thường được gắn với niềm tin tôn giáo, nhân phẩm.. Các thánh đường Gothic khai thác rất nhiều hình ảnh này trong kiến trúc với hàng cột vươn cao. Đường chéo cho cảm giác ĐỘNG: chuyển động và áp lực. Tư thế người đang di chuyển thường nghiêng về phía trước. Hòn đá lăn trên bờ dốc nghiêng. Cây nghiêng do gió tác động, và sẽ về lại trạng thái ban đầu ngay khi gió ngưng. Đường tròn cho cảm giác TẬP TRUNG: chúng luôn hút ánh mắt người xem về tâm Mắt người nhìn luôn bị cuốn hút vào tâm 17 https://dethihay.net/

18. Đường uốn lượn, lượn sóngcho cảm giác UYỂN CHUYỂN:Là đường di chuyển của chất lỏng, kiểu chuyển động mềm mại, duyên dáng Đèo San Bernardino giữa Ý và Thuỵ Sĩ Kiểu đường này là chuỗi liên tiếp các đường chéo nên nó có tính linh động rất cao, tạo cảm giác phấn khích. Ở khía cạnh tiêu cực, kiểu đường này cũng cho thấy sự bất ổn, lo lắng, thay đổi hướng liên tục, thậm chí nó cũng có ý nguy hiểm và đổ vỡ nữa.Trong thời đại hiện nay, đường nét không chỉ được thể hiên trên tranh mà còn được sử dụng trong NT sắp đặt 18 https://dethihay.net/

19. 19 https://dethihay.net/

20. C. KẾT LUẬN Vẽ là một cách biểu lộ tình cảm giống như vui đùa và nói. Học sinhthể hiện niềm vui, hạnh phúc, ước mơ, và đôi khi cả nỗi sợ…qua tranh vẽ.Vì thế, các bức vẽ của học sinhcũng chính là một cách thức giao tiếp với mọi người để trẻ giải bày về thế giới xung quanh và những mối quan hệ mà trẻ cảm nhận được, các em thực sự có thể vẽlại “hiện thực theo mắt nhìn”, có khả năng sao chép khá cao và đã làm chủ được nét vẽ của mình. Nhưng dù là ở giai đoạn nào đi nữa, thì vẽ tranh vẫn là một hình thức bộc lộ tâm lý của học sinhmột cách tự nhiên và hiệu quả nhất thông qua cách các em lựa chọn nguyên vật liệu, nét vẽ, màu sắc, chi tiết, bố cục… Khi vẽ, học sinhkhông sử dụng nguyên vật liệu một cách ngẫu nhiên mà thường cẩn thận chọn bút vẽ, khổ giấy. Mỗi một sự lựa chọn đều phản ánh tính cách tự nhiên của các em. Những bút vẽ có đầu lớn, đậm nét, được các em có cá tính kiên quyết ưa thích, trong khi các em khác gặp khó khăn trong việc biểu lộ hoặc quyết định sẽ chọn bút vẽ có đầu nhỏ. Kích thước khổ giấy được chọn là dấu hiệu cho thấy không gian mà các em muốn chiếm cứ trong cuộc sống nói chung. Khổ giấy càng lớn chứng tỏ em này càng muốn khẳng định bản thân, còn những em khác chọn khổ giấy nhỏ hơn thường có khả năng tập trung tốt. Nét vẽ cũng nói lên đôi điều về tính cách của học sinh. Trẻ thích nghi tốt, tính tình thân thiện thường vẽ những nét rõ ràng, không rườm rà, còn trẻ rụt rè hơn và hay bị ức chế lại chọn nét vẽ không rõ, vẽ đi vẽ lại hoặc dùng thước kẻ để vẽ cho thẳng. Đường cong hay thấy ở những trẻ hiền lành hoặc biểu lộ sự nữ tính, đường thẳng và góc cạnh thường xuất hiện trong bức vẽ của những trẻ hiếu động. Độ đậm nhạt của nét vẽ cho ta biết tâm trạng của học sinh, nếu nét vẽ đều, ổn định thì bạn có thể yên tâm rằngem ấyđang vui, nhưng khi nhận thấy có những đường nét mạnh bạo hằn lên giấy, bạn hãy gần gũi em đóhơn để tìm hiểu và giải quyết một số khúc mắc mà trẻ có thể đang vấp phải. Các em cảm thấy vị trí và mong muốn của mình ở môi trường xung quanh như thế nào thì cũng sẽ định vị hình ảnh trên giấy tương tự như vậy.Nếu hình vẽ chỉ chiếm một góc nhỏ thì bạn cần động viên khích lệ em học sinh đóhơn nữa để em thêm tự tin và không quá khép kín với bạn bè. Hình vẽ lớn vừa phải và nằm ở giữa tờ giấy chứng tỏ học sinh có tâm trạng cân bằng và hạnh phúc với thực tại, nếu lệch sang bên trái thì em đóhướng về quá khứ và có vẻ gắn bó với mẹ hơn, còn lệch sang bên phải sẽ tượng trưng cho tương lai, mang tính hướng ngoại hơn. 20 https://dethihay.net/

21. Việc quan sát cách học sinhchọn màu và tô màu sẽ giúp chúng ta hiểu thêm về những cung bậc tình cảm khác nhau của trẻ. Trong khi các em có đời sống tình cảm không ổn định thường sử dụng nhiều gam màu tối (nâu, xám, đen…), thì màu sắc trong những bức vẽ của các học sinh khácđược bao bọc bởi tình cảm ấm áp lại luôn vui nhộn, sống động và rực rỡ. Sự kết hợp nhiều màu sắc đẹp mắt còn cho thấy khiếu thẩm mỹ của các em. Học sinhhướng nội ưa thích những màu trầm, các em hướng ngoại, cởi mở hay dùng gam màu sáng, ấm (đỏ, vàng, da cam…). Lúc học sinhtô màu, nếu màu tràn ra ngoài đường viền hình vẽ sẽ phản ánh khả năng độc lập và tính cách tự do, nhưng nếu màu sắc luôn nằm gọn ở bên trong và thậm chí không chạm đến đường viền thì có thể học sinh đóhơi thiếu tự tin và đang cần được hỗ trợ. Vẽ tranh có ý nghĩa lớn lao đối với học sinh, giáo viên và cả với cha mẹ của em đóKhi vẽ, các em giải tỏa được những cảm xúc không thể nói thành lời, gửi gắm những thông điệp mạnh mẽ và tự do bộc lộ bản thân thông qua cách trẻ mô phỏng lại toàn bộ những cảm nhận đối với thể giới xung quanh. Do đó mà tranh vẽ còn là một cách thức “giao tiếp” hết sức đặc biệt của học sinh. Từ việc tìm hiểu các bức vẽ, cha mẹ, thầy côsẽ gần gũi với các em hơn, thấu hiểu tâm tư, tình cảm của trẻ để kịp thời nâng đỡ, bảo vệ và giáo dục trẻ phát triển tự nhiên, lành mạnh hơn. Thông qua những tiết học MTsinh động, hấp dẫn theo từng chủ đề, nhiều học sinh đã có những sản phẩm mỹ thuật độc đáo, thể hiện sự sáng tạo và cảm thụ cuộc sống một cách sinh động, bài học Mỹ thuật về chủ đề Quê hương, học sinhđã lựa chọn vẽ hình ảnh một em bé đang chăn trâu ngồi dưới gốc cây thổi sáo, bởi vì, khung cảnh làng quê thanh bình đã luôn ở trong tâm trí các em. Qua bức tranh của mình, các em muốn gửi gắm tình yêu quê hương, đất nước và sự gắn bó của tuổi thơ với con trâu, ruộng đồng, những hình ảnh rất gần gũi trong đời sống. Để giáo dục mỹ thuật thực sự đóng góp vào việc phát triển toàn diện, thì mỗi giáo viên trước hết cũng cần phải có kiến thức toàn diện. Bởi, nếu người thầy không có kiến thức về lịch sử nghệ thuật thì sao có thể hiểu được vẻ đẹp, phong cách nghệ thuật, mục đích của mỗi giai đoạn nghệ thuật trong lịch sử mỹ thuật của nhân loại để từ đó có thể gợi mở, truyền đạt, hay giúp học sinh trong quá trình học môn mỹ thuật ở phổ thông; nếu người thầy không có kiến thức về thẩm mỹ học thì làm sao có thể giúp học sinh nâng cao năng lực thẩm mỹ, cũng như khuyến khích học sinh tưởng tượng, tự do trong biểu hiện những cảm xúc cá nhân, cảm thụ TPvà nếu người thầy không hiểu được bản chất của nghệ thuật là gì thì sao có thể đánh thức tiềm năng sáng tạo trong mỗi người học? Hiện nay, chúng ta chủ trương tăng cường phương pháp dạy học tích cực: gợi mở, vấn đáp, hướng dẫn trong dạy và học mỹ thuật ở phổ thông. 21 https://dethihay.net/

22. Song điều quan trọng là càng tăng cường phương pháp dạy mới thì người giáo viên mỹ thuật lại càng cần phải nâng cao hơn nữa kiến thức về mỹ thuật cũng như những bộ môn liên quan. Với hình thức dạy học Mỹ thuật theo phương pháp của Đan Mạch, học sinh có cơ hội để trải nghiệm và thể hiện cảm xúc bằng lời nóivà đường nét, khả năng nhận biết giai điệu với âm thanh, nhạy cảm với âm nhạc và nhịp điệu, mang lại cho các em nhiều ý tưởng mới độc đáo, những câu chuyện sáng tạo và các tác phẩm giàu cảm xúc. 22 https://dethihay.net/