Tổ chức dạy học hợp tác một số chủ đề của phần Sóng Cơ – Vật lí 12

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH BÀ RỊA VŨNG TÀU CHUYÊN ĐỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC HỢP TÁC MỘT SỐ CHỦĐỀ THUỘC PHẦN SÓNG CƠ – VẬT LÍ 12 CƠ BẢN Giáo viên Lê Phƣơng Nam Trƣờng THPT Trần Nguyên Hãn VŨNG TÀU– 2018 https://giaoanthpt.com/

2. PHẦN MỞĐẦU Việc đổi mới PPDH nhằm phát triển con ngƣời toàn diện hơn, đáp ứng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, hòa nhập vào sự tiến bộ chung của khu vực và thế giới. Nhiều PPDH tích cực đã đƣợc đƣa ra áp dụng trong giảng dạy ở tất cả các cấp học, bậc học nhƣng vẫn chƣa đi sâu vào thực tế giảng dạy trong nhà trƣờng, chƣa lôi cuốn đƣợc đông đảo GV áp dụng và đặc biệt chƣa tạo đƣợc hứng thú học tập cho HS. Thời gian qua, hình thức dạy học hợp tác đang đƣợc các nhà giáo dục quan tâm vì tác dụng đặc biệt của nó trong việc hình thành phẩm chất , năng lực, kĩ năng cho HS tạo ra con ngƣời mới năng động, sáng tạo, có khảnăng làm việc, giao tiếp và hợp tác. Ởnƣớc ta, DHHT đã đƣợc nghiên cứu và vận dụng, nhƣng chƣa đƣợc áp dụng rộng rãi trong thực tế vì ngƣời giáo viên còn thiếu nhiều kiến thức, kĩ năng, kĩ thuật tổ chức DHHT. Cấu trúc dạy học hợp tác là cách thức tổ chức dạy học hợp tác trong lớp học, không cứng nhắc, không gắn liền với một nội dung học tập cụ thể nào cả. Điều này có nghĩa là cấu trúc có thểđƣợc sử dụng lặp lại với hầu hết các cấp học, các môn học, và các hoạt động trong một tiết học. Có thể so sánh các cấu trúc với những ngôi nhà nhƣng chƣa có nội thất, nhƣ vậy nội dung bài học có thểđƣợc ví nhƣ là nội thất bên trong ngôi nhà đó. Ngƣời giáo viên chính là các nhà thiết kế nội thất với công việc thiết kế, tổ chức, sắp xếp nội dung bài học sao cho hay, hiệu quả và phù hợp với khung cấu trúc có sẵn. Nhƣ vậy, vấn đề cốt lõi của cách tiếp cận cấu trúc là sử dụng linh hoạt các cấu trúc đa dạng khác nhau và ráp phần nội dung vào các cấu trúc đó. Những cấu trúc đƣợc sử dụng rộng rãi trong giảng dạy Vật Lí là cấu trúc ghép hình, cấu trúc STAD và các cấu trúc Kagan. Đặc biệt chƣơng Sóng Cơ Học thuộc chƣơng trình vật lí 12 có các chủđềđòi hỏi huy động đƣợc một lƣợng lớn kiến thức toán học, kĩ năng làm thực hành thí nghiệm nhuần nhuyễn nên hình thức hợp tác sẽ giúp HS giảm bớt áp lực cá nhân, sự thụđộng khi tiếp thu hình thành kiến thức, và HS sẽ thực hiện đƣợc sựlĩnh hội tri thức một cách chủ động, linh hoạt, hứng thú. Vì vậy trong bài viết này, tôi sẽtrình bày các kĩ thuật DHHT linh hoạt, hiệu quảđể“tổ chức dạy học hợp tác một số chủđề của phần Sóng Cơ – Vật lí 12”. https://giaoanthpt.com/

3. MỤC LỤC Danh mục viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục hình vẽ CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC ...................................... 1 1.1. khái niệm dạy học hợp tác [3],[4] ......................................................................... 1 1.2. Quy trình tổ chức DHHT [4] ................................................................................. 1 1.3. Ƣu điểm và hạn chế của DHHT [3],[4] ................................................................ 2 1.4. Một số cấu trúc dạy học hợp tác đƣợc dùng ởtrƣờng trung học phổ thông [1], [3], [4] .......................................................................................................................... 3 1.4.1. Cấu trúc ghép hình (JIGSAW) ....................................................................... 3 1.4.2. Cấu trúc STAD .............................................................................................. 5 1.4.3. Cấu trúc Kagan ............................................................................................... 7 CHƢƠNG 2.SOẠN THẢO TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HỢP TÁC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ THUỘC PHẦN SÓNG CƠ – VẬT LÍ 12 CƠ BẢN ........................................... 11 2.1. Hình thức chuỗi hợp tác phù hợp với các hoạt động dạy học vật lí ởtrƣờng THPT hiện nay. .......................................................................................................... 11 2.2. Kế hoạch dạy học phần sóng cơ .......................................................................... 14 2.3. Vận dụng chuỗi dạy học hợp tác vào một số chủđề phần sóng cơ vật lí 12CB . 15 CHỦĐỀ : GIAO THOA SÓNG CƠ ...................................................................... 15 CHỦĐỀ : SÓNG DỪNG ....................................................................................... 38 CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................................. 52 3.1. Mục đích, nội dung, đối tƣợng, và phƣơng pháp thực nghiệm. .......................... 52 3.1.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................. 52 3.1.2. Nội dung thực nghiệm. ................................................................................. 52 https://giaoanthpt.com/

4. 3.1.3. Đối tƣợng thực nghiệm ................................................................................. 53 3.1.4. Phƣơng pháp thực nghiệm ............................................................................ 53 3.2. Tiến trình thực nghiệm ........................................................................................ 55 3.2.1. THỰC NGHIỆM CHỦĐỀ GIAO THOA ................................................... 55 3.2.2. THỰC NGHIỆM CHỦĐỀ SÓNG DỪNG .................................................. 65 3.3. Nhận xét và đánh giá kết quả thực nghiệm ......................................................... 70 3.3.1. Nhận xét quá trình học tập của lớp thực nghiệm .......................................... 70 3.3.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm. ..................................................................... 71 3.4. Rút kinh nghiệm .................................................................................................. 74 3.4.1. Kinh nghiệm về việc trang bịkĩ năng làm việc nhóm cho HS ..................... 74 3.4.2. Kinh nghiệm về việc tổ chức DH theo nhóm ............................................... 74 KẾT LUẬN: ................................................................................................................. 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 78 https://giaoanthpt.com/

5. Danh mục thuật ngữ viết tắt Viết tắt Diễn dải GV Giáo viên HS Học sinh DH Dạy học DHHT Dạy học hợp tác HTTC Hình thức tổ chức PPDH Phƣơng pháp dạy học HTDH Hình thức dạy học PP Phƣơng pháp PTDH Phƣơng tiện dạy học TN Thí nghiệm TV Thành viên THPT Trung học phổ thông SGK Sách giáo khoa KNHTHT Kĩ năng học tập hợp tác Danh mục bảng biểu Bảng Tên bảng trang 1.1 Tóm tắt quy trình tổ chức dạy học hợp tác 1 1.2 cách chấm điểm nỗ lực cá nhân theo cấu trúc Stad 5 1.3 Ƣu điểm của cấu trúc DHHT Kagan 9 2.1 Các chuỗi hoạt động hợp tác 13 2.2 Kế hoạch giảng dạy phần sóng cơ theo chủđề 14 3.1 Kết quả học tập đầu năm của các lớp thực nghiệm 53 3.2 Thống kê mức độ tích cực, chủđộng của HS - chủđề giao thoa 63 3.3 Thống kê kết quảđánh giá cá nhân khi hoạt động nhóm học tập 63 chủđề giao thoa 3.4 Thống kê chỉ số nỗ lực của nhóm-chủđề giao thoa 64 3.5 Thống kê mức độ tích cực, chủđộng của HS – chủđề sóng dừng 69 3.6 Thống kê chỉ số nỗ lực của nhóm-chủđề sóng dừng 70 https://giaoanthpt.com/

6. 3.7 Điểm TB của nhóm sau hoạt động hợp tác 71 3.8 Tâm trạng của HS khi tham gia hoạt động nhóm 72 3.9 Thái độ của HS khi tham gia hoạt động nhóm 72 3.10 Thống kê kết quả kiểm tra điều kiện đầu năm và hiện tại 73 Danh mục hình vẽ Hình vẽ Tên hình vẽ trang 1.1 Sơ đồ tổ chức nhóm theo hình thức Jigsaw 3 1.2 Sơ đồ ghép nhóm của cấu trúc phỏng vấn 3 bƣớc. 8 3.1 Biểu đồ sự tiến bộ của lớp 12C2 73 3.2 Biểu đồ sự tiến bộ của lớp 12C2 74 https://giaoanthpt.com/

7. CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC 1.1. khái niệm dạy học hợp tác [3],[4] DHHT là một HTTC DH mà trong đó HSdƣới sựhƣớng dẫn của GV, làm việc cùng nhau trong những nhóm nhỏđể hoàn thành mục đích học tập chung đƣợc đặt ra cho nhóm. DHHT là một trong những biện pháp tích cực hóa nhận thức của HS, thƣờng đƣợc áp dụng đểđi sâu, vận dụng, luyện tập, củng cố một chủđềđã học, nhƣng cũng có thểđể tìm hiểu một chủđề mới. 1.2. Quy trình tổ chức DHHT [4] Để tổ chức DHHT GV cần tiến hành qua ba giai đoạn cơ bản với các bƣớc cụ thểđƣợc trình bày tóm tắt trong bảng 1.1 dƣới đây: Bảng 1.1. Tóm tắt quy trình tổ chức DHHT Giai đoạn Các bƣớc cụ thể 1 Lập kế hoạch 1. Phân tích thông tin, lựa chọn hình thức tổ chức 2. Xác định mục tiêu 3. Thiết kế các hoạt động nhóm 4. Dự kiến cách thức kiểm tra, đánh giá 2 Tiến trình dạy học 5. Nhập đề và giao nhiệm vụ - Nêu vấn đề - Chia nhóm - Xác định nhiệm vụ của các nhóm 6. Làm việc nhóm - Sắp xếp chỗ làm việc - Kế hoạch làm việc - Thỏa thuận quy tắc làm việc và đánh giá kết quả làm việc - Tiến hành làm việc nhóm - Báo cáo 7. Báo cáo kết quả 3 Kiểm tra, đánh giá, 8. Các nhóm đánh giá kết quả làm việc của nhau rút kinh nghiệm 9. HS tựđánh giá kết quả làm việc nhóm 1 https://giaoanthpt.com/

8. 10. GV đánh giá kết quả làm việc nhóm và cho điểm 11. Rút kinh nghiệm hoạt động nhóm 1.3. Ƣu điểm và hạn chế của DHHT [3],[4] a) Ƣu điểm DHHT - Phát huy tính tích cực, tự lực và tinh thần trách nhiệm của HS. - Phát triển kĩ năng hợp tác. - Phát triển kĩ năng giao tiếp và các kĩ năng xã hội khác. - Tác động đến ý thức học tập của HS do đó nâng cao kết quả học tập. - Tạo tâm lí thoải mái và sự tự tin cho HS. - Phát triển tƣ duy sáng tạo, khảnăng phân tích, tổng hợp và giải quyết vấn đề. - Lớp học sinh động hơn do có nhiều hình thức hoạt động đa dạng. - GV cũng có cơ hội tận dụng những ý kiến, kinh nghiệm của HS. b) Hạn chế DHHT Tổ chức DHHT có những hạn chếnhƣ: - GV mất nhiều thời gian và công sức chuẩn bị. - Thời gian của mỗi tiết học giới hạn trong 45 phút nên GV không thểđiểm hết nội dung của bài mà chỉ chú trọng vào các nội dung trọng tâm. - Khó phân công nhiệm vụ, tổ chức, quản lí hoạt động nhóm nếu nhóm quá đông TV hoặc có quá nhiều nhóm. Ngoài ra nếu kĩ thuât tổ chức hoạt động nhóm chƣa tốt sẽ có những hạn chế sau: - Một số TV ỷ lại không làm việc (hiện tƣợng ăn theo). - Có thểđi chệch hƣớng thảo luận do tác động của một vài cá nhân (hiện tƣợng chi phối, tách nhóm). - Một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nên chƣa đề cao sựtƣơng tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng TV trong nhóm. - HS chỉ quan tâm tới nội dung đƣợc giao chứkhông quan tâm đến nội dung của các nhóm khác khiến kiến thức không trọn vẹn. - Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá nhân thì chƣa công bằng và chƣa đánh giá đƣợc sự nỗ lực của từng cá nhân. - Nếu áp dụng cứng nhắc các HTTC và sử dụng quá thƣờng xuyên thì sẽ gây sự nhàm chán và giảm hiệu quả của hoạt động nhóm. - Nếu GV không có kĩ thuật điều khiển thì hiệu quả hoạt động sẽ bị hạn chế. 2 https://giaoanthpt.com/

9. 1.4. Một số cấu trúc dạy học hợp tác đƣợc dùng ởtrƣờng trung học phổ thông [1], [3], [4] 1.4.1. Cấu trúc ghép hình (JIGSAW) a) Cách tổ chức: Các TV từcác nhóm gia đình khác nhau, nhƣng có cùng nhiệm vụ học tập hợp thành một nhóm, gọi là “nhóm chuyên gia”. Nhóm chuyên gia thảo luận với nhau trong một khoảng thời gian nhất định rồi quay trở vềnhóm gia đình để cùng trao đổi đƣa ra sản phẩm. Hình 1.1. Sơ đồ tổ chức nhóm theo hình thức Jigsaw b ) Ƣu điểm: - Tạo cơ hội cho HS hình thành và rèn luyện các kĩ năng nhƣ kĩ năng giao tiếp, trình bày một vấn đề, kĩ năng lắng nghe, thảo luận,... - Phát huy đƣợc tính tích cực, chủđộng của HS. HS có nhiều cơ hội hoạt động, học hỏi và thể hiện vai trò của cá nhân, giúp các em mạnh dạn hơn, tựtin hơn. HS tham gia vào hai hoạt động với ba vai trò khác nhau. Là TV của nhóm chuyên gia, HS đƣợc bình đẳng, tựdo trao đổi với nhau về cùng một vấn đề nhằm hiểu thấu đáo, tƣờng tận phần kiến thức đƣợc giao. Là TV của nhóm gia đình, HS ở vị trí thay thếcho ngƣời thầy truyền đạt lại nội dung do mình phụ trách, đồng thời lắng nghe, tiếp thu và đƣợc quyền thắc mắc về nội dung của TV khác. - Đềcao tính tƣơng tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng TV trong nhóm, thấy đƣợc sự phụ thuộc tích cực giữa các cá nhân: các cá nhân hiểu khá sâu về phần kiến thức của mình, có sự cố gắng trong việc truyền đạt lại cho các TV khác. Kết quả là ban đầu mỗi cá nhân chỉ tìm hiểu kĩ một phần kiến thức, qua trao đổi cá nhân đó sẽ nắm 3 https://giaoanthpt.com/

10. đƣợc tất cả kiến thức của bài học. Qua đó góp phần làm tăng tinh thần đoàn kết giữa các TV trong nhóm. - Loại bỏ gần nhƣ triệt để hiện tƣợng ăn theo, chi phối và tách nhóm. Đây là những vấn đề dễ phát sinh trong quá trình hoạt động nhóm. - Sử dụng đƣợc với tất cả các cấp học, bậc học khác nhau. c ) Hạn chế: - Vì hoạt động nhóm đƣợc tổ chức hai lần: ban đầu là hoạt động của nhóm chuyên gia, sau đó hoạt động của nhóm hợp tác, do đó sẽ mất thời gian để di chuyển, ổn định nhóm và gây mất trật tự lớp học. - Vì mỗi TV đƣợc giao tìm hiểu một phần của bài học nên có có thể có hiện tƣợng HS chỉ quan tâm tới nội dung đƣợc giao chứkhông quan tâm đến nội dung của các TV khác khiến kiến thức không trọn vẹn. - Khó thực hiện khi lớp học có những TV quá yếu, không thểđảm nhận vai trò nhƣ một chuyên gia vềlĩnh vực đƣợc giao nghiên cứu. d ) Nhận xét - Để HS có thời gian tìm hiểu bài, chủđộng và tích cực trong hoạt động, việc chia nhóm và giao nhiệm vụ nên thực hiện ở tiết học trƣớc. - GV cần dự kiến sơ đồ chỗ ngồi cho nhóm chuyên gia và nhóm hợp tác sao cho đảm bảo đủ chỗ, HS có thểtrao đổi trực diện đồng thời việc di chuyển phải thuận tiện, không làm mất thời gian hoạt động của nhóm hay mất trật tự lớp học. - Cần nhấn mạnh phƣơng án đánh giá kết quả hoạt động của nhóm và cá nhân để HS ý thức đƣợc vai trò của mình trong sự thành công của nhóm đồng thời đảm bảo HS không chỉquan tâm đến phần bài học của mình mà còn phải quan tâm tìm hiểu các phần còn lại. - Dù HS đóng vai trò chủ thể xuyên suốt hoạt động, nhƣng do các em đang tìm hiểu kiến thức mới nên lúc trao đổi với nhau khó tránh khỏi những vƣớng mắc. Vì vậy, các em rất cần đến sựhƣớng dẫn, giúp đỡ của GV. Đặc biệt là khi các nhóm chuyên gia 4 https://giaoanthpt.com/

11. hoạt động, GV phải đi đến từng nhóm để theo dõi, kịp thời phát hiện và giúp đỡ các em giải quyết các vƣớng mắc. Nhƣ thế khi về nhóm của mình, các em mới giúp nhóm giải quyết đƣợc những vấn đềđó. - Các kiến thức trong SGK thƣờng trình bày theo kiểu tuyến tính, kiến thức phần trƣớc liên quan tới sau phần sau. Do đó, hình thức nhóm chuyên gia chỉ áp dụng hiệu quảở một số bài học có nội dung đơn giản, các bài học gồm các các nội dung độc lập nhau hoặc các bài học mà HS đã có kiến thức nền tảng (dễchia thành các đơn vị kiến thức tƣơng đƣơng để học, trao đổi). - GV nên chọn bài học có thời lƣợng 2 tiết, đặc biệt là hai tiết học kế tiếp nhau để làm tăng hiệu quả hoạt động nhóm. 1.4.2. Cấu trúc STAD a ) Cách tổ chức: Tổ chức học tập trong nhóm gia đình về nội dung bài học đƣợc giao. Tiến hành kiểm tra cá nhân lần 1. Tổ chức cho HS chấm chéo bài kiểm tra, sau đó HS tiếp tục tìm hiểu để khắc phục các phần kiến thức chƣa nắm tốt. Tiến hành kiểm tra cá nhân lần 2. Đánh giá, nhận xét mức độ hợp tác và cố gắng của mỗi TV và nhóm. Có nhiều tiêu chí đánh giá khác nhau, nhƣng vẫn dựa trên nền tảng là sự cố gắng của HS, đặc biệt là HS yếu, sự cố gắng của họ góp phần đáng kể trong kết quả chung của nhóm. Tính ƣu việt của hình thức này thể hiện ởcơ chế chấm điểm dựa trên sự nỗ lực của từng cá nhân chứ không phải sựhơn kém về khảnăng. Cơ chế chấm điểm này đƣợc minh họa rõ hơn trong bảng 1.3. Điểm nỗ Tổng Kiểm tra Kiểm tra Học sinh lực của cá điểm nỗ lần 1 lần 2 nhân lực Học sinh Học sinh HS1 4 6 2 học nhóm học nhóm HS2 lần 1 6 lần 2 7 1 2 HS3 5 4 -1 HS4 8 8 0 Bảng 1.2. cách chấm điểm nỗ lực cá nhân theo cấu trúc Stad 5 https://giaoanthpt.com/

12. b ) Ƣu điểm - Đề cao tinh thần hợp tác giữa các TV, tạo cơ hội cho HS yếu sửa sai kiến thức. - Hạn chếđƣợc phần lớn tình trạng ăn theo, chi phối và tách nhóm. Vì nếu HS yếu không nỗ lực thì chỉ số cố gắng của cả nhóm không cao. Còn nếu HS giỏi chỉ biết học cá nhân, không giúp đỡđƣợc các bạn khác trong nhóm cùng tiến bộ thì chỉ số cố gắng mà HS này mang lại nhiều nhất cũng chỉ từ2 đến 3 điểm. - Cho HS yếu thấy đƣợc vai trò của mình trong nhóm, họ hoàn toàn có thể mang lại kết quả tốt cho cảnhóm. Điều này giúp các em tựtin hơn trong hoạt động nhóm. - Lấy sự cố gắng và nỗ lực làm tiêu chí đánh giá thay vì khảnăng học lực. - Không cần bố trí chỗ ngồi đặc biệt. HS cùng nhóm chỉ cần tụ về một vị trí. c) Hạn chế - Việc tổ chức hoạt động nhóm theo hình thức này mất nhiều thời gian, nhất là thời gian tổ chức kiểm tra, đánh giá (vì phải tiến hành hai lần kiểm tra). Hơn nữa, GV phải mất nhiều thời gian, công sức trong việc soạn đề. - Có hiện tƣợng một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nên chƣa đề cao sựtƣơng tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng TV trong nhóm. d) Nhận xét - Khi chia nhóm, GV cần chú ý đến năng lực của các TV trong nhóm, đảm bảo mỗi nhóm đều có HS khá, giỏi đểgiúp đỡ các HS yếu. - Vì HS làm bài kiểm tra ngay sau khi tìm hiểu bài mới nên đề kiểm tra cần tránh những câu hỏi thuộc lòng, không quá khó nhƣng cũng không đƣợc quá dễ. Khi soạn đề, GV cần bám sát mục tiêu bài học, các câu hỏi thuộc dạng hiểu và vận dụng kiến thức có độ khó vừa phải (1 –2 bƣớc suy luận), sao cho HS khá giỏi có thểđạt đƣợc điểm 8, 9 ở lần kiểm tra đầu tiên để các em tự tin với việc giúp bạn yếu kém hiểu bài trƣớc khi kiểm tra lần hai. - Đểđánh giá đƣợc sự tiến bộ của HS yếu kém thì đề kiểm tra lần hai phải có độ khó tƣơng đƣơng, câu hỏi có hƣớng vận dụng tƣơng tựnhƣ đề kiểm tra lần đầu. Để làm tốt điều này, GV cần dành nhiều thời gian, công sức cho việc soạn đềvà trao đổi với các đồng nghiệp đểđiều chỉnh cho hợp lí. - Do số TV mỗi nhóm có thể khác nhau, vì vậy để việc đánh giá đƣợc công bằng cần tính giá trị trung bình chỉ số cố gắng của các nhóm. 6 https://giaoanthpt.com/

13. - Hình thức Stad dễ áp dụng cho các bài tìm hiểu kiến thức mới đơn giản, ngắn gọn vì HS có thể tự học hay các tiết bài tập, ôn tập, luyện tập vì HS có thể tự ôn lại kiến thức và nhờ các TV trong nhóm kiểm tra lại. 1.4.3. Cấu trúc Kagan a) Cách tổ chức * Cấu trúc Phỏng vấn ba bƣớc (Three - step Interview) của Spencer Kagan - Nội dung: Phỏng vấn ba bƣớc là một kỹ thuật thực hiện học tập hợp tác hiệu quả, khuyến khích HS chia sẻ những suy nghĩ của họ và hợp tác với nhau, tạo điều kiện cho tất cả các HS phải tìm tòi nghiên cứu chia sẻ thực hiện nhiệm vụ học tập của nhóm, sau đó “giảng lại cho bạn” và chịu sự phỏng vấn của bạn về nội dung thuyết trình. Đồng thời đổi vai chú ý lắng nghe, chia sẻ với bạn khi bạn trình bày. Từđó loại trừ đƣợc những trƣờng hợp những HS lƣời, ỉ lại, dựa dẫm. HS đƣợc chia thành các nhóm, mỗi nhóm từ 4 - 6 HS, tuỳ theo sốlƣợng HS trong lớp (mỗi nhóm có phân chia vai trò của HS theo cấu trúc nhóm học tập hợp tác: nhóm trƣởng, thƣ ký, ngƣời theo dõi thời gian...). Với nội dung đã nghiên cứu ở nhà, nhiệm vụ mỗi nhóm HS là trao đổi, thảo luận, soạn thảo ra một bộ câu hỏi xoay xung quanh nội dung bài học. Mục đích là làm sáng tỏ những tri thức chứa đựng trong nội dung bài học. Bộ câu hỏi sau khi soạn thảo xong đƣợc chia đều cho các thành viên trong nhóm (mỗi HS đảm nhiệm một số câu hỏi). Mỗi thành viên của nhóm này tìm kiếm một thành viên trong nhóm khác để tạo thành một cặp và tiến hành phỏng vấn với các câu hỏi do nhóm mình đặt ra. Các thành viên trong một cặp đổi vai cho nhau, ngƣời phỏng vấn trởthành ngƣời trả lời và ngƣợc lại. Nội dung trao đổi đƣợc các thành viên ghi chép lại. Sau đó các thành viên trở về nhóm của mình và chia sẻ câu trả lời của đối tác cho nhóm mình. Mỗi ngƣời chịu trách nhiệm một phần nhiệm vụ, các thành viên khác hỗ trợ, giúp đỡ, cộng tác với nhau hoàn thành đáp án toàn bộ câu hỏi soạn thảo ban đầu của nhóm, đồng thời bổ sung những ý tƣởng mới thông qua trao đổi đƣợc của bạn (nhóm bạn). 7 https://giaoanthpt.com/

14. Sơ đồ ghép nhóm Hình 1.2. Sơ đồ ghép nhóm của cấu trúc phỏng vấn 3 bước. * Sau khi các nhóm trình bày sản phẩm của mình, GV có nhận xét, đánh giá, chính xác hoá kiến thức. Đồng thời, nhận xét hiệu quả làm việc từng nhóm dựa trên một số phƣơng pháp đánh giá học tập hợp tác. GV luôn đóng vai trò làngƣời cố vấn, ngƣời định hƣớng, đôi khi làngƣời tham dựđể quá trình hợp tác nhóm thông suốt. * Cấu trúc Đánh số (Numbered Heads) của Spencer Kagan - Nội dung: HS vừa làm việc cá nhân với trách nhiệm cao tạo ra sản phẩm mang tính cá nhân, vừa phải biết thƣơng lƣợng, trao đổi với nhau đi đến thống nhất tạo ra sản phẩm chung mang tính tập thể(nhóm); đồng thời các thành viên trong nhóm kiểm tra sựlĩnh hội của nhau để mỗi thành viên đều có thể chịu trách nhiệm trình bày kết quả học tập cho cả nhóm mình tạo ra. Mỗi HS trong nhóm đƣợc nhận một con số 1; 2; 3; 4... Nhóm phân công nhiệm vụ cho các thành viên gồm: nhóm trƣởng điều khiển quá trình thảo luận; thƣ ký ghi chép các ý kiến của các thành viên. Các thành viên trong nhóm HS tập trung suy nghĩ lần lƣợt đƣa ra cách giải quyết của mình, thƣ ký ghi lại toàn bộ câu trả lời của từng thành viên trong nhóm. Khi hết các ý kiến trình bày, HS thảo luận sắp xếp lại ý kiến, trao đổi thảo luận đi đến thống nhất tạo ra sản phẩm chung của nhóm. HS lần lƣợt đặt câu hỏi xoay xung 8 https://giaoanthpt.com/

15. quanh vấn đề vừa thảo luận hỗ trợ những HS yếu trong nhóm nhằm đạt đƣợc chắc chắn tất cả các thành viên trong nhóm đều hiểu, trả lời trôi chảy thống nhất một đáp án và có khảnăng trình bày báo cáo của nhóm. GV gọi một số ngẫu nhiên lên trình bày báo cáo nhóm đồng thời đặt những câu hỏi xung quanh vấn đề thảo luận để kiểm tra việc nắm tri thức của HS. b ) Ƣu điểm của cấu trúc dạy học hợp tác Kagan Thảo luận nhóm Ba bƣớc phỏng vấn (Kagan) Các bƣớc tiến hành 1. Giáo viên đặt câu hỏi gây ra nhiều 1. Hình thành hai cặp trong nhóm 4 tranh cãi giữa các thành viên trong ngƣời, tiến hành phỏng vấn theo cặp. nhóm. 2. Học sinh hoán đổi vai trò: ngƣời 2. Học sinh thảo luận đƣa ra quyết phỏng vấn thành ngƣời đƣợc phỏng vấn. định. 3. Học sinh luân phiên chia sẻ thông tin học đƣợc trong cuộc phỏng vấn. Đặc điểm - Tham gia không bình đẳng - Tham gia bình đẳng - Không phải tất cảđều tham gia thảo - Tất cảđều tham gia thảo luận luận - Trách nhiệm cá nhân - Không có trách nhiệm cá nhân - ½ cả lớp thảo luận tại một thời điểm - ¼ cả lớp thảo luận tại một thời điểm Cả lớp trả lời câu hỏi 2. Cấu trúc Đánh số và chụm đầu lại (Kagan) 1. Giáo viên đặt câu hỏi. 1. Giáo viên đánh số các HS trong một 2. Học sinh nào muốn trả lời câu hỏi thì nhóm: 1, 2, 3, 4. giơ tay lên. 2. Giáo viên đặt câu hỏi. 3. Giáo viên gọi học sinh. 3. Giáo viên nói với học sinh “chụm đầu 4. Học sinh cố gắng đƣa ra câu trả lời lại” đểđảm bảo mọi ngƣời trong nhóm đúng. đều biết câu trả lời. 9 https://giaoanthpt.com/

16. 4. Giáo viên gọi số (1,2,3 hoặc 4) và HS có sốđó nếu biết câu trả lời có thểgiơ tay trả lời. Đặc điểm - Học sinh muốn tìm kiếm sự chú ý và - Các nhóm có sự phụ thuộc tích cực và lời khen ngợi của giáo viên, giữa các trách nhiệm cá nhân, tất cảđiều đó tạo em sẽ nảy sinh sự cạnh tranh tiêu cực. nên sựtƣơng tác hợp tác giữa các học - Khi giáo viên gọi một học sinh, các sinh. học sinh khác sẽ mất cơ hội trả lời; hay - Phụ thuộc tích cực là bởi vì, nếu một khi một học sinh trả lời sai sẽ tạo cơ học sinh biết câu trả lời, khảnăng các em hội cho các em khác tìm kiếm sự chú ý khác cũng biết sẽtăng lên. và lời khen ngợi của giáo viên. Do đó - Trách nhiệm cá nhân là ở chỗ, sự giúp các học sinh sẽđối chọi nhau, phát sinh đỡ chỉở lúc chụm đầu lại với nhau, cho các mối quan hệ xã hội tiêu cực. nên khi giáo viên gọi số, mỗi học sinh - Chỉ có học sinh giỏi muốn tham gia phải tự mình trả lời câu hỏi đó. Học sinh bài học, trong khi đó học sinh kém thì giỏi chia sẻ câu trả lời vì các em biết số bị bỏ mặc. của mình có thểkhông đƣợc gọi, và muốn rằng nhóm của mình có thành tích tốt. Học sinh kém hơn lắng nghe cẩn thận vì các em biết số của mình có thể sẽ đƣợc gọi. 1.3. Ưu điểm của cấu trúc DHHT Kagan c) Nhận xét Các cấu trúc Kagan có ý nghĩa vô cùng to lớn vì chúng tuy đơn giản nhƣng đa dạng, linh hoạt, dễ sử dụng, và có thể sử dụng trong thời gian ngắn phù hợp với điều kiện tiết học 45 phút ở Việt Nam. Các cấu trúc của Kagan thỏa mãn 4 nguyên tắc DHHT do ông đềra đó là: phụ thuộc tích cực, trách nhiệm cá nhân, tham gia bình đẳng, và tƣơng tác tích cực. Từđó loại bỏ hoàn toàn hiện tƣợng ăn theo, chi phối và tách nhóm. 10 https://giaoanthpt.com/

17. CHƢƠNG 2.SOẠN THẢO TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HỢP TÁC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ THUỘC PHẦN SÓNG CƠ – VẬT LÍ 12 CƠ BẢN 2.1. Hình thức hoạt động hợp tác phù hợp với dạy học vật lí THPT hiện nay. - Thời lƣợng 45 phút cho một tiết học sẽlà khó khăn nếu vận dụng giữ nguyên các cấu trúc DHHT đã nêu ởchƣơng 1. Kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm của GV đem lại hiệu quảchƣa cao: - GV thƣờng tập hợp một vài em lại tạo thành một nhóm mà không nghiên cứu sức học của từng HS, HS thích chơi hoặc không thích chơi với bạn nào đấy, khảnăng diễn đạt, kĩ năng thảo luận của từng HS. Vì vậy gắn kết giữa các TV trong một nhóm là không cao. Sự chênh lệch quá lớn giữa các nhóm là thất bại đầu tiên trong việc tổ chức hoạt động nhóm. - Khi làm việc với PHT, GV giao nhiệm vụ, HS trong các nhóm làm việc mà không có một tổ chức hƣớng dẫn nào, khiến cho sản phẩm đạt đƣợc trong PHT là mang tính chất cá nhân. Sau khi sản phẩm hoàn thành, thƣờng thấy GV cho một bạn đại diện nhóm lên báo cáo, và đƣơng nhiên là các bạn khá giỏi, các HS khác gần nhƣ chỉ làm khán giả trong các hoạt động lặp đi lặp lại đó.Đó là nguyên nhân lớn khiến sự ỉ lại, sự thụđộng, không tự tin vào bản thân của HS có học lực trung bình và yếu càng tăng lên. Các bạn có học lực giỏi thì sẽ hạn chế việc hình thành và phát triển khảnăng biết lắng nghe, biết tôn trọng ý kiến. - Sau khi báo cáo PHT, GV chấm và sửa lỗi trong PHT và cho điểm từng nhóm là điểm của từng TV dẫn đến việc các em không có trao đổi nhau, thắc mắc, chất vấn vềphƣơng án đúng của PHT và đánh giá rất không đúng vềđiểm của các TV. - Dạy học để phát triển năng lực cho HS, quá trình hoạt động của học sinh quan trọng hơn kiến thức HS nhận đƣợc, vì vậy đánh giá thái độ tích cực, tính hợp tác, kĩ năng nghe, nói, quan sát, phân tích, diễn đạt sau mỗi hoạt động hợp tác là điều cần thiết, đồng thời hƣớng dẫn các em làm nhƣ thếnào để hợp tác tốt hơn, đáp ứng phát triển kĩ năng, năng lực cho HS nhƣng GV thƣờng bỏ qua công việc này. Vì vậy tôi thiết nghĩ nắm thật chắc các kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm, sử dụng linh hoạt các ƣu điểm của từng cấu trúc sẽ dễ dàng áp dụng vào các tiết dạy, hạn chế những nhƣợc điểm của từng loại cấu trúc, khắc phục những nhƣợc điểm mà tôi vừa nêu trên và đem lại hiệu quả cao hơn. 11 https://giaoanthpt.com/

18. Hình thức đánh mã số: mỗi TV nhóm có một mã số, GV gọi một mã số bất kì sẽ lên báo cáo. Khi lên báo cáo, HS không đƣợc mang PHT của nhóm lên mà tự mình lên báo cáo dựa trên kiến thức vừa thu nhận đƣợc. Nhƣ vậy tất cả TV đều phải nắm vững bài học. Việc đánh mã số còn giúp GV sắp sếp, tổ chức danh sách nhóm, chỗ ngồi gọn hơn, khoa học hơn và HS sẽ dễ dàng nhận ra cách di chuyển khi đổi hình thức hoạt động nhóm. Hình thức cặp phỏng vấn: hai học sinh đặt ra câu hỏi và trả lời liên quan đến nội dung PHT, các câu hỏi và trả lời đều đƣợc mỗi TV ghi lại, thống nhất trong cặp phỏng vấn. Hình thức này đảm báo cá nhân TV phải nghiên cứu bài học, TV phải có đóng góp ý kiến cho nội dung bài học. Tất cảcác TV đều làm việc, sẽ hình thành các kĩ năng, các năng lực và đều sẽ ghi nhận đƣợc một lƣợng kiến thức nào đó để góp phần vào hoạt động nhóm gia đình (Nếu tổ chức tốt sẽ loại trừ hoàn toàn sựỉ lại) + cặp phỏng vấn cùng nhóm gia đình + cặp phỏng vấn khác nhóm gia đình Hình thức nhóm chuyên gia: Các nhóm chuyên gia sẽ nghiên cứu sâu hơn về một nội dung kiến thức. Trách nhiệm cá nhân trong nhóm chuyên gia rất nhiều khi phải cố gắng hết sức nắm bắt vấn đềđể về giảng lại cho nhóm gia đình của mình. Tuy nhiên HS phổthông chƣa thật tốt các kĩ năng hợp tác, nội dung kiến thức không dễ dàng chia ra thành nhiều câu hỏi độc lập nhau, và trong thời gian ngắn, một TV phải nắm 5,6 vấn đề mà các bạn truyền đạt lại đó là hạn chế mà tôi nghĩ chúng ta sẽ phải khắc phục. Theo tôi, bằng cách chia kiến thức một hoạt động khoảng 2, 3 vấn đềđặt ra, một số nhóm chuyên gia giải quyết vấn đề 1, một số nhóm chuyên gia giải quyết vấn đề 2, một số nhóm chuyên gia giải quyết vấn đề 3. Tất cả tùy vào lƣợng kiến thức trong hoạt động, thời gian thực hiện, số TV nhóm, số nhóm mà GV linh hoạt sắp sếp, phân chia, tổ chức sao cho có hiệu quả. Hình thức nhóm gia đình: Nhóm gia đình là nơi các em làm việc cùng nhau nhiều, xây dựng tính găn kết sẽđem lại hiệu quảcao. Nhóm trƣởng có trách 12 https://giaoanthpt.com/

19. nhiệm phân công nhiệm vụ trong các hoạt động ngoài giờ cho từng TV, kiểm tra nhắc nhởcác TV để tiến trình làm việc nhóm thành công. Các TV sau khi phỏng vấn cặp hoặc họp nhóm chuyên gia trở về nhóm gia đìnhthì nhóm trƣởng phải hỏi kết quả thu nhận đƣợc của từng cá nhân, từng cặp, phần kiến thức nào thống nhất, phần kiến thức nào chƣa thống nhất sẽđƣa ra cả nhóm cùng tranh luận giải quyết, nếu vẫn có TV chƣa đồng ý thì sẽđem ra tra đổi với cả lớp và GV. Nhóm trƣởng phải nghe và ghi nhận mọi ý kiến đóng góp của từng TV, đặc biệt là những ý kiến trái chiều . Sau mỗi hoạt động GV cho nhóm tựđánh giá theo tiêu chí GV đƣa ra. Theo tiêu chí này thì không có cột điểm cho sản phẩm PHT (điều mà các GV thƣờng làm trong các tiết dạy hoạt động nhóm). Cả nhóm phải nghe bạn tựđánh giá cho điểm bản thân thông qua thái độ tích cực, sự chuẩn bị bài, biết lắng nghe, có đóng góp xây dựng…Khi nhóm nhất trí thì đó là điểm hoạt động của bạn, tƣơng tựnhƣ vậy cho các TV còn lại. Do có nhóm chấm chặt, có nhóm chấm nhẹnhàng nên điểm của từng TV và điểm trung bình của nhóm là để làm cơ sởGV đánh giá hoạt động nhóm và cho điểm (lấy điểm hệ số 1) Kết quảđánh giá của từng TV ảnh hƣởng đến kết quảnhóm và ngƣợc lại, vì vậy trách nhiệm của tập thểđối với cá nhân và cá nhân vì tập thể sẽđƣợc nâng cao. Khi thực hiện một hoạt động dạy ởtrƣờng THPT chúng ta nên xây dựng hình thức hợp tác phù hợp cho từng nội dung bài học, từng tiết học. STT HÌNH THỨC HỢP TÁC 1 Đánh mã sốNhóm gia đình 2 Đánh mã số Nhóm chuyên gia Nhóm gia đình 3 Đánh mã số Phỏng vấn cặp Nhóm gia đình 4 Đánh mã số Nhóm chuyên gia Phỏng vấn cặp Nhóm gia đình 2.1. Các chuỗi hoạt động hợp tác 13 https://giaoanthpt.com/

20. 2.2. Kế hoạch dạy học phần sóng cơ TIẾT CHỦĐỀ HTTC DH GHI CHÚ 1, 2, 3 Sóng cơ học Cá nhân và cả lớp Kết hợp thêm trong cùng làm việc giờ tự chọn hợp tác số 3 4, 5 Giao thoa sóng cơ hợp tác số 3 Kết hợp thêm trong hợp tác số 2 giờ tự chọn Nhóm gia đình, cá nhân, cả lớp. 6, 7 Sóng dừng Cá nhân và cả lớp hợp tác số 3 Kết hợp thêm trong hợp tác số 1 giờ tự chọn 8, 9 Sóng âm Làm việc nhóm gia Làm trong tiết tự đình chuẩn bị bài chọn (tăng tiết) trƣớc khi đến lớp hợp tác số 3 Hoạt động ngoài trời Hoạt động cá nhân và cả lớp 2.2. Kế hoạch giảng dạy phần sóng cơ theo chủđề 14 https://giaoanthpt.com/

21. 2.3. Vận dụng chuỗi hoạt động hợp tác vào một số chủđề thuộc phần sóng cơ - vật lí 12CB CHỦĐỀ: GIAO THOA SÓNG CƠ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a) Về kiến thức: - Biết đƣợc khái niệm giao thoa sóng cơ. - Biết đƣợc điều kiện hai nguồn sóng có thể xảy ra hiện tƣợng giao thoa. - Nhớđƣợc biểu thức xác định biên độdao động của phần tử tại điểm M do hai nguồn sóng kết hợp gây ra. - Biết đƣợc đặc điểm của vị trí cực đại giao thoa, vị trí cực tiểu giao thoa. b) Vềkĩ năng: - Vận dụng đƣợc kiến thức đểxác định biên độ sóng tại phần tử dao động tại M nằm trong vùng giao thoa giữa hai nguồn kết hợp, cùng pha, cùng biên độ. - Vận dụng đƣợc kiến thức đểxác định đặc điểm của vị trí cực đại giao thoa và cực tiểu giao thoa. - Thực hiện các hoạt động học trong chủđề, học sinh đƣợc rèn luyện vềkĩ năng tự học, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề. c) Vềthái độ: - Có thái độ tích cực, chủđộng, hăng hái trong học tập. - Có thái độ hợp tác với các thành viên trong nhóm để hoàn thành nhiệm vụ. - Biết lắng nghe và đóng góp ý kiến. 2. Năng lực định hƣớng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề. 15 https://giaoanthpt.com/

22. - Năng lực sử dụng ngôn ngữ. - Năng lực tính toán. - Năng lực về thu thập và xử lí thông tin. - Năng lực làm việc giao tiếp và hợp tác. - Năng lực tìm hiểu tự nhiên xã hội. - Năng lực tự chủ và tự học. 3. Phƣơng pháp kĩ thuật dạy học - Phƣơng pháp làm thí nghiệm quan sát. - Phƣơng pháp thuyết trình - Phƣơng pháp hợp tác nhóm - Phƣơng pháp vấn đáp II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: - Phƣơng tiện dạy học: máy chiếu, clip giao thoa sóng trong thực tế. - Chia nhóm hợp tác và gắn định số cho mỗi thành viên nhóm. - Làm các phiếu học tập cho từng nội dung, từng nhóm, từng cặp. - Phiếu chấm điểm từng nội dung kiến thức trong bài học - Phát Phiếu học tập ởnhà trƣớc 2 ngày để các em chuẩn bị kiến thức - Phiếu học tập trên lớp - Phiếu bài tập trắc nghiệm kiểm tra đánh giá lần 1. - Phiếu bài tập trắc nghiệm kiểm tra đánh giá lần 2. - Phiếu chấm điểm hoạt động nhóm. 16 https://giaoanthpt.com/

23. PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 01 NHÓM:…… CÂU HỎI Nội dung 1 PHẦN TRẢ LỜI CỦA NHÓM Giải thích một cách định tính sự hình thành của các điểm cực đại giao thoa và các điểm cực đại giao thoa. PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 02 NHÓM:………. CÂU HỎI Nội dung 2 PHẦN TRẢ LỜI CỦA NHÓM Hai nguồn sóng cùng tần số, cùng pha, cùng biên độ, tạo ra giao thoa tại M. Xác định: - Biên độdao động tổng hợp của phần tử tại M. - Pha ban đầu của phần tử tại M. 17 https://giaoanthpt.com/

24. PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 03 NHÓM:………. CÂU HỎI Nội dung 2 PHẦN TRẢ LỜI CỦA NHÓM Hai nguồn sóng cùng tần số, cùng pha, cùng biên độ, tạo ra giao thoa tại M. Xác định điều kiện để tại M có 1, cực đại giao thoa. 2, cực tiểu giao thoa. PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 04 NHÓM:…… CÂU HỎI CỦA Nội dung 1 PHẦN TRẢ LỜI NHÓM Hai nguồn sóng cùng phƣơng, cùng biên độ A, cùng pha, có bƣớc sóng . Khoảng cách từ M đến hai nguồn là x1 và x2. Câu 1:Xác định tại M có cực đại hay cực tiểu giao thoa, thứ mấy? Câu 2:Xác định biên độ dao động của phần tử tại M PHIẾU TRẮC NGHIỆM KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ LẦN 1 CHỦĐỀ GIAO THOA SÓNG Câu 1. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 phát ra 2 sóng có cùng biên độ1cm, cùng pha, cùng bƣớc sóng λ = 20cm thì tại điểm M cách S1 một đoạn 50 cm và cách S2 một đoạn 10 cm, các phần tửsóng dao động với biên độ là C. 1 cm. D. 2 cm. A. 2 cm. B. 0 cm. Câu 2. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 phát ra 2 sóng có cùng pha, 18 https://giaoanthpt.com/

25. cùng biên độ, bƣớc sóng λ = 6 cm. Phần tử vật chất tại S cách hai nguồn lần lƣợt là 26 cm và 8 cm là A. cực đại giao thoa thứ 4. B. cực đại giao thoa thứ 3. C. cực tiểu giao thoa thứ 4. C. cực tiểu giao thoa thứ 4. Câu 3. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 cách nhau 24 cm phát ra 2 sóng có cùng pha, cùng biên độ, cùng bƣớc sóng λ = 4 cm. Phần tử vật chất tại S1 là A. cực đại giao thoa thứ 6. B. cực đại giao thoa thứ 7. C. cực tiểu giao thoa thứ 7. C. cực tiểu giao thoa thứ 6. Câu 4.Trong thí nghiệm giao thoa sóng trên mặt nƣớc, hai nguồn kết hợp A, B dao động cùng pha với tần số f = 16 Hz. Tại một điểm M cách các nguồn A, B những khoảng x1 = 30 cm và x2= 25,5 cm, sóng có biên độ cực đại. Giữa M và đƣờng trung trực của hai nguồn có 2 dãy cực đại khác. Vận tốc truyền sóng trên mặt nƣớc là bao nhiêu ? A. v = 24 cm/s B. v = 26 cm/s C. v = 30 cm/s D. v = 36 m/s Câu 5. Tạo tại hai điểm A và B có hai nguồn sóng kết hợp cách nhau 8cm trên mặt nƣớc luôn dao động cùng pha nhau. Tần sốdao động 80Hz. Tốc độ truyền sóng trên mặt nƣớc là 40cm/s. Trên đoạn AB có A. 33 điểm cực đại, 33 điểm cực tiểu. B. 31 điểm cực đại, 30 điểm cực tiểu. C. 32 điểm cực đại, 33 điểm đứng yên. D. 33 điểm cực đại, 32 điểm đứng yên. PHIẾU TRẮC NGHIỆM KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ LẦN 2 CHỦĐỀ GIAO THOA SÓNG Câu 1. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 phát ra 2 sóng có cùng biên độA, cùng pha, cùng bƣớc sóng thì tại điểm M nằm trên đƣờng trung trực của hai nguồn, các phần tửsóng dao động với biên độ là C. A 3cm. D. A 2 cm. A. A cm. B. 0 cm. Câu 2. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 cách nhau 11,25 cm, phát ra 2 sóng có cùng pha, cùng biên độ, bƣớc sóng λ = 2,5 cm. Phần tử vật chất tại nguồn S1 là A. cực đại giao thoa thứ 3. B. cực đại giao thoa thứ 2. C. cực tiểu giao thoa thứ 3. C. cực tiểu giao thoa thứ 2. Câu 3. Thực hiện giao thoa sóng cơ với 2 nguồn kết hợp S1 và S2 phát ra 2 sóng có cùng pha, cùng biên độ, cùng bƣớc sóng λ = 12 cm. Phần tử vật chất tại M cách hai nguồn lần lƣợt là 19 https://giaoanthpt.com/

26. 13 cm và 7 cm là A. cực đại giao thoa thứ 1. B. cực đại giao thoa chính giữa. C. cực tiểu giao thoa thứ 2. C. cực tiểu giao thoa thứ 1. Câu 4.Trong thí nghiệm giao thoa sóng trên mặt nƣớc, hai nguồn kết hợp A, B dao động cùng pha với tần số f = 16 Hz. Tạimột điểm M cách các nguồn A, B những khoảng x1 = 3 cm và x2= 25,5 cm, sóng có biên độ cực tiểu. Giữa M và đƣờng trung trực của hai nguồn có 4 dãy cực đại khác. Vận tốc truyền sóng trên mặt nƣớc là bao nhiêu ? A. v = 20 cm/s B. v = 40 cm/s C. v = 60 cm/s D. v = 80 m/s Câu 5. Tạo tại hai điểm A và B có hai nguồn sóng kết hợp cách nhau 8cm trên mặt nƣớc luôn dao động cùng pha nhau. Tần sốdao động 80Hz. Tốc độ truyền sóng trên mặt nƣớc là 40cm/s. Điểm M trong vùng giao thoa cách 2 nguồn lần lƣợt là 18cm, 4cm. Sốđƣờng dao động cực đại giao thoa giữa AM là A. 30điểm. B. 31điểm. C. 32 điểm. D. 33 điểm. PHIẾU KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NHÓM:……………….. Điểm nỗ Điểm nỗ Kiểm tra Kiểm tra lực trung Học sinh lực của cá lần 1 lần 2 bình của nhân nhóm (b) Học sinh Học sinh TV1 học nhóm học nhóm TV2 lần 1 lần 2 TV3 TV4 TV5 TV6 Điểm mỗi TV = Trung bình cộng hai lần kiểm tra + b 20 https://giaoanthpt.com/

27. PHIẾU CHẤM ĐIỂM HOẠT ĐỘNG NHÓM CHO PHIẾU HỌC TẬP SỐ……… NHÓM:…….. ĐIỂM CỦA TỪNG THÀNH VIÊN STT TIÊU CHÍ ĐIỂM TỐI ĐA TV1 TV2 TV3 TV4 TV5 TV6 1 Sự chuẩn bịở nhà 2 2 Đóng góp ý kiến thảo luận 3 3 Khảnăng diễn đạt 1 4 Thái độ hợp tác 3 5 Biết lắng nghe 1 Tổng 10 Tổng điểm 6 TV chia 6 = …………….. TB Nhóm PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 05 LÀM VIỆC NHÓM Ở NHÀ (sau tiết học) NHÓM:………………. CÂU HỎI Nội dung 3 PHẦN TRẢ LỜI CỦA NHÓM Xét 2 nguồn dao động ngƣợc pha 1, Lập biểu thức độ lệch pha của hai dao động truyền đến M. 2, Lập biểu thức biên độdao động Adđ phụ thuộc vào độ lệch pha. 3, Xác định vị trí cực đại giao thoa. 4, Xác định vị trí cực tiểu giao thoa. 5, Nghiên cứu các tài liệu, internet, SGK tìm hiểu giao thoa sóng trên sợi dây. 21 https://giaoanthpt.com/

28. 2. Học sinh - Từng học sinh đọc và tìm hiểu bài qua các tài liệu - Làm thí nghiệm ngoài trời, hoạt động nhóm hoàn thành phiếu học tập ở nhà III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH 1. Hƣớng dẫn chung Học sinh hoạt động nhóm làm thí nghiệm sóng, giao thoa sóng trên mặt nƣớc trong thực tếở hoạt động khảo sát từđó nhận định ra thế nào là hiện tƣợng giao thoa. Bằng phƣơng pháp toán lí xác định biên độdao động tại một điểm, vị trí cực đại giao thoa, vị trí cực tiểu giao thoa. Chuỗi hoạt động học và thời gian đƣợc dự kiến nhƣ sau: Các bƣớc Hoạt động Tên hoạt động Thời lƣợng dự kiến Khởi động Hoạt động 1 Tạo tình huống, phát biểu về hiện 9 phút tƣợng giao thoa. Điều kiện xảy ra hiện tƣợng giao thoa sóng Hành thành Hoạt động 2 Hoạt động nhóm Giải thích hiện 18 phút kiến thức tƣợng giao thoa Hoạt động 3 Hoạt động nhóm xác định đặc 18 phút điểm của một phần tửdao động trong vùng giao thoa sóng của 2 nguồn cùng pha, cùng tần số, cùng biên độ. Hoạt động 4 - Hoạt động nhóm ở nhà xác định vịtrí các điểm cực đại giao thoa, cực tiểu giao thoa của 2 nguồn cùng pha, cùng tần số, cùng biên độ. - Điều kiện để xảy ra hiện tƣợng giao thoa. 22 https://giaoanthpt.com/

29. Luyện tập Hoạt động 5 Hoạt động nhóm: Xây dựng các 20 dạng bài tập cơ bản và hƣớng giải quyết Vận dụng Hoạt động 6 Làm bài kiểm tra đánh giá 20 Tìm tòi mở Hoạt động 7 Giao thoa xảy ra trên sợ dây, trên 5 phút rộng lò xo, sóng âm, sóng ánh sáng. Xét trƣờng hợp hai nguồn sóng ngƣợc pha. 2. Tổ chức hoạt động Hoạt động 1: (khởi động): Tạo tình huống xuất phát a) Mục tiêu: - Tạo tình huống có vấn đề khi quan sát hình ảnh giao thoa bằng thí nghiệm thực tế. - HS nhận biết đƣợc các vân cực đại, cực tiểu. Từđó nhận ra thế nào là hiện tƣợng giao thoa sóng ? b) Nội dung: - Giáo viên tổ chức cho các nhóm làm thí nghiệm trên mặt nƣớc để xuất hiện các vân cực đại giao thoa, các vân cực tiểu giao thoa. - Gợi ý để HS tự trả lời đƣợc thế nào là giao thoa sóng. c) Tổ chức hoạt động: - Câu lệnh: Xem lại video và phần tìm hiểu bài qua phiếu học tập ở nhà để tìm hiểu thế nào là giao thoa sóng? 23 https://giaoanthpt.com/

30. GV GIAO VIỆC CHO CÁC NHÓM CHUẨN BỊTRƢỚC TIẾT HỌC CHỦĐỀ: GIAO THOA SÓNG Các nhóm nghiên cứu bài học trước ở nhà, tìm hiểu các nội dung sau 1, Làm thí nghiệm thực tế theo nhóm: sóng trên mặt nước (hình ảnh + clip). Vẽ các đường gợn sóng quan sát được trong các trường hợp a. Một tay cầm một vật tạo nguồn sóng trên mặt nước. b. Hai tay cầm hai vật tạo nguồn sóng, đưa lên xuống đều nhau khi chạm mặt nước. . 2, Làm thí nghiệm thực tế theo nhóm: sóng trên mặt nước (hình ảnh + clip), khi hai bạn cầm hai vật tạo thành nguồn tạo sóng đưa lên xuống không nhịp nhàng (một bên nhanh, một bên chậm). Còn quan sát hình ảnh sóng như trường hợp 1b hay không ? Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh kĩ năng, năng lực Thời gian đạt đƣợc - Cho HS xem một video - Học sinh quan sát xem - Phát triển kĩ năng quan 9 phút vềgiao thoa sóng nƣớc lại hình vẽđã thực hiện sát, nhận định vấn đề mà các em đã thực hiện nhóm ở nhà - Phát triển năng lực tìm trong buổi đi thực tế. hiểu tự nhiên và xã hội - Phát triển năng lực ngôn ngữ, năng lực tự học. - Phát triển năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo. - Phát triển năng lực giao Trên mặt nƣớc xuất hiện tiếp và hợp tác. Các em quan sát được 24 https://giaoanthpt.com/

31. các gợn sóng và vùng mà - Phát triển kĩ năng ghi hiện tượng đặc biệt gì mặt nƣớc đứng yên. chép. trên mặt nước. Hình ảnh quan sát ở TN1b là hiện tượng giao thoa sóng. Vậy thế nào là giao thoa HS: trả lời sóng ? Giao thoa là hiện tƣợng hai sóng tới gặp nhau làm xuất hiện những đƣờng gợn sóng, xen kẽlà đƣờng mặt nƣớc đứng yên. GV làm rõ cho HS: Dao động với biên độcƣc Những điểm cao nhất đại nằm trên đường gợn sóng dao động với biên độnhư thế nào ? Những điểm nhƣ vậy gọi là điểm cực đại giao thoa. Những điểm nằm trên đường mặt nước đứng Dao động với biên độ yên dao động với biên độ như thế nào ? bằng 0 (biên độ cực tiểu) Những điểm nhƣ vậy gọi là điểm cực tiểu giao thoa. HS trả lời: Vậy theo em, thế nào là Giao thoa là hiện tƣợng hiện tượng giao thoa ? GV: chốt lại khái niệm trên mặt nƣớc xuất hiện hiện tƣợng giao thoa các đƣờng cực đại xen kẽ các đƣờng cực tiểu. 25 https://giaoanthpt.com/

32. d) Sản phẩm mong đợi: - Hiện tƣợng giao thoa là hiện tƣợng hai sóng kết hợp khi gặp nhau thì có những điểm ởđó chung luôn luôn tăng cƣờng lẫn nhau gọi là điểm cực đại giao thoa, và có những điểm chúng luôn triệt tiêu nhau gọi là điểm cực tiểu giao thoa. e) Đánh giá: - Giáo viên đánh giá năng lực đóng góp xây dựng bài của từng HS. Hoạt động 2: (Hình thành kiến thức) a) Mục tiêu: Giải thích đƣợc sự xuất hiện của các đƣờng cực đại giao thoa và các đƣờng cực tiểu giao thoa. b) Nội dung Giáo viên tổ chức cho HS thực hiện chuỗi hoạt động nhóm gồm phỏng vấn cặp và nhóm gia đình để giải thích sự xuất hiện các điểm dao động với biên độ cực đại và các điểm dao động với biên độ cực tiểu. Từđó hiểu đƣợc sựhình thành các đƣờng cực đại giao thoa và cực tiểu giao thoa. c) Tổ chức hoạt động - Câu lệnh: Các em sẽ tham gia hoạt động hợp tác gồm hai giai đoạn là phỏng vấn cặp và nhóm gia đình. Các nhóm hoàn thành PHT1 gải thích đƣợc sự xuất hiện của các điểm dao động với biên độ cực đại và các điểm dao động với biên độ cực tiểu. Hoạt động của kĩ năng, năng lực Thời Hoạt động của giáo viên học sinh đạt đƣợc gian GV phát PHT1 HS lắng nghe hƣớng - kĩ năng lắng nghe, hiểu. Hƣớng dẫn HS làm việc dẫn - Năng lực ngôn ngữ nhóm 26 https://giaoanthpt.com/

33. Cho HS phỏng vấn cặp HS trao đổi từng cặp - Kĩ năng lắng nghe, kĩ trong 2 phút phỏng vấn, mỗi cá năng ghi chép, kĩ năng nhân ghi lại nội dung phân tích vấn đề. kiến thức có đƣợc - Năng lực ngôn ngữ - Năng lực tự chủ tự học - Năng lực giao tiếp và hợp tác - Năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội. - Năng lực phân tích, giải quyết và sáng tạo. Cho HS thảo luận trong Nhóm trƣởng ghi nhận nhóm gia đình 3 phút kết quả thảo luận của từng cặp, thống nhất đƣa ra kết quả chung của nhóm. GV gọi một mã số bất kì HS lên báo cáo - Năng lực ngôn ngữ lên báo cáo - Kĩ năng diễn đạt, trình bày. - Năng lực phân tích, giải quyết và sáng tạo. Lớp đặt câu hỏi chất - Năng lực giao tiếp và vấn HS và HS giải đáp hợp tác. - Kĩ năng hình thành và giải quyết mâu thuẫn. - Năng lực tự chủ -tự học - Năng lực tự nhiên và xã hội GV giải đáp những thắc HS lắng nghe, ghi - Kĩ năng lắng nghe mắc mà HS chƣa rõ và nhận vào tập. - Năng lực ngôn ngữ những vấn đề HS báo cáo chƣa làm rõ đƣợc 27 https://giaoanthpt.com/

34. GV cho các nhóm kiểm tra, Các nhóm thực hiện -Năng lực tự nhiên và xã chỉnh sửa chéo các PHT kiểm tra PHT hội - Kĩ năng đánh giá sản phẩm GV chốt lại các vấn đề kiến Các nhóm tựđánh giá - Kĩ năng, tinh thần, thái thức mà nhóm đã mắc phải điểm của mỗi TV, và độ tựđánh giá GV cho các nhóm tựđánh tính điểm TB của - Năng lực giao tiếp và giá điểm TV trong nhóm. nhóm. hợp tác. GV đƣa lại PHT1 cho các Nhóm nhận PHT, - Kĩ năng chi chép, kĩ nhóm và yêu cầu tất cả HS nhóm trƣởng nhắc nhở năng hoàn chỉnh sản đảm bảo ghi chép nội dung các bạn ghi bài vào phẩm. kiến thức (có thể thực hiện ngay sau tiết học nếu - Năng lực ngôn ngữ. sau tiết học) chƣa ghi kịp GV công khai điểm tựđánh HS ghi nhận điểm của - Kĩ năng kiểm tra, so giá của mỗi nhóm cá nhân, điểm của sánh, và nâng cao trách GV nhận xét thái độ, tinh nhóm mình, và các nhiệm thần của các TV. nhóm khác. d) Sản phẩm mong đợi: Có hai dao động đƣợc truyền đến M Nếu hai dao động đó cùng phathì chúng tăng cƣờng nhau làm biên độ dao động tổng hợp đạt giá trị lớn nhất gọi là cực đại giao thoa. Nếu hai dao động ngƣợc pha thì chúng triệt tiêu nhau làm biên độdao động tổng hợp đạt giá trị nhỏ nhất gọi là cực tiểu giao thoa. e) Đánh giá: Nhóm tựđánh giá TV nhóm (tại lớp). Hoạt động 3:(Hình thành kiến thức) Xác định đặc điểm của một phần tửdao động trong vùng giao thoa sóng. a) Mục tiêu: 28 https://giaoanthpt.com/

35. Xác định đƣợc tần sốdao động, biên độdao động, pha ban đầu của dao động tại một điểm trong vùng giao thoa. b) Nội dung: - Giáo viên tổ chức cho HS hoạt động nhóm thiết lập các phƣơng trình , biểu thức theo hệ thống câu hỏi trong phiếu học tập số 2 (PHT2) c) Tổ chức hoạt động: - Câu lệnh: Các em sẽ tham gia hoạt động hợp tác: Xác định tần số dao động, biên độdao động, pha ban đầu của dao động tại một điểm trong vùng giao thoa. Hoạt động của kĩ năng, năng lực Thời Hoạt động của giáo viên học sinh đạt đƣợc gian - Phát triển kĩ năng phán đoán , phân tích. 1 phút - Phát triển kĩ năng sử dụng các phƣơng trình toán lí. - Phát triển năng lực ngôn ngữ - Phát triển năng lực tự học 2 phút S2 S1 - Phát triển năng lực tìm x1 x2 hiểu tự nhiên và xã hội. M - Phát triển năng lực tính toán - Xét 2 nguồn dao động - Phát triển năng lực phân cùng pha, cùng biên độ tích, giải quyết vấn đề và 3 phút u cos( ) su A t    sáng tạo. s 1 2 HS: Bằng tần số của - Phát triển năng lực làm 29 https://giaoanthpt.com/

36. Tần sốdao động của phần hai nguồn việc giao tiếp và hợp tác. tử tại M bằng bao nhiêu ? GV phát Phiếu học tập số 2 HS thảo luận theo Hƣớng dẫn HS thực hiện nhóm chuyên gia trong hoạt động hợp tác gồm 2 3 phút giai đoạn: nhóm chuyên gia và nhóm gia đình. - Học sinh thảo luận nhóm gia đình trong 3 phút - GV yêu cầu một mã số lên - Các nhóm lắng nghe - Phát triển kĩ năng nghe 5 phút trình bày nội dung phiếu và đặt câu hỏi chất vấn ghi chép, so sánh, đánh học tập HS báo cáo trả lời giá vấn đề, phản hồi lại từ kiến thức của mình đã thu thập. Giáo viên chốt lại kiến thức - Thƣ kí ghi nhận trong - Phát triển kĩ năng lắng 2 phút trong PHT2 và giải đáp các phiếu học tập số 2 nghe, hiểu nhanh vấn đề, câu hỏi các em chƣa trả lời ghi chép . Giáo viên cho các nhóm Các nhóm kiểm tra - Phát triển ý thức hoạt 5 phút kiểm tra chéo PHT PHT của nhóm khác, động nhóm chỉnh sửa những lỗi sai. GV cho các nhóm tụđánh Các nhóm tụ chấm giá , chấm điểm theo các điểm, nộp lại cho GV. tiêu chí của GV. GV nhận bảng chấm điểm hoạt động nhóm, đánh giá thái độ, tinh thần làm việc của các em. 30 https://giaoanthpt.com/

37. d) Sản phẩm mong đợi: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm - Pha ban đầu của phần tử vật chất tại M trong vùng giao thoa. x x      1 2 M - Biên độdao động tại M trong vùng giao thoa sóng  2 cos A A  M 2 x x   = 2A os( ) c  2 1 e) Đánh giá: Nhóm tựđánh giá TV nhóm (tại lớp). Hoạt động 4: a) Mục tiêu: - Lập đƣợc công thức xác định vị trí cực đại giao thoa. Biện luận theo k các vị trí cực đại giao thoa. - Lập đƣợc công thức xác định vị trí cực tiểu giao thoa. Biện luận theo k các vị trí cực tiểu giao thoa. b) Nội dung: - Giáo viên tổ chức cho HS hoạt động hợp tác ở nhàđể các nhóm tự thiết lập các phƣơng trình, biểu thức theo hệ thống câu hỏi trong phiếu học tập số 3 c) Tổ chức hoạt động: kĩ năng, năng lực đạt Thời Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh đƣợc gian GV gợi ý: biên độ phụ HS trả lời: theo x2- x1 - Phát triển kĩ năng phân 3 phút và  thuộc đại lƣợng nào tích, kĩ năng toán lí. Vậy các em tìm mối liên - Phát triển năng lực hoạt 31 https://giaoanthpt.com/

38. động nhóm. hệ giữa x2–x1 và  chính - Phát triển năng lực dự là điều kiện để một điểm đoán. có cực đại giao thoa hay cực tiểu giao thoa. GV nắm đƣợc thời gian, - Các nhóm phân công địa điểm hoạt động hợp công việc cho từng TV tác của các nhóm. - Xác định thời gian, địa điểm làm việc. GV lấy tiết tự chọn cho HS lên báo cáo sản một mã số lên báo cáo phẩm Cả lớp đặt câu hỏi chất vấn và HS trả lời GV chốt lại kiến thức và HS đánh giá chéo sản phẩm cho các nhóm đánh giá chéo sản phẩm GV cho HS tựđánh giá HS tựđánh giá điểm TV điểm cảu TV nhóm nhóm. d) Sản phẩm mong đợi: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm - Hai dao động tại M cùng pha, hai sóng tăng cƣờng cho nhau, biên độ dao động cực đại ( bằng hai lần biên độ nguồn). x x   k  2 1 (1,2,3,4,...) - Hai dao động tại M ngƣợc pha , hai sóng triệt tiêu nhau, biên độ dao động cực tiểu, bằng không x x   k + 0,5  2 1 (0,5; 1,5; 2,5; 3,5; ...) 32 https://giaoanthpt.com/

39. e) Đánh giá: Nhóm tựđánh giá hoạt động của từng TV Hoạt động 5: (Hình thành phƣơng pháp giải bài tập) a) Mục tiêu: - Hệ thống hóa kiến thức, vận dụng giải bài tập cơ bản về giao thoa sóng. b) Nội dung: - Giáo viên đƣa một số dạng bài tập và yêu cầu các nhóm gia đình làm việc tạo ra phƣơng pháp giải. - Sau khi làm việc trong nhóm chuyên gia, học sinh thảo luận theo nhóm gia đìnhban đầu đƣa ra phƣơng pháp giải các dạng bài tập cơ bản. c) Tổ chức hoạt động: Câu lệnh: Giải quyết PHT4 theo trình tự hoạt động nhóm. Hoạt động của học Kĩ năng, năng lực đạt Thời Hoạt động của giáo viên sinh đƣợc gian GV các đặc điểm của phần HS trả lời 2 phút tử vật chất trong giao thoa - Phát triển năng lực tự GV đặt vấn đề cho PHT4, chủ, tự học, năng lực làm hƣớng dẫn HS thực hiện - Học sinh ngồi theo việc giao tiếp và hợp tác , hoạt động nhóm MS đã có sẵn để năng lực ngôn ngữ, năng - Giáo viên phát PHT4 làm việc theo nhóm lực giải quyết vấn đề và chuyên gia sáng tạo Tổ chức hoạt động nhóm - Thảo luận tìm các - Phát triển các kĩ năng phƣơng án có thể giải nghe, nói, viết, báo cáo. quyết vấn đềđặt ra. - HS tự ghi kiến thức có đƣợc vào tập. - Phát triển kĩ năng tính toán, phân tích, giải quyết vấn đề. Cho các TV trở về nhóm Thảo luận nhóm gia 3 phút - Phát triển kĩ năng tính học tập của mình đình, các TV đã tham 33 https://giaoanthpt.com/

40. gia nhóm chuyên gia toán. hƣớng dẫn các TV - Rèn luyện ý thức đạo khác phần kiến thức đã đức: tính trung thực nghiên cứu đƣợc. - Thƣ kí tổng hợp phƣơng pháp giải của từng dạng bài vào PHT4 2 phút Yêu cầu một mã số bất kì - HS lên báo cáo 4 phút lên báo cáo - Nhóm giải đáp các thắc mắc của cả lớp GV phát phiếu chấm điểm HS chấm điểm của TV hoạt động nhóm nhóm khác. 4 phút d) Sản phẩm mong đợi: x x   a  2 1 - Tính tỉ số a 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 Vị trí M CĐ CT CĐ CT CĐ CT CĐ CT CĐ Thứ tự chính giữa thứ 1 thứ 1 thứ 2 thứ 2 thứ 3 thứ 3 thứ 4 thứ 4 - Biên độdao động của phần tử vật chất tại M x x   A = 2A.cos( )  2 1 M e) Đánh giá: - Các nhóm tự chấm điểm TV nhóm trong hoạt động. 34 https://giaoanthpt.com/

41. Hoạt động 6: Kiểm tra đánh giá a) Mục tiêu: - Kiểm tra khảnăng tiếp thu kiến thức của HS. - Củng cố lại cho một sốHS chƣa nắm chắc kiến thức. b) Nội dung: - Học sinh làm bài kiểm tra đánh giá 2 lần. - Chấm điểm từng TV nhóm (chấm chéo) - Thảo luận nhóm hợp tác để củng cố kiến thức. c) Tổ chức hoạt động: Câu lệnh: HS làm bài trắc nghiệm Hoạt động của học Kĩ năng, năng lực đạt Thời Hoạt động của giáo viên sinh đƣợc gian Tổ chức kiểm tra đánh giá HS sẽ trả lời 5 câu trắc - Phát triển năng lực tự 8 phút lần 1 nghiệm chủ, tự học. - Phát triển năng lực làm Sửa bài HS nghe hƣớng dẫn 5 phút việc giao tiếp và hợp tác giải các bài tập - Phát triển năng lực ngôn ngữ, năng lực giải quyết Cho các nhóm chấm chéo - chấm điểm các bài vấn đề làm. - Phát triển năng lực tính - Ghi kết quả vào toán. phiếu kiểm tra đánh giá. Trả phiếu đánh giá về cho Hoạt động nhóm:củng - Phát triển năng lực làm 2 phút nhóm hợp tác để nhận ra cố kiến thức cho các việc giao tiếp và hợp tác, TV nắm bài chƣa tốt TV chƣa nắm bài tốt. năng lực giải quyết vấn đề 35 https://giaoanthpt.com/

42. Hoạt động của Kĩ năng, năng lực Thời Hoạt động của giáo viên học sinh đạt đƣợc gian Tổ chức kiểm tra đánh giá HS sẽ trả lời 5 câu trắc - Phát triển năng lực tự 8 phút lần 2 nghiệm chủ, tự học. - Phát triển năng lực làm Sửa bài HS nghe hƣớng dẫn 5 phút việc giao tiếp và hợp tác giải các bài tập - Phát triển năng lực ngôn ngữ, năng lực giải quyết Cho các nhóm chấm chéo - chấm điểm các bài vấn đề làm. - Phát triển năng lực tính - Ghi kết quả vào toán. phiếu kiểm tra đánh giá. Báo kết quả nỗ lực của 2 phút nhóm hợp tác thông qua điểm 2 bài kiểm tra d) Sản phẩm mong đợi: - HS giải quyết đƣợc các bài tập cơ bản e) Đánh giá: - Tính điểm trung bình kiểm tra 2 lần của từng TV (a). - Tình điểm trung bình sự nỗ lực của nhóm (b). - Điểm kiểm tra hệ số 1 của HS = (a) + (b) - Điểm bài báo cáo là điểm miệng của cá nhân, nhƣng sẽtính vào điểm đánh giá hoạt động nhóm. Hoạt động 7:( Tìm tòi mở rộng) Biết về hiện tƣợng giao thoa sóng trên sợi dây, sóng âm, sóng ánh sáng… Khảo sát biên độdao động của phần tử vật chất tại điểm M khi hai nguồn sóng ban đầu ngƣợc pha 36 https://giaoanthpt.com/

43. a) Mục tiêu: - Qua tài liệu SGK, internet để biết về hiện tƣợng giao thoa sóng trên sợi dây, giao thoa sóng âm, giao thoa sóng ánh sáng. - Nêu đƣợc phƣơng pháp xác định biên độdao động của phần tử vật chất tại điểm M khi hai nguồn sóng ban đầu ngƣợc pha. - Nêu đƣợc phƣơng pháp xác định vị trí cực đại giao thoa, cực tiểu giao thoa của phần tử vật chất tại điểm M khi hai nguồn sóng ban đầu ngƣợc pha. - Vận dụng giao thoa giải quyết một số hiện tƣợng trong thực tiễn ( giao thoa sóng trên một sợi dây dao động) b) Nội dung: - GV hƣớng dẫn. Học sinh về nhà làm việc nhóm tìm hiểu + Khi 2 nguồn ngƣợc pha thì độ lệch pha hai dao động truyền đến M có biểu thức nhƣ thế nào ? + Lập biểu thức biên độdao động Adđ phụ thuộc vào độ lệch pha + Xác định vị trí cực đại giao thoa. + Xác định vị trí cực tiểu giao thoa. - Nghiên cứu các tài liệu, internet, SGK tìm hiểu giao thoa sóng trên sợi dây. c) Tổ chức hoạt động: - Câu lệnh: + Các em về nhà làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, đảm bảo tất cả thành viên nắm đƣợc kiến thức trong PHT3. + Nộp bài sau 1 tuần. GV: Phát nội dung kiến thức yêu cầu nghiên cứu cho từng nhóm. 37 https://giaoanthpt.com/

44. HS: nhận nhiệm vụ chuyển giao, nhóm trƣởng sắp xếp lịch làm việc, và phân công nhiệm vụ cho từng thành viên. d) Sản phẩm mong đợi: Bài báo cáo của từng HS. e) Đánh giá:Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá đƣợc khảnăng vận dụng giải quyết vấn đề của từng HS. 38 https://giaoanthpt.com/

45. CHỦĐỀ : SÓNG DỪNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ a) Về kiến thức: - Mô tảđƣợc hiện tƣợng về phản xạ sóng và hiện tƣợng sóng dừng trên dây. - Phân biệt đƣợc những điểm nút và những điểm bụng. - Rút ra đƣợc điều kiện có sóng dừng trên dây. - Vận dụng để giải bài toán cơ bản vềbƣớc sóng, tốc độ truyền sóng trên dây. - Tìm số bụng, số nút xuất hiện trên dây. b) Vềkĩ năng: - Kĩ năng tính toán các bài toán vềxác định bƣớc sóng, tần số, tốc độ sóng. - Kĩ năng phát hiện vấn đề, giải quyết vấn đề, giải thích hiện tƣợng vật lí. - Kĩ năng làm việc nhóm. - Kĩ năng làm thực hành thí nghiệm. c) Về thái độ - Có thái độ tích cực, chủđộng, hăng hái trong học tập. - Có thái độ hợp tác với các thành viên trong nhóm để hoàn thành nhiệm vụ. - Biết lắng nghe và đóng góp ý kiến. 2.Năng lực định hƣớng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo - Năng lực sử dụng ngôn ngữ. - Năng lực sử dụng kiến thức vật lý. - Năng lực về thu thập và xử lí thông tin. 39 https://giaoanthpt.com/

46. - Năng lực làm việc giao tiếp và hợp tác - Năng lực tự chủ và tự học. - Năng lực công nghệ 3.Các phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học - Phƣơng pháp thuyết trình - Phƣơng pháp hợp tác nhóm - Phƣơng pháp thực hành thí nghiệm II. CHUẨN BỊ 1, Giáo viên: - Chia nhóm và gắn định số cho mỗi thành viên nhóm. - Phiếu chấm điểm kiểm tra đánh giá - Dụng cụ thí nghiệm: Thí nghiệm 1: sợi dây đàn hồi, một lò xo. Thí nghiệm 2: bộ dụng cụ thí nghiệm tạo ra sóng dừng . Hƣớng dẫn lắp ráp và sử dụng bộ thí nghiệm. - Phiếu chấm điểm từng hoạt động nhóm. PHIẾU HỌC TẬP SỐ: 01 NHÓM:…… CÂU HỎI CỦA Nội dung 1 PHẦN TRẢ LỜI NHÓM 1, Xây dựng điều kiện tạo ra sóng dừng trên dây khi a, Hai đầu dây cốđịnh. b, Một đầu cốđịnh, một đầu tự do. 2, Xác định số bụng, số nút trong 2 trƣờng hợp trên. 40 https://giaoanthpt.com/

47. PHIẾU CHẤM ĐIỂM HOẠT ĐỘNG NHÓM CHO PHIẾU HỌC TẬP SỐ……… NHÓM:…….. ĐIỂM CỦA TỪNG THÀNH VIÊN STT TIÊU CHÍ ĐIỂM TỐI ĐA TV1 TV2 TV3 TV4 TV5 TV6 1 Sự chuẩn bịở nhà 2 2 Đóng góp ý kiến thảo luận 3 3 Khảnăng diễn đạt 1 4 Thái độ hợp tác 3 5 Biết lắng nghe 1 Tổng 10 Tổng điểm 6 TV chia 6 = …………….. TB Nhóm PHIẾU TRẮC NGHIỆM KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ LẦN 1 CHỦĐỀ SÓNG DỪNG Câu 1. Một dây dàn dài 60cm phát ra âm có tần số100Hz. Quan sát trên dây đàn ta thấy có 3 bụng sóng. Vận tốc truyền sóng trên dây là A. 4000cm/s. B. 4m/s. C. 4cm/s. D. 40cm/s. Câu 2. Một sợi dây đàn hồi dài 0,7m có một đầu tựdo , đầu kia nối với một nhánh âm thoa rung với tần số 80Hz. Vận tốc truyền sóng trên dây là 32m/s. trên dây có sóng dừng. Số bó sóng nguyên hình thành là A. 6. B. 3. C. 5. D. 4. Câu 3. Một sợi dây dài  , trên dây có sóng dừng. Biết khoảng cách giữa 3 bụng sóng 68 l cm liên tiếp là 16cm, một đầu dây cốđịnh, đầu còn lại đƣợc tự do. Số bụng sóng và nút sóng có trên dây lần lƣợt là A. 9 và 9. B. 9 và 8. C. 8 và 9. D. 9 và 10. Câu 4. Một dây đàn hồi AB dài 60 cm có đầu B cốđịnh , đầu A mắc vào một nhánh âm thoa đang dao động với tần số f = 50 Hz. Khi âm thoa rung, trên dây có sóng dừng với 3 bụng sóng. Vận tốc truyền sóng trên dây là A. v = 15 m/s. B. v = 28 m/s. C. v = 25 m/s. D. v = 20 m/s. Câu 5. Một sợi dây có một đầu bị kẹp chặt, đầu kia buộc vào một nhánh của âm thoa có tần số 600Hz. Âm thoa dao động tạo ra một sóng có 4 bụng. Có tốc độ sóng trên dây là 400 m/s. Chiều dài của dây là 41 https://giaoanthpt.com/

48. A. 4/3 m . B. 2 m. C. 1,5 m. D. 2,5 m. Câu 6. Một dây AB dài 20cm, Điểm B cốđịnh. Đầu A gắn vào một âm thoa rung với tần số f = 20Hz. Vận tốc truyền sóng là 1m/s. Số bụng và sốnút quan sát đƣợc khi có hiện tƣợng sóng dừng là A. 7 bụng, 8 nút. B. 8 bụng, 8 nút. C. 8 bụng, 9 nút. D. 8 nút, 9 bụng. Câu 7. Sợi dây AB = 21cm với đầu B tự do. Gây ra tại A một dao động ngang có tần số f. Vận tốc truyền sóng là 4m/s, muốn có 8 bụng sóng thì tần sốdao động phải là A. 71,4Hz B. 7,14Hz. C. 714Hz. D. 74,1Hz. Câu 8. Một dây AB dài 100cm có đầu B cốđịnh. Tại đầu A thực hiện một dao động điều hoà có tần số f = 40Hz. Vận tốc truyền sóng trên dây là v = 20m/s. Sốđiểm nút, sốđiểm bụng trên dây là A. 3 nút, 4 bụng. B. 5 nút, 4 bụng. C. 6 nút, 4 bụng. D. 7 nút, 5 bụng. PHIẾU TRẮC NGHIỆM KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ LẦN 2 CHỦĐỀ SÓNG DỪNG Câu 1. Một dây AB dài 80cm có đầu B cốđịnh. Tại đầu A thực hiện một dao động điều hoà có tần số f = 50Hz. Vận tốc truyền sóng trên dây là v = 40m/s. Sóng dừng trên dây có A. 3 nút, 4 bụng. B. 3 nút, 2 bụng. C. 2 nút, 2 bụng. D. 2 nút, 3 bụng. Câu 2. Một sợi dây có một đầu bị kẹp chặt, đầu kia buộc vào một nhánh của âm thoa có tần số 500Hz. Âm thoa dao động tạo ra một sóng có 7 nút. Tốc độ sóng trên dây là 400 m/s. Chiều dài của dây là A. 4,5 m . B. 2,4 m. C. 1,5 m. D. 2,5 m. Câu 3. Một dây AB dài 60cm, Điểm B cốđịnh. Đầu A gắn vào một âm thoa rung với tần số f = 20Hz. Vận tốc truyền sóng là 6m/s. Số bụng và sốnút quan sát đƣợc khi có hiện tƣợng sóng dừng là A. 4 bụng, 5 nút. B. 4 bụng, 4 nút. C. 5 bụng, 5 nút. D. 4 nút, 5 bụng. Câu 4. Một dây đàn hồi AB dài 120 cm có đầu B cốđịnh , đầu A mắc vào một nhánh âm thoa đang dao động với tần số f = 50 Hz. Khi âm thoa rung, trên dây có sóng dừng với 7 nút sóng. Vận tốc truyền sóng trên dây là A. v = 15 m/s. B. v = 28 m/s. C. v = 25 m/s. D. v = 20 m/s. Câu 5. Một sợi dây đàn hồi dài 180 cm có một đầu tự do, đầu kia nối với một nhánh âm thoa rung với tần số 100Hz. Vận tốc truyền sóng trên dây là 48 m/s. trên dây có sóng dừng. Số bó 42 https://giaoanthpt.com/

49. sóng nguyên là A. 6. B. 7. C. 8. D. 9. Câu 6. Một sợi dây dài 80 cm, trên dây có sóng dừng. Biết khoảng cách giữa 3 bụng sóng liên tiếp là 12,8 cm, một đầu dây cốđịnh, đầu còn lại đƣợc tự do. Số bụng sóng và nút sóng có trên dây lần lƣợt là A. 10 và 10. B. 11 và 12. C. 13 và 13. D. 12 và 13. Câu 7. Sợi dây AB = 25cm với đầu B tự do. Gây ra tại A một dao động ngang có tần số f. Vận tốc truyền sóng là 5m/s, muốn có 10 nút sóng thì tần sốdao động phải là A. 85Hz B. 95Hz. C. 65Hz. D. 75Hz. Câu 8. Một dây dàn dài 100 cm phát ra âm có tần số100Hz. Quan sát trên dây đàn ta thấy có 4 bụng sóng. Vận tốc truyền sóng trên dây là A. 4000 cm/s. B. 50 m/s. C. 50 cm/s. D. 40 cm/s. PHIẾU KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NHÓM:……………….. Điểm nỗ Điểm nỗ Kiểm tra Kiểm tra lực trung Học sinh lực của cá lần 1 lần 2 bình của nhân nhóm (b) Học sinh Học sinh TV1 học nhóm học nhóm TV2 lần 1 lần 2 TV3 TV4 TV5 TV6 Điểm mỗi TV = Trung bình cộng hai lần kiểm tra + b 2, Học sinh - Nghiên cứu trƣớc bài học qua các tài liệu, internet. - Nắm kĩ phƣơng thức hoạt động hợp tác và các bƣớc đánh giá kết quả. - Nắm rõ các bộ phận dụng cụ thí nghiệm, biết lắp ráp, biến tiến hành thí nghiệm, biết đo đạc, xử lí số liệu. 43 https://giaoanthpt.com/

50. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC CỦA HỌC SINH 1. Hƣớng dẫn chung HS làm thí nghiệm theo nhóm hợp tác, xác định đặc điểm cùng pha hay ngƣợc pha của sóng tới và sóng phản xạ tại điểm phản xạ. HS thảo luận nhóm rút ra điều kiện để tạo ra sóng dừng. Chuỗi hoạt động học và thời gian đƣợc dự kiến nhƣ sau Các bƣớc Hoạt động Tên hoạt động Thời gian Khởi động Hoạt động 1 Hình thành khái 15 phút niệm sóng dừng Hình thành kiến Hoạt động 2 Điều kiện có sóng 30 phút thức dừng trên sợi dây Luyện tập, vận Hoạt động 3 Tính đƣợc bƣớc 40 dụng sóng, tần số, tốc độ truyền sóng. Tìm số bụng, số nút. Tìm tòi, mở rộng Hoạt động 4 Các hình ảnh sóng 5 dừng quan sát đƣợc trong cuộc sống, trong các thí nghiệm vật lí khác. 2. Tổ chức hoạt động Hoạt động 1 (Khởi động) a) Mục tiêu: - Mô tảđƣợc hiện tƣợng về phản xạ sóng và hiện tƣợng sóng dừng trên dây. 44 https://giaoanthpt.com/