Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Văn bản: Đất nước

1. ĐẤT NƯỚC NGUYỄN KHOA ĐIỀM TIẾT 21,22,23

3. I. Tìm hiểu chung:

4. Tácphẩmchính

5. a. Hoàncảnhsángtác 2. TÁC PHẨM “ ĐẤT NƯỚC” Năm 1971, ở chiến khu Trị - Thiên trong những ngày sục sôi đánh Mĩ, Nguyễn Khoa Điềm viết "Mặt đường khát vọng".

6. b. Nội dung: - Viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị bịtạmchiếmmiền Nam: +Nhận thức rõ bộ mặt xâm lược của đế quốc Mĩ +Ý thức được sứ mệnh của thế hệ mình trong cuộc đấu tranh của toàn dân tộc.

8. *Ý NGHĨA NHAN ĐỀ “ĐấtNước” • viếthoa  nhấnmạnh, gâyấntượng. • Danhtừchungthànhdanhtừriêng:ĐN ViệtNam -> Niềmtựhào, tựtôndântộc.

9. Bốcục, trìnhtựtriểnkhaimạchsuynghĩvàcảmxúccủatácgiảvề ĐN?

10. 1. CảmnhậnvềĐấtNướctrongchiềusâuvănhóa( 9 câuthơđầu) II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN PHẦN 1: CảmnhậnvềĐấtNước

11. “KhitalớnlênĐấtNướcđãcórồi” -Câuđầu: +Đạitừ "Ta": vừalànhânvậttrữtìnhvừalàmỗichúng ta, nhữngngườidânđấtViệt. + “Đất Nước đã có rồi”: ĐấtNướctồn tại như một điều hiển nhiên, có chiều sâu cội nguồn cũng như hình thành và phát triển bao đời naynhờcônglaocủabaothếhệ. ->khẳngđịnhĐất Nước là một giá trị lâu bền, được tạo dựng, bồi đắp vàđược truyền nối từ đời này qua đời khác.

12. “ĐấtNướccótrongnhữngcái "ngàyxửangàyxưa.." mẹthường hay kể -Câuhai: + Cụmtừ“ngày xửa ngày xưa …”: thờigiannghệthuậtcótínhphiếmchỉ, trừutượng:thờigianmangmàusắccổtích, huyềnthoạikhiếnchoĐấtNướctrởnênxaxăm, vừagiảndịvừathiêngliêng, kìdiệu. -> Đất Nướcđãthấm đẫm trong môi trường gia đình, qua thế giới tinh thần mỗingười tồntại.

13. ĐấtNướcbắtđầuvớimiếngtrầubâygiờbàăn • Khởinguồn Đất Nước: • +có trong hình ảnh "miếng trầu bây giờ bà ăn"-> gợi nhớ đến tục ăn trầu và truyện cổ tích "Trầu Cau".“Miếngtrầu”làhiệnthâncủatìnhyêuthương, lòngthủychungcủatâmhồndântộc. + mỗi miếng trầu bà ăn hôm nay đều có bốn ngàn năm tuổi -> Quá khứ luôn có mặt với hiện tại.  ĐấtNướcđướcxâydựngbằngnềnmóngvănhóavữngchãi.

14. “ĐấtNướclớnlênkhidânmìnhbiết trồngtremàđánhgiặc” -QuátrìnhlớnlêncủaĐất Nước: + Cụmtừ “ĐấtNướclớnlên”:sự vươn mình, đánh dấu sức mạnh quật khởi của dân tộc +“Trồngtre…giặc”: Gợinhớ truyền thuyết "Thánh Gióng“->truyềnthốngđấutranhvớigiặcngoạixâmđểbảovệĐấtNước.

15. “TócmẹthìbớisauđầuCha mẹthươngnhaubằnggừng cay muốimặnCáikèo, cáicộtthànhtênHạtgạophảimộtnắnghaisươngxay, giã, giần, sàngĐấtNướccótừngàyđó..” - QuátrìnhtrườngtồncủaĐấtNước: Gắnvớinétđẹpqua thángnăm: +với phong tục tập quán quen thuộc: búitócgợivẻđẹpgiảndị, duyêndángcủangườiphụnữVN +đạo lí tốt đẹp lâu đời của dân tộc:tình nghĩa vợ chồng thủychungdẫucuộcsốngcònnhiềukhókhănvấtvả ( thànhngữgừng cay muốimặn); Quá trình lao động cần cù, lam lũ của con ngườiđểlàmrahạtgạo:(Thànhngữ "mộtnắnghaisương" gợiracuộcsốngvấtvả, vàphẩmchấtchịuthươngchịukhócủangườiViệt; độngtừ"xay, giã, giần, sàng" lànhữngcôngđoạntỉmỉđểmỗingườicóđượcbátcơmđầy, dẻothơm.) + Những vật dụng thân thuộc:"Cái kèo cái cột” có từ khi con người biết "dựng nhà, dựng cửa"tạodựngcuộcsống an cưlạcnghiệp.Nhữngcáikèo, cáicộtvôtri còntrởthànhtêngọichonhữngđứa con.

16. -tác giả dùng một loạt hình ảnh và ngôn từ đậm màu sắc vănhoá, vănhọcdân gian.  Đất Nước được cảm nhận sâusắctừ chiều sâu văn hoá .

17. 2. CảmnhậnvềĐấtNướctrongchiềurộngcủakhônggianđịalí ( 9 câutiếp)

18. *CáchđịnhnghĩaĐấtNước: Tác giả chia tách khái niệm Đất Nước thành hai yếu tố Đất và Nướcrồihợplạiđể cảm nhận vềđất nước một cách sâu sắc: • Khi 2 yếutố ĐẤT vàNướctáchbiệt, ĐN làkhônggiansinhhoạtgầngũi, riêngtưcủamỗingười

19. - Khi2 yếutố ĐẤT và NƯỚC hợplại, ĐN làkhônggianchốnhẹnhò =>Khônggian ĐN: đẹpđẽ, thiêngliêng, dàirộngnhưchốnhẹnhò, nhưnỗinhớtrongtìnhyêu.

20. - Cáchđokhônggianđịalírấtđặcbiệt: + Chiềudài ĐN bằngsảicánhcủachimphượnghoàng + Chiềurộng ĐN bằnghìnhảnhcávẫyvùngtrongbiểnkhơi + Nhữngtừ“chimphượnghoàng, cángưông”, "núibạc", "biểnkhơi"...mangâmhưởngdân ca dângiangợiramộtkhônggianĐấtNước“mênhmông” qua thờigian “đằngđẵng”.

21. ->Đấtnướckhôngchỉđượcđobằngchiềudài, rộngcủalãnhthổmàcònđượcđobằngcảkhúc ca ngọtngào, ngânvang. Vẻđẹpcủanúi non, biểncảthậttrùphú, tươiđẹp, thanhbình. Mượnhìnhthứctròchuyện, tâmtìnhcủađôilứayêunhaugiữa “anh” và “em”, ngôntừgiảndị, đậmchấtdângian, nhàthơđịnhnghĩaĐN theocáchriêngcủamình.

22. LUYỆN TẬP Câu 1: Thông tin nào sau đây về Nguyễn Khoa Điềm chưa chính xác? A. Ông xuất thân trong một gia đình trí thức cách mạng.. B. Sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội, ông trở về miền Nam chiến đấu. C. Ngoài việc thơ ông còn viết văn và soạn nhạc. D. Từng giữ nhiều trọng trách như: Tổng thư ký Hội nhà văn Việt Nam; Bộ trưởng Bộ văn hoá thông tin… Câu 2: Đặc điểm thơ Nguyễn Khoa Điềm là gì? A. Giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, thể hiện tâm tư của người trí thức tham gia vào cuộc chiến đấu của nhân dân. B. Giàu chất trí tuệ, hình ảnh mang tính biểu tượng. C. Giàu chất sử thi, đậm đà màu sắc dân tộc. D. Hoà hợp giữa lãng mạn và hiện thực, mang vẻ đẹp trữ tình vừa hào hoa vừa sâu lắng.

23. Câu 3: Với câu thơ “ Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn ”,Nguyễn Khoa Điềm chủ yếu muốn thể hiện điều gì? A. Ca ngợi những người bà nhân từ mang hồn của dân tộc. B. Thể hiện hình ảnh bà C. Nhắc lại truyện cổ tích trầu cau. D. Gợi ra một phong tục đẹp – một nét văn hóa đẹp của Đất Nước. Câu 4:Câuthơ “ Cha mẹthươngnhaubằnggừng cay muốimặn” thểhiệnđiềugì? ( chọnđápánphùhợpnhất) A.Gợi hình ảnh thân thiết về người cha, người mẹ. B.Ca ngợi tình yêu thủy chung của cha và mẹ. C.Đất nước gắn với đạo lí truyền thống trong đó có tình nghĩa thủy chung đã từng được nói đến trong ca dao xưa và vẫn được duy trì trong đời sống gia đình hiện đại. D.Gợi nhớ những câu ca dao xưa nói về tình yêu thương chung thủy.

24. 3. CảmnhậnvềĐấtNướctrongchiềudàicủathờigianlịchsử ( 11 câutiếp)

26. *Đất Nước gắn liền với huyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ,truyền thuyết các vua Hùng dựng nước

27. + Niềmtựhàovềnòigiống TIÊN – RỒNG. + Dântộc ta đâuđâucũnglàanhemmộtnhà(“đồngbào”) gợitìnhđoànkết, yêuthương, gắnbó, tráchnhiệm.

28. Kếtnốitựnhiên, linhthiênggiữacácthếhệtạonêndòngchảylịchsửxuyênsuốt, bềnvững

29. => Nhắctớihuyền thoại Lạc Long Quân và Âu Cơvàtruyền thuyết các vua Hùng dựng nước, tácgiảbàytỏvàkhơidậyniềmtựhàovềlịchsửvàcộinguồnthiêngliêngcủadântộc. “Hằng năm ăn đâu làm đâu Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ” *Hướngvềnguồncội: +Thái độ: Mỗi người có thể làm ăn, lập nghiệp ở bất cứ nơi đâu. Nhưng trong thẳm sâu tâm hồn mỗi chúng ta đều mang dòng máu Việt. +Hànhđộng "cúiđầu": đongđầythànhkính, thiêngliêng

30. 4. TráchnhiệmcủamỗingườivớiĐấtNước (13 câutiếp) Trong anh và em hôm nay Đều có một phần Đất Nước Khi hai đứa cầm tay Đất nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm Khi chúng ta cầm tay mọi người Đất Nước vẹn tròn, to lớn Mai này con ta lớn lên Con sẽ mang Đất Nước đi xa Đến những tháng ngày mơ mộng Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình Phải biết gắn bó và san sẻ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở Làm nên Đất Nước muôn đời... *****

31. * Đất Nước trong mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng: “Trong anh và em hôm nay,Đều có một phần Đất Nước” - Mỗi ngườichúng ta đềuđãvàđangthừahưởngnhữnggiátrịvậtchất, tinhthầncủađấtnước. Nhữnggiátrịđócótrongmáuthịt, tâmhồn, nếpnghĩvàcáchsốngcủamỗingười

32. “Khi hai đứa cầm tay Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm -Cá nhân với cá nhân:Đất Nướctồntạitrong tình yêu đôi lứa,hạnh phúc gia đình. ->ĐấtNướctrởnên "hàihòanồngthắm“ - bềnchặtvàđầysứcsống Khi chúng ta cầm tay mọi người Đất Nước vẹn tròn to lớn -Cá nhân với cộng đồng cái “tôi” đến cái “chúng ta”: Tình yêu đôi lứa được mở rộng đến tình yêu đồng bào, làm nên sức mạnh đoàn kết dân tộc.

33. Mai này con ta lớnlênCon sẽmangĐấtNướcđixaĐếnnhữngthángngàymơmộng - ĐấtNướclà sự kế tục của các thế hệ nối tiếp nhau:Tácgiảbộclộniềm tin vào thế hệ sau có đủ bản lĩnh và trí tuệ để đưa Đất Nước bay cao và bay xa (“đếnnhữngthángngàymơmộng”).

34. - Lời nhắn nhủ của tác giảvềtráchnhiệm: “EmơiemĐấtNướclàmáuxươngcủamình” + Đất Nước là sựsống, làsinhmệnhcủamỗingười, cũnglàsinhmệnh, là sự hi sinh âm thầm của biết bao thế hệ.

35. “Phảibiếtgắnbóvà san sẻ Phảibiếthóathânchodánghìnhxứsở LàmnênĐấtNướcmuônđời” +Cáchsửdụngcâucầukhiến, điệpngữ “phảibiết” cùngđộngtừ “gắn bó”, “san sẻ”, “hóa thân”thểhiện: @ ĐấtNướclàsựsốngcủamình -> phảibiếtquýtrọng, gắnbó, gìngiữ. @ tựnguyệndânghiếntrọnvẹn, sẵnsàngchiếnđấu, hi sinhđểbấttửhóacùng non sôngđấtnước. =>Mốiquanhệgắnbó, mậtthiết, thiêngliêngcủamỗingườivớiđấtnước

36.  Qua đọanthơ, nhàthơđãgiúpchochúng ta hiểuhơnvềsựgắnbógiữamỗingườivớiđấtnước.Từđó, ý thứchơnvềtráchnhiệmcủamỗingườivớiđấtnướcquêhương Ôi Tổ quốc , ta yêu như máu thịt,Như mẹ cha ta, như vợ như chồngÔi Tổ quốc, nếu cần, ta chếtCho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, con sông... (Chế Lan Viên)

37. 1. Nhândânlàmnênvẻđẹpcủadanh lam thắngcảnh. PHẦN 2: TƯ TƯỞNG “ĐẤT NƯỚC CỦA NHÂN DÂN” Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái Gót ngựa Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm Người học trò nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút,non Nghiên Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm Và ở đâutrênkhắpruộngđồnggòbãi Chẳngmangmộtdánghình, mộtaoước, mộtlốisốngông cha ÔiĐấtNướcsaubốnnghìnnămđiđâu ta cũngthấy Nhữngcuộcđờiđãhóanúisôngta…

38. “NhữngngườivợnhớchồngcòngópchoĐấtNướcnhữngnúiVọngPhuCặpvợchồngyêunhaugópnênhònTrốngMái” • NúiVọngPhu, hònTrốngMái:biểu tượng cho tình yêu đôi lứa thủy chung,gắnbókhăngkhítbên nhau  Hònđávô tri manglinhhồndântộc.

39. GótngựaThánhGióngđi qua còntrămaođầmđểlạiChínmươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương - Những “aođầm” là những di tíchlịchsửvềquátrìnhdựngnướcvàgiữnướchàohùng. - VoichầuđấtTổ: biểutượngchosựgắnbó, đoànkết, đồnglòng; sựlinhthiêng, hùngvĩcủavùngđấtTổ.

40. “Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳmNgười học trò nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút non NghiênCon cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh” - Những con rồnghóathânthànhnhững dòng sông hiền hòa, xanh thẳm, chảy qua các làng mạc, xứ sở như sôngCửu Long . - Núi Bút non Nghiên tượng trưng cho truyền thống hiếu học, vượt khó vươn lên của nhân dân. - Những con vậtgiảndị, thânthuộcnhấttrongđờisốngnhândânnhưcon cóc, con gàcùnggópchoHạ Long trởthànhkìquanTN

41. NÚI BÀ ĐEN Nhữngđịadanh ở phương Nam:sông ông Đốc (Cà Mau), bãicồnÔng Trang (Cà Mau), núiBà Đen (TâyNinh), mườitámthôntrồngtrầuBà Điểm (HócMôn - TP HCM) =>do những con người vô danh, bình dịtrongnhândân làm nên. TrầuBàĐiểm BÀ ĐIỂM – CĂN CỨ CM SÔNG ÔNG ĐỐC CỒN ÔNG TRANG CỒN ÔNG TRANG

42. * kếtluậnkháiquát: “ ÔiĐấtNướcsau…….. hoánúisông ta” + Những tên núi, tên sông, tên làng, tên ruộng đồng, gò bãi… bất cứ đâu trên đất nước đều mang theo "một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha" ->Tất cả đều kết tinh từ công sức và khát vọng của nhân dân - những con người bình thường, vô danhtrongsuốtchiềudàilịchsử

43. *Tómlại: • NhàthơđãliêtkêmộtloạtdanhthắngthiênnhiêntrảidàitrênlãnhthổtừBắcvào Nam nhưmuốnphácthảotấmbảnđồvănhóađấtnước. • - Thiênnhiênđấtnước, qua cáinhìncủaNguyễnKhoaĐiềm, hiệnlênnhưmộtphầntâmhồn, máuthịtcủanhândân. Chínhnhândânđãđặttên, ghidấuvếtcuộcđờimìnhlênmỗingọnnúi, dòngsông, tấcđấtnày.

44. LUYỆN TẬP Câu1:Về phương diện địa lí, Nguyễn Khoa Điềm đã cảm nhận đất nước là khoảng “không gian mênh mông” nhưng vẫn gần gũi, thân thiết và rất đáng tự hào đối với mỗi người, đó là nơi nào sau đây. a.   Nơi gắn với kỉ niệm tuổi thơ. b.   Nơi hò hẹn của tình yêu. c.   Là rừng vàng, biển bạc. d.   Tất cả những nơi trên. e.   Ýa, b.

45. LUYỆN TẬP Câu 2: Khơi dậy hình ảnh một đất nước với chiều dài lịch sử ngàn năm, Nguyễn Khoa Điềm đã nhắc đến:Truyền thuyết Âu Cơ và Lạc Long Quânnhằmthểhiện ý gì? a.   Nói về nguồn gốc con Rồng cháu Tiên của dân tộc. b.   Nhắc nhở tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc c.   Đặt trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt thời Mĩ ngụy, sự gợi nhắc này khơi dậy ý thức đấu tranh thống nhất đất nước. d.   Tất cả các ý trên. Câu3: Nhắctớingày giỗ Tổ Hùng Vương, Nguyễn Khoa Điềm muốnnóiđiềugì? a.   Gợi nhắc lịch sử lâu đời của dân tộc từ thời vua Hùng dựng nước. b.   Nhớ công lao dựng nước của vua Hùng. c.   Đặt trong hoàn cảnh đất nước bị đế quốc Mĩ xâm chiếm,đây là sự gợi nhắc trách nhiệm giữ nước của mỗi người. d.   Tất cả các ý nghĩa trên.

46. Câu 4: Hình ảnh thiên nhiên trong đoạn thơ “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm chủ yếu nhằm mục đích gì? A. Ca ngợi một Đất Nước Việt Nam tươi đẹp. B. Lí giải sự hình thành của những danh lam thắng cảnh. C. Hoàn thiện hình tượng về đất nước Việt Nam. D. Thể hiện lòng biết ơn với nhân dân. Câu 5:Trongđoạnthơmởđầuphần 2 ( “Nhữngngườivợnhớchồng ... Nhữngcuộcđờiđãhoánúisông ta”…), tácgiảđãlậpluậnbằngphươngphápnào? Liệtkê Nhânhoá Quynạp So sánh

47. 2. Nhândânlàmnêntrangsửhàohùngcủadântộc. "Emơiem Hãynhìnrấtxa VàobốnnghìnnămĐấtNước Nămthángnàocũngngườingườilớplớp Con gái, con traibằngtuổichúng ta Cầncùlàmlụng Khicógiặcngười con trairatrận Người con gái ở nhànuôicáicùng con Ngàygiặcđếnnhàthìđànbàcũngđánh Nhiềungườiđãtrởthànhanhhùng Nhiềuanhhùngcảanhvàemđềunhớ Nhưngembiếtkhông Cóbiếtbaongười con gái, con trai Trongbốnnghìnlớpngườigiống ta lứatuổi Họđãsốngvàchết Giảndịvàbìnhtâm Khôngainhớmặtđặttên NhưnghọđãlàmraĐấtNước"

48. EmơiemHãynhìnrấtxaVàobốnnghìnnămĐấtNước * Cáchbàytỏ: Mởđầubằngmộtlờigọi, lờinhắnnhủchânthành, thathiếtmàthấmthíacủachàngtraivớicôgáimìnhyêu:

49. NămthángnàocũngngườingườilớplớpCon gái, con traibằngtuổichúng taCầncùlàmlụngKhicógiặcngười con trairatrậnNgười con gái ở nhànuôicáicùng con + Lịchsửdântộclàsựkếthừacủacácthếhệ, làcôngsứcnhândân. + Khiđấtnướchòabình: Nhândânkiếntạo, dựngxâyquêhươngbằngsựcầncù, nhẫnnại. + Khiđấtnướccóchiếntranhmỗingườiđềucónhiệmvụbảovệgiữgìnđấtnướcbằngmồhôi, xươngmáucủamình. * Cảm nhận Đất Nước bốn ngàn năm lịch sử:

50. “NgàygiặcđếnnhàthìđànbàcũngđánhNhiềungườiđãtrởthànhanhhùngNhiềuanhhùngcảanhvàemđềunhớ”“NgàygiặcđếnnhàthìđànbàcũngđánhNhiềungườiđãtrởthànhanhhùngNhiềuanhhùngcảanhvàemđềunhớ” - Ý thơtrêngợilênniềmtựhàovềchiếncônglừnglẫycủanhữngđộiquântócdài, nhữngngười con gáiViệt Nam… - Khẳngđịnhlịchsửlưudanhtêntuổicủanhữngngườianhhùngđểnhắcnhở con cháuthànhkính, tri ân.