Ưng dụng CNTT nhằm thiết kế các môđun học tập trong Sinh học 10 nâng cao

1. Đề tài: “HƯỚNG DẪN HỌC SINH ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN NHẰM THIẾT KẾ CÁC MÔĐUN HỌC TẬP MỘT SỐ NỘI DUNG TRONG CHƯƠNG TRÌNH SINH HỌC 10 NÂNG CAO” 1 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

2. I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương khuyến khích áp dụng và phát triển các phương pháp, kỹ năng dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động của học sinh. Mục đích của công việc này là nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong việc tự chiếm lĩnh tri thức. Để tạo được sự tích cực trong học tập thìý thức tự học và phương pháp tự học là quan trọng hàng đầu. Việc tạo ra được động lực, ý thức và phương pháptự học là thành công của hoạt động giáo dục. Qua quá trình dạy học môn Sinh học lớp 10 ở trường THPTLê Lợi , tôi nhận thấy một số vấn đề sau: - Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, thì việc khai thác kiến thức từ internet, sách báo đã trở nên dễ dàng và thuận lợi. Đặc biệt, đối với bộ môn Sinh học thì những hình ảnh, đoạn phim (vốn rất phong phú ở internet) sẽ là nguồn cung cấp kiến thức sinh động, rõ ràng cho học sinh.Tuy nhiên, việc học sinh chủ động tìm tòi, nghiên cứu các hình ảnh, đoạn phim về các kiến thức chuyên môn nói chung và kiến thức môn Sinh học nói riêng còn rất hạn chế. Các em chỉ quan sát hình ảnh, đoạn phim về kiến thức chuyên môn do giáo viên đưa ra trong những tiết dạy có ứng dụng công nghệ thông tin(số tiết dạy ứng dụng công nghệ thông tin của mỗi giáo viên không nhiều). - Chương trình Sinh học 10 gồm nhiều kiến thức ở cấp độ tế bào, nên mang tính trừu tượng cao, cần được minh họa bằng hình ảnh hoặc đoạn phim. - Học sinh của trường THPT Lê Lợingoan, hiền, học giỏi nhưng chưa có nhiều kinh nghiệm để tìm kiếm thông tin để tự học. Đa số học sinh cho rằng tự học là tự ngồi vào bàn học bài cũ, làm bài tập do giáo viên đưa ra.Tự học phải được hiểulà người học tự xác định nhu cầu học,tự xây dựngcấu trúc nội dung bài học, tự lậpkế hoạch học tập (học ở đâu, học lúc nào, học với ai…?) và tự đánh giá kết quả học tập. 2 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

3. Bồi dưỡng năng lực tự học là phương cách tốt nhất để tạo ra động lực mạnh mẽ cho quá trình học tập. Một trong những phẩm chất quan trọng của mỗi cá nhân là tính tích cực, sự chủ động sáng tạo trong mọi hoàn cảnh. Tính tích cực được hình thành từ năng lực tự học như một điều kiện, kết quả của sự phát triển nhân cách thế hệ trẻ trong xã hội hiện đại. Ngày nay việc thu thập và xử lý thông tin trên mạng là một kỹ năng cần thiết trong nghiên cứu và học tập cũng như trong lao động nghề nghiệp. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng Internet trong dạy học ngày càng trở nên quan trọng.. Tuy nhiên, việc học sinh truy cập thông tin một cách tự do trên mạng internet trong dạy học có những nhược điểm chủ yếu là: - Việc tìm kiếm thường kéo dài vì lượng thông tin trên mạng lớn. - Dễ bị chệch hướng khỏi bản thân đề tài. - Nhiều tài liệu được tìm ra với nội dung chuyên môn không chính xác, có thể dẫn đến “nhiễu thông tin”. - Chi phí thời gian quá lớn cho việc đánh giá và xử lý các thông tin trong dạy học. - Việc tiếp thu kiến thức qua truy cập thông tin trên mạng có thể chỉ mang tính thụ động mà thiếu sự đánh giá, phê phán của người học. Bên cạnh đó, đa số học sinh còn thiếu tự tin, thiếu kĩ năng trình bày vấn đề trước đám đôngdo các em ít có trải nghiệm trình bày vấn đề trước tập thể. Xuất phát từ những điều kiện thực tế trên, tôi chọn đề tài‘‘Hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệthông tin nhằm thiết kế các môđun học tập một số nội dung trong chương trình Sinh học 10 nâng cao’’. Nghiên cứu được tiến hành trên hai nhóm tương đương nhau về học lực. Đó là các em học sinh lớp 10A4 (gồm 40 em –lớp thực nghiệm); Lớp 10A1 (gồm 40 em - lớp đối chứng). Lớp đối chứng được dạy bình thường trong cùng thời gian và phạm vi trên. 3 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

4. Kết quả cho thấy giải pháp đã có tác động rất tích cực đến kết quả học tập của các em. Điểm số của các em nhóm thực nghiệm cao và đồng đều hơn so với nhóm đối chứng và các em đã yêu thích giờ sinh hơn. Điều đó chứng tỏ rằng “ Hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thiết kế các môđun học tập một số nội dung trong chương trình Sinh học 10 nâng cao’’.đã nâng cao được hiệu quả giờ dạy, học sinh yêu thích, chăm học hơn và kết quả học tập tốt hơn. II. GIỚI THIỆU 1. Hiện trạng Trường THPT Lê Lợinằm ở Trung tâm Thành phố, điều kiện học tập rất thuận lợi, phần lớn các gia đình đủ điều kiện lắp đặt internet cho con cái, học sinh có điện thoại thông minh. Kết quả này tạo ra khả năng khai thác công nghệ thông tin rộng rãi trong học sinh. Tuy nhiên, quan sát của bản thân tôi trong thời gian qua đã thấy rằng, đa số học sinh chưa sử dụng công nghệ thông tin phục vụ cho việc học tập mà chủ yếu sử dụng cho những hoạt động giải trí khác như facebook, nghe nhạc, chơi game… Kết quả khảo sát 80 học sinh lớp 10 năm học 2020 – 2021 của trường THPT Lê Lợi về việc các em thường sử dụng internet vào những mục đích như sau : STT Mục đích Số học sinh Tỉ lệ 1 Vào Facebook 69 94,5% 2 Nghe nhạc, xem phim 73 100% 3 Đọc báo 14 19,2% 4 Tìm kiếm thông tin bài học 5 6,9% Bảng 1: Kết quả khảo sát việc sử dụng internet Kết quả khảo sát cho thấy rất ít học sinh sử dụng công nghệ thông tin phục vụ cho các nội dung học tập. Nguyên nhân cơ bản của thực trạng này là do các em chưa được định hướng về ý thức, phương pháp sử dụng công nghệ thông tin phục vụ việc học tập. Để giải quyết thực trạng này đòi hỏi các giáo viên thông qua bài 4 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

5. dạy mà có sự hướng dẫn phương pháp khai thác công nghệ thông tin; định hướng, rèn luyện thành thói quen sử dụng công nghệ thông tin phục vụ học tập cho học sinh của trường. Sự thay đổi thói quen này không chỉ có ý nghĩa trong việc học tập mà còn có ý nghĩa lớn trong việc giúp học sinh tránh xa các tệ nạn xã hội như nghiện facebook, nghiện game online… Bản thân là một giáo viên bộ môn, tôi nhận thức rằngphải đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học, chú trọng dạy học theo dự án nhằm phát huy vai trò của học sinh trong quá trình dạy học, hướng dẫn học sinh phương pháp tự học, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm về trình bày vấn đề trước đám đông. Xuất phát từ thực trạng đó cùng với dựa trên cơ sở phương pháp dạy học theo dự án, tôi đã hình thành ý tưởng tổ chức cho học sinh sử dụng công nghệ thông tin nhằm xây dựng một số môđun học tập để khắc phục ba vấn đề nêu trên là : + Hướng dẫn học sinh phương pháp và rèn luyện thói quen sử dụng công nghệ thông tin phục vụ việc học tập. + Rèn luyện sự tự tin, kĩ năng năng trình bày trước đám đông. + Xây dựng phương pháp tự học đúng đắn: học sinh tự xác định nhu cầu học tập, tự xác định nội dung, thời gian, địa điểm học tập và tự đánh giá kết quả học tập… Trong điều kiện của trường THPT Lê Lợi, việc thực hiện sáng kiến này có những thuận lợi và khó khăn sau : - Thuận lợi: + Nhiều học sinh được gia đình trang bị máy tính có kết nối internet. Hầu hết học sinh của trường có khả năng sử dụng máy tính và internet tốt, ham tìm tòi. + Bộ môn Sinh học có kiến thức phong phú, đa dạng, sinh động, đã được cụ thể hóa bằng nhiều hình ảnh, sơ đồ, video trên internet. + Nhà trường có trang thiết bị phục vụ giảng dạy ứng dụng công nghệ thông tin: có phòng học có máy tính, màn hình tivi. 5 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

6. - Khó khăn: + Số học sinh trên lớp vẫn còn đông, nên việc theo dõi mức độ tham gia công việc, hiệu quả phương pháp đối với từng học sinh là khó. + Nội dung bài học nhiều, nên cần phải dành nhiều thời gian theo dõi quá trình làm việc của từng nhóm để hướng dẫn kịp thời. Bản thân tôi coi trọng quá trình chiếm lĩnh kiến thức, rèn luyện kĩ năng chủ yếu là ở giai đoạn làm việc theo nhóm ở nhà này. 2. Nguyên nhân Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế nói trên nhưng có thể kể đến một số nguyên nhân chủ yếu như sau: Thứ nhất :Sự hiểu biết của giáo viên về các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực còn hạn chế, chủ yếu mới dừng lại ở mức độ “biết” một cách rời rạc, thiếu tính hệ thống; chưa làm được phương pháp mới nên giáo viên “vất vả” hơn khi sử dụng so với các phương pháp truyền thống, dẫn đến tâm lí ngại sử dụng. Thứ hai :Việc dạy học hiện nay chủ yếu được thực hiện trên lớp theo bài/tiết trong sách giáo khoa. Trong phạm vi 1 tiết học, không đủ thời gian cho đầy đủ các hoạt động học của học sinh theo tiến trình sư phạm của một phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến nếu có sử dụng phương pháp dạy học tích cực đó thì cũng mang tính chất hình thức, đôi khi còn máy móc dẫn đến kém hiệu quả, chưa thực sự phát huy được tính tích cực, tự lực, sáng tạo của học sinh; hiệu quả khai thác sử dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trợ theo phương pháp dạy học tích cực hạn chế; Thứ ba:Các hình thức kiểm tra kết quả học tập của học sinh còn lạc hậu, chủ yếu là đánh giá sự ghi nhớ của học sinh mà chưa đánh giá được khả năng vận dụng sáng tạo, kĩ năng thực hành và năng lực giải quyết vấn đề của học sinh, vì thế chưa tạo được động lực cho đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. 6 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

7. Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, chú trọng kiểm tra đánh giá trong quá trình dạy học để có thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI: “Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, phương pháp thi, kiểm tra theo hướng hiện đại, nâng cao chất lượng toàn diện, đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội”. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Có thể thấy rằng trong giai đoạn hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học là một trong những yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, là sự sống còn của mỗi nhà trường.Quan điểm của 7 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

8. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về thay đổi phương pháp và hình thức dạy học theo hướng “chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” là chủ trương mới mẻ và đang được đông đảo giáo viên quan tâm, ủng hộ. 3. Giải pháp thay thế Hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế các môđun học tập một số nội dung trong chương trình Sinh học 10 nâng cao nhằm giúp HS nâng cao hứng thú và kết quả học tập môn Sinh học 10 3.1. Cơ sở khoa học của giải pháp Việc hướng dẫn HS ứng dụng công nghệ thông giúp cho HS được làm việc nhiều hơn, tích cực chủ động tìm ra kiến thức dưới sự hướng dẫn của GV hơn là thu nhận thông tin từ GV. Trong chiến lược phát triển giáo dục (ban hành kèm theo quyết định 201/2001/ QĐ-TTg ngày 28 tháng 12 năm 2001 của thủ tướng chính phủ) ghi rõ “đổi mới và hiện đại hoá PPGD dục chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động thầy giảng trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức. Dạy cho người học PP tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp phát triển năng lực của mỗi cá nhân, tăng cường tính chủ động tích cực, tự chủ của HS trong quá trình học tập”. Như vậy mục đích của việc đổi mới và hiện đại hoá phương pháp giáo dục là phát huy được vai trò chủ thể, phát huy được tính tích cực chủ động và khả năng tư duy sáng tạo của HS. 3.2. Các yêu cầu khi thực hiện giải pháp Để việc hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệ thông tin thiết kế các môđun học tập một số nội dung trong chương trình Sinh học 10 nâng cao, đòi hỏi giáo viên phải đảm bảo những yêu cầu sau: 8 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

9. Trước hết:Người giáo viên phải có niềm đam mê thực sự với môn học của mình, có kiến thức phong phú, nắm vững nội dung chương trình, vận dụng kiến thức liên môn… để sử dụng phương pháp dạy học phù hợp cho từng bài, từng mục. Thứ hai: Giáo viên phải có kiến thức tin học, sử dụng thành thạo các phần mềm hỗ trợ như phần mềm Powerpoint. 3.3. Quá trình thực hiện giải pháp Cách thức tiến hành: Ngay từ đầu năm học, tôi nêu ra vấn đề học sinh tự thiết kế các môđun có ứng dụng công nghệ thông tin để giải quyết các nội dung của bài học. Qua các bài dạy có ứng dụng công nghệ thông tincủa bản thân, tôihướng dẫn học sinh một số kỹ thuật cơ bản về Power point. Bên cạnh đó, tôiliên hệ với giáo viên bộ môn Tin học để nhờ giúp đỡ học sinh vấn đề này.Tại lớp học, tôi thực hiện các bước sau : * Bước 1: Nêu yêu cầu, hướng dẫn học sinh lập kế hoạch - Tôi lựa chọn các nội dung dễ khai thác, gồm các bài: Tiết Bài Nội dung cần khai thác Tiết 3 Bài 2: Các giới sinh vậtĐặc điểm đặc trưng của mỗi giới sinh vật. Tiết 8,9Bài 8,9,10: Tế bào Đặc điểm cấu tạo và chức năng của các bào nhân thực quan. Tiết 14, Bài 13, 16, 17: Chuyên Năng lượng và các dạng năng lượng tế bào, 15, 16, đề Năng lượng tế bào sự chuyển hóa năng lượng trong tế bào. 17 Chu kì tế bào, nguyên phân, giảm phân. Tiết 22, Bài 18, 19: Chuyên đề: 23 Sinh sản của tế bào Tiết 31, Bài 29, 30, 31: Chuyên Hình thái, cấu tạo và đời sống của virut 9 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

10. 32 đề Virut Bảng 2: Danh sách các bài được áp dụng sáng kiến - Thành lập các nhóm học sinh, phân công nội dung;đưa ra câu hỏi, yêu cầu định hướng; hướng dẫn cách thức tìm kiếm thông tin, biên soạn; hướng dẫn các nhóm xây dựng kế hoạch. Bước này được giáo viên thực hiện vào cuối của tiết học trước tiết cần dạy 2 tuần. Học sinh sẽ thảo luận, xây dựng kế hoạch làm việc ở ngoài giờ lên lớp, sau đó đưa giáo viên xem xét, hướng dẫn điều chỉnh. * Bước 2: Hoàn chỉnh kế hoạch cho mỗi nhóm, theo dõi thực hiện kế hoạch: - Kiểm tra kế hoạch làm việc của mỗi nhóm, góp ý điều chỉnh; theo dõi quá trình thực hiện kế hoạchcủa mỗi nhóm. Giáo viên thực hiện ngoài giờ lên lớp, cách tiết cần dạy ít nhất 1 tuần. * Bước 3: Tổ chức cho học sinh trình bày sản phẩm : - Tổ chức cho học sinh trình bày sản phẩm như một phần trong bài học. - Tổ chức thảo luận,đánh giá, góp ý chỉnh sửa sản phẩm của các nhóm. * Bước 4: Tổ chức cho học sinh nhận xét, đánh giá mức độ hoàn thành công việc - Tổ chức cho các học sinh nhận xét, đánh giá về ý thức, tinh thần làm việc và kết quả của từng nhóm, từng thành viên trong nhóm theo mẫu phiếu đánh giá bên dưới. - Kiểm tra, đánh giá hiệu quả của việc áp dụng phương pháp này. PHIẾU ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM Tên nhóm được đánh giá:............................. Số lượng thành viên:................. Nội dung nhóm trình bày:.................................................................................. Thang điểm: 1 = Kém; 2 = Yếu; 3 = Khá; 4 = Tốt; 5 = Xuất sắc (Khoanh tròn điểm cho từng mục) Tiêu chí Yêu cầu Điểm 10 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

11. 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Tiêu đề rõ ràng, hấp dẫn người xem Cấu trúc mạch lạc, lôgic Nội dung phù hợp với tiêu đề Nội dung chính rõ ràng, khoa học Các ý chính có sự liên kết Có liên hệ với thực tiễn Sử dụng kiến thức của nhiều môn học Giọng nói rõ ràng, khúc triết; âm lượng vừa phải, đủ nghe Tốc độ trình bày vừa phải, hợp lí Ngôn ngữ diễn đạt dễ hiểu, phù hợp lứa tuổi Thể hiện được cảm hứng, sự tự tin, nhiệt tình khi trình bày Có giao tiếp bằng ánh mắt với người tham dự Có tính sáng tạo, Thiết kế sáng tạo, màu sắc hài hòa, thẩm mĩ cao Phông chữ, màu chữ, cỡ chữ hợp lý Hiệu ứng hình ảnh dễ nhìn, dễ đọc Cách dẫn dắt vấn đề thu hút sự chú ý của người dự; không bị lệ thuộc vào phương tiện. Có nhiều học sinh trong nhóm tham gia trình bày Trả lời các câu hỏi thêm từ người dự Phân bố thời gian hợp lí Tổng số mục đạt điểm 1 2 3 4 5 6 7 Bố cục Nội dung 8 1 2 3 4 5 9 10 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Trình bày 11 1 2 3 4 5 12 13 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Sử dụng công nghệ 14 1 2 3 4 5 15 16 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 17 1 2 3 4 5 Tổ chức, tương tác 18 1 2 3 4 5 19 20 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Điểm trung bình ________________ Chữ kí người đánh giá --------------------------------------------------------------------------------------------------- PHIẾU ĐÁNH GIÁ CÁ NHÂN KHI LÀM VIỆC NHÓM Họ và tên HS được đánh giá:................................................... Thuộc nhóm: ................................................... Thang điểm: 1 = Kém; 2 = Yếu; 3 = Khá; 4 = Tốt; 5 = Xuất sắc 11 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

12. (Khoanh tròn điểm cho từng mục) Tiêu chí Yêu cầu Điểm Tuân thủ theo sự điều hành người điều hành Thể hiện sự hứng thú đối với nhiệm vụ được giao Tích cực, tự giác trong học tập Thể hiện sự ham hiểu biết, nếu có câu hỏi với giáo viên phải là câu hỏi liên quan đến nội dung của chủ đề Thể hiện được vai trò của cá nhân trong nhóm Cá nhân có đóng góp ý kiến trong nhóm Có sự sáng tạo trong hoạt động Cá nhân tham gia vào tất cả các giai đoạn làm việc nhóm Sản phẩm có những điểm mới để nhóm khác học tập Sản phẩm đạt yêu cầu, có chất lượng Điểm trung bình (Cộng tổng điểm và chia cho 10)............................................ 1 1 2 3 4 5 2 1 2 3 4 5 Thái độ học tập 3 1 2 3 4 5 4 1 2 3 4 5 5 6 7 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Tổ chức, tương tác 8 1 2 3 4 5 9 1 2 3 4 5 Kết quả 10 1 2 3 4 5 Chữ kí người đánh giá Trong phạm vi sáng kiến kinh nghiệm này tôi xin trình bày một bài học minh họa cho sáng kiến của mình : CHUYÊN ĐỀ: NĂNG LƯỢNG TẾ BÀO * Bước 1: Nêu yêu cầu, hướng dẫn học sinh lập kế hoạch : -Chia lớp thành 4 nhóm, phân công công việc cho từng nhóm : -Ý nghĩahoạt động này: Định hướng mục tiêu cần hướng tới cho học sinh. Nhóm Nội dung nghiên cứu Tài liệu tham khảo Nhóm 1 1. Bài Động năng và Bài Thế năng – 1. Năng lượng là gì? Có (Từ số 1-9 Sách giáo khoa Vật lý 10. những trạng thái năng lượng nào? của danh sách lớp) 2. Phân biệt thế năng và động 2. Bài Khái quát về năng lượng và năng. Lấy ví dụ minh họa. chuyển hóa vật chất – Sách giáo 12 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

13. khoa Sinh học 10. 3. Trong tự nhiên có những dạng năng lượng nào? Dạng 3. Sinh học Campbell nào nên hạn chế sử dụng và dạng nào nên đẩy mạnh 4. Tìm kiếm thông tin trên Intrnet: khai thác? http://sinhhoc247.com/nang-luong- 4. Năng lượng được tích trữ va-vat-chat-trong-te-bao-- trong tế bào dưới dạng nào? a4885.html Năng lượng của tế bào được http://baigiang.violet.vn/ dự trữ trong các hợp chất nào? present/show/entry_id/4212885 https://voer.edu.vn/m/nang- 5. Trong tế bào, phân tử nào luong/cf139a08 được xem như là đồng tiền năng lượng? Vì sao? Vai trò 5. Tìm kiếm thông tin ở nguồn sách thư viện của đồng tiền năng lượng của tế bào? Nhóm 2 1. Bài Phản ứng oxi hóa khử– Sách 1. Thế nào là phản ứng oxi (Từ số 10- hóa khử? giáo khoa Hóa học 10 18 của danh 2. So sánh sự oxi hóa sinh sách lớp) 2. Bài Hô hấp, Quang hợp – Sách học và sự oxi hóa phi sinh học (sự cháy). giáo khoa Sinh học 10 3. Ý nghĩa phản ứng oxi hóa khử trong sinh học. 3. Sinh học Campbell 4. Tìm kiếm thông tin trên Intrnet: http://baigiang.violet.vn/present/sho w/entry_id/349783 13 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

14. https://voer.edu.vn/m/nang- luong/cf139a08 https://websrv1.ctu.edu.vn/coursewa res/khoahoc/hoadc_iii/ch6_1.htm 5. Tìm kiếm thông tin ở nguồn sách thư viện Nhóm 3 1. Bài Hô hấp – Sách giáo khoa Sinh 1. Tại sao chất dinh dưỡng (Từ số 19- học 10 trong thức ăn chuyển hóa thành năng lượng? 28 của danh sách lớp) 2. Sinh học Campbell 2. Bản chất của quá trình giải phóng năng lượng là gì? 3. Tìm kiếm thông tin trên Intrnet 3. Chất dinh dưỡng (glucôzơ, http://www.quangvanhai.net/2015/0 prôtêin, lipit) trong tế bào 1/ho-hap-te-bao.html được biến đổi thành năng http://vietsciences.free.fr/khaocuu/ng lượng ATP qua những giai uyenlandung/chuong17.pdf đoạn nào? (Nguyên liệu, cơ http://vietsciences1.free.fr/vietscienc chế, sản phẩm của mỗi giai đoạn) e/giaokhoa/biology/sinhhocdaicuong /chuong5suhohaptebao.htm 4. Tìm kiếm thông tin ở nguồn sách thư viện Nhóm 4 1. Ở thực vật –sinh vật sản 1. Bài Hóa tự dưỡng và quang tự (Từ số 29- dưỡng –Sách giáo khoa Sinh học 10 xuất của sinh giới thì năng 36 của danh lượng được tích lũy thông qua 14 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

15. sách lớp) quá trình nào? 2. Sinh học Campbell 2. Cơ chế biến đổi năng lượng 3. Tìm kiếm thông tin trên Intrnet ánh sáng mặt trời thành năng https://websrv1.ctu.edu.vn/coursewa lượng hóa học của thức ăn như thế nào? res/supham/sinhlydongvat/chuong5. htm 3. Các tế bào nhân sơ, quá https://voer.edu.vn/m/trao-doi-chat- trình tích lũy năng lượng như thế nào? va-trao-doi-nang-luong-cua-vi-sinh- vat/f3a634e8 www2.hcmuaf.edu.vn/data/pvhien/ Chuong%204%20- %20QUANG%20HOP.pdf 1. 4. Tìm kiếm thông tin ở nguồn sách thư viện * Bước 2 : Hoàn chỉnhkế hoạchcho mỗi nhóm, theodõi thực hiện kế hoạch : Giáo viên tổ chức cho các nhóm học sinh thảo luận và lập kế hoạch thực hiện công việc. Ví dụ về kế hoạch làm việc của nhóm 1: BẢNG KẾ HOẠCH HOẠT ĐỘNG NHÓM 1 1. Thời gian hoàn thành: 1 tuần - Ngày 1, 2: Lên kế hoạch và hoàn thành nhiệm vụ cá nhân theo bảng ở phần 2 - Ngày thứ 3: Họp nhóm lúc 15h00 tại phòng thực hành Sinhvới thời gian họp là 90 phút để tập hợp, thống nhất các nội dung các cá nhân trong tổ phụ trách. - Ngày thứ 4, 5: Nhóm trưởng và Trương Chínhhoàn tất khâu thiết kế bài báo cáo - Ngày thứ 6: Họp nhóm lúc 15h00 tại phòng học thực hành Sinhvới thời gian họp là 90 phút để, bạn Thưbáo cáo, cả nhóm góp ý và hoàn thiện bài báo cáo của nhóm. 15 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

16. - Ngày thứ 7: Bạn Chínhhoàn tất mọi góp ý chỉnh sửa và gửi email cho cô giáo. Đánh giá mức độ tham gia của các thành viên 2. Bảng phân công công việc cá nhân STT Họ và tên Chịu trách nhiệm nội dung 1 Nguyễn Minh Hiếu Năng lượng là gì? Có những trạng thái năng lượng nào? 2 Nguyễn Trịnh Quốc KỳPhân biệt thế năng và động năng. Lấy ví dụ minh họa 3 Lương Phan Thị Thùy Trang Trong tự nhiên có những dạng năng lượng nào? Dạng nào nên hạn chế sử dụng và dạng nào nên đẩy mạnh khai thác? Nhóm trưởng: Lập kế hoạch, 4 Phạm Thị Ánh Ngọc Phân công, biên tập, 5 Hà Thị Ngọc Ánh Năng lượng được tích trữ trong tế bào dưới dạng nào? Năng lượng của tế bào được dự trữ trong các hợp chất nào? 6 Trương Quang Bảo Trong tế bào, phân tử nào được xem như là đồng tiền năng lượng? Vì sao? Vai trò của đồng tiền năng lượng của tế bào? 7 Trần Do Duy 8 Hoàng Thảo Anh Thư Trình bày báo cáo 9 Nguyễn Trương Chính Thiết kế slide -Ý nghĩahoạt động này: + Học sinh biết cách lập kế hoạch học tập hay kế hoạch làm việc cho bản thân hay cho nhóm. + Huy động tất cả học sinh trong lớp cùng tham gia vào quá trình xây dựng sản phẩm.Để có được sản phẩm, mỗi học sinh phải nỗ lực hoàn thành công việc 16 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

17. được giao, từ đây sẽ góp phần hình thành ý thức kỉ luật, ý thức trách nhiệm trong công việc. + Hoạt động này làm cơ sở cho học sinh tự lập kế hoạch học tập các bài học khác. * Bước 3 : Tổ chức cho học sinh trình bày sản phẩm : - Giáo viên tổ chức cho đại diện từng nhóm trình bày về sản phẩm của nhóm, các nhóm khác góp ý, bổ sung. -Ý nghĩahoạt động này: + Rèn luyện kĩ năng trình bày trước đám đông về một vấn đề. + Việctrình bày đượcsản phẩm đảm bảohọc sinh nhớ kiến thức và thông hiểu kiến thức ở mức độ cao làm cơ sở cho việc hình thành các mức độ năng lực cao hơn. * Bước 4: Tổ chức cho học sinh nhận xét, đánh giá mức độ hoàn thành công việc - Cuối tiết học, giáo viên tổ chức cho các học sinhnhận xét, đánh giá về ý thức, tinh thần làm việc và kết quả của từng nhóm. -Các thành viên trong nhóm đánh giá, xếp loại về tinh thần làm việc, đóng góp của từng thành viên, gửi báo cáo đánh giá cho giáo viên. Ví dụ về bảng điểm đánh giá xếp loại chung các nhóm: BẢNG ĐIỂM ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI NHÓM (Theo mẫu phiếu đánh giá Phục lục 2) Điểm GV các nhóm khác đánh giá 5 5 4,25 4 4,5 4,5 4 3,8 Nhóm Xếp loại Điểm trung bình Điểm đánh giá Dự án nhóm 1 2 3 4 5 Xuất sắc Tốt Tốt Khá 4,13 4,5 3,9 Ví dụ về bảng điểm đánh giá xếp loại cá nhân của nhóm 1: 17 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

18. BẢNG ĐIỂM ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CÁ NHÂN NHÓM 1 STT HỌ VÀ TÊN 1 Nguyễn Minh Hiếu 2 Nguyễn Trịnh Quốc Kỳ 3 Lương Phan Thị Thùy Trang 4 Phạm Thị Ánh Ngọc 5 Hà Thị Ngọc Ánh 6 Trương Quang Bảo 7 Trần Do Duy 8 Hoàng Thảo Anh Thư 9 Nguyễn Trương Chính ĐIỂM 4,8 4,8 4,5 XẾP LOẠI Tốt Tốt Tốt 5 Xuất sắc Tốt Tốt Tốt Tốt Tốt 4,3 4,9 4,8 4,5 4,8 -Ý nghĩahoạt động này: + Nhóm này nhận xét về nhóm khác để rút kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau và để tạo động lực cho mỗi nhóm. + Việc các học sinh trong nhóm nhận xét, xếp loại từng thành viên là sự ghi nhận đóng góp của từng thành viên cũng như nhắc nhở những thành viên chưa tích cực phải nỗ lực hơn. Hoạt động này đảm bảo các thành viên đều tham gia vào quá trình học tập. 2.4. Hiệu quả của đề tài: Trong năm học 2020 – 2021, tôi đã thực hiện phương pháp dạy học này ở lớp 10 A4 củatrường THPT Lê Lợivới 8 tiết dạy. Kết quả cho thấy: - Học sinh trong lớp đã quen với việc chọn lọc thông tin ở sách giáo khoa, thông tin ở internet để xây dựng cấu trúc môđun, thành thạo trong việc tìmkiếm và lựa chọn hình ảnh, đoạn phimminh họa cho nội dung bài học. Qua quá trình làm việc, học sinh đã có ý thức chọn lọc kĩ một vài hình ảnh, đoạn phimđể sử dụng nhiều lần, khai thác nhiều nội dung, như vậy nội dung chi tiết của hình ảnh và của đoạn phimsẽ được ghi nhớ nhiều hơn, nghiên cứu ở nhiều khía cạnh hơn. 18 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

19. - Học sinh đã thành thạo trong lập kế hoạch học tập nhóm, có ý thức thực hiện nghiêm túc kế hoạch của nhóm. Mỗi học sinh có thể tự lập kế hoạch học tập cho bản thân. - Nhiều học sinhcó được trải nghiệm cũng như sự hướng dẫn về kĩ năng trình bày vấn đề trước tập thể, nhờ đó nhiều học sinh trong lớp 10 A4 có thể tự tin trình bày nội dung bài học trước cả lớp. Khả năng trình bày tự tin trước đám đông của học sinh lớp 10 A4 được thể hiện trong kết quả các buổi văn nghệ, ngoại khóa của nhà trường. - Nổi bật nhất là kết quả của môn học. Việc áp dụng sáng kiến đã hấp dẫn, lôi cuốn học sinh lớp 10 A4 vào việc học tập môn Sinh học một cách chủ động, tích cực tạo nên những tiết học sinh động, đầy hứng thú. Sau đây là kết quả đánh giá môn Sinh học của lớp 10 A4 ở học kì 1 năm học 2020-2021 như sau: 8 - 10 6.5 - < 8 5 - < 6.5 3.5 - < 5 0 - 3.5 Stt Lớp Sĩ số SL % SL % SL % SL % SL % 10 A4 (áp dụng 1 40 26 65 11 27,5 3 7,5 0 0 0 0 biện pháp) 10 A1 (dạy học 2 40 19 47,5 16 40 5 12,5 0 0 0 0 theo cách cũ) Bảng 3 : Bảng kết quả học tập của học sinh PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận: Qua nghiên cứu đề tài, trong phạm vi của một sáng kiến kinh nghiệm, tôi rút ra một số kết luận sau: - Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tế tại trường THPT Lê Lợi, tôi có sáng kiến ‘‘Hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệ thông tin nhằm thiết kế các 19 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

20. mô đun học tập một số nội dung trong chương trình Sinh học 10 cơ bản’’với 4 bhước cơ bản trong cách tiến hành như sau : + Bước 1: Nêu yêu cầu, hướng dẫn học sinh lập kế hoạch + Bước 2: Hoàn chỉnh kế hoạch cho mỗi nhóm, theo dõi thực hiện kế hoạch. + Bước 3: Tổ chức cho học sinh trình bày sản phẩm. + Bước 4: Tổ chức cho học sinh nhận xét, đánh giá mức độ hoàn thành công việc. - Với phạm vi thời gian và điều kiện dạy học ở trường phổ thông, tôi đã thiết kế được 8 tiết dạy học có áp dụng phương pháp hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệthông tin nhằm thiết kế các môđun học tập ở chương trình Sinh học cơ bản tại lớp 10 A4. Học sinh đã thực hiện tốt việc lập kế hoạch, tìm kiếm, xử lí thông tin, hình ảnh, đoạn phimvà thiết kế thành file power point trình chiếu qua đó tự khám phá kiến thức bài học. - Qua quá trình dạy học, tôi nhận thấy việcáp dụng sáng kiếnmang lại hiệu quả caotrong khám phá kiến thức, phát triển kĩ năng cho học sinh và tạo không khí lớp học sinh động. Biểu hiện cụ thể: + Kết quả học tập bộ môn Sinh học của lớp 10 A4 ở học kì 1 cao hơn các lớp khác. + Học sinh có ý thức hơn, có kĩ năng trong việc ứng dụng công nghệ thông tin để tìm kiếm thông tin, hỗ trợ bài học; nhiều học sinh tự thiết kế được file power point trình chiếu nội dung nào đó. + Học sinh biết cách lập kế hoạch học tập cho bản thân, có nhận thức đúng đắn về tự học. + Nhiều học sinhh lớp 10 A4 có thể tự tin trình bày bài hát hay một vấn đề trước đám đông. - Phương pháp dạy học này đáp ứng được mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và đào tạo, phù hợp với quan điểm củaNghị quyết Hội nghị 20 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

21. Trung ương 8 khóa XI về thay đổi phương pháp và hình thức dạy học theo hướng “chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. - Với sự phát triển và ứng dụng rộng rãi của công nghệ thông tin thì phương pháp dạy học này có khả năng áp dụng mạnh mẽ trong tương lai cùng với nền giáo dục điện tử. Đồng thời, phương pháp này có khả năng áp dụng rộng rãi ở các bộ môn khác nhau. Tuy nhiên, để phương pháp này thực sự thành công, người dạy cần chú ý những điểm sau: - Cần tránh việc học sinh tập trung nhóm nhiều lần dẫn đến mất thời gian. Giải pháp : + Phân chia nhóm hợp lí gồm những học sinh ở gần nhà nhau. + Quản lí kế hoạch chặt chẽ: làm việc theo cả nhóm lúc nào, mục đích gì, hoàn thành kết quả ngày trong buổi làm việc nhóm theo kế hoạch. + Hướng dẫn học sinh tận dụng khoảng thời gian sau tiết học thể dục, sau tiết học chungđể họp nhóm. - Việc biên soạn, trình bày chỉ tập trung vào một học sinh nhất định, không phát huy được khả năng của những học sinh khác. Giải pháp : + Hướng dẫn học sinh phân chia công việc cụ thể, rõ ràng trong kế hoạch làm việc. Đánh giá mức độ tham gia của từng người sau mỗi hoạt động. + Luân phiên trong việc cử người trình bày sản phẩm. 3.2. Đề nghị: Trong điều kiện của trường Trung học phổ thông, để phát triển đề tài này, tôi có đề nghị sau: - Nếu đề tài được lựa chọn để nhân rộng thì nhà trường cần tổ chức thảo luận để hoàn chỉnh phương pháp dạy học này rồi triển khai thực hiện ở các bộ môn khác với cách thức tiến hành thống nhất. 21 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/

22. 22 https://sangkienkinhnghiemlop7.com/