Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD akgul.web.tr/yazilar/ akgul@bilkent.tr

1. İnternet, Bilgi Toplumu: Türkiye ve Dünyadan Görüntüler • Mustafa Akgül • Bilkent Ü./INETD • akgul.web.tr/yazilar/ akgul@bilkent.edu.tr

2. Özet • İnterneti Nasıl Algılamalı ? • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu • İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu • Katılım, Demokrasi ve İnternet • İndeksler ve Türkiye • Kore, Brezilya ve İsveç 15/05/2007 Bursa Uludag Bilişim Toplulugu 2

3. İnternet’in tarihçesi • 1950-1960’larda hayal edildi • 1969-70 lab’te başladı • 1983 saha deneyleri (NSF, Junet, Janet)‏ • 1990’lar wais, Gopher, web • 1993 Mosaic, NCSA • 1995 Java, ticarileşme • 2000 dot.com balonu,... internet2,. web2

4. İnternet Nedir ? • Bilim adamları için başladı • E-kütüphane olarak öne çıktı • Etkileşim, zaman ve mekanın önemi azaldı • Bireysel gelişim olanakları artı • Matbaa, gazete, radyo, tv, eglence • reklam ortamı ticaret ortamı, çalışma ortamı, yaşamın her boyutu • “ambiant sweden”

5. İnterneti Nasıl Algılamalı? • Ağların Ağı: 1.6+ milyar insan, 630 M makina, 225M/70 web, 180M alan adı, 100+M video, 100M blog, 125 milyar sayfa • devrimsel bir gelişme, • bilim teknoji ile sarmal ilişki • örgütsel yapı değişiyor • ağ etkisi, ağ ekonomisi, ağ toplumu • Birey öne çıkıyor: üretici ve tüketici • Rakipler işbirligi yapıyor: rekabirlik 5

6. İnterneti Nasıl Algılamalı-II • Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması • Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması • Katılım, saydamlık ortamı • tüm yaşamı değiştiriyor; süreç • web2: soysal ağlar, sıradan insan söz sahibi • wiki, rss, bloglar, ... • web3: nesnelerin interneti • semantic web! 6

7. Bilgi Ekonomisi ve Toplumu • Information soc., knowledge, knowledge based, knowledge driven, knowledge econ • Bilgi üretim faktörü, zenginlik kaynağı • Bilgi: bilimsel, teknoloji, ar-ge, patent, know how, inovasyon, örtük (tacit), enformasyon • Bilgi işcisi: beyin işcileri, araştırmacı, eğitimli insanlar 7

8. Bilgi Ekonomisi/Toplumu-II • Bilgiye erişebilen, kullanan, işleyen ve Bilgi Üreten! • Emek ve dogal kaynak yoğundan: Bilgi yoğun ekonomi ve topluma .. • Kültür : bağımsız, sorgulayan, yaratıcı, girişimci bireyler • Kurumlar ve Ortam gerekir • Bilgi'nin özel konumu (açlık, DEC!)‏ 8

9. Bilgi Ekonomisi: Tekstil örneği • Pamuk’a gen düzeyinde müdahele • Üretim düzeyi: toprak, sulama • Kumaşa nanoteknoloji ... • Kumaşın tasarımı • Markalaşmak • Moda, tasarım (zara )‏ • Pazarlama, dağıtım, üretim

10. Bilgi Eko./Toplumu İndexleri • Pek çok göstergenin ağırlıklı ortalaması • Ar-ge GDP, ar-ge calışanı, patent, yayın, • Eğitim seviyesi, üniversite, lise bitirme oranı, gazete, kitap sayısı, • Telefon, TV, Radyo, Kablo, fax • Bilgisayar, internet yaygınlık, derinlik • Özgürlükler, örgütlenme; • kurumsal yapı (girişim, buluş, ar-ge, inov.)‏ 10

11. GITR- Bilgi Toplumu Indeksi • 3 kategori, 9 altkategori, 68 temel gösterge • Çevresel(ç), Hazırolma(H), Kullanım(K)‏ • Ç: pazar (14), siyasal/düzen.(9), altayapı(7)‏ • H: birey(9), iş dünyası(10), devlet(4)‏ • K: birey(5), iş dünyası(5), devlet(5)‏ • Türkiye: 61 <--- 55 • Ç: 56; 66, 56, 62 • H: 69; 64, 63, 87 • K: 54; 61, 48, 60 11

12. Bilişim Sektörü için: • Yatay rolü çok önemli; yatay içinde gelişmesi gerek • Tutarlı politikalar gerekli-sistem yaklaşımı • Bilişim-internet olmazsa olmaz koşuldur • Ama, Tek başına yetmez: tutarlı ulusal ... • Kendi özel konumuza uygun politikalar gerekli: açık kaynak gibi • Bilgiye erişim anayasal hak, temel yurttaşlık • Sayısal bölünme; sayısal merdiven! 12

13. Katılım, Demokrasi ve İnternet • Anti-global hareket interneti çok etkin ... • Dağıtık, küçük gruplar haberleşme ... • Bilgilenme, alternatif oluşturma, karar ... • Kitleleri harekete geçirme (ventura, oba..)‏ • Yolsuzlugu önleme, yönetime katılma ... • Strateji oluşturma, yayma ve ikna ... • “Long Tail !” - herkese erişim!! 13

14. E-democracy • Extremedemocracy.com • E-democracy.org • Akgul.bilkent.edu.tr • Berkman center, harvard law school • Oxford Internet Instıtute oii.oxford.ca.uk? • Cambridge, berkeley, harvard berkman İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu 14

15. E-avrupa • Web .eu de çıktı, 94'te hızlı başladılar • !97 girdik dediler, 98'te sayısal uçurum • 99'da e-avrupa “en dinamik ve rekabetçi” • 2002'de biten eylem p, “herkes için bilgi T” • 2001'de, e-avrupa+, e2005 • İ2010: growth and inclusion • ABD, jp ve korenin gerisindeler 15

16. E-türkiye, e-devlet • Ülkenin yeniden yapılanması: e-türkiye • Devletin yeniden yapılanması: e-devlet • E-devlet, e-türkiye için öncü güç • Bilgisayarlaşma, internet olmazsa olmaz! • Ama, felsefe, insan, organizasyon önemlidir • Bu bir süreçtir • Bilgi toplumu bir tercih meselesi değildir! 16

17. Sansür yasası!: donkişot, devekuşu ve harakiri • 8 konu: cocuk, porno,kumar,saglik intihar, ilac, müstehcen, Atatürk + bahis • Erişimi engelleme • Sansür dairesi: 93 • URL filtreleme

18. Ara Özet: • Bilişim ve İnternet tercih meselesi değil • Bilgi Toplumu hedefi doğru hedef • Sistemik ve uyumlu politikalar gerekli • Açık kaynak öncelikli, ama tek değil • Katılımcı, saydam, Demokratik yapılar • Kendi somut planlarımızı biz geliştirmeliyiz • Tek başına bilişim değil, ama bilişim şart 18

19. Türkiye Ne durumda ? • Dünya ortalaması civarında (1/4; 1/3); • AB aday ülkelerin sonunda; OECD son • 40/55, 50/110 • E-devlet hizmet türü/kalitesinde iyi, yaygınlıkta • %33, %24 kadın, %12 kırsal K • 190+790M alan adı, 2,6 M bilgisayar • 9M Blog/web, 26 MSN • Vergide açık ara birinciyiz

20. basin özgür 106 adaletin etkin 82 ict önceligi 101 y.tekno alımı 106 vizyonda ict 85 edevlet haz. 70 dev ict teşvik 96 iş çalışan egit 90 GITR -II • bürokrasi 104 • vergi (k)123, 78 • adalet bagim 64 • egitim sist k 77 • okulda inet 55 • firma arge 73 • e-katilim 70 • egitim harca 90

21. basin özgür 106 adaletin etkin 82 ict önceligi 101 y.tekno alımı 106 vizyonda ict 85 edevlet haz. 70 dev ict teşvik 96 iş çalışan egit 90 GITR -III • bürokrasi 104 • vergi (k)123, 78 • adalet bagim 64 • egitim sist k 77 • okulda inet 55 • firma arge 73 • e-katilim 70 • egitim harca 90

22. İsveç: 2, 2(10,5,2),3(8,2,3), 2(2,1,6)‏ • Kore 11, 17(14,23,13), 7(11,16,4), 10(20,16,4)‏ • Maleyza 28, 26(18,24,48), 19(26,21,12), 30(45,25,20)‏ • Portekiz 30, 30(37,34,30), 32(48,41,13), 28(41,28,18)‏ • Saudi 40, 38(38,42,44), 41(79,28,36), 44(53,39,42)‏ • İtalya 45, 53(75,92,73), 54(57, 38, 83), 37(26,56,38)‏ • Brezilya 60,87(119,82,65), 58(81,37,65), 41(62,32,32)‏ • Türkiye 61, 56(56,66,62), 69(64,63,87), 54(61,48,60)‏ • Mısır 76, 64(60,62,74), 85(97,100,5,1), 72(98,53,53)‏

23. e-öğrenme ... • işin başındayız: ne kadar hazırız? • paradigma değişikliği: aktif öğrenme • zenginleştirici ---> degree program • dinazor, göçmen, native • “mass ...”, lab, öğrenme, katılım • virtual classroom, atutor, moodle • opencourseware, acik-ders malzeme 23

24. Universiteler • internet araçlarını yoğun kullanamlı • wiki, blog, rss, chat, liste, forum • liberal/önder: öğrenci, eleman, özgür • e-öğrenme; deney, destek, karma • Açık erişim, acik ders malzemeleri • Topluma önderlik: stk, ticaret • yaratıcı, girişimci, araştırma , inovasyon kültürü • sanayi işbirliği, toplumun sorun.

25. Universiteler • opencourse consorsium • academicearth.org • best video lectures • acik kaynak yazilimlar: 250K • gnu.org, directoruy.fsf.org • sf.net, freshmeat.net • acik-kaynak.org.tr

26. Alan Adı Kendi Alan adınız olsun Adsoyad.com.tr Com.tr biz.tr info.tr – sirketler için Gen.tr web.tr herkes, org.tr STK Gov.tr bel.tr pol.tr k12.tr Name.tr tel.tr Av.tr dr.tr (not.tr ecz.tr muhasebe.tr)‏ .tv.tr .fm.tr medya.tr 26

27. web önerileri: • Enformasyon/hizmet önemlidir ! • Flash, büyük resim, animasyondan uzak dur • Platform bagımsız! Her tarayıcı, görme özü. • Ana bilgi text, html olmalıdır (pdf, word.)‏ • Navigasyon ... • Kurumsal bütünlük • İletisim bilgileri, stil üzerine okuyun, düşünün 27

28. Tarama motorları • Google, scholar.google, maps.google, print.. • Acik-erisim, creative commons • Meta search , A9, de.li.cious, • Firefox Search tools • Wikipedia, free dictionary, webmaster, yahooligans • Wikipedia, yahooligans, netscout

29. Bazı Web adresleri • Wikipedia, tr.wikipedia.org • Yahooligans – k12 • Netscout • Dizin servisleri: directory.yahoo.com • Directory.google.com, opendirectory • E-posta listeleri • Wiki, blog, rss!

30. Sorular • Teşekkür ederim • akgul.web.tr/yazilar/ • akgul.bilkent.edu.tr • Akgul-duyuru, k12, edu-net • akgul@bilkent.edu.tr 30

31. Bilişim ... • Bilgisayarlar her yerde: gömülü, cep, masa, süper, santral, ... • Üretim aracı • Kişisel/kurumsal verimlilik aracı • Kişisel haberleşme, gelişme, eğlence, kültür aracı • Yeni ilaç, malzeme, oto, uçak, güvenlik, bilim • Elektrik gibi temel • Bilgi sistemi kurmak zordur, ekip işi, insanı ikna • Süreçtir, iş birliği ister

32. Yatay Sektör Olarak Bilişim • İnternet ve Bilgisayar: “Her eve lazım!” • Elektrik ve Telefon gibi! (sorgulamayın!)‏ • Verimlilik aracı: OECD doğruladı (Arrow)‏ • Tarım, KOBI, turizm, için gerekli • Bilişim'in, işletme/iş nosyonları gerekli • Mühendislik, inovasyon, ar-ge, pazarlama • e-ticaret, e-pazaryerleri • Bilgiye erişim yurttaşlık hk. Sayısal böl.

33. Dikey Sektör Olarak Bilişim • Kendi içinde: yazılım, gömülü, Call center • Elektronik, Telekom ile bütün - ICT • Telekom -Media-eğlence – Internet yakın. • Yatırım göreceli düşük: egitim gerek • İhracat: yazılım, hizmet, müteathitlik • İnsan gücü planlaması: meslek (lise, YO, U)‏ • Üniversiteleri yeniden yapılandırmak gerek 33

34. Bilişim, Verimlik, tetikleyicilik • Arrow'un itirazi çözüldü • İ2010: %5 GDP --> 25% büyümeyi tetik. • Verimligin %40'ı sağlıyor, ABD'de %60 • Bilişim ar-ge 1/3 (.us, .jp, .kr), 1/5 .eu • Değişimi yönetmek zor, başarısızlık var • Elektrik motorlarında gecikme İ 34

35. 96-97 50/55 • İnsani gelişme: 82-96 / 196 • Digital opportunity (05): 1 dk, 2, iceland, 3.se, 4 uk, 5 no, 6, nl, 7, ch, 8 fi, 9, lu, 10 de, 11, estonya, 12slovenya, 16 fr, 22 cy, 26 gr, 31 ro, 32 tr 33 ru (Avrupa)‏ • Dünya: 58 tr, 60 rs, 53 ro, 9 nl, 7 us, us 21,3 dk, 2 jp, 1 kr • Economist 07 e-readiness: 1 dj, 2, us-se, 4 hk, 5ch, 6 sgş 7 uk, 8nl,9 australya, 10 fi, 11 au, 12no, 13 ca, 14 nz, 16 kr, 30 sili, 42 tr, 43 br,44 ar, 45 ro, 48 bg • İnnovation: 46 bg, 53 br, 58 tr, 60 urdun, 54 cin, • Broadband indeks. itif.org (07), 1 kr, 2 jp, 3 iceland, 4 fi, 5 nl, 6 se, 7fr, 8dk,9 no, 10 ca, 12 us, 24 pl, 27 gr, 29 mx, 30 tr • Global comptetition index: (07) 59 tr, 1 ch, 2 fi, 3 se, 4 dk, 5 sg, 6 us, 7 jp, 8 de, 9 nl, 1o uk, 12 no, 26 ma, 66 br

36. İndeksler II • UN e-goverment readiness 2008: • 1 se (.9157), 2 dk, 3 no, 4 us, 5, nl, 6 kr(.8317), 7 a, 8 australya, 9 fr, 10 uk (.7703), 11 jp, 12ch, 13 estonya (.7600), 14 lu, 15 fi, 17 il, 19 ir, 20 es (.7228), 35 cr, 44 gr, 45 br (.5679), 50 urdun, 70 saudi (.4935), tr 76 (.4834), 182 chad (