SIVI – ELEKTROLİT VE ASİT-BAZ DENGESİ

1. SIVI – ELEKTROLİT VE ASİT-BAZ DENGESİ 2013 - 2014

2. İnsan vücut ağırlığının %60’ı su Su Dengesi = suyun alımı + atımı arasındaki denge • Sıvı dengesizliği; suyla ilişkili olarak alınan ya da kaybedilen Na miktarına bağlı olarak değerlendirilir

3. Vücut Sıvılarının Dağılımı ve Bileşimi

4. Vücut Sıvıları Hücre İçi Sıvı (İntrasellüler Sıvı) • Vücut hücrelerindeki tüm sıvı • Vücut ağırlığının %42’si • Yetişkinlerde toplam vücut suyunun %70’i • Erkekte »28 L • Kadında »20 L

5. Vücut Sıvıları Hücre Dışı Sıvı (Ekstrasellüler Sıvı) Vücut ağırlığının %17’si Toplam vücut suyunun %30’u İnterstisyel= Hücreler arası sıvı = %15 Hücreler ile kan damarları arasındaki sıvı (lenf sıvısını da içerir)

6. Vücut Sıvıları Katyonu Na Anyonları » Cl, Bikarbonat Hücre Dışı Sıvı (Ekstrasellüler Sıvı) • İntravasküler =Plazma = %5 Damar içinde bulunan kan plazması • Transsellüler = %1 Serebrospinal, plevral, gastrointestinal, intraoküler, peritoneal, sinoviyal sıvı

7. Vücut Sıvıları Elektrolit Su ya da başka bir çözücüde eridiğinde elektrik yüklü iyonlaraayrışarak elektrik akımını ileten element ya da bileşiktir Katyonlar Na+, K +, Ca ++ Anyonlar Cl-, HCO3-, SO4-

8. Vücut Sıvıları İntrasellüler sıvı • Potasyum, fosfat, magnezyum • Sodyum, sülfat, bikarbonat, klorür Ekstrasellüler sıvı • Sodyum, sülfat, bikarbonat • Kalsiyum, potasyum, magnezyum, fosfat, sülfat

9. Elektrolitler Vücut fonksiyonları için yaşamsal önem taşır • Litrede miliekivalan(mEq/L) (1 litre plazmada (solüsyon) erimiş belirli elektrolitlerin gram sayısı) • Kristalloidlerkolayca erimeyen geniş molekül kolloidler ve tuzdan oluşmuş madde Çözücü; maddenin eridiği solüsyon Çözücü vücuttaki su Çözünen elektrolitler, oksijen, karbondioksit, glukoz, protein

10. Mineraller Mineraller; GİS’ten bileşik olarak alınırlar vücut doku ve sıvılarının bileşenleridir Görevleri: • Fizyolojik süreçleri sürdürür • Sinir yanıtı • Kas kontraksiyonu • Besin metabolizmasında katalizör

11. VÜCUT SIVILARININ HAREKETİ HÜCRE İÇİ & HÜCRE DIŞI SIVI BÖLMELERİ ARASINDA SIVI ELEKTROLİT GEÇİŞİ

12. Her sıvı bölümü, bir hücre duvarı ve kapillermembrantarafından ayrılır • Bunlar arasında devamlı sıvı geçişi vardır • Hücre membranınınseçici geçirgen yapısı vardır • suyu kolayca geçer • iyon ve moleküller daha yavaş geçer

13. Hücre içi ile dışı arasındaki sıvı ve elektrolitlerin karşılıklı geçişi; Ozmos Difüzyon Aktif transport

14. Ozmos Su saf bir çözücünün(su) az konsantre alandan (yarı geçirgen bir membran yoluyla) çok konsantre alana hareketi Her iki taraftaki madde konsantrasyonu eşitleninceye kadar devam eder Membran çözücüye geçirgendir, maddeye değil

16. Ozmozun Hızını Etkileyen Faktörler • Solüsyondaki madde konsantrasyonu • Solüsyon sıcaklığı • Maddelerin elektrik yükü • Solüsyonların ortaya koyduğu ozmotik basınçlar arasındaki fark

17. Ozmotik Basınç Suyu çeken kuvvettir Solüsyondaki molekül sayısına bağlıdır Yüksek madde konsantrasyonuna sahip solüsyon, yüksek ozmotik basınca sahiptir, suyu kendine çeker

19. Ozmotik Basınç Bir solüsyonun Ozmotik basıncı = Ozmolarite Normal serum ozmolalitesi= 275-295 mOsm/kg (Ozmolarite = 1 litre solüsyondaki molekül sayısı = mOsm/L)

20. OZMOLARİTE Na düzeyi ozmolaritenin belirlenmesinde önemli Serum Na düzeyi x2=Osmolarite Değeri

21. SOLÜSYONLAR İZOTONİK kan plazması ile aynı ozmolaritede olan solüsyondur, vücudun sıvı volümünü genişletir HİPOTONİK sıvıyı hücrelere taşıyarak genişlemesine neden olur HİPERTONİK hücreden sıvıyı çekerek hücrenin küçülmesine neden olur

22. SOLÜSYONLAR • Tüm bunlar ozmoz yolu ile gerçekleşir • Albümin kanın ozmotik basıncını etkiler

23. Sayfa 881, Tablo 37-1’den sorumlusunuz

24. Difüzyon • Gazya da katı maddelerin yarı geçirgen bir membranyoluyla yüksek konsantrasyon alanından düşük konsantrasyon alanına rastgele hareketidir Difüzyon hızı • Molekül büyüklüğü • Solüsyon yoğunluğu ve sıcaklığından etkilenir

27. Filtrasyon Su ve dağılabilir maddelerin, yüksek basınç alanından düşük basınç alanına hareket ederek sıvı basıncına karşı yanıtta bir membrana karşı beraber hareket ettikleri süreç Kapiller yataklarda aktiftir

28. Filtrasyon Reabsorbsiyon Arteriyel uç Venöz uç

29. Aktif Transport

30. Aktif Transport Maddeleri hücre membranına hareket ettirmek için enerji harcaması ve metabolik aktivite ile gerçekleşir Büyük moleküllerin hücre içine girmesini sağlar Düşük konsantrasyon alanından yüksek konsantrasyon alanına hareketi sağlar Taşıyıcı moleküller vardır Ör: sodyum-potasyum pompası

32. Vücut Sıvılarının Düzenlenmesi Sıvı alımı Hormonal kontroller Sıvı atımı 1100-1400 ml; oral alınan su ve sıvılar 800-1000 ml; katı yiyeceklerle alınan su + 300 ml; metabolik süreçler 2200-2700 ml Günlük sıvı alımı

33. Vücut Sıvılarının Düzenlenmesi 1. Sıvı alımı; uyanık olmayı gerektirir Kimler dehidratasyon riski altındadır? • Bebekler • Nörolojik/psikolojik problemi olan bireyler • Susama mekanizmasına yanıt vermeyen ya da algılayamayan yaşlı yetişkinler

34. 2. Hormonal Düzenleme • ADH • Renin-anjiyotensin-aldosteron mekanizması • Natriüretikpeptid hormonları (kan basıncı, vücut sodyum-sıvı volümü dengesinde rol alır) Kimler risk altındadır? • Bebekler, nörolojik/psikolojik problemi olan bireyler, susama mekanizmasına yanıt vermeyen yada algılayamayan yaşlı yetişkinler dehidratasyon riski altındadır

35. Renin-anjiyotensin-aldosteron mekanizması

36. 3. Sıvı Atımı Böbrekler, cilt, akciğerler, GİS • Böbrekler 1500 ml • Akciğerler500 ml (hissedilmeyen kayıp) • GİS (feçes) 200 ml • Cilt +300 ml 2500 ml atılım

37. Elektrolit Dengesizlikleri

38. YANIK • HASTALIK • TRAVMA • KUSMA • DİYARE • İLAÇLAR • …

39. Hücre Dışı Hücre içi ⎕

40. ⎕ Hücre içi Hücre Dışı

41. HİPONATREMİ HİPERNATREMİ < 135-145 mEq/L Nedenleri: • net Na kaybı • net su fazlalığı > 135-145 mEq/L Nedenleri: • aşırı sıvı kaybı • tam Na fazlalığı Sodyum; Na

42. HİPOKALEMİHİPERKALEMİ < 3.5 mEq/L Kardiyak iletim ve fonksiyonları etkiler En yaygın nedeni: • Kusma ve K kaybına neden olan diüretik kullanımı > 5 mEq/L Kardiyak ileti anomalileri oluşur Asıl neden: • Renal yetmezlik • Renal fonksiyondaki azalma ile K böbreklerden atılamaz ve K miktarı artar Potasyum K

43. HİPOKALSEMİ HİPERKALSEMİ < 4.5 mEq/L; < 8 mg/dl Kardiyak ve nöromüsküler sistem fonksiyonlarında azalma Nedeni: • Tiroid ve paratiroid bezlerini etkileyen hastalıklar • Renal yetmezlik > 6 mEq/L; > 10mg/dl Kardiyak ileti anomalileri oluşur Neden: • Hiperparatiroidi • Neoplazm • Uzun süren hareketsizlik

44. HİPOMAGNEZEMİ HİPERMAGNEZEMİ < 1.5 mEq/L Nöromüsküleruyarılabilirliği etkiler Nedeni: • Malnutrisyon • Malabsorbsiyon > 2.5 mEq/L İskelet kasları ve sinir fonksiyonlarını baskılar Sonuç: • Bradikardi • EKG değişiklikleri • Kardiyak aritmi • Solunum hız ve derinliğinde azalma • Renal yetmezlik

45. Malnutrisyon: Beslenmenin içerik veya miktar açısından yetersiz olması sonucunda, vücudun gereksinimlerine karşın, sağlanan enerji ve besin öğelerinin yetersiz kalmasından kaynaklanan klinik durum Malabsorbsiyon (emilim bozukluğu) : Bir veya birden çok besin maddesinin sindirim ve emiliminin yetersiz gerçekleşmesi durumu

46. HİPOKLOREMİ HİPERKLOREMİ < 95 mEq/L Metabolikalkoloza yol açar Nedeni: • Kusma • NG drenaj • Fistül drenajı (deri yüzeyi ve vücut boşlukları arasında anormal açıklık) • HCl kaybı • Loop-Thiazid grubu diüretik alımı > 105 mEq/L Neden: • Serum bikarbonat değerinde düşme • Na düzeyi yükseldiğinde Klor - Cl

47. ASİT-BAZ DENGESİ

48. Vücutta meydana gelen tüm olaylar pH sınırları içinde gerçekleşir • pHH+ iyonu konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır • Asit-baz dengesi [H+] iyonu ile düzenlenir Düzenlemeyi; • akciğerler • böbrekler • kimyasal tamponlar yapar

49. Asit-baz dengesi = 7.35 - 7.45 (arteryel kan pH) • Asit-baz dengesi ve oksijenlenmeyi değerlendirmede Arteryel kan gazı analizi kullanılır • Arteryel kan gazları ölçümü = pH + PaCO2 + PaO2 + O2 saturasyonu + baz fazlalığı + HCO3-

50. pH • Vücut sıvılarındaki H iyonu konsantrasyonu • H iyonu konsantrasyonu ↑ solüsyon asidik • H iyonu konsantrasyonu ↓ solüsyonu alkali Normal kan gazı pH = 7.35 - 7.45 1 ... Asidik … ← 7.35 ------ 7.45 → … Alkali … 14