HAVACILIK SEKTÖRÜNDE RFID TEKNOLOJİSİ YARDIMIYLA BAKIM YÖNETİMİ

1. HAVACILIK SEKTÖRÜNDE RFID TEKNOLOJİSİ YARDIMIYLA BAKIM YÖNETİMİ Yrd.Doç.Dr. Şule Itır SATOĞLU Yrd.Doç.Dr. Murat BASKAK İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

2. SUNUM PLÂNI • Bakım Yönetimi • Ürün-Yaşam Çevrimi ile Bakım İlişkisi • Sürdürülebilirlik-Bakım İlişkisi (Havacılık Sektörü için) • RFID Teknolojisi • Çalışmanın Amacı • Önerilen Bakım Yönetimi Metodolojisi YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

3. Bakım Yönetimi • Bir ekipmanın belli çalışma koşullarını sürdürebilmesi için uygulanması gereken her türlü faaliyet (Chang et al., 2006). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

4. Ürün-Yaşam Çevrimi Yönetimi (PLM) • Ürünün üretiminden başlayarak kullanılamaz duruma gelinceye kadar, ilgili ham bilgilerin tümünün etkin bir biçimde yönetimi. • Toplanan bilgi, ürünün yaşamı boyunca oluşabilecek mâliyetleri, sorunları belirleme, inceleme ve sorunları çözmeye yönelik karar almada kullanılır. • PLM’ye henüz yeterli ilgi gösterilmiyor (Kiritsis, 2009). • Çünkü yaşam çevrimi bilgisini tüm yaşam boyunca tutan araçlar/teknolojiler -olmasına rağmen- kullanılmıyor (Kiritsis, 2009). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

5. Bakım Ürün-Yaşam Çevrimi • Ürünün yaşamı boyunca, genellikle plânlı veya plânsız (arızî) bakımlar yapılması gerekir. • Bunlar, mâliyete yol açar. • Havacılık sektöründe, operasyonların güvenli biçimde sürdürülebilmesi için bakım konusu yaşamsal derecede önemlidir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

6. Havacılıkta Bakım Üç farklı paydaş vardır: • Uçak veya komponent üreticileri. • Havayolu şirketleri (komponetin veya uçağın sahibi). • Bakım Şirketleri. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

7. Havacılıkta Bakım • Üretici bakım gereksinimlerini ve uygun çalışma koşullarını havayolu şirketine bildirir. • Havayolu şirketi, • verilen yönergeye uygun bakım yaptırmaktanve • uygun koşullarda uçağı çalıştırmaktan sorumludur. • Komponentlerle ilgili bakım bilgilerini tutmakla yükümlüdür. • Bakım şirketi, havayolu şirketi tarafından talep edilen bakım paketini uygular. Beklenmeyen durumları bildirerek bakım/onarım için onay alır. • Uçağın veya komponentin bakım gereksinimlerini izlemez. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

8. Havacılıkta Bakım • Havayolu şirketleri yalnızca üreticinin verdiği spesifikasyonlara , bakım standartlarına uygun hareket etmeye odaklanıyor . • Ürün-yaşam çevriminde oluşan mâliyetler etkin/sistematik biçimde izlenmiyor, yönetilmiyor. • Komponent veya uçak el değiştirebiliyor. • Ancak geçmiş ürün-yaşam bilgileri izlenmiyor. • Çünkü yaşam çevrimi bilgisini, parçanın yaşamı boyunca tutan araçlar/teknolojiler kullanılmıyor (Kiritsis, 2009). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

9. RFID Nedir ? • RFID (Radio Frequency IDentification) bir nesnenin, yerin veya kişinin otomatik olarak belirli bir mesafeden doğrudan görüş gerekmeksizin elektromanyetik dalgalarla tanımlanmasını sağlayan elektronik etiketleme teknolojisidir. • Radyo frekansı yollayan antenler, etikete sinyal yollar ve sinyali etiketin üzerindeki bilgiyle geri alarak bilgisayar programına iletir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

10. RFID’nin Getirdiği Üstünlükler YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

11. Çalışmanın Amacı • Havacılık sektöründe ürün-yaşam çevrimini daha etkin biçimde yönetmek amacıyla RFID teknolojisini de kullanarak bilgisayar destekli bakım yönetimi sistemi geliştirmek. • RFID sâyesinde komponentin tüm bakım-onarım-yenileme verilerinin toplanmasını; güncel, güvenli ve iletilebilir biçimde saklanmasını sağlamak ve bu verilerden yararlanmak. • Her paydaşın görevlerini, faaliyetlerini tanımlamak. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

12. RFID’nin PLM’e Sağladığı Üstünlükler • Komponente takılan etiket sâyesinde, geçmiş arıza/bakım verilerinin komponentle birlikte dolaşımı (Erkayhan, 2006). • Etiketle sensörün bütünleşik kullanımı sâyesinde mâruz kaldıkları çalışma koşulları ile ilgili bilgilerin kaydedilip incelenebilmesi (O’Connor, 2005). • Uzak mesafeden parça bilgisi okuma, izleme (artan görünürlük) (Bagadia, 2006). • Elle veri girişine görece daha kısa işgücü süreleri. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

13. RFID’nin PLM’e Sağladığı Üstünlükler • Toplanan bakım verileri analiz edilip üreticiye geri beslenebilir: Tasarımda iyileştirme (Kiritsis, 2009). • Çalışma koşulu-bakım bilgilerinin analizi: Operasyonel iyileştirme • Ör: iniş takımları • Pasif etiket kullanımı sâyesinde düşük mâliyetler ve çok uzun ömür (Bagadia, 2006). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

14. RFID’nin Eksik ve Sıkıntılı Yanları YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

15. Literatür (Ramudhin et al., 2008): Uçak motoru bakımı yapan işletmede motorun demonte edilmesi sonrasında RFID ile fabrika içinde parçaların izlenmesi amaçlanmış. • Aynı motora ait parçaların belirlenebilmesi. • Fabrika içinde parçaların hangi aşamada olduğunun izlenmesi, konum belirleme, ERP sistemine bilgi aktarımı. • Her parçanın operasyon geçmişinin izlenmesi. • Aynı motorun parçalarının izlenmesi sâyesinde son montaja yakın bir zamanda tüm parçaların hazırlanması. • Müşterilere MRO işlemleri hakkında web’den bilgi verilmesi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

16. Literatür (O’Connor, 2005): 2005 yılında, Boeing’in 787 tipi uçağındaki 2000 parçadan 700’üne RFID etiketleri takılmasına karar verilmiştir. • “Bir uçaktan veri toplamak bir ordu insan gerektiriyor”. Genelde, barkodlu parçalar el tarayıcıları ile okunuyor. • Ulaşılması güç noktalardaki parçaların barkodlarını okumak için ayna kullanılıyor ve gözle okunan barkod no’su elle giriliyor: Elle veri giriş hataları. • Komponentin bakım geçmişine etiket aracılığıyla hemen erişim: Bakım günlüğüne veya parça veritabanına bakmaya gerek yok. • Parça değiş-tokuşunda, bilgiye hemen erişim kolaylığı. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

17. Literatür (Legner ve Thiesse, 2006): • Frankfurt Havalimanı’ndaki yürüyen merdiven, yangın sprinkleri gibi aygıtların bakımında RFID uygulamaları var. • Geçmiş bakım verileri etikette tutuluyor. (Chang ve et al., 2006): • RFID kullanılarak uçak parçalarına ait verileri depolama,veri akışı ile yedek parça stoğu yönetimine yönelik basit bir model kurmuşlar. (Harun et al., 2008): • Uçak parçaları üretiminde parça izlemesi için RFID tabanlı izleme sistemi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

18. Bakım Süreçlerinin Akışı YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

19. Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi Bileşenleri • Yazılımlar ve ilgili arayüzler (sipâriş alma, teklif hazırlama, bakım analizini gerçekleştirme yazılımları, veri aktarımında kullanılan arayüzler vb.) • Uçak/komponent veritabanı. • RFID etiketleri ve okuyucuları. • Havayolu şirket bilgilerinin saklandığı veritabanı. • Komponent üretici şirket bilgilerinin saklandığı veritabanı. • Uçuş bilgileri veritabanı. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

20. Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi • Uçak açısından daha fazla önem taşıyacağı uçak üreticisi kuruluş tarafından saptanan komponentler üretici tarafından etiketlenir ve uçak üzerine montajı gerçekleştirilir. • Üretici, etikete o parçaya özgü (eşsiz) seri no bilgisini yazdırır ve kilitler (Harrison 2006, MIT Auto-ID Lab). • Havayolu şirketi uçak üzerindeki komponentlerdeki etiketlere gerekli verileri (uçuş süresivb.) yazdırır veya çalışma koşulu verilerinin sensör aracılığıyla etikete kaydedilmesini sağlar. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

21. Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi • Periyodik olarak komponentler RFID el-terminalleri (okuyucu) kullanılarak, havayolu şirketince okutulur. • RFID okuyucularından elde edilen veri, arayüzler sayesinde uçak/komponent veritabanına aktarılır. • Veriler, bakım spesifikasyonları ile yazılım ortamında karşılaştırılır. Bakım gereksinimleri belirlenir. • Karar destek sistemlerinden yararlanılarak(sensörlerle toplanan uçak çalışma koşulları verilerinin incelenmesiyle) operasyonel iyileştirme önerileri çıkarılır. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

22. Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi • Havayolu şirketi ile bakım şirketi, bakım paketi üzerinde anlaşır. • Varolan parça üzerinde bakım işlemleri gerçekleştirilir. • Gerekirse yeni komponent ile değiştirilir. • Parça yenileme tarihi ve/veya bakım tarihi, RFID etiketine, bakım şirketi tarafından yazdırılır. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

23. Sonuç • RFID teknolojisini kullanarak üretici tarafından parça etiketleme ile başlayarak, havayolu şirketi tarafından bakım, revizyon geçmişine ve çalışma koşullarına ilişkin bilgilerin izlenmesinin yararları tartışılmıştır. • Hangi aşamalarda kim tarafından RFID etiketlerine veri yazdırma işlemleri yapılacağı açıklanmıştır. • Önerilen bilgi sisteminin geliştirilmesi gerekmektedir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

24. Gelecekteki Olası Çalışmalar • RFID teknolojisinin kullanılmasının bakım sürelerinin azaltılmasına etkilerinin incelenmesi. • Süre düşüşlerinin getireceği kazançların belirlenip, yapılması gereken yatırımın, kazanç/mâliyet analizi. • RFID’nin ortalama bakım paketi tamamlanma süresine etkisinin incelenmesi. • RFID teknolojisinin kullanılmasının, daha etkin uçak yedek parça yönetimine etkisinin incelenmesi. • Havayolu şirketleri arasında dolaşan komponentlerin etiketlerindeki bilgilerin dolaşım güvenliğinin incelenmesi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

25. Teşekkür MNG Technic ve FreeBird Havayolları A.Ş.’ye katkıları için çok teşekkürler ! YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

26. Sorularınız? sulemail@yahoo.com, onbaslis@itu.edu.tr baskakm@itu.edu.tr YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi