ŻYWIENIE W CHOROBACH TRZUSTKI

1. ŻYWIENIE W CHOROBACH TRZUSTKI Joanna Chudzicka

2. CZYNNOŚC ZEWNATRZWYDZIELNICZA CZYNNOŚC WEWNĄTRZWYDZIELNICZA Cześć złożona z pęcherzyków wydzielniczych i przewodów wyprowadzających wytwarza sok trzustkowy, zawierający płyn zasadowy i enzymy Cześć obejmująca wyspy trzustkowe (Langerhansa) złożone z komórek dokrewnych A,B,D,F syntetyzujące hormony – glukagon, insulina, amylina, somatostatyna, trzustkowy polipeptyd

3. Trzy podstawowe choroby trzustki u ludzi dorosłych mają odmienny przebieg, ich konsekwencje ogólnoustrojowe są różne, wymagają więc innych działań dietetycznych

4. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI

5. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI Główną przyczyną wywołującą o.z.t. (80-90% przypadków) są choroby dróg żółciowych, najczęściej kamica żółciowa Innymi przyczynami są: zmiany w obrębie przewodów trzustkowych (kamica trzustkowa), zmiany w samej dwunastnicy (niedrożnośc), czynniki toksyczne np. alkohol, leki, zakażenia (wirusy, bakterie), zmiany naczyniowe(miażdżyca tętnic trzustkowych), czynniki endokrynne (nadczynność przytarczyc), czynniki metaboliczne ( hiperlipidemia), immunologiczne, neurogenne, urazy, nieznane

6. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI W warunkach fizjologicznych enzymy proteolityczne trzustki wydzielane są w formie proenzymów ( formy nieaktywne) i ulegają w przewodzie pokarmowym przekształceniu do form aktywnych pod wpływem enterokinazy Istotą ostrego zapalenia trzustki jest nagłe uczynnienie w komórkach trzustkowych enzymów proteolitycznych do form aktywnych, w wyniku czego działają one już w obrębie narządu powodując jego ”samostrawienie”

7. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI TRYPSYNOGEN TRYPSYNA KALIREINOGEN BRADYKININOGEN PROELASTAZA KALIREINOGEN CHYMOTRYPSYNA KALIKREINA BRADYKININA ELASTYNA Fragment kaskady enzymatycznej rozwijającej się w przebiegu o.z.t.

8. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • OBJAWY: zależą od stopnia ciężkości i rozległości zmian zapalnych • Ból w obrębie jamy brzusznej • Wzdęcia brzucha • Wymioty • Gorączka • Niedrożność jelit • Zaburzenia krążenia • Zaburzenia oddychania • Niewydolność nerek • Zaburzenia krzepnięcia krwi W każdym przypadku, nawet lekkim, chory powinien być leczony w szpitalu, gdyż początkowy lekki przebieg choroby może przekształcić się w stan zagrożenia zycia

9. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI ZALECENIA DIETETYCZNE

10. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • W ostrej fazie zapalenia obowiązuje bezwzględny zakaz podawania do przewodu pokarmowego pokarmów i płynów • Za pomocą zgłębnika założonego do żołądka należy odciągać naturalny sok żołądkowy • Płyny i składniki odżywcze dostarczane są drogą dożylną MAKSYMALNY SPOKÓJ CZYNNOŚCIOWY

11. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI W ciężkiej postaci choroby dochodzi często do wzmożonego katabolizmu, określanym jako „katabolizm katastroficzny”, dlatego też należy zapewnić choremu odpowiednio wysoki dowóz energii • Od 3 dnia choroby wprowadzane jest żywienie pozajelitowe • Zapotrzebowanie energetyczne należy pokryć w 50% węglowodanami, 30%tłuszcza, 20% białkami

12. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • WDRAŻANIE ODŻYWIANIA DOUSTNEGO • Po ustąpieniu ostrych objawów choroby – brak bólów brzucha, wzdęć pojawienie się osłuchowych objawów perystaltyki, normalizacji aktywności α-amylazy we krwi i moczu • Do pierwszych trzech dni stosowana być powinna dieta kleikowo-kaszkowa, objętość 200-300ml na posiłek, bez tłuszczu

13. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • Później można zacząć podawać pokarm w postaci zmiksowanej, a następnie potrawy gotowane na wodzie lub na parze, pieczone w folii lub duszone bez obsmażania • Powinna być to dieta łatwostrawna, pozbawiona błonnika pokarmowego, z dodatkiem świeżego masła

14. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • Następnie, przy braku objawów niepożądanych, chory po upływie ok. 7-10 dni powinien być odżywiany dieta o wartości kalorycznej 2000kcal, 0k. 4-5 posiłków w ciągu doby, ograniczone spożywanie tłuszczów • Białko ogółem – 65g,w tym białko zwierzęce – 35g, tłuszcze –40, węglowodany - 345g DIETA TA POWINNA TRWAC OKOŁO 1 MIESIĄCA

15. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI PRODUKTY WSKAZANE: jasne pieczywo i czerstwe, ryż, drobne kasze i makarony, twarogi, ryba, chude mięso, wędliny, drób, cielęcina, wołowina, ziemniaki, masło, olej sojowy i słonecznikowy, oliwa, warzywa i owoce zawierające wit. C i karoten PRODUKTY PRZECIWWSKAZANE: pieczywo żytnie i razowe, grube makarony i kasze, przekwaszone przetwory mleczne, jaja, tłuste mięsa i ryby, tłuste wędliny, torty, ciasta z kremem, słodycze zawierające tłuszcz, czekolada, strączkowe, mięsa i ryby wędzone, margaryny, smalec

16. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI ODŻYWIANIE W OKRESIE REKONWALESTENCJI PO PRZEBYCIU O.Z.T. • Kaloryczność diety – 2200 kcal • Zwiększenie ilości podaży tłuszczu do 50g, białka do ok.70g, węglowodanów do 370g • Cały czas powinna być stosowana dieta łatwostrawna o ograniczonej zawartości tłuszczu • 5 posiłków na dobę

17. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI Zalecenia dotyczące produktów wskazanych i przeciwwskazanych są takie same jak w poprzednim okresie Jeżeli dieta jest źle tolerowana – uczucie pełności poposiłkowej, bóle brzucha, wzdęcia, papkowate stolce z domieszką tłuszczu- należy bezwzględnie powrócic do wcześniejszej diety na okres 2 tygodni DIETA TA POWINNA TRWAC OKOŁO 1 MIESIĄCA

18. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI • Kiedy jest dobrze tolerowana, chory może przejść na dietę pełnowartościową • Kaloryczność diety – 2300-2500 kcal • Białko – 70-90g, tłuszcz 60-80g, węglowodany 350-370g Ważne jest, aby stopniowo przechodzić od produktów gotowanych do smażonych czy duszonych, a zawartość tłuszczu w diecie zwiększać sukcesywnie

19. OSTRE ZAPALENIE TRZUSTKI W przypadku powikłań ostrego zapalenia trzustki – torbiele,zakażenia, krwotok do torbieli, martwicze postacie zapalenia- które ujawniają się już w ostrej fazie choroby lub późnej, leczenie dietetyczne jest takie samo jak w ostrej fazie choroby

20. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI

21. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI • Do najczęstszych przyczyn przewlekłego zapalenia trzustki zalicza się : • Spożywanie alkoholu • Niedobór białka w pożywieniu • Nadczynność gruczołów przytarczycowych • Czynniki dziedziczne • Niedrożność kanału Wirsunga

22. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI Jest to choroba, która trwa zdecydowanie dłużej niż ostre zapalenie trzustki, charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem narządu, po latach doprowadza do niewydolności wydzielniczej i ciężkich zaburzeń trawienia oraz wchłaniania Sprawność wydzielnicza trzustki nigdy nie powraca do wartości prawidłowych

23. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI • OBJAWY : • Napadowy lub rzadziej stały ból w podbrzuszu • Przemijająca żółtaczka • Spadek masy ciała • Biegunka tłuszczowa • Cukrzyca, przejściowy wzrost glikemii

24. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI ZALECENIA DIETETYCZNE

25. PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI • PODSTAWOWE ZASADY : • Ograniczenie spożywanego tłuszczu • Dieta łatwostrawna o wysokiej wartości energetycznej – ok. 2500 kcal • Skład dziennej racji pokarmowej – białko zwierzęce – 64g, roślinne - 36g, tłuszcze – 50g, węglowodany – 413g • 5-6 posiłków, częste a nie obfite • Produkty dozwolone i przeciwwskazane jak w o.z.t • Technologie przyrządzania potraw jak w o.z.t. • Tolerancja surowych warzyw i owoców indywidualna • Należy uwzględnić odpowiednią podaż witamin rozp. w tłuszczach, z grupy B oraz C i E

26. RAK TRZUSTKI

27. RAK TRZUSTKI Zdecydowanie najczęściej – 75% przypadków – atakuje głowę trzustki 25 % przypadków – trzon i ogon W ok. 80% przypadków rak trzustki powstaje z nabłonka przewodów trzustkowych

28. RAK TRZUSTKI • OGÓLNE ZASADY : • Dieta taka sama jak w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki • Dieta lekkostrawna z dodatkiem hydrolizatów białkowych, białka jaja kurzego a przy dobrej toleranji całego jaja lub mleka w proszku • Posiłki należy podawac 6-7 razy na dobę, mniej więcej w równych porcjach