Wyniki badania na temat przemocy w szkołach

1. Wyniki badania na temat przemocy w szkołach Warszawa, Grudzień 2006

2. O BADANIU • W ramach badania zrealizowano wywiady z uczniami (N=2891) oraz nauczycielami (N=674) na reprezentatywnej próbie warszawskich szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich (N=54). • Badanie zrealizowano metodą samo-wypełnialnej ankiety. • Wywiady zrealizowano w grudniu 2006.

3. Wyniki badania z uczniami Uczniowie szkół:podstawowych, gimnazjów, liceów ogólnokształcących i profilowanych, techników

4. Opis badania • W ramach badania zrealizowano 2891 wywiadów z uczniami. Badanie obejmowało: • 902 uczniów szkół podstawowych • 983 uczniów gimnazjów • 884 uczniów liceów ogólnokształcących • 118 uczniów liceów profilowanych • Wyniki zaprezentowano na całej próbie oraz dla pierwszych czterech typów szkół - wielkości prób pozwalają w ich przypadku na bardziej szczegółowe analizy.

5. Wnioski - atmosfera i samopoczucie w szkole • Uczniów zapytano w pierwszej kolejności o ocenę atmosfery, jaka według nich panuje w szkole. Oceniali oni stwierdzenia na skali czterostopniowej. Najczęściej zgadzali się z następującymi: • „czuję się całkowicie bezpiecznie” – uczniowie podstawówek rzadziej niż szkół ponadpodstawowych • „nauczyciele szanują uczniów” – im starsi, tym rzadziej się z nim zgadzali, podobnie z kolejnymi: „nauczyciele są życzliwi w stosunku do uczniów” oraz „w mojej szkole poziom nauczania jest wysoki” • w przypadku pozostałych stwierdzeń zauważono również spadek ocen z wiekiem: „chętnie chodzę do mojej szkoły”, „lekcje w mojej szkole są ciekawe” oraz „chętnie spędzam czas w mojej szkole, nawet po lekcjach” • Ze stwierdzeniami związanymi z agresją uczniowie zgadzali się najrzadziej. • W dalszej kolejności ankietowani wymieniali uczucia, jakich doznają w szkole. Najczęściej zaznaczali oni odpowiedź „w szkole mam prawdziwych przyjaciół”. Porównując typy szkół, należy zauważać, że uczniowie liceów zaznaczali je rzadziej, zaś na pierwszych miejscach znalazły się „nudzę się na lekcjach” oraz „boję się niektórych lekcji”. Podobnie było w przypadku kolejnych najczęściej zaznaczanych odpowiedzi: „lubię chodzić do szkoły”, „w szkole naprawdę się rozwijam, czuję, że idę naprzód” oraz „lekcje mnie interesują” – im starsi, tym mniejszy odsetek wskazywał te odpowiedzi.

6. Atmosfera w szkole(średnia ocen na skali 1-4) 1 - zdecydowanie nie... 4 - zdecydowanie tak Różnica względem ogółu Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

7. Uczucia doznawane przez uczniów w szkołachWszystkie wymienione Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

8. Uczucia doznawane przez uczniów w szkołachTrzy najczęściej wymieniane Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

9. Wnioski - relacje z nauczycielami • Opinie dotyczące nauczycieli są jeszcze bardziej zróżnicowane w zależności od wieku niż opinie dotyczące samopoczucia w szkole. Warto zauważyć, że im starsi - tym bardziej neutralnych udzielają odpowiedzi - „raczej tak” - „raczej nie”. Najczęściej ankietowani zgadzali się z następującymi stwierdzeniami: „są mądrzy, mają dużą wiedzę” oraz „jasno określają, co wolno, a czego nie wolno na lekcjach”. • Prawie połowa badanych uczniów zadeklarowała, że nie miała konfliktu z nauczycielem w ciągu obecnego roku szkolnego (rzadziej uczniowie liceów profilowanych). • Wśród najczęściej wymienianych powodów, na których tle powstają konflikty ucznia z nauczycielem to: „niegrzeczne zachowanie ucznia” oraz „niesprawiedliwa ocena” (ten drugi rzadziej wymieniany przez uczniów podstawówek). Powody, w których jest ewidentna wina nauczyciela („nauczyciel nie chce przyznać się do błędu” oraz „nauczyciel obraża uczniów”) wskazywane były najrzadziej. • Ponad 40% uważa, że odpowiedzialność za takie konflikty ponosi zarówno nauczyciel, jak i uczeń.

10. Sposób postrzegania nauczycieli(średnia ocen na skali 1-4) 1 - zdecydowanie nie... 4 - zdecydowanie tak Różnica względem ogółu Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

11. Czy uczniowi zdarzył się konflikt z nauczycielemw ciągu obecnego roku szkolnego Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

12. Na jakim tle powstają konflikty uczniów z nauczycielami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

13. Kto ponosi odpowiedzialność za nieporozumieniamiędzy uczniami a nauczycielami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

14. Wnioski - relacje z innymi uczniami • Ponad połowa badanych uważa, że są w klasie osoby, od których najlepiej trzymać się z daleka. Zapytani o liczbę takich osób uczniowie podstawówek wymieniali cztery, gimnazjów pięć, zaś liceów ogólnokształcących sześć. Jak widać liczba takich osób rośnie z wiekiem uczniów. • Jednocześnie ponad 80% posiada w klasie osoby, z którymi się przyjaźnią. Wymieniają oni średnio sześć takich osób – tu nie ma takich różnic ze względu na wiek ankietowanych. • Trzy czwarte uważa, że „większość” lub „w zasadzie wszyscy” w klasie ich lubią. • Co trzeci uczeń zadeklarował, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy ani razu nie zdarzył mu się konflikt z innym uczniem (wśród uczniów podstawówek mniej – 19%). • Do najczęściej wymienianych konfliktów należą: „rozpuszczanie plotek” i „wywyższanie się”. „Gnębienie słabszych przez silniejszych”, wymieniane na miejscu czwartym, wraz ze wzrostem wieku badanych pojawia się rzadziej: wśród uczniów podstawówek 49%, gimnazjów – 35%, liceów ogólnokształcących 23%.

15. Czy są w klasie osoby, od których najlepiejtrzymać się z daleka Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ile jest takich osób? ŚREDNIA: 4,79 3,68 4,54 5,83 4,81

16. Czy są w klasie osoby, z którymi ankietowani uczniowie się przyjaźnią Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ile jest takich osób? ŚREDNIA: 5,99 5,51 6,15 5,98 6,56

17. Czy uczniowi zdarzył się konflikt z innym uczniemw ciągu ostatnich kilku miesięcy Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

18. Opis sytuacji w oczach ucznia Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

19. Na jakim tle powstają konflikty między uczniami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

20. Na co koleżanki i koledzy zwracają uwagęrozmawiając na temat innych uczniów Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

21. Cechy, które decydują o tym, że rówieśnicysię z kimś liczą Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

22. Wnioski - sytuacje konfliktowe • Ankietowanym przedstawiono różne przykłady sytuacji konfliktowych. Średnio co trzeci zadeklarował, że w ich przypadku nie miała miejsca żadna z nich (24% uczniów podstawówek, 31% gimnazjów i 38% liceów ogólnokształcących). Najczęściej wskazywane sytuacje konfliktowe to: „któryś z kolegów/koleżanek obrażał Cię, wymyślał Ci”, „rozpowszechniano o Tobie szkodzące Ci kłamstwa” oraz „ktoś Cię umyślnie potrącił, przewrócił” (ta ostatnia częściej wymieniana przez uczniów podstawówek). Pozostałe sytuacje wymieniane były zdecydowanie rzadziej. Jedna trzecia zapytana o reakcję na powyższe zachowanie powiedziała, że nic się nie stało. • Ankietowani, zapytani o takie same sytuacje konfliktowe, w przypadku innych uczniów, najczęściej wymieniali takie same jak w swoim przypadku, jednak inne sytuacje pojawiły się częściej. Co trzeci wymieniał przejawy agresji w stosunku do innych uczniów – np. pobicia, kradzieży własności. • Wśród osób, które są postrzegane jako bardziej narażone na formy przemocy lub złego traktowania, najczęściej wymieniano „lizusy za bardzo przymilające się do nauczycieli” (rzadziej wymieniani przez uczniów podstawówek) oraz „ofiary gorzej radzące sobie ze wszystkim” – wskazała je ponad połowa badanych.

23. Czy ankietowanym zdarzyło się w ciągu ostatniego roku, że... (1 z 2) Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

24. Czy ankietowanym zdarzyło się w ciągu ostatniego roku, że... (2 z 2) Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

25. Jak zareagowano na powyższe zachowanie Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=1953, respondenci, którym przydarzyła się jedna z wymienionych wcześniej sytuacji Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

26. Czy zdarzyło się w szkole innym uczniom, że... (1 z 2) Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

27. Czy zdarzyło się w szkole innym uczniom, że... (2 z 2) Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

28. Jacy uczniowie są najbardziej narażeni na formy przemocy lub złego traktowania Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

29. Wnioski - nauczyciele wobec przemocy • W przypadku form przemocy, im uczniowie starsi, tym częściej załatwiają sprawy między sobą (45% uczniów podstawówek, 53% gimnazjów, 63% liceów ogólnokształcących). • Uczniowie zapytani, jak nauczyciele reagują na formy przemocy między uczniami, najczęściej wskazywali: rozmowy z uczniami „dążące do rozwiązania konfliktu” lub „z osobami agresywnymi”, „pomoc słabszym”, „prośby o interwencje rodziców”. • Zapytani, czy przemoc w szkole ankietowanych jest problemem, odpowiadali: 37% (zdecydowanie tak + raczej tak) wśród uczniów podstawówek, 23% gimnazjów i 12% liceów. • Co czwarty uważa, że ich szkoły nie radzą sobie z problemem przemocy.

30. Czy ewentualne formy przemocy, uczniowie załatwiają między sobą, czy z pomocą nauczycieli Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

31. Jak nauczyciele reagują na formy przemocy między uczniami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

32. Czy, w opinii uczniów, przemoc w ich szkolejest problemem Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

33. Jak szkoła radzi sobie z problemem przemocy Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

34. Wnioski - rodzice wobec przemocy w szkole • Zainteresowanie rodziców tym, co się dzieje w szkole maleje im starsze są ich dzieci : 64% uczniów podstawówek zadeklarowało, że ich rodzice bardzo się interesują; w przypadku uczniów gimnazjów odsetek ten wynosi 45%, zaś w przypadku licealistów – 37%. Potwierdza się to w pytaniu o frekwencję rodziców na wywiadówkach i dniach otwartych. • Ankietowani, zapytani jak rodzice zareagowaliby na konflikt z nauczycielem, najczęściej (ponad połowa) zadeklarowali, że „rozważyliby na spokojnie moje racje i nauczyciela”. Pozostałe odpowiedzi zaznaczano zdecydowanie rzadziej. • Uczniowie, im starsi, tym rzadziej informują swoich rodziców o konfliktach z innymi uczniami – 82% uczniowie podstawówek, 68% gimnazjów i 56% liceów ogólnokształcących. Zapytani o powód, dla którego nie informują rodziców, najczęściej uważają, że „to ich sprawy i rodzice nie powinni się wtrącać”. • W przypadku konfliktów z nauczycielami, również im starsi, tym rzadziej informują o tym rodziców, jednak różnice nie są już tak duże. Powód nieinformowania rodziców jest taki sam jak w przypadku konfliktu z innymi uczniami.

35. Ocena stopnia zainteresowania rodziców tym,co się dzieje w szkole Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

36. Jak, w opinii uczniów, rodzice zareagowaliby na konflikt z nauczycielem Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

37. Czy w przypadku konfliktów z innymi uczniamibadani informują swoich rodziców Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

38. Dlaczego uczniowie nie informują rodzicówo konfliktach z innymi uczniami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=815, respondenci, którzy zadeklarowali, że nie informują rodziców o konflikcie z innymi uczniami Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

39. Czy w przypadku konfliktów z nauczycielamibadani informują swoich rodziców Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

40. Dlaczego uczniowie nie informują rodzicówo konfliktach z nauczycielami Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=384, respondenci, którzy zadeklarowali, że nie informują rodziców o konflikcie z nauczycielem Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

41. Czy rodzice chodzą na wywiadówki Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

42. Czy rodzice chodzą na dni otwarte Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

43. Czy któryś z rodziców należy do Komitetu Rodzicielskiego bądź innego ciała zrzeszającego Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

44. Wnioski - prawa ucznia i nauczyciela • W opinii uczniów nauczyciel ma prawo: „wpisać uwagę do dzienniczka”, „powiadomić wychowawcę o niewłaściwym zachowaniu ucznia” oraz „wezwać do szkoły rodziców” – te powody wskazali prawie wszyscy badani. Na „wyproszenie z klasy” zgodziły się trzy czwarte badanych, prawie dwie trzecie przyznały ponadto, że nauczyciel ma prawo „zabrać uczniowi książkę/komiks czytane w trakcie lekcji”. • Uczeń ma natomiast prawo przede wszystkim „domagać się uzasadnienia wystawionej mu oceny” – tę odpowiedź zaznaczano najczęściej. Najrzadziej wymieniano możliwość „odmowy udziału w apelach, lekcjach wychowawczych” oraz „odmowę czytania lektury”.

45. Czy nauczyciel ma prawo... Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

46. Czy uczeń ma prawo... Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci Ogółem Podstawowa Gimnazjum LO LP

47. Czy w klasie jest samorząd klasowy Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

48. Czy w szkole jest samorząd szkolny Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

49. Czy w szkole jest Rzecznik Praw Ucznia Źródło: próba uczniów PODSTAWA: N=2891, wszyscy respondenci

50. Wyniki badania z nauczycielami Nauczyciele szkół: podstawowych, gimnazjów, liceów ogólnokształcących i profilowanych