POEZJA A PARADYGMAT PISANIA EKSPRESYJNEGO Jolanta Enko Koło Naukowe Psychologii Narracji

1. POEZJA A PARADYGMAT PISANIA EKSPRESYJNEGO Jolanta Enko Koło Naukowe Psychologii Narracji Instytut Psychologii UAM Poznań 2011

2. Na czarno-biało – na podstawie literatury: • Kaufman, J.C., Sexton, J.D. (2006). Why doesn't the writing cure help poets? Review of General Psychology, 10, 268-282. • Runco, M.A. (1998). Suicide and creativity: the case of Sylvia Plath. Death Studies, 22, 637-654. Na czerwono moje luźne uwagi :)

3. Twórczość a zaburzenia psychiczne(Kaufman, Sexton, 2006) • Dwa podejścia widoczne w badaniach: „mad writer” vs writing cure (ale writing cure i pisanie twórcze to dwie różne rzeczy, tylko czasami współwystępujące; nawet jeśli zakładamy, że każde pisanie twórcze jest ekspresyjne jeśli ma mieć dobrą jakość, to nie musi dotyczyć akurat spraw wymagających jakiegokolwiek cure) • Autorzy proponują uwzględnienie dwóch podstawowych cech pisania(niekoniecznie twórczego): • obecność narracji • ekspresyjność Dopiero interakcja tych czynników pozwala na analizę i wyciąganie wniosków dotyczących związków pisania i zaburzeń psychicznych.

4. Badania eksperymentalne • Andreasen (1987) – 30 pisarzy + 30 grupa kontrolna oraz ich krewni w pierwszej linii - więcej zaburzeń psychicznych, szczególnie choroba afektywna dwubiegunowa i inne zaburzenia afektywne w grupie pisarzy • Lindauer (1994) i Rothenberg (1990) - krytyka metodologii Andreasa – nieobiektywny dobór pisarzy i tylko jedna i ta sama osoba przeprowadzająca wywiady – jednak wciąż badanie Andreasa jest uważane za jedno z lepszych w tym temacie • Jamison (1989) - 47 artystów (w tym pisarzy) brytyjskich - więcej przypadków zaburzeń psychicznych niż w ogólnej populacji, szczególnie zaburzenia afektywne • Ludwig (1994) – 59 pisarek + 59 grupa kontrolna – większe prawdopodobieństwo zaburzeń, w tym zaburzeń nastroju i zaburzeń lękowych • Staltaro (2003) - 43 poetów – 1/3 miała historię zaburzeń psychicznych, ponad połowa korzystała kiedyś z terapii – natomiast sama depresja mieściła się w normach dla populacji • Barron (1969) - MMPI - D, Sc, Pa, Ma → wysoki wynik u pisarzy

5. Badania historiometryczne • Można zbadać większą próbę, ale trudno oceniać wstecz zaburzenia psychiczne (zwłaszcza jeśli źródła mało obiektywne – ludzie lubią anegdoty o artystach). Trzeba też pamiętać o specyfice wybitnej twórczości. • Juda (1949) – 113 twórców, 181 naukowców, 115 kontrola – więcej przypadków zaburzeń psychicznych i samobójstw wśród artystów, najwięcej zaś u poetów • Raskin (1936) – wybitni pisarze częściej cierpieli na zaburzenia psychiczne niż wybitni naukowcy • Ludwig (1995) – ponad 1000 wybitnych jednostek, których biografie napisano między 1960 a 1990 rokiem - więcej zaburzeń psychicznych u artystów zawodowych (pisarzy, aktorów itd.) niż w innych zawodach (biznesie, polityce, nauce itd.) • Post (1994) - biografie 291 wybitnych jednostek - wg DSM IV - visual artists oraz pisarze częściej cierpieli na zaburzenia osobowości (personality disorders) niż inne grupy – także: pisarze częściej cierpieli na depresję - w replikacji badania (100 pisarzy): u pisarzy częściej występowały zaburzenia afektywne i alkoholizm

6. Lester (1994) – wśród pisarzy częściej samobójstwa niż w ogólnej populacji Stack (1997) – 3 razy większe prawdopodobieństwo samobójstwa u artystów niż w ogólnej populacji Preti and Miotto (1999) – próba od 1800 roku – samobójstwo najczęściej u pisarzy i poetów, najrzadziej u architektów i malarzy - późniejsze badanie: muzycy rzadziej niż literary and visual artists Schneider (2002) – szwedzcy pisarze, artyści i filozofowie: częściej niż w ogólnej populacji - kompozytorzy i matematycy: rzadziej Stack (2001) – artyści częściej, ale o wiele, wiele częściej niż artyści, samobójstwo popełniają dentyści Twórczość a samobójstwa

7. Poeci • Jamison (1993) – 36 wybitnych brytyjskich poetów z okresu 1705-1805 – 30 razy częściej zaburzenia afektywne dwubiegunowe i ponad 5 razy częściej samobójstwa niż w ogólnej populacji • Martindale (1972) - psychozy i inne patologie częściej u wybitnych poetów niż w ogólnej populacji • Ludwig (1995) – poeci najczęściej depresja, psychoza i samobójstwa pośród wszystkich grup (nie tylko artystów) • Jamison (1989) – poeci najczęściej zaburzenia afektywne dwubiegunowe spośród różnych pisarzy • Post (1996) – poeci częściej zaburzenia dwubiegunowe, ale rzadziej zaburzenia afektywne i zaburzenia osobowości niż piszący prozę i sztuki teatralne • Kaufman (2001) – poetki najbardziej narażone na zaburzenia, zarówno w porównaniu z innymi pisarzami jak i z kobietami w innych zawodach • Kaufman (2005) – większe prawdopodobieństwo zaburzeń u poetów w porównaniu z innymi grupami pisarzy

8. Dlaczego? • Kaufman (2003) - poeci żyją średnio krócej, ale szybciej niż inni pisarze ujawniają talent, wiec trafiają do grup badanych. Zaburzenia afektywne pojawiają się również w tym czasie i łatwiej mogą być wiązane z twórczością. Natomiast inni pisarze, jeśli zginą w tym samym wieku, mają mniejsze szanse na bycie już uznanym twórcą. Analogicznie: pisarze szybciej niż naukowcy. (Być może im szybciej robią karierę, tym mniej są przygotowani by radzić sobie ze związanymi z tym trudnościami?) • Być może pisarze wydają się grupą o większym ryzyku, bo w badaniach najczęściej nie wyróżnia się poetów jako osobnej grupy. • Możliwe wyjaśnienia wskazują na charakter zawodu: te wymagające obiektywności i logiki wiążą się ze stabilnością emocjonalną, natomiast ludzie w zawodach związanych z subiektywnymi ocenami i zaangażowaniem emocjonalnym mają skłonność do bycia mniej stabilnymi emocjonalnie, co z kolei może sprzyjać zaburzeniom afektywnym. (Ludwig, 1998: zależność sprawdza się również między bardziej i mniej emocjonalnymi stylami tworzenia). • Stirman & Pennebaker (2001) - poeci o skłonnościach samobójczych używają więcej słów związanych z JA (self) – są być może słabiej zsocjalizowani – użycie słów związanych z pozytywnymi i negatywnymi emocjami nie różniło się między poetami z i bez skłonności samobójczych • Możliwa trzecia zmienna np. biologiczna, społeczna, środowiskowa.