Jeugdhuizen in Vlaanderen

1. Een onderzoek bij jeugdhuizen, medewerkers en bezoekers Pieter De Pauw, Wendy Smits, Hans Vermeersch, Bram Spruyt, Nele Cox, Mieke Verhaeghe Jeugdhuizen in Vlaanderen

2. Situering • Reeks onderzoeken jeugdwerkvormen • 2010: jeugdbewegingen • 2013: WMKJ’s • 2014: jeugdhuizen

3. Opzet: doelstellingen • Inzicht werkingen, medewerkers en bezoekers • Wie of wat zijn ze, wat drijft hen? • Motivaties jongeren • Hoe zit het met de motivatie, • Wat halen ze uit het jeugdhuisbezoek? • Vrijwillige & professionele ‘begeleiding’ • Sterktes, knelpunten & groeipaden

4. Opzet: methodologisch • Vragenlijsten • Vorige studies, bestek, literatuur, focusgroepen • Vier verschillende: • Verantwoordelijke • beroepskrachten • vrijwilligers • bezoekers • Steekproef • Selectie: 85 jeugdhuizen • Representatief: verstedelijkingsgraad, tewerkstelling (en lid Formaat, oprichtingsjaar)

5. Opzet: methodologisch • Bevraging • Online • 1 verantwoordelijke • Alle vrijwilligers & bezoekers (min. criteria) • Alle beroepskrachten (uit alle jeugdhuizen met beroepskracht) • Respons • 73 verantwoordelijken • 245 vrijwilligers (63 JH’en) • 795 bezoekers (84 JH’en) • 114 beroepskrachten (75 JH’en)

6. Opzet: methodologisch • Analyse • Beschrijvend • Verklarend • Kenmerken JH’en en medewerkers → bezoekers • Vergelijkend • Ander jeugdwerk • Niet-jeugdhuisparticipanten (JOP-monitor 3: Vlaamse jongeren 14-30 jaar) • Rapportering • Terugkoppeling via focusgroepen

7. De bezoekers: Wie zijn ze, en wat drijft hen?

9. De bezoekers: wie zijn ze?

10. De bezoekers: het bereik van jeugdhuizen • Gemiddelde aantal bezoekers • Activiteit: 118 - Instuif: 45 • Meer bezoekers als… • Infrastructuur ‘gezond’ is • Er een beroepskracht is • Er een sterke (grote) vrijwilligersploeg is • Er cult./art. projecten lopen • Er een betere relatie is met de buurt • Rekrutering: • Vrienden • 37% op eigen initiatief • Open activiteit (43%) • Facebook (20%) vs. website (8%) • Rekruteren in scholen, sterk gerelateerd aan aantal bezoekers. • 4 op 10 jeugdhuizen bereikt jongeren uit meerdere steden/gemeenten

11. De bezoekers: drempels • Het beeld dat de jongeren en hun ouders al dan niet hebben over de jeugdhuizen. “Ze sturen hun kind naar de jeugdbeweging om zondagmiddag spelletjes te spelen: een duidelijke reden. In het jeugdhuis is dat veel losser. Veel ouders vragen zich af: wat doen ze eigenlijk in een jeugdhuis? ‘Wat doe je daar? Tappen? Is dat niet eerder een cafébaas die dat doet?’” (Focusgroep beroepskrachten)

12. De bezoekers: drempels • Het ontbreken van een uitgebreid onthaalbeleid voor nieuwkomers “Het is een moeilijk evenwicht: je wil er voor zorgen dat iedereen zo goed mogelijk overeenkomt, maar hoe meer die groep samenklit, hoe moeilijker het wordt voor nieuwe mensen om toe te treden. Ik probeer daar wel over te praten:’ jullie zijn ook op een dag voor de eerste keer binnengekomen, en we stonden ook open voor jullie’. Maar je merkt ook als er nieuwe mensen binnenkomen dat iedereen zich afvraagt: wat komen die hier doen?”(Focusgroep beroepskrachten)

13. De bezoekers: de tevredenheid • Algemene tevredenheid: 8,1/10 • iets lager dan die van de WMKJ-jongeren (8,4) en de jeugdbewegingsleden (8,6) • wel hebben de bezoekers al minder gedacht aan stoppen met naar het jeugdhuis te gaan (17%, vs. 23% WMKJ en 31% JB). • Varieert significant tussen de jeugdhuizen, 11% van de verschillen in tevredenheid bij jongeren is jeugdhuisgebonden

14. De bezoekers: diversiteit • Jeugdhuizen voor alle jongeren • Rekruteren breed, en 44% niet-ASO • Toch: ‘middenklasse’, maar ‘minder erfelijk’ • Wens diversiteit • achtergrond, gender, cultureel • Divers bereik als ‘zwakte’

15. De bezoekers: cherchez la femme? • Opvallend: aandeel vrouwen is laag • Mannelijk aanbod? • Vrouwelijke activiteiten → meer bezoekers • Jeugdhuizen als ‘Mancaves’?

16. De bezoekers: wat drijft hen? • Doelen jeugdhuis: • Thuis jongeren, vrienden ontmoeten • Plaats experiment, bijleren, zelfontplooiing, verantwoordelijkheid, zinvolle tijdsbesteding • Verwachting van jongeren: • Wat JH vooral zou moeten doen: • Feestjes, concert & podium • Instuif, ontmoeting • Sterktes JH’en (v): • Sfeer & groepsgevoel • Inspraak & participatie • Activiteiten

17. De bezoekers: wat drijft hen? (c) • Besluit: Doel = Verwachting = Sterkte • Sfeer of meer: diversiteit in motivaties? • ‘Sfeer’: vb. ‘Ik amuseer mij hier’ • ‘Chill’: vb. ‘Ik kan hier ook gewoon niets doen en tot rust komen’ • ‘Zelfontplooiing’: vb. ‘Ik kan zelf mee vorm geven aan het jeugdhuis’ • ‘Maatschappelijke binding’: vb. ‘Ik voel me meer betrokken bij de samenleving’

18. De bezoekers: wat drijft hen? • Waarom oog hebben voor diversiteit in motivaties? 1. Tevredenheid= sfeer + zelfontplooiing + maatschappelijke binding! 2. Motivaties geassocieerd met interesses en gewenste aanbod jeugdhuis • Jongeren die hoog scoren op zelfontplooiing houden er bijvoorbeeld van om cursussen te volgen/creatief bezig te zijn • Ze willen dat het jeugdhuis meer nadruk legt op expressie en uitstappen.

19. De bezoekers: wat drijft hen? 3. Niet-ASO scoren hoger op ‘zelfontplooiingsmotivatie’ • Bezoekers die geen ASO volgen/hebben gevolgd hebben het gevoel door hun bezoek • …meer zelfvertrouwen te hebben gekregen • …in grotere mate te hebben ontdekt waar ze goed in zijn • …zelfstandiger te zijn geworden • … beter dingen te kunnen plannen of organiseren • … meer rekening te houden met andere mensen • … meer vertrouwen te hebben in anderen • … meer open te staan voor andere meningen • … meer het gevoel te hebben te kunnen zijn wie ze zijn

20. De bezoekers: wat drijft hen? 4. Motivaties verschillend gerelateerd aan overweging om vrijwilliger te worden: belang voor voorbestaan van jeugdhuis! • Jongeren die hoog scoren op ‘zelfontplooiing’ • Jongeren die hoog scoren op ‘maatschappelijke binding’ 5. Jeugdhuizen die inzetten op meer dan sfeer: betere relatie buurt & lokale bestuur

21. De bezoekers: is een divers jeugdhuis beter? • Bezoekers (en zeker vrijwilligers) willen niet minder diversiteit, in tegendeel • Een groter aandeel vrouwelijke bezoekers is positief geassocieerd met de tevredenheid van mannelijke bezoekers • Een groter aandeel allochtone bezoekers leidt tot minder etnocentrisme • Socio-economische kansengroepen zijn meer tevreden over hun jeugdhuis als ze geen ‘uitzonderingspositie’ innemen • Een actieve aanpak m.b.t. diversiteit hangt samen met hogere inschatting van diversiteit, maar niet noodzakelijk van reële diversiteit • Diversiteit m.b.t. muzikale voorkeur, zie later

22. Vrijwilligers en beroepskrachten

23. Vrijwilligers: aantal • gemiddeld 17 vaste vrijwilligers per jeugdhuis • Meer vrijwilligers als… • Er een beroepskracht is • Als het goed zit op vlak van infrastructuur, financiën, relatie buurt/lokale bestuur • Als de nadruk ligt op instuif (eerder dan feest, concert…), bieden van zinvolle vrijetijdsbesteding en het aanleren van verantwoordelijkheid

24. De vrijwilligers: wie zijn ze?

25. Vrijwilligers: tevredenheid • Gemiddelde tevredenheid: 8/10 (jeugdbewegingen: 7,9/10; WMKJ’s: 7,7/10) • Wat bepaalt de tevredenheid van de vrijwilligers? • Een goede relatie met de stad/gemeente • Groot bereik van het jeugdhuis (aantal bezoekers) • Lidmaatschap jeugdhuis van Formaat • Hoger % allochtone bezoekers • Gemiddeld jongere bezoekerspopulatie • Appreciatie: • vooral gevoel van maatschappelijke appreciatie • Vergoeding in natura • Perceptie van respect door bezoekers • Goede communicatie/vertrouwen binnen het team en het gevoel uitgedaagd te worden • Het kunnen beschikken over een permanent gebouw • Een gezonde financiële situatie van het jeugdhuis • Jeugdhuis in stedelijke context

26. Beroepskrachten: met of zonder? • Vrijwilligers versus beroepskrachten? • ’70: inspraak, zelfbeheer • ‘80: beroepskrachten herontdekt • 44% van de jeugdhuizen wil geen beroepskracht • Vrees verlies spontaniteit/onafhankelijkheid • Hebben een eerder ‘traditioneel’, gesloten profiel: • Toog centraal, minder nadruk op activiteiten • Hechte band vrijwilligers • Minder divers publiek

27. Beroepskrachten • 25% van de jeugdhuizen heeft een beroepskracht • Ouder, groot/modern/gezond gebouw • Concert/podium, cult./art. projecten, vormingen/workshops • Vrijwilligers uit prof. JH: 2x vaker vormingen/cursussen • Sterkte: ruimte voor experiment/leren • Minder goed op valk van sfeer/groepsgevoel) • Meer (diverse) bezoekers • Meer gedragen door buurt

28. Beroepskrachten: met of zonder? • 11% van de jeugdhuizen wil een beroepskracht • Vooral: ‘frisse wind’ • Verbreding netwerk, dynamiek, het wakker houden van de vrijwilligers • Stabiliteit/continuïteit • Minder: jongeren (talent, inspraak) • Hoe zien de beroepskrachten hun rol? • Eerder ‘Ondersteunen’/begeleiden/motiveren jongeren • Inspraak, ondernemerschap, initiatiefname, de identificatie van talenten • Minder ‘Trekken’ • Zorgen voor vernieuwing/verbreding/verbetering, taken overnemen

29. Beroepskracht: betere werking? • Eerder ondersteunend dan trekkend • bk → innovatie vrijwilligers • bk → maatschappelijke binding bezoekers • verklaring: meer kernvrijwilligers • vrijwilligers als sterkhouders: bezoekers meer tevreden als… • Vrijwilligersploeg groot is • Het goed zit op vlak van vertrouwen en communicatie tussen de vrijwilligers • Visie van de vrijwilligers gericht is op ‘(zelf)onplooiing’ en ‘ongedwongen onmoetingsplaats’ • Conclusie: Beroepskracht leidt niet tot ‘betere’ maar tot andere werking • Afhankelijk van doelstellingen en bereik

30. Beroepskrachten: tevredenheid • JH bestuur als werkgever (75%) • Tevredenheid bk hangt af van werkgever en is hoger bij… • Communicatie/feedback • Vertrouwen, waardering, aanmoediging tot innovatie • Goede arbeidsvoorwaarden • Kennis/ervaring werkgeverschap! • Echter: vaak gebrek aan… • uitgewerkt personeelsbeleid (1 op 4: VTO, intervisie, evaluatie, werkoverleg) • aanmoediging tot innovatie (1 op 4) • erkenning/waardering (1 op 5)

31. Vrijwilligers en beroepskrachten • JH bestuur ‘capabele werkgever’ (volgens BK): 49% • Inschatting tijdsinvestering/verantwoordelijkheden werkgeverschap wordt laag ingeschat bij jeugdhuizen zonder BK • Leeftijdsverschil, factor om van job te veranderen • Nood aan nadenken over… • Samenwerking en evaluatie • Gewenste profiel en taakinhoud: ‘administratief genie’ of ‘bezieler en inspirator’?

32. Jeugdhuiscultuur

33. Jeugdhuiscultuur • Waar mensen elkaar opzoeken ontstaan ‘microculturen’ • Zorgt dus voor sterk ‘soort zoekt soort effect’ • Versterken elkaar • Zorgt voor verschillen • Tussen jeugdhuizen • Tussen bezoekers en niet-bezoekers • Ontstaan van informele drempels

34. Jeugdhuiscultuur: muzikale stijl • Muziek speelt een belangrijke rol in de jeugdhuiscultuur • Tevredenheid met muzikale stijl sterk geassocieerd met algemene tevredenheid • Hebben jeugdhuizen een eigen muzikale stijl? • Ja! Sterke verschillen tussen jeugdhuizen in mate waarin bepaalde genres aan bod komen: rock, pop, rap, hip hop & RnB, techno, drum ’n bass, metal, punk en gothic • Sterke samenhang tussen voorkeur bezoekers en wat er gedraaid wordt. • Minder verschillen tussen jeugdhuizen op vlak van favoriete vrije tijdsactiviteiten

35. Jeugdhuiscultuur: muzikale stijl • Tevredenheid met muzikale stijl sterk geassocieerd met algemene tevredenheid • Dit is in het bijzonder zo bij de mannelijke bezoekers… • Tevredenheid met muzikale stijl (en algemene tevredenheid) • Bepaald door eigen voorkeur • … en gemiddelde voorkeur in jeugdhuis! • … en frequentie waarin genres van voorkeur aan bod komen!

36. Jeugdhuiscultuur: voorbeeld

37. Jeugdhuiscultuur: diversiteit • Hoe verder muzikale voorkeur van een bezoeker afwijkt van gemiddelde bezoeker van het jeugdhuis, hoe meer ontevreden • Tevredenheid muzikale stijl/algemene tevredenheid • Lager wanneer: • De diversiteit in muziekvoorkeuren in het jeugdhuis hoog is • De diversiteit in genres die aan bod komen in het jeugdhuis hoog is • Dus: makkelijker een homogene groep tevreden te houden dan een diverse?

38. Jeugdhuiscultuur & gender

39. “Ik denk dat we vijf jaar terug heel veel meisjes hebben verloren, omdat we met een ‘metalkern’ zaten. Keihard, bier drinken, headbangen… Vrouwen gingen dan eerder naar een gezellig cafeetje, met ‘lampedeirkes en al van die dingen’” (Focusgroep beroepskrachten)

40. Jeugdhuisbezoekers ‘meer mannelijke muziekvoorkeur’ dan de gemiddelde ‘Vlaamse jongere’ • Zeker de vrouwelijke bezoekers! • In jeugdhuizen met een meer typisch mannelijke muziekstijl zijn bezoekers met voorkeur voor eerder ‘vrouwelijke’ genres vaker ontevreden • … en hebben al vaker gedacht om te stoppen met het jeugdhuisbezoek!

42. Jeugdhuiscultuur: besluit • Engagement in jeugdhuizen minder ‘geformaliseerd’ en meer ‘laagdrempelig’ “Als ze toekomen en meteen al mogen tappen, en als ze de sleutel krijgen, dan zijn die direct gemotiveerd om iets te doen…” (Focusgroep vrijwilligers) “In een jeugdbeweging… daarin zit je vanaf je 7 jaar, dat engagement krijg je met de paplepel ingegoten, en die vinden dat ook normaal dat je in je laatste jaar naar leiding gaat,… daar voelen ze dat er op je gerekend wordt, om verantwoordelijkheid op te nemen voor de leden. Maar in een jeugdhuis zie je vaak gasten die op hun 15 het gevoel hebben niet meer te passen in JB, en dan iets meer naar het JH overhellen”. (Focusgroep beroepskrachten) • Anderzijds kunnen in een dergelijke setting sneller informele, wellicht minder zichtbare drempels ontstaan: de muziekstijl van het jeugdhuis, kan zo’n drempel zijn.