Slaap en slaapstoornissen bij kinderen en adolescenten: wat als het GEEN OSAS is…???

1. Slaap en slaapstoornissen bij kinderen en adolescenten: wat als het GEEN OSAS is…??? Gent, 19 mei 2011 Karliendhondt,MD Slaapcentrum voor pediatrie Afdeling kinderneurologie

2. Overzicht/classificatie • Insomnie • Parasomnie • Nightterrors • Nachtmerries • Praten in slaap • Hypersomnie • OSAS • RLS • narcolepsie

3. Insomnia • Behavioralinsomnia bij kinderen • Inadequate slaaphygiëne • Psychofysiologischeinsomnia • Circadiane stoornis in het slaap/waak ritme • Advanced sleep phase syndrome (ASPS) • - 3 uur, wakker tussen 02u00 en 05u00 • Delayed sleep phase syndrome (DSPS) • >2 uur wakker • Verder normale slaaparchitectuur • Adolescenten • “nachtuilen” • Free running circadianrhyhtm • Bioritme > 24 uur • Irregularcircadianrhythm • Vaak cerebrale schade in pathway (hypothalamus)

4. Insomnia Behavioralinsomnia Inadequate slaaphygiëne Psychofysiologischeinsomnia

5. Circadiaan ritmestoornis in de slaap/waakcyclus • Physiology of the Internalbiologicalclock • The organism can track time periods in the absence of the environmental time cues, including 24 hour periods. • Mechanism of the Clock • Self sustaining molecular oscillator, based on the intracellular network of positive and negative transcriptional loops. • MasterClock • Many cells of the orangism have internal circadian oscillators but only some structures can impose their rhythms on other oscillators: the suprachiasmatic nucleus.

6. Fysiologie slaap/waakritme

7. Fysiologie in slaap/waakritme

8. Fysiologie slaap/waakritme

9. Fysiologie slaap/waakritme

10. Fysiologie slaap/waakritme: melatonine

11. Fysiologie slaap/waakritme

12. Circadiane stoornis in slaap/waakritme • Delayed sleep phasesyndrome (DSPS) • Voorkomen: adolescenten, syndromale aandoeningen, neurologische ontwikkelingsproblemen • Bv ADHD, Autisme, Smith Magenis, • Symptomen: insomnie

13. Circadiane slaap/waak ritmestoornis • Advanced sleep phasesyndrome (ASPS) • Vooral op oudere leeftijd • Irregular sleep/wake cycle • Kinderen met neurologische stoornissen, genetische afwijkingen, … • Free running sleep/wake cycle • Bv tijdens afwezigheid van licht/ donker, afwezigheid van externe ‘time cues’

14. Parasomnieën • Voorkomen • In principe op elke leeftijd • Zeer frequent tussen 3 en 8 jaar • Nightterrors • Nachtmerries • Slaapwandelen • Praten in de slaap • ‘body rocking’ • Bruxisme

15. Parasomnieën Nightterrors Nachtmerries Eerste helft van de nacht: NREM Totale amnesie in de ochtend Geen contact Wisselende presentatie Wisselend in duur Onset is voorspelbaar Naar de ochtend toe/ REM Herinnering ++ Wisselende presentatie Wisselend in duur Onvoorspelbaar wanneer

16. Parasomnieën Nightterrors Epilepsie Eerste helft van de nacht: NREM Totale amnesie in de ochtend, Geen contact Wisselende presentatie Wisselend in duur Onset is voorspelbaar • Kan op elk moment van de nacht • Bewustzijnsverlies • Soms trekkingen, niet altijd… • Vrij stereotype presentatie • Rol videometrie !!

17. Parasomnieën • Differentiaal diagnose • Onderliggende primaire slaapstoornissen • OSAS • Restlesslegsyndrome • Behandeling: • Goedaardig ! • Uitleg aan ouders • Niet pathologiseren (maakt het nog erger) • Goede slaaphygiëne: VERMIJD slaaptekort ! • Eventueel :L- 5OH tryptofaan, melatonine • (Rivotril)

18. Hypersomnia: narcolepsie • Voorkomen • piek tussen 10-15 jaar, vaak miskend • Kliniek • ‘pentade’ • 1. Ecxessivedaytimesleepiness • 2.hypnagoge hallucinaties • 3.Slaapfragmentatie door beenbewegingen, confusionalarousels • 4.kataplexie (al dan niet partieel): verslapping van spieren met vallen uitgelokt door emotie/opwinding • 5.slaapparalyse • Bijkomende symptomen • Gedrags- en emotionele problemen: soms dominant bij kinderen ! • Pubertas praecox • Snel ontstane obesitas • Pathofysiologie • Auto-imuungemedieerd: hypocretine neuronen in hypothalamus worden auto-antigenen, waardoor destructie • Oorzaak ? Infectie ? Trauma ?

19. narcolepsie • Onderzoeken • Polysomnografie; MSLT (multiple sleep latency test) • (HLA-typering): HLA DQ B1 *0602 • Hypocretinebepaling in lumbaal vocht • Behandeling • Amfetamine: rilatine, modafinil • SSRI (kataplexie)

20. Narcolepsie: de rol van hyocretine

21. Hypersomnie: Restlesslegsyndrome • Kliniek • “urge to move” bijliggen/rusten • Voornamelijk 1e helft van de nacht, maar kan ook ‘s ochtends voorkomen • Bij kinderen soms als “pijnlijk” ervaren: ‘groeipijnen’ • Familiale anamnese is vaak positief • Vaak geassocieerd met ADHD ! • Vaak Fe supplementen nodig gehad • Slaperigheid overdag door storende arousels (door beenactiviteit) en dus slaapfragmentatie • Diagnose: • Vooral klinisch verhaal • Polysomnografie : periodische beenbewegingen vaak geassocieerd met corticalearousels • Opgepast ! Vaak secundair veroorzaakt door medicatie: bv SSRI’s

22. Restlesslegsyndrome

23. Restlesslegsyndrome • Pathofysiologie: dopamine • Frequent voorkomen bij dopamine gerelateerde aandoeningen • Gilles de la Tourette • ADHD • … • Gedaalde dopamine D1-D2 receptoren in striatum • Gedaalde transporter densiteit (spect-pet) (Allen et al. Sleep med 2004) • Behandeling • Fe status nakijken • Ferritine vaak < 50 ng/ml • Indien duidelijke invloed op dagdagelijks functioneren: • Sifrol (pramipexole): dopamine-agonist

24. Slaapcentrum Pediatrie K.Dhondt, kinder- en jeugdpsychiater Eline Van hoecke, kinderpsychologe Consultaties: poli pediatrie 09/332 24 01