PRZEOBRAŻENIA POLITYCZNE II RP

1. PRZEOBRAŻENIA POLITYCZNE II RP www.maciejsiebert.yoyo.pl/

2. INFORMACJE OGÓLNE • Do 1917 – koncepcja monarchistyczna – proklamowanie Królestwa Polskiego z Radą Regencyjną. • Wybór drogi demokratycznej – republika parlamentarna.

3. STRONNICTWA POLITYCZNE W ODRODZONYM PAŃSTWIE • PRAWICA: poszanowanie własności prywatnej, ograniczony interwencjonizm, tradycje i wartości katolickie, krytyka mniejszości – rodzinny nacjonalizm. Związek Ludowo-Narodowy S. Grabski, Chrześcijańska Demokracja (chadecja) W. Korfanty. • CENTRUM: umiarkowane żądania reform, interesy środowisk wiejskich i miejskich, interes narodowy jak u prawicy. PSL „Piast” W. Witos, Narodowa Partia Robotnicza (NPR)

4. STRONNICTWA POLITYCZNE W ODRODZONYM PAŃSTWIE • LEWICA NIEPODLEGŁOŚCIOWA: zaplecze J. Piłsudskiego. Głębokie reformy społeczne, nacjonalizacja, laickie państwo. Polska partia Socjalistyczna, PSL „Wyzwolenie”, PSL „Lewica” • LEWICA REWOLUCYJNA: przeciwnicy niepodległości i demokracji. Chęć wprowadzenia komunizmu i wcielenia Polski do ZSRR. Komunistyczna Partia Polski

5. SEJM USTAWODAWCZY • Wybory w styczniu 1919. - bezpośrednie, tajne, równe, powszechne, proporcjonalne. • Naczelnikiem zostaje Józef Piłsudski. • Obowiązuje „Mała Konstytucja” • Władza Sejmu, • Naczelnik i rząd podlegają Sejmowi, • Równe rozłożenie głosów – trudność utworzenia rządu, ( 2,5 roku – 7 gabinetów), • Brak przedstawicieli mniejszości w Sejmie.

6. KONSTYTUCJA MARCOWA • 17.03.1921 r. • Trójpodział władz: • Władza ustawodawcza ( Sejm – prawo budżet podatki, Senat – poprawki). • Władza wykonawcza ( Prezydent - powołuje i odwołuje rząd ma zwierzchnictwo nad armią, Rząd – kierowanie i odpowiedzialność parlamentarna). • Władza sądownicza. Konstytucja zapowiadała reformę rolną i parcelację z odszkodowaniami. Gwarantowała swobody polityczne. Wynosiła kościół katolicki.

7. KRYZYS PARLAMENTARNY • Grudzień 1922 – wybór prezydenta Gabriela Narutowicza. • 16.12.1922 – zamach na prezydenta. • Wybór Stanisława Wojciechowskiego. • Powstanie rządu Chjeno-Piast - Chrześcijański Związek Jedności Narodowej. Premierem zostaje W. Witos. • Sytuacja rządu: kryzys, hiperinflacja, krytyka J. Piłsudskiego. • Rządy W. Grabskiego do 1925. Liczne reformy. Wojna celna z Niemcami. • 1926 przejęcie władzy przez Chjeno-Piast i W. Witosa.

8. PRZEWRÓT MAJOWY • 12.05.1926. • Przyczyny: • Kryzys polityczny (konflikty, liczne gabinety), • Kryzys gospodarczy, • Kryzys społeczny (strajki, demonstracje). • Przebieg: • Próba zajęcia Warszawy przez Piłsudskiego 12.05. • Opór wojsk rządowych. • 15.05. prezydent S. Wojciechowski i premier W. Witos podają się do dymisji. • Skutki: • 400 zabitych, 1000 rannych • Prezydentem zostaje Ignacy Mościcki a premierem Kazimierz Bartel.

9. RZĄDY SANACJI • System autorytarny: nieograniczona władza naczelnika, obsadzanie urzędów. • 2.08.1926 – nowela sierpniowa: wzmacnianie roli prezydenta, rozwiązanie Sejm i Senatu. • Osłabianie roli kolejnych parlamentów. • 1928 powstanie Stronnictwa Narodowego. • 1929 powstanie CENTROLEW-u. • Wybory brzeskie 1930: • Aresztowanie W. Witosa i W. Korfantego. • Skutki wyborów: unieważnianie głosów na opozycję, ograniczanie swobód . • Procesy brzeskie 1931-1932 – rozbicie opozycji. • Bereza Kartuska 1934.

10. KONSTYTUCJA KWIETNIOWA • 23.04.1935. • Odejście od trójpodziału władzy: • Prezydent: kadencja 7 lat, odpowiedzialny przed „Bogiem i historią”, wybierany przez Zgromadzenie Elektorów lub obywateli, wydaje ustawy, ma zwierzchnictwo nad armią, sejmem, senatem, rządem, sądami. • Władza ustawodawcza (Sejm i Senat): ograniczone uprawnienia, pod kontrolą rządu. • Władza wykonawcza (Rząd): powoływany przez prezydenta i odpowiedzialny przed nim. • Władza sądownicza: niezawisła, z immunitetem, z powołania prezydenta Konstytucja kwietniowa odrzucała wybory pięcioprzymiotnikowe. Zrezygnowano z zasady proporcjonalności.

11. SYTUACJA II RP W LATACH TRZYDZIESTYCH • 12.05.1935. śmierć marszałka. • Walki o władzę ( Edward Rydz- Śmigły) • Odrodzenie opozycji (Władysław Sikorski) • Rozwój organizacji o charakterze faszystowskim – Obóz Narodowo-Radykalny „Falanga”

12. ZADANIE DOMOWE • Porównaj system władzy autorytarnej z systemem totalitarnym. • Scharakteryzuj program polityczny sanacji i metody walki sanacji z opozycją. • Scharakteryzuj czynniki utrudniające sprawne funkcjonowanie systemu parlamentarnego w latach 1919-1936.