EUTANAZJA, CZYLI ZABAWA W BOGA

1. EUTANAZJA,CZYLI ZABAWA W BOGA

2. ETYMOLOGIATERMINU • Słowo EUTANAZJApochodzi od greckiego„εὐθανασία” („euthanasia”) • Dosłowne tłumaczenie:„eu” – dobra, „thanatos” - śmierć → „dobra śmierć” • Eutanazja jest pojęciem przede wszystkim z dziedziny etyki (zwłaszcza bioetyki) i prawa. • Eutanazja - to działanie lub zaniechanie działania, które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć osobom znajdującym się w stanie skrajnego cierpienia, umierającym, czy głęboko upośledzonym (potocznie nazywana „śmiercią z litości”).

3. STAROŻYTNAGRECJA • Pojęcie "eutanazja" po raz pierwszy pojawiło się najprawdopodobniej w V w. p.n.e., w komedii Kratinosa o nieustalonym tytule. Określił on w ten sposób "osobę mającą dobrą śmierć" nie wyjaśniając sensu tego terminu. • Po raz kolejny pojęcie to zostało użyte pod koniec IV w. p.n.e. przez innego greckiego poetę - Meandra. Drugie znaczenie nadane terminowi "euthanatos", określało "łatwą śmierć" będącą efektem posiadania dystansu do własnego życia.

4. STAROŻYTNYRZYM • Swetoniusz w „Żywotach cezarów”, zawarł opis śmierci cesarza Oktawiana Augusta, który chciał umrzeć w spokoju, bezboleśnie, szybko a nade wszystko świadomie, tak by móc uporządkować swoje sprawy co było mu dane. • W starożytności słowo eutanazja odnosiło się do umierających i rozumiane było jako: „Felici vel honestamortemori” („Szczęśliwą lub dobrą śmiercią umierać”). • Można zatem stwierdzić, że pojęcia „eutanazja” raczej nie wiązano ze śmiercią samobójczą.

5. STAROŻYTNA SPARTAI FOLOZOFIA TAJGEJSKA • Plutarch, pisarz grecki (I / II w. n.e.). przedstawiając obyczaje Spartan tak pisze: „Gdy rodziło się dziecko, ojciec brał je i zanosił na miejsce spotkań, gdzie zasiadali najstarsi spośród członków tej samej fyli. Oni to badali noworodka. Jeśli miał prawidłową budowę i był silny, nakazywali go żywić. Jeśli niemowlę miało wadliwą budowę, odsyłali je na miejsce zwane Apothetai, będące urwiskiem w górach Tajgetu (2 407 m.n.p.m.). Sądzili bowiem, że lepiej było dla niego samego i dla polis, aby nie żyło to, co od samego początku nie miało zdrowia i siły".

6. CHRZEŚCIJAŃSTWO • Chrześcijaństwo spowodowało zmiany w świadomości wielu ludzi, dowartościowanie życia jako daru Bożego i tym samym doprowadziło do zaprzestania praktyk eutanazji. • Tradycja chrześcijańska zawsze odrzucała samo-bójstwo.

7. ADOLF HITLER„MAIN KAMPF” • „Gdy człowiek nie posiada już siły do walki o własne zdrowie, kończy się jego prawo do życia na tym świecie wojowników, gdyż prawo to należy się silnym całym a nie słaby, połówkom”. • „ Jeśli Niemcy będą miały każdego roku milion zdrowych, silnych dzieci, a jednocześnie wyeliminuje się siedemset – osiemset tysięcy spośród najsłabszych obywateli, w rezultacie końcowym siła narodu się zwiększy”. Adolf Hitler „MeinKampf”

8. IDEOLOGIA NAZISTOWSKA • W październiku 1939 r. A. Hitler wydał dekret zezwalający lekarzom na przeprowadzanie eutanazji u pacjentów, którzy zostali uznani za nieuleczlnie chorych. • W rzeczywistości określenie "eutanazja" już wkrótce stało się eufemizmem, za którym kryły się masowe morderstwa osób niepełnosprawnych.

9. AKCJA KRYPTONIM „PROGRAM T4” • Nazwa operacji była odniesieniem do adresu Kancelarii Rzeszy w Berlinie przy Tiergartenstrasse 4, gdzie program został stworzony. • Programem T4 objęci zostali wszyscy dorośli pacjencipublicznych i kościelnych placówek opieki. • Personelowi tych placówek polecono przygotować ankiety opisujące stan zdrowia wszystkich pacjentów. Ankiety były potem oceniane przez specjalne komisje lekarskie, które na podstawie samych tylko dokumentów decydowały o życiu lub śmierci podopiecznych tych instytucji.

10. PROGRAM T4 • Budynek zamku Pirna –Sonnenstein, w którego piwnicach zabito co najmniej 13 720 chorych psychicznie oraz 1 031 więźniów obozów koncentracyjnych w ramach Akcji T4. • Osoby, które uznano za "zbędne" dla społeczeństwa, przewożone były do miejsc zagłady na terenie Niemiec i Austrii. Były to przekształcone szpitale psychiatryczne, zamki oraz byłe więzienie. Znajdowały się one w Hartheim, Sonnesstein, Grafeneck, Bernburgu, Hadamarze oraz Brandenburgu. • Ocenia się, że w wyniku „Programu T4” i innych mu podobnych w latach 1939-1945 niemieccy naziści zamordowali ok. 200-250 tys. osób psychicznie i fizycznie niepełnosprawnych.

11. EUTANAZJAA HOLOCAUST • W miejscach tych stworzony został system masowego mordowania, który później wykorzystany został w obozach koncentracyjnych tworzonych na terenach okupowanych. • Już w 1940 r. w ośrodkach tych funkcjonowały komory gazowe, które zbudowane były na kształt pryszniców, a ciała pomordowanych spalane były masowo w krematoriach.

12. ZNACZENIE AKCJI T4 • Akcja T4 była pewnego rodzaju przełamaniem barier etycznych wśród społeczeństwa niemieckiego (miała ona półoficjalny charakter) oraz wśród niemieckich kręgów medycznych. • Mimo protestów wielu grup społecznych (zwłaszcza kościel-nych), społeczeństwo niemieckie i niemieccy lekarze zaakceptowali w dużej części masowe zabijanie „ze wskazań społecznych". • Stała się ona wstępem do masowych mordów ludności „obcej rasowo" (holocaust) i umożliwiła opracowanie „machiny śmierci”.

13. „HANDEL SKÓRAMI”W ŁODZI • W łódzkim pogotowiu od ponad dziesięciu lat handlowało się zwłokami zmarłych pacjentów. Kto sprzedawał? Niektórzy lekarze, sanitariusze, kierowcy karetek i dyspozytorzy. Kto kupował? Łódzkie zakłady pogrzebowe. Ciało zmarłego w pogotowiu nazywano „skórą”. Czy żeby zdobyć skórę, można zabić pacjenta? • Jeden z kierowców karetek opowiadał: Jest człowiek, który uśmiercał ludzi. Jawnie, na oczach innych. To sanitariusz „doktor Ebrantil”. Ebrantil to lek obniżający ciśnienie krwi. Serce staje i koniec. • Przypadek łódzkiego pogotowia, gdzie w 2002 r. ujawniono, że handlowano tu informacjami o zgonach pacjentów, a nawet ich uśmiercano przy użyciu pavulonu.

14. PODZIAŁ EUTANAZJI • Eutanazja czynna – to bezpośrednie zabójstwo, najczęściej poprzez przedawkowanie leków lub przez zastrzyki powodujące śmierć (podawane dożylnie).W przypadku pacjenta możemy mówić o samobójstwie, a w przypadku lekarza o zabójstwie. • Eutanazja bierna (ortotanazja) – polega na zaniechaniu podawania pokarmów i płynów lub zaniechanie podawania niezbędnych leków. W wyniku pierwszego działania pacjent jest dosłownie głodzony na śmierć - jest to powolna śmierć, ale nie jest to bezpośrednie zabójstwo.

15. DOPUSZCZALNOŚĆ EUTANAZJI • Dopuszczalność eutanazji jest zagadnieniem etycznym. Ma ona zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Konflikt racji bierze się z różnych systemów wartości, jakimi kierują się obie strony sporu. • W 1989 r. sąd brytyjski wyraził zgodę na eutanazję czteromiesięcznej dziewczynki z wodogłowiem. • W 1993 r. parlament holenderski przyjął ustawę legalizującą eutanazje na życzenie osób śmiertelnie chorych, która następnie została poszerzona (1995) na osoby cierpiące fizycznie lub psychicznie. Ustawa legalizująca eutanazję usankcjonowała stan faktyczny. Jak bowiem wykazały badania komisji powołanej przez rząd holenderski, już w 1990 r. przeprowadzono w szpitalach holenderskich 25 306 aktów eutanazji, z czego 14 691 bez zgody pacjenta.

16. UREGULOWANIA PRAWNE W ŚWIECIE • Eutanazja jest obecnie zalegalizowana w Holandii (1993), Belgii (2002), Luksemburgu (w tym chorych dzieci), Albanii (1999), Japonii i amerykańskich stanach Texas i Oregon, a do niedawna także w australijskim Terytorium Północnym (Sąd australijski orzekł, że ta kwestia należy do spraw wyłącznie federalnych i uchylił legalność eutanazji). • Szczególna forma dozwolonej eutanazji występuje w Szwajcarii, gdzie można przepisać lek nasenny w śmiertelnej dawce, jednak chory musi go przyjąć samodzielnie. • W pozostałych krajach eutanazja jest niedozwolona i karana jak zwykłe zabójstwo lub w sposób łagodniejszy.

17. SKALA EUTANZJI NA ŚWIECIE W 2003 roku odnotowano w Holandii 1 815 przypadków eutanazji, w 2006 – 1 923, w 2007 – 2 120. • zielony - eutanazja jest legalna • jasnozielony - planowana legalizacja • pomarańczowy - eutanazja była dawniej legalna

18. UREGULOWANIAPRAWNE W POLSCE • Eutanazja czynna w Polsce jest zabroniona. • Traktuje się ją jak rodzaj zabójstwa karanego w łagodniejszy sposób. • Osoba dokonująca eutanazji jest obecnie zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. • Wyjątkowo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

19. PRZYSIĘGA HIPOKRATESA • Eutanazja zaprzecza podstawowym zasadom etyki medycznej, która zawsze nakazuje ratowanie, a nie niszczenie życia ludzkiego. • Treść przysięgi Hipokratesa: „Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny”. Hipokrates

20. „ANIOŁY ŚMIERCI” • Powszechne jest, że pielęgniarki, które zajmują się „usuwaniem” starszych ludzi, szybko ulegają na tym punkcie obsesjom i zapracowują na tytuł „aniołów śmierci”. • W 1988 r., holenderska pielęgniarka odpowiadała przed sądem za zabójstwo swoich 23 geriatrycznych pacjentów. • Niemiecka pielęgniarka, Michaele Roeder, w 1989 r. była oskarżona o podobne działanie wobec swoich 17 pacjentów. • Także w 1989 r. trzy pielęgniarki ze szpitala Lainz w Wiedniu zostały aresztowane za zabójstwo około 35 pacjentów, przy użyciu śmiertelnych zastrzyków. • Żądza krwi jest prawdziwym psychologicznym problemem. Kiedy jedne zabójstwo zostanie dokonane, to wydaje się, że następne są nieuchronne.

21. ZWOLENNICY EUTANAZJI Zwolennicy eutanazji wysuwają następujące racje mające przemawiać za jej usprawiedliwieniem: • względy „humanitarne” – eutanazja stanowi sposób skrócenia uciążliwych cierpień; • postępujące starzenie się społeczeństwa i coraz mniej możliwości opieki nad umierającymi przemawiają za legalizacją skracania życia; • wolność człowieka przejawia się w jego pełnym prawie do dysponowania swoim życiem (tzw. autonomia absolutna); • człowiek ma prawo do „godnej” śmierci.

22. PRZECIWNICY EUTANAZJI Przeciwnicy eutanazji odpowiadają na powyższe postulaty kontrargumentami: • eutanazja jest pogwałceniem podstawowego prawa człowieka, jakim jest prawo do życia (art.. 3 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ); stanowi także ciężkie wykroczenie przeciwko piątemu przykazaniu Bożemu „Nie zabijaj!”; • w praktyce istnieje szerokie pole do licznych nadużyć i wykonywania eutanazji niedobrowolnej (np. niebezpieczeństwo umowy między rodziną chorego a lekarzem w celu przyśpieszenia momentu śmierci); co zostało już wielokrotnie udowodnione;

23. PRZECIWNICY EUTANAZJI • u podstaw upowszechniania tolerancji proeutanatycznych leży utylitarystyczna filozofia życia, kierująca się rachunkiem strat i zysków, a nie poszanowaniem osobistej godności człowieka; • niejednokrotnie pacjent wyrażający o skrócenie mu życia znajduje się pod psychiczną presją otaczających go osób; najczęściej jego prośba o eutanazję jest raczej wołaniem o towarzyszenie mu w ciężkich chwilach choroby; • w eutanazji odrzucony zostaje sens cierpienia i uczestnictwa w zbawczej roli krzyża; chory nie ma możliwości przeżycia i ofiarowania jednego z najważniejszych momentów swojej egzystencji;

24. PRZECIWNICY EUTANAZJI • lekarz zaprzecza podstawowym zasadom etyki medycznej, która zawsze nakazuje ratowanie, a nie niszczenie życia ludzkiego; • nieraz trudno określić, czy choroba rzeczywiście jest nieuleczalna. Wielokrotnie zdarzały się przypadki nawet wybudzenia osób znajdujących się w stanie wegetatywnym. Ponadto zawsze istnieje prawdopodobieństwo wykrycia nowych metod leczniczych i terapeutycznych; • wolność ludzka nie ma charakteru absolutnego, lecz musi mieścić się w ramach wyznaczonych przez prawo moralne.

25. KOŚCIÓŁ ODRZUCAEUTANAZJĘ • Kościół zdecydowanie odrzuca eutanazję jako jedno z najcięższych wykroczeń przeciwko życiu ludzkiemu i odczytuje ją jako przejaw szerzącej się „kultury śmierci”. • Ta negatywna ocena została najwyraźniej stwierdzona w deklaracji Kongregacji Nauki Wiary o eutanazji „Iura et bona” w 1980 r., a następnie powtórzona i uściślona w „Katechizmie Kościoła Katolickiego” (nr 2276-2279) oraz encyklice Jana Pawła II „Evangelium vitae”.

26. DEKLARACJI KONGREGACJI NAUKI WIARY O EUTANAZJI„IURA ET BONA” (1980) • W ten sposób działanie lub zaniechanie działania, które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból, stanowi zabójstwo głęboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy. Błąd w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potępić i wykluczyć.

27. MORALNA OCENA EUTANAZJI W ŚWIETLE KKK • 2276 „Osoby, których sprawność życiowa, jest ograniczona lub osłabiona, wymagają szczególnej uwagi. Chorzy lub upośledzeni powinni być wspierani, by mogli prowadzić, w takiej mierze, w jakiej to możliwe, normalne życie”. • 2277 „Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków, polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna.”

28. PRZERWANIE „UPORCZYWEJ TERAPI” W ŚWIETLE ENCYKLIKIJANA PAWŁA II „EVANGELIUM VITAE” • „Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tak zwanej <uporczywej terapii>, to znaczy z pewnych zabiegów medycznych, które przestały być adekwatne do realnej sytuacji chorego, ponieważ nie są już współmierne do rezultatów, jakich można by oczekiwać, lub też są zbyt uciążliwe dla samego chorego i dla jego rodziny”.

29. LITERATURA • Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o eutanazji „Iura et bona”, Watykan 1980. • Katechizm Kościoła Katolickiego, Watykan 1992, nr 2277-2279. • Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego”, Watykan 1995, nr 64-67. • Andrzej Muszala, Agnieszka Rudziewicz, Bioetyka w szkole dla nauczycieli, wychowawców i katechetów, Kraków 2007. • Wojciech Bołoz, Życie w ludzkich rękach. Podstawowe zagadnienia bioetyczne, Warszawa 1997. • Nauczyciel wobec współczesnych wyzwań bioetycznych, red. Norbert Pikula, Kraków-Częstochowa 2008. • H. P. Dunn, Etyka dla lekarzy, pielęgniarek i pacjentów, Tarnów 1997. • Eutanazja, http://pl.wikipedia.org/wiki/Eutanazja (26.01.2009).

30. Dziękujęza uwagę  Ks. Ryszard Sawicki, katechetaZespół Szkół Elektronicznych i Informatycznychim. Komisji Edukacji Narodowejw Giżycku